1. ¿Jas xubʼij ri David chrij ri umachʼachʼem ri Jehová?

¿LA QAS kojkunik kqakojo che Jehová kmachʼachʼik? Kqakojo, rumal che ri David xubʼij: «Lal ktoʼw la nuwiʼ xuqujeʼ kitoʼtajisaj la; ri utzil la [o machʼachʼem la TNM] ubʼanom chwe chi utz in elinaq» (2 Sam. 22:36; Sal. 18:35). Are chiʼ David xutzʼibʼaj ri e tzij riʼ, weneʼ tajin kchoman chrij ri qʼij are chiʼ xchaʼ che qʼatal tzij pa uwiʼ ri tinamit Israel rumal ri profeta Samuel. Paneʼ ri David are ri chʼip chke ri ocho akʼalabʼ, xchaʼ rumal ri Jehová rech kkanaj kan pa ukʼaxel ri qʼatal tzij Saúl (1 Sam. 16:1, 10-13).

2. ¿Jas chrij kojchʼaw na pa wajun kʼutunem riʼ?

² Qastzij riʼ che ri David, junam kuchomaj chrij ri Jehová rukʼ jun tzʼibʼanel re ri salmo: «Kupachbʼaʼ kʼu ne uloq ribʼ che rilik ri kaj xuqujeʼ ri uwach Ulew. Ri Ajawaxel kawalijisaj ri mebʼaʼ ri kʼo pa ri ulew, [...] rech kutʼuyubʼaʼ chkixoʼl winaq ri nimaʼq kiqʼij» (Sal. 113:6-8). Pa wajun kʼutunem riʼ, kqil chi na ri ubʼanom Jehová che ukʼutik machʼachʼem pa kʼi jastaq xuqujeʼ kqil na ri kqetaʼmaj chrij. Tekʼuriʼ, kqanikʼoj na ri kʼutbʼal re machʼachʼem che xkikʼut ri qʼatal tzij Saúl, ri profeta Daniel y ri Jesús.

3. ¿Jas kubʼan ri Jehová che qilik, y jas kukʼut wariʼ chqawach?

³ Ri kkʼutuwik che ri Jehová kmachʼachʼik are ri kubʼan che kilik ri upatanelabʼ paneʼ e ajmakibʼ. Xaq xiw ta kraj che kqaqʼijilaj, xaneʼ kraj che kojux rachiʼl (Sal. 25:14). Kojkunik kojux rachiʼl rumal che xuya ri uKʼojol rech xutoj ri qamak. ¡Sibʼalaj kutoqʼobʼisaj qawach!

4. ¿Jas uyaʼom ri Jehová chqe y jasche?

 ⁴ Chqilaʼ chi jun kʼutbʼal re ri umachʼachʼem ri Jehová. Rajawaxik taj xojubʼano rech kojkunik kqachaʼ ri kqabʼan pa qakʼaslemal. Are kʼu xubʼano che junam ri qabʼantajik rukʼ areʼ y kojkunik kqachaʼ ri kqaj. Paneʼ ri areʼ más nim na ubʼanik chqawach oj, are kʼu kraj che kqapatanij rumal che kqaloqʼoqʼej y rumal che qetaʼm we kqanimaj kuya utzilal chqe (Deut. 10:12; Is. 48:17, 18). Sibʼalaj kojmaltyoxinik rumal che ri Jehová kmachʼachʼik.

5. ¿Jas kubʼan ri Jehová rech kqetaʼmaj ukʼutik machʼachʼem? (Chawilaʼ ri wachbʼal re ri uwach ri wuj).

⁵ Ri kubʼan ri Jehová che qilik kukʼut chqawach che rajawaxik kojmachʼachʼik. Paneʼ xaq xiw areʼ ri kʼo más nim unojibʼal pa ri kajulew, rukʼ ronojel ranimaʼ kutatabʼej ri kkichomaj ri e nikʼaj chik. Jun kʼutbʼal, xuya bʼe che ri uKʼojol xtobʼan rukʼ che ubʼanik ronojel ri jastaq (Prov. 8:27-30; Col. 1:15, 16). Y paneʼ Jehová kkunik kubʼan ronojel, kuya taqanik pa kiqʼabʼ e nikʼaj chik. Jun kʼutbʼal, xukoj ri Jesús che Qʼatal tzij y kuya na taqanik pa kiqʼabʼ ri 144.000 winaq che kkiqʼat na tzij rukʼ (Luc. 12:32). Qastzij wi che, xutijoj ri Jesús rech kux Qʼatal tzij y Kinimal Kojol tabʼal toqʼobʼ (Heb. 5:8, 9). Xuqujeʼ keʼutijoj ri kkiqʼat na tzij rukʼ ri uKʼojol y kukubʼsaj ukʼuʼx chkij che utz kkibʼan che ri chak (Apoc. 5:10).

6, 7. ¿Jas kkibʼan che resaxik uwach ri Jehová ri kʼo taqanik pa kiqʼabʼ?

⁶ We ri qaTat pa ri kaj kuya taqanik pa kiqʼabʼ e nikʼaj chik, paneʼ kajwataj ta tobʼanik che, wariʼ kukʼutu che oj rajawaxik jeʼ kqabʼano. Jun kʼutbʼal, ¿jas kkibʼan ri kʼamal bʼe pa ri familia y ri kʼamal bʼe pa ri congregación che resaxik uwach? Are chiʼ kkiya kichak nikʼaj chik  qas kkikubʼsaj kikʼuʼx chkij che utz kkibʼan che. Rukʼ wariʼ, xaq xiw ta kbʼan ri chak, xaneʼ kekitijoj y kekitoʼ ri e nikʼaj chik rech kkixibʼij ta kibʼ che ubʼanik ri chak (Is. 41:10). ¿Jas más kketaʼmaj chrij ri Jehová ri kʼo taqanik pa kiqʼabʼ?

⁷ Ri Biblia kukʼutu che Jehová kutatabʼej ri kkichomaj ri ángeles (1 Rey. 22:19-22). ¿Jas ri kkibʼan ri nan tat che resaxik uwach? Utz kitaʼ chke ri e iwalkʼwal jas kkichomaj chrij ubʼanik jun jastaq. We utz ri kkichomaj, kixkunik kibʼan ri kkibʼij.

8. ¿Jas xubʼan Jehová che ukʼutik paciencia rukʼ Abrahán y Sara?

⁸ Ri Jehová xuqujeʼ kukʼut machʼachʼem are chiʼ chanim ta kpe royowal. Jun kʼutbʼal, kʼo upaciencia kukʼ ri upatanelabʼ are chiʼ qas ta kkikoj ri kubʼij chke. Chnaʼtaj chqe ri xubʼan che utatabʼexik ri Abrahán chiʼ xubʼan kebʼ ukʼuʼx we qas kusachisaj uwach ri Sodoma y Gomorra (Gén. 18:22-33). Xuqujeʼ ksach ta chqe ri xubʼano are chiʼ Sara ri rixoqil ri Abrahán xtzeʼnik chiʼ xuta che kux yawabʼ ixoq paneʼ nim chi ujunabʼ. Jehová xpe ta royowal rukʼ, xaneʼ nim xrilo (Gén. 18:10-14).

9. ¿Jas kketaʼmaj ri tat nan xuqujeʼ ri e kʼamal bʼe chrij ri Jehová?

⁹ We at, at tat nan o kʼamal bʼe, ¿jas kawetaʼmaj chrij ri Jehová? Chachomaj, jas kanaʼo are chiʼ jun winaq che kattaqan pa uwiʼ kubʼan kebʼ ukʼuʼx chrij ri kachaʼ ubʼanik. ¿La chanim kapixbʼej o kakoj achuqʼabʼ che uchʼobʼik ri kuchomaj? Ri familias xuqujeʼ ri congregaciones kkiriq utzilal we ri kʼo taqanik pa kiqʼabʼ kkesaj uwach ri Dios. Qilom chi ri kukʼut chqawach ri ukʼutbʼal ri Jehová chrij ri umachʼachʼem. Chanim riʼ kqil chi ri kikʼutbʼal winaq che kubʼij ri Biblia xuqujeʼ kqil na ri kqetaʼmaj chrij ri uchʼobʼik ri kojkun ta che ubʼanik.

10. ¿Jas kubʼan Jehová che uyaʼik kʼutbʼal chqawach?

¹⁰ Rumal che ri Jehová are ri qajtij, utzʼibʼam kan kikʼutbʼal ri upatanelabʼ pa ri uTzij rech kʼo kqetaʼmaj chkij (Is. 30:20, 21). Utz kojchoman chkij upatanelabʼ ri Dios che xkikʼut utz taq bʼantajik junam rukʼ ri uchʼobʼik che kʼo jastaq kekun ta che ubʼanik rech keqaj chuwach ri Dios xuqujeʼ ri xkikʼulmaj ri xkikʼut ta wajun bʼantajik riʼ (Sal. 37:37; 1 Cor. 10:11).

11. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri itzel ukʼutbʼal ri Saúl?

¹¹ Chojchoman chrij ri xukʼulmaj ri qʼatal tzij Saúl. Are chiʼ kʼa ala na, xuchʼobʼo che kʼo jastaq kkun ta che ubʼanik xuqujeʼ xunaʼo che nim ta ubʼanik, rumal laʼ xraj taj che xyaʼ nimaʼq taq eqelen che (1 Sam. 9:21; 10:20-22). Are kʼu, chiʼ majaʼ naj xux qʼatal tzij, xubʼan nim che ribʼ xuqujeʼ xubʼan jastaq che yaʼtal ta che. Jumul, xkʼistaj ukʼuʼx che reyexik ri qʼaxal tzij Samuel. Xukoj tabʼal toqʼobʼ che yaʼtal ta che areʼ kubʼano, rukʼ wariʼ xukʼutu che xmachʼachʼ taj xuqujeʼ xukubʼsaj ta ukʼuʼx che Jehová kutoʼ ri utinamit. Ri xuriq rukʼ wariʼ are che xqaj ta chi chuwach ri Jehová y xesax che qʼatal tzij (1 Sam. 13:8-14). Kqabʼan ta qe ri xubʼan ri Saúl, kqabʼan ta jastaq che yaʼtal ta chqe.

12. ¿Jas xubʼan Daniel che ukʼutik che xuchʼobʼo che kʼo jastaq kkun ta che ubʼanik?

¹² Ri qʼaxal tzij Daniel xuya kan jun utz kʼutbʼal chqawach, junam ta rukʼ ri Saúl. Pa ronojel ri ukʼaslemal, sibʼalaj xumachʼ ribʼ y xuchʼobʼo che kʼo jastaq kkun ta che ubʼanik, rumal laʼ xuyaʼo che  xkʼam ubʼe rumal ri Jehová. Jun kʼutbʼal, are chiʼ xkoj rumal ri Dios che uqʼalajisaxik ri rachikʼ ri Nabucodonosor, Daniel xraj taj che areʼ xyaʼ nim uqʼij, xaneʼ xumachʼ ribʼ y xraj che are ri Jehová xnimarisax uqʼij (Dan. 2:26-28). Chrij wariʼ kqetaʼmaj che we kqaya chʼabʼal che utz kkil ri qachalal o utz kqabʼan che utzijoxik ri utzij ri Dios, rajawaxik are ri Jehová kqaya uqʼij. Chqakʼutuʼ machʼachʼem y chqachʼobʼoʼ che kʼo ta jun jastaq kojkunik kqabʼano we rumal ta ri utobʼanik areʼ (Filip. 4:13). Rukʼ wariʼ xuqujeʼ kqesaj uwach ri ukʼutbʼal ri Jesús. Chqilampeʼ jasche kqabʼij wariʼ.

13. ¿Jas kukʼut chqawach chrij ri uchʼobʼik che kʼo jastaq kojkun ta che ubʼanik rukʼ ri utzij ri Jesús kʼo pa Juan 5:19, 30?

¹³ Paneʼ ri Jesús are ri tzʼaqatalaj uKʼojol ri Dios, amaqʼel xukubʼsaj ukʼuʼx chrij ri Jehová (chasikʼij uwach Juan 5:19, 30). Kʼo ta jumul xutoqij ri taqanik che kʼo pa uqʼabʼ ri uTat kʼo pa ri kaj. Filipenses 2:6 kubʼij che ri Jesús «man xunaʼ ta ribʼ chi junam ta rukʼ ri Dios ri xukoj ta pa utzij». Xuchʼobʼo jas taqanik yaʼom che, nim xril ri utaqanik ri uTat xuqujeʼ xunimaj.

14. ¿Jas xubʼan ri Jesús chuwach jun jastaq che kʼo ta pa uqʼabʼ kubʼano?

¹⁴ Chojchoman chrij ri xubʼan ri Jesús are chiʼ ri kinan ri Santiago y Juan xubʼij che, che kuya bʼe chke ri e kebʼ ral ketʼuyiʼ rukʼ pa ri uQʼatbʼal tzij, jun pa ri uwikiqʼabʼ y ri jun chik pa ri umoxqʼabʼ. Jesús xuchomaj ta na chiʼ xubʼij che, che xaq xiw ri uTat che kʼo pa ri kaj kkunik kuya wajun eqelen riʼ (Mat. 20:20-23). Rukʼ wariʼ xuchʼobʼo che retaʼm ri taqanik kʼo pa uqʼabʼ. Xuchʼobʼo che kʼo jastaq kkun ta che ubʼanik y kʼo ta jumul xubʼan jun jastaq che taqom ta che ubʼanik rumal ri Jehová (Juan 12:49). ¿Jas kqabʼan che resaxik uwach ri utzalaj ukʼutbʼal?

15, 16. ¿Jas kqabʼan che unimaxik ri taqanik che kʼo pa 1 Corintios 4:6?

¹⁵ Kqesaj uwach ri Jesús are chiʼ kqanimaj ri taqanik kʼo pa 1 Corintios 4:6: «Man kichomaj ta jastaq ri kʼo na chuwach ri tzʼibʼatalik». Rumal laʼ, are chiʼ jun winaq kutaʼ jun pixabʼ chqe, are ta kqabʼij ri kqachomaj y aninaq ta kqabʼilaʼ ri kqachomaj. Xaneʼ are chqakʼutuʼ chuwach  ri pixabʼ re ri Biblia y ri e kʼo pa ri e qawuj. Jeriʼ kqakʼutu che kojmachʼachʼik, rumal che kqachʼobʼo che kʼo jastaq kojkun ta che ubʼanik xuqujeʼ che amaqʼel are «sukʼ ri qʼatoj tzij» re ri Jehová chuwach apachike pixabʼ che xa qachomanik oj (Apoc. 15:3, 4).

¹⁶ Junam rukʼ ri qilom chik, are chiʼ kojmachʼachʼik y kqachʼobʼo che kʼo jastaq kojkun ta che ubʼanik, kqaya nim uqʼij ri Jehová. Chanim riʼ kqil na che ri e bʼantajik riʼ xuqujeʼ kojkitoʼ rech kojkikotik y kkʼojiʼ utzilal chqaxoʼl.

17. ¿Jasche kekikot ri winaq che kkimachʼ kibʼ y ri kkichʼobʼo che kʼo jastaq kekun ta che ubʼanik?

¹⁷ We kojmachʼachʼik y kqachʼobʼo che kʼo jastaq kojkun ta che ubʼanik, qastzij riʼ che qas kojkikotik. ¿Jasche? Rumal che, chiʼ kqachʼobʼo che kʼo jastaq kojkun ta che ubʼanik, qas kqamaltyoxij apachike tobʼanik che kyaʼ chqe. Chnaʼtaj chqe are chiʼ ri Jesús xeʼukunaj 10 winaq che kʼo lepra chke. Xa jun xtzalij che uyaʼik maltyoxinik. Wajun achi riʼ che kmachʼachʼik retaʼm che kkun taj kukunaj ribʼ utukel, rumal laʼ sibʼalaj xmaltyoxinik y xuya uqʼij ri Dios (Luc. 17:11-19).

18. Junam rukʼ ri kubʼij Romanos 12:10, ¿jas kojutoʼ wi ri machʼachʼem y uchʼobʼik che kʼo jastaq kojkun ta che ubʼanik rech kʼo jamaril chqaxoʼl?

¹⁸ Amaqʼel ri e winaq che kkimachʼ kibʼ y ri kkichʼobʼo che kʼo jastaq kekun ta che ubʼanik, e utz kukʼ ri e nikʼaj chik y e kʼo utz taq kachiʼl. ¿Jasche? Rumal che kʼax ta kkibʼan che uchʼobʼik che ri e nikʼaj chik kʼo utz taq kibʼantajik y kkikubʼsaj kikʼuʼx chkij. Xuqujeʼ, kekikotik are chiʼ kkilo che ri e nikʼaj chik utz kel ri kichak che  ri Jehová y kkichomaj ta na rech kkibʼij utz taq tzij chke y nim kekil wi (chasikʼij uwach Romanos 12:10).

19. ¿Jas rumal rajawaxik kqaxutuj ri ubʼanik nimal?

¹⁹ Are kʼu ri nim kkibʼan che kibʼ kekun taj kkibʼij utz taq tzij chke ri e nikʼaj chik xaneʼ e areʼ kkaj che kbʼix utz taq tzij chke. Xuqujeʼ kkijunamaj kibʼ kukʼ ri e nikʼaj chik. Kkaj taj kkitijoj e nikʼaj chik y uyaʼik taqanik pa kiqʼabʼ rumal che kkichomaj che más utz kel ri jastaq we e areʼ kebʼanowik o are kbʼan ri kkaj e areʼ. Xuqujeʼ ri kubʼano are che kkirayij más jastaq y kkinaʼ titikil pa kanimaʼ (Gál. 5:26). E kʼo ta utz taq kachiʼl. Rumal laʼ, we kqilo che tajin kqabʼan nim che qibʼ, chqataʼ tobʼanik che ri Jehová rech kqakʼex ri qachomanik rech kok ta wajun bʼantajik riʼ pa ri qanimaʼ (Rom. 12:2).

20. ¿Jasche rajawaxik kqamachʼ qibʼ y kqachʼobʼo che kʼo jastaq kojkun ta che ubʼanik?

²⁰ Sibʼalaj kqamaltyoxij ri umachʼachʼem ri Jehová. Kqil ri umachʼachʼem rukʼ ri kubʼan che kilik ri upatanelabʼ y kqaj kqesaj uwach. Xuqujeʼ kqaj kqesaj uwach ri kimachʼachʼem ri winaq che xkipatanij ri Dios ojer. Amaqʼel chqayaʼ nim uqʼij ri Jehová (Apoc. 4:11). Jeriʼ oj xuqujeʼ kojkunik kqapatanij ri qaTat kʼo pa ri kaj, che keʼuloqʼoqʼej ri kkimachʼ kibʼ y ri kkichʼobʼo che kʼo jastaq kekun ta che ubʼanik.