Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 50

Jehová kubʼano che kʼo qatzoqopitajem

Jehová kubʼano che kʼo qatzoqopitajem

«Kiqʼalajisaj na [...] jun junabʼ re toronem, chke konojel ri e jeqel chupam ri Ulew» (LEV. 25:10).

BʼIXONEM 22 Chpet ri Ajawbʼal che Dios ukojom chik

RI KQETAʼMAJ NA *

1, 2. a) ¿Jas riʼ ri tzoqopitajem? (Chawilaʼ ri recuadro « ¿Jas riʼ ri Tzoqopitajem?»). b) ¿Jas xubʼij ri Jesús pa Lucas 4:16-18?

JUJUN taq tinamit, kkibʼan nimaqʼij are chiʼ ktzʼaqat 50 junabʼ che uqʼatom tzij jun qʼatal tzij. Wajun nimaqʼij riʼ kbʼix tzoqopitajem o jubileo che. Ri nimaqʼij riʼ weneʼ kuchʼij jun qʼij, jun semana o más. Are chiʼ kkʼis ri nimaqʼij, ksach kan chke ri e winaq ri kikotemal.

2 Pa wajun kʼutunem riʼ, kojtzijon chrij jun tzoqopitajem che sibʼalaj utz. Are más utz na chuwach ri Tzoqopitajem che xbʼan pa ri tinamit Israel are chiʼ ktzʼaqat cincuenta junabʼ. Ri Tzoqopitajem riʼ kuchʼij jun junabʼ xuqujeʼ kuya jororibʼal chke ri e winaq. ¿Jasche rajawaxik kqetaʼmaj chrij? Rumal che kunaʼtasaj ri ubʼanom ri Jehová rech kqariq ri tzoqopitajem che kʼo ta ukʼisik. Jesús xchʼaw chrij ri tzoqopitajem riʼ, jun tzoqopitajem che tajin chi kuya utzilal chqe kimik (chasikʼij uwach Lucas 4:16-18).

Pa Israel, ri Tzoqopitajem are jun nimalaj kikotemal rumal che ri xeʼux loqʼom patanelabʼ ketzalij bʼi pa ri kitinamit xuqujeʼ kkiriq kibʼ kukʼ ri kifamilias. (Chawilaʼ ri párrafo 3). *

3. Junam che kubʼij pa Levítico 25:8-12, ¿jas utzilal kuya chke ri israelitas ri junabʼ re Tzoqopitajem?

3 Kojkunik kqachʼobʼ ri xraj xubʼij ri Jesús are chiʼ xchʼaw chrij ri tzoqopitajem we kqanikʼoj ri taqanik xuya ri Dios chke ri israelitas che kkibʼan pa ri junabʼ re ri Tzoqopitajem. Xubʼij: «Ri junabʼ kawinaq lajuj (50) kiqʼalajisaj na ix chi junabʼ tastalik: are jun junabʼ re toronem, chke konojel ri e jeqel chupam ri ulew. Ronojel winaq katzelej na kukʼ ri rachalaxik xuqujeʼ chupam ri rulew ri rechbʼem kan nabʼe» (chasikʼij uwach Levítico 25:8-12). Pa ri kʼutunem che xqil kanoq, xqetaʼmaj chrij ri utzilal kuya chke ri israelitas chiʼ kkinimaj ri taqanik chrij ri sábado. Pa wajun kʼutunem riʼ, kqetaʼmaj chrij ri utzilal kuya ri junabʼ re Tzoqopitajem chke. Chqachomaj che jun israelita xukoj ribʼ pa kʼasaj rumal laʼ xukʼayij kan ri rulew rech kutoj ri ukʼas. Pa ri junabʼ re Tzoqopitajem, ktzalix ri rulew che xukʼayij kanoq. Jeriʼ, kʼo kechbʼal ri ralkʼwal. Chojchoman chrij jun israelita che kuriq kʼax che uriqik ri urajil, rech kutoj ri ukʼas, weneʼ kuya ri ralkʼwal che loqʼom pataninel o areʼ kukʼayij ribʼ. Pa ri junabʼ re Tzoqopitajem, ri loqʼom pataninel katzalij «rukʼ ri ufamilia». Jelaʼ, ri loqʼom pataninel ksach ta che, che kopan jun qʼij ktzoqopitaj na. ¿La mat qastzij che Jehová kok il chke ri e rajpatanelabʼ?

4, 5. ¿Jasche rajawaxik kqetaʼmaj kimik chrij ri Tzoqopitajem re Israel?

4 ¿Jas jun chi utzilal kuya ri Tzoqopitajem? Jehová xubʼij: «Man e kʼo ta mebʼayibʼ riʼ chixoʼl, are kʼu ri Ajawaxel ri aDios katutewichiʼj na chupam ri ulew ri kuyaʼ na chawe che awechbʼal» (Deut. 15:4). Ri kichomanik ri e winaq kimik xaq ta junam rukʼ ojer, ri qʼinom kux más qʼinom xuqujeʼ ri mebʼaʼ kux más mebʼaʼ.

5 Ri oj cristianos rajawaxik ta chik kqanimaj wajun taqanik riʼ. Wariʼ kraj kubʼij che rajawaxik ta chik kqatzoqopij bʼi jun loqʼom pataninel, utojik kʼasaj xuqujeʼ utzalixik che ri winaq ri rulew ri ufamilia (Rom. 7:4; 10:4; Efes. 2:15). Are kʼu, utz che kqetaʼmaj chrij ri junabʼ re Tzoqopitajem. ¿Jasche? Rumal che kunaʼtasaj ri utzilal che kuya na ri Tzoqopitajem chqe.

JESÚS XUTZIJOJ RI TZOQOPITAJEM

6. ¿Jasche kajwataj tzoqopitajem chke ri e winaq?

6 Qonojel kajwataj tzoqopitajem chqe rumal che oj ajmakibʼ. Rumal laʼ, kojrijobʼik, kojyawajik xuqujeʼ kojkamik. Kqil wariʼ are chiʼ kqil qibʼ pa jun espejo o chiʼ kojbʼe rukʼ jun kunanel rumal che oj yawabʼ. Xuqujeʼ are chiʼ kqabʼan jastaq che utz taj kuya bʼis chqe. Ri apóstol Pablo retaʼm wariʼ rumal laʼ xubʼij «in kʼo kʼu pa uqʼabʼ ri upixabʼ ri mak» che kʼo pa ri nubʼaqil. Xuqujeʼ xubʼij: «¡Toqʼobʼ nuwach, sibʼalaj kʼax ri in kʼo wi! ¿Jachin ta kinesan pa uqʼabʼ we cuerpo riʼ re kamikal?» (Rom. 7:23, 24).

7. ¿Jas xuya ubʼixik Isaías chrij ri tzoqopitajem?

7 Rukʼ kikotemal, Jehová xril ri xubʼan che qesaxik pa ri mak. Jesús kuya jun nimalaj tobʼanik rech kqariq tzoqopitajem. Pa ri siglo octavo nabʼe chuwach ri uqʼij ri Jesús, ri profeta Isaías xchʼaw chrij jun tzoqopitajem pa ri petinaq, che are más utz na chuwach ri ojer tzoqopitajem. Xutzʼibʼaj: «Ri Ruxlabʼal ri Ajawaxel kʼo pa nuwiʼ, in utasom kʼut ri Ajawaxel in utaqom che uyaʼik utzalaj taq tzijol chke ri mebʼayibʼ, che kitoʼik ri kiriqom kʼax, che uyaʼik tzijol che ubʼixik chke ri e ximaxoj kukʼ tiqom chʼichʼ chi e torotajinaq chik, che kitorik ri e kʼo pa cheʼ» (Is. 61:1). Chqilaʼ jachin chrij kchʼaw wi wajun profecía riʼ.

8. ¿Jachin chrij kchʼaw wi ri profecía re tzoqopitajem che xutzʼibʼaj Isaías?

8 Wajun profecía riʼ che kchʼaw chrij ri tzoqopitajem xtzʼaqatik are chiʼ Jesús xumaj utzijoxik ri utzalaj taq tzij. Are chiʼ xbʼe pa ri sinagoga re ri tinamit Nazaret, jachiʼ xkʼiy wi, xusikʼij wajun profecía riʼ chkiwach ri judíos che e kʼo chilaʼ. Xubʼij che ri profecía kchʼaw chrij areʼ: «Ri Ruxlabʼal ri Ajawaxel kʼo pa nuwiʼ. Rumal rech chi in utasom che kitzijoxik ri utzalaj taq tzij chke ri mebʼayibʼ; che kitzijoxik chke ri winaq ri e tzʼapim pa cheʼ; che kijaqik ri kibʼaqʼwach ri moyabʼ che kitzoqopixik, ri kiriqom kʼax pa kiqʼabʼ ri kikʼulel. In taqom uloq che utzijoxik ri utzalaj taq qʼij re ri Ajawaxel» (Luc. 4:16-19). ¿Jas xubʼan Jesús che utzʼaqatisaxik wajun profecía riʼ?

RI E NABʼE CHE XKIRIQ TZOQOPITAJEM

Jesús tajin kuya ubʼixik chrij ri tzoqopitajem pa ri sinagoga re Nazaret. (Chawilaʼ ri párrafos 8 y 9).

9. ¿Jas uwach tzoqopitajem kkaj ri e winaq pa taq uqʼij ri Jesús?

9 Pa ri nabʼe siglo, ri e winaq xkimaj uriqik ri tzoqopitajem che xuya ubʼixik Isaías xuqujeʼ ri xusikʼij uwach ri Jesús. Xuya ubʼixik wariʼ are chiʼ xubʼij: «Kimik xbʼantaj chiwach jas ri kubʼij we Tzʼibʼatalik riʼ ri xito» (Luc. 4:21). Kʼi chke ri xetatabʼen ri Jesús weneʼ kkaj che kkʼextaj ri qʼatbʼal tzij rech ketzoqopitaj pa uqʼabʼ Roma. Weneʼ xaq junam ri kichomanik kukʼ ri e kebʼ achijabʼ che xkibʼij: «Are kʼu ri oj kuʼl qakʼuʼx chi are riʼ ri keresaj ta na ri aj Israel pa kiqʼabʼ ri kikʼulel» (Luc. 24:13, 21). Are kʼu qetaʼm che ri Jesús xubʼij ta chke ri e kʼo rukʼ che kkinimaj ta ri kʼaxalaj taq taqanik kech ri romanos. Xaneʼ, xubʼij chke «chiyaʼ che ri César ri rech ri César» (Mat. 22:21). Are kʼu, ¿jas tzoqopitajem xukʼam lo ri Jesús chke ri e winaq che xekʼojiʼ pa taq ri uqʼij?

10. ¿Jas tzoqopitajem xuya ri Jesús chke ri e winaq?

10 Ri Ralkʼwal ri Dios xpe che kitoʼik ri e winaq rech kkiriq kebʼ uwach tzoqopitajem. Nabʼe, xeʼutoʼ rech ketzoqopitaj che ri kʼaxalaj taq taqanik kkiya ri e kʼamal taq bʼe re ri e kojonem. E kʼi judíos e kʼo pa uqʼabʼ ri tradiciones xuqujeʼ ri etaʼmanik che e utz taj (Mat. 5:31-37; 15:1-11). Ri e winaq che kkibʼij che kkikʼam kibʼe ri e winaq pa ri kikojonem ri qastzij are che kkipatanij ta ri Dios, rumal laʼ e areʼ xuqujeʼ moyabʼ. Are chiʼ xkixutuj ri Mesías xuqujeʼ ri saqil re ri qastzij kojonik, xeʼel ta lo pa ri qʼequʼmal xuqujeʼ xekʼojiʼ pa uqʼabʼ ri makaj (Juan 9:1, 14-16, 35-41). Jesús xukʼut chkiwach ri e winaq che kʼo jun utz kanimaʼ ri rajawaxik kkibʼano rech kkiriq tzoqopitajem pa ri kikojonik are chiʼ xukʼut ri qastzij chkiwach xuqujeʼ xuya jun utz kʼutbʼal chke (Mar. 1:22; 2:23–3:5).

11. ¿Jas jun chi tzoqopitajem xuya ri Jesús?

11 Ukabʼ, Jesús xkunik xubʼano che ri e winaq xetzoqopitaj pa uqʼabʼ ri makaj. Rukʼ ri ukʼaslemal ri Jesús, ri Dios kkunik kusach kimak ri kekojon che ri tojbʼal mak xuqujeʼ che kkikʼut rukʼ ri kkibʼan pa kikʼaslemal (Heb. 10:12-18). Jesús xubʼij: «We areʼ ri Kʼojolaxel kixtzoqopinik, ri ix qas kixux na tzoqopitalik» (Juan 8:36). Wajun tzoqopitajem riʼ más nim na ubʼanik chuwach ri xkiriq ri israelitas pa ri junabʼ re ri Tzoqopitajem. Jun kʼutbʼal, are chi jun winaq ktzoqopix pa ri junabʼ riʼ kuya kux chi jumul loqʼom pataninel. Xuqujeʼ chiʼ kqʼax ri tiempo kkamik.

12. ¿E jachin ri nabʼe xkiriq ri tzoqopitajem che xuya ubʼixik ri Jesús?

12 Pa ri qʼij re ri Pentecostés re ri junabʼ 33, Jehová xeʼuchaʼ rukʼ uxlabʼixel ri apóstoles xuqujeʼ nikʼaj chik sukʼ taq winaq. Xeʼux jetaneʼ e ralkʼwal, rumal laʼ pa ri petinaq keʼuwalajisaj loq rech kkiqʼat tzij rukʼ ri Jesús pa ri kaj (Rom. 8:2, 15-17). E areʼ are ri e nabʼe che kkiriq ri tzoqopitajem che xuya ubʼixik ri Jesús pa ri sinagoga pa Nazaret. E kʼo ta chi pa uqʼabʼ ri etaʼmanik che e qastzij taj xuqujeʼ ri naqʼatisanik ke ri kʼamal taq bʼe judíos che e junam ta rukʼ ri kubʼij ri utzij ri Dios. Chuwach ri Dios e kʼo ta chi pa uqʼabʼ ri makaj. Ri Tzoqopitajem cristiano, xumaj pa ri junabʼ 33 are chiʼ xechaʼ ri e chaʼom rech kebʼe pa ri kaj, kkʼisik are chiʼ ktzʼaqat ri Mil junabʼ che kuqʼat tzij ri Jesús. ¿Jas bʼanom chi pa ri tiempo riʼ?

E MILLONES MÁS KETZOQOPITAJ NA

13, 14. ¿E jachin chi e nikʼaj kekunik kkiriq ri tzoqopitajem che xuya ubʼixik ri Jesús?

13 Pa taq ri qaqʼij, e millones winaq rech ronojel tinamit kekʼojiʼ chkixoʼl ri «e nikʼaj chij» (Juan 10:16). Jehová xeʼuchaʼ taj rech kkiqʼat tzij rukʼ ri Jesús pa ri kaj, xaneʼ ri keyebʼal che kubʼij ri Biblia are ri kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik pa ri uwach Ulew. ¿La are laʼ ri eyebʼal che kqaj oj?

14 Kimik tajin chi kqariq ri utzilal che kkiriq ri e winaq che kkiqʼat tzij rukʼ ri Jesús pa ri kaj. Jun kʼutbʼal, kojkunik kqataʼ kuybʼal qamak rumal che kʼo qakojonik chrij ri tojbʼal mak che xuya ri Jesús. Rukʼ wariʼ kqariq ri utoqʼobʼ ri Dios xuqujeʼ kʼo jun chʼajchʼojalaj retaʼmabʼal qakʼuʼx (Efes. 1:7; Apoc. 7:14, 15). Chojchoman chrij ri utzilal kuya retaʼmaxik ri qastzij etaʼmanik. Jesús xubʼij: «Kiwetaʼmaj kʼu na ri qastzij, areʼ kʼu ri qastzij kixtzoqopin na» (Juan 8:32). Ri tzoqopitajem riʼ kuyaʼ kikotemal chqe.

15. ¿Jas tzoqopitajem kyaʼ na chqe, xuqujeʼ jas tewchibʼal kqariq na?

15 Kojkunik kqariq ri qas tzoqopitajem pa ri petinaq. Xa jubʼiqʼ chi kraj, Jesús kusachisaj na kiwach ri e kojonem che qastzij taj xuqujeʼ ri e qʼatbʼal tzij che xa kech e winaq. Dios keʼuchajij na ri e «kʼi alaj winaq» che e upatanelabʼ xuqujeʼ kuya na kʼi tewchibʼal chke pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew (Apoc. 7:9, 14). Xuqujeʼ, keʼukʼastajisaj na e kʼi winaq, che keʼesax na pa uqʼabʼ ri makaj che xuya kan ri Adán (Hech. 24:15).

16. ¿Jas tzoqopitajem kkiriq na ri e winaq?

16 Are chiʼ Jesús kuqʼat tzij pa ri Mil junabʼ, areʼ xuqujeʼ ri ketobʼan rukʼ che uqʼatik tzij kkiya tewchibʼal pa kiwiʼ ri e winaq rech keyawaj ta chik xuqujeʼ kkʼojiʼ jun utz kachilanik rukʼ ri Dios. Wajun tiempo riʼ re tzoqopitajem xuqujeʼ re usukʼumaxik ri jastaq kjunamataj rukʼ ri Tzoqopitajem che xkiriq ri israelitas ojer. Konojel ri e sukʼ che ri Jehová kkiriq na tzʼaqatalaj kʼaslemal. Keʼel na pa uqʼabʼ ri kamikal.

Pa ri kʼakʼ uwach Ulew, kqariq jun kʼaslemal rukʼ kikotemal, are chiʼ kojchakunik xuqujeʼ kojuxlanik (chawilaʼ ri párrafo 17)

17. ¿Jas kubʼij Isaías 65:21-23 che kux na ri kikʼaslemal ri e upatanelabʼ ri Dios? (Chawilaʼ ri wachbʼal re ri uwach ri wuj).

17 Pa Isaías 65:21-23 (chasikʼij uwach) kuya ubʼixik chrij ri kux na ri kʼaslemal cho ri uwach Ulew. Ri e upatanelabʼ ri Dios xaq ta uxlanem kkibʼan pa ri tiempo riʼ. Ri Biblia kubʼij che kkibʼan na chak che qas kʼo upatan xuqujeʼ kuya kikotemal chke. Qastzij wi, are chiʼ kkʼis ri tiempo riʼ, ri e «bʼanom rumal ri Dios ketzoqopitaj na chupam ri loqʼom patanijik [...] rech e junam kukʼ ri e ralkʼwal ri Dios, kʼo pa ri juluwemalaj kitzoqopitajik» (Rom. 8:21).

18. ¿Jasche kqabʼij che kqariq na jun utzalaj kubʼsal kʼuʼx pa ri petinaq?

18 Jehová xubʼano che ri israelitas kekunik kechakunik xuqujeʼ keʼuxlanik, xuqujeʼ junam kkibʼan na ri upatanelabʼ are chiʼ kuqʼat na tzij ri Jesús pa ri Mil junabʼ. Qastzij riʼ che ri upatanelabʼ kkitas na kitiempo che ri jastaq re ri kikojonik. Junam rukʼ ri kbʼan kimik, xuqujeʼ pa ri kʼakʼ uwach Ulew ri uqʼijilaxik ri Dios kʼo ubʼanik rukʼ ri kikotemal. Konojel ri e sukʼalaj taq winaq kekikot na rumal che kkiriq na kichak che utz kkilo xuqujeʼ kkiqʼijilaj na ri Jehová.

BʼIXONEM 142 Chqakowisaj ri qeyebʼal

^ párr. 5 Pa ri taqanik che xyaʼ che Moisés, Jehová xubʼij chke ri israelitas che kkibʼan ri nimaqʼij re Tzoqopitajem o Jubileo, are jun qʼij sibʼalaj nim ubʼanik rumal che kʼo tzoqopitajem pa ri tinamit Israel. Ri oj cristianos rajawaxik ta chik kqanimaj wajun taqanik riʼ, are kʼu rajawaxik che kqetaʼmaj chrij ri Tzoqopitajem. Pa wajun kʼutunem riʼ, kqil na jas kjunamataj wi ri nimaqʼij riʼ rukʼ ri ubʼanom ri Jehová rumal qech xuqujeʼ jas utzilal kuya chqe.

^ párr. 61 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Pa ri junabʼ re ri Tzoqopitajem, e nikʼaj achijabʼ che e loqʼom patanelabʼ ketzoqopix bʼik, ketzalij pa ri kitinamit xuqujeʼ kkiriq kibʼ kukʼ ri kifamilias.