Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 50

«Katkʼojiʼ na wukʼ pa ri jeʼlalaj kʼolbʼal»

«Katkʼojiʼ na wukʼ pa ri jeʼlalaj kʼolbʼal»

«Qastzij kinbʼij chawe, [...] katkʼojiʼ na wukʼ pa ri jeʼlalaj kʼolbʼal» (LUC. 23:43).

BʼIXONEM 145 Dios kutzujuj jun jeʼl Ulew

RI KQETAʼMAJ NA a

1. ¿Jas xubʼij ri Jesús che jun achi are chiʼ xa jubʼiqʼ kraj kkamik? (Lucas 23:39-43).

 RI JESÚS y ri e kebʼ achijabʼ che xekʼojiʼ chuxukut tajin kejilowik (Luc. 23:32, 33). Ri e kebʼ achijabʼ riʼ xetzeʼn chrij ri Jesús, wariʼ kukʼutu che utijoxelabʼ taj (Mat. 27:44; Mar. 15:32). Are kʼu, jun chke ri achijabʼ riʼ xukʼex ri ubʼantajik. Xubʼij: «Jesús, chinanaʼtisaj bʼaʼ are taq chiʼ katpe na rukʼ ri awajawibʼal». Y ri Jesús xubʼij che: «Qastzij kinbʼij chawe, [...] katkʼojiʼ na wukʼ pa ri jeʼlalaj kʼolbʼal» (chasikʼij uwach Lucas 23:39-43). Kʼo ta kkʼutuwik che wajun achi xkojon chrij ri uQʼatbʼal tzij ri Dios, are chiʼ ri Jesús xutzijoj. Y ri Jesús xubʼij taj che kbʼe rukʼ pa ri kaj rech kuqʼata tzij (Mat. 4:17). Xaneʼ are tajin kchʼaw chrij ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew che kyaʼ na pa ri petinaq. ¿Jasche qetaʼm?

¿Jachin ri achi che xchʼaw rukʼ ri Jesús y jasche qetaʼm? (Chawilaʼ ri párrafos 2 y 3).

2. ¿Jasche qetaʼm che ri achi che xchʼaw rukʼ ri Jesús are judío?

2 Weneʼ judío wajun achi rumal che xubʼij wariʼ che ri rachiʼl: «¿La mawi ne ri at kaxeʼj awibʼ chuwach ri Dios, at ri at kʼo chuxeʼ ri junam kʼajisabʼal wachaj?» (Luc. 23:40). Ri judíos xa jun Dios kkiqʼijilaj, are kʼu ri winaq re nikʼaj chi tinamit kkiqʼijilaj e kʼi dioses (Éx. 20:2, 3; 1 Cor. 8:5, 6). We ta mat e judíos, je ta waʼ xubʼij che: «¿La xa kaxeʼj ta awibʼ chkiwach ri dioses?». Xuqujeʼ rumal che xtaq lo ri Jesús che kikolik «xuwi chke ri chij aj uwo rachoch ri Israel, ri e sachinaq», xutzijoj ta ri utzij ri Dios chke ri winaq re nikʼaj chi tinamit (Mat. 15:24). Y ri Dios uqʼalajisam chi chkiwach ri israelitas che keʼukʼasuj na ri kaminaqibʼ. Weneʼ ri achi che xtzijon rukʼ ri Jesús retaʼm wariʼ, y rumal ri xubʼij retaʼm che ri Jehová kukʼasuj na ri Jesús rech kuqʼat tzij. Qas kqʼalajinik che wajun achi riʼ xuqujeʼ kukojo che kkʼasux na rumal ri Dios.

3. Junam rukʼ ri kubʼij Génesis 2:15, ¿jas weneʼ chrij xchoman wi ri achi are chiʼ ri Jesús xubʼij che che kkʼojiʼ na rukʼ pa ri jeʼlalaj kʼolbʼal?

3 Rumal che ri achi are judío retaʼm chrij ri kotzʼiʼjalaj ulew che xuya ri Jehová chke ri Adán y ri Eva. Rumal laʼ, weneʼ are xchoman chrij ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew are chiʼ ri Jesús xubʼij che che kkʼojiʼ na rukʼ pa ri jeʼlalaj kʼolbʼal (chasikʼij uwach Génesis 2:15).

4. ¿Jas chrij kojchoman wi rumal ri xubʼij ri Jesús che ri achi?

4 Ri xubʼij ri Jesús che ri achi kubʼan chqe che kojchoman chrij ri kʼaslemal che kyaʼ na chqe pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew. Ri kojtoʼw che uchʼobʼik jas ubʼanik ri kʼaslemal pa ri kʼakʼ uwach Ulew are che kqanaʼtasaj ri jamaril che xkiriq ri winaq are chiʼ xuqʼat tzij ri Salomón. Ri Biblia kubʼij che ri Jesús are ri más nim na «ubʼanik chuwach ri Salomón». Rumal laʼ, qetaʼm che ri Jesús y ri kkiqʼat na tzij rukʼ kkibʼan na jeʼlik che ri uwach Ulew (Mat. 12:42). Rumal laʼ, ri kbʼix nikʼaj chi chij chke rajawaxik kketaʼmaj jas rajawaxik kkibʼano rech kkiriq ri kʼaslemal kʼo ta ukʼisik pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew (Juan 10:16).

¿JAS UBʼANIK RIʼ RI KʼASLEMAL PA RI KOTZʼIʼJALAJ UWACH ULEW?

5. ¿Jas ubʼanik ri kʼaslemal pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew kachomaj at?

5 ¿Jas ubʼanik riʼ ri kʼaslemal pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew? Weneʼ katchoman chrij jun jeʼlalaj parque, junam rukʼ ri kotzʼiʼjalaj Edén (Gén. 2:7-9). O weneʼ are knaʼtaj chwe ri profecía re Miqueas che kubʼij che ri upatanelabʼ ri Dios «keʼuxlan chuxeʼ ri umuʼjal ri u uva xuqujeʼ chuxeʼ ri ucheʼal ri uhigo» (Miq. 4:3, 4). Y weneʼ knaʼtaj ri textos chawe jawiʼ kubʼij wi che kkʼojiʼ na kʼi ktijowik (Sal. 72:16; Is. 65:21, 22). Rumal laʼ, weneʼ katchoman chrij jun lugar jawiʼ kʼo wi e jeʼlalaj taq kotzʼiʼj che sibʼalaj e kʼokʼ y kʼo kʼi jastaq che ktijowik. At kʼo kukʼ ri e awachiʼl y ri e awachalaxik sibʼalaj kixkikotik y kixjaʼjatik. Weneʼ jujun chke ri e kʼo awukʼ xewalajisax lo pa ri kamikal. Ronojel waʼ ri xqabʼij xa ta jun achikʼ qas kkʼulmataj na. Are waʼ ri qas kilitaj na pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew. Are kʼu kʼo kʼi chak kbʼan na chuwach.

Kqakʼut na chrij ri Biblia chke ri e winaq che kekʼastaj lo pa ri kamikal. (Chawilaʼ ri párrafo 6).

6. ¿Jas kqabʼan na pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew? (Chawilaʼ ri wachbʼal).

6 Ri Jehová xojubʼano rech kojkikot rukʼ ri qachak (Ecl. 2:24). Pa ri Mil Junabʼ che kuqʼat tzij ri Cristo kbʼan na kʼi chak. Ri kekʼasiʼ kan pa ri nimalaj kʼaxkʼolil y ri e kʼiʼalaj winaq che kewalajisaxik kajwataj katzʼyaq riʼ, kiwa y kachoch. Qas kʼi chak riʼ kbʼan na, are kʼu sibʼalaj kuya kikotemal chqe. Junam rukʼ ri xkibʼan ri Adán y ri Eva che uchajixik ri kotzʼiʼjalaj Edén, ri oj xuqujeʼ rajawaxik kqabʼan na kotzʼiʼj che ri uwach Ulew. Xuqujeʼ chatchoman chrij ri kikotemal kqanaʼo are chiʼ kqakʼut chrij ri Jehová y ri urayibʼal chkiwach ri winaq che kekʼastaj na loq. Xuqujeʼ keqatoʼ na ri e sukʼ taq upatanelabʼ ri Dios che xekʼasiʼ nabʼe chuwach ri Jesús rech kketaʼmaj ri xketaʼmaj ta chi kanoq.

7. ¿Jas ri qas qetaʼm che kqariq na, y jasche?

7 Pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew kqariq na jamaril, utzilal y kqariq ronojel ri kajwataj chqe. ¿Jasche qetaʼm? Ri utzilal che xriqitaj pa ri tiempo che xuqʼat tzij ri Salomón, kojutoʼ che uchʼobʼik ri utzilal che kqariq na are chiʼ kuqʼat na tzij ri uKʼojol ri Dios pa uwiʼ ri uwach Ulew.

RI XBʼAN PA RI UTIEMPO RI SALOMÓN, KUKʼUT RI KQARIQ NA PA RI KOTZʼIʼJALAJ UWACH ULEW

8. ¿Jas xbʼan che ubʼanik ojer kanoq ri kubʼij Salmo 37:10, 11, 29? (Chawilaʼ ri kʼutunem «Kipreguntas ri sikʼinelabʼ» che kʼo pa wajun wuj).

8 Rukʼ ri utobʼanik ri Jehová ri David xutzʼibʼaj kanoq jas ubʼanik ri kʼaslemal are chiʼ kuqʼat tzij jun qʼatal tzij che sibʼalaj kʼo unojibʼal y sukʼ (chasikʼij uwach Salmo 37:10, 11, 29). Are chiʼ kojtzijon kukʼ ri winaq chrij ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew, kʼi mul are kqakoj ri Salmo 37:11. Y utz che kqakojo rumal che ri Jesús xuqujeʼ xukoj wajun texto pa ri Sermón del Monte. Je wariʼ xukʼutu che ri kubʼij pa salmo kbʼantaj na pa ri petinaq (Mat. 5:5). Are kʼu ri xutzʼibʼaj kan ri David xuqujeʼ xukʼut ri kʼaslemal che xriqitajik are chiʼ xuqʼat tzij ri Salomón. Pa riʼ ri tiempo, xkʼojiʼ jamaril pa ri tinamit Israel y xyaʼ jun ulew chke jawiʼ kʼo wi «leche xuqujeʼ juyubʼal rax kabʼ». Ri Dios xubʼij chke: «We kitaqej ri e nupixabʼ [...], kinya na utzil cho ri uwach ulew, kixwar kʼu na pa utzil, man kʼo ta jas kixxibʼin na» (Lev. 20:24; 26:3, 6). Ri e tzujunik riʼ qas xeriqitaj pa ri tiempo che xuqʼat tzij ri Salomón (1 Crón. 22:9; 29:26-28). Y ri Jehová xubʼij chke che kusachisaj na kiwach ri itzel taq winaq (Sal. 37:10). Rumal laʼ, qetaʼm che ri kubʼij Salmo 37:10, 11, 29 xbʼantaj ojer kanoq, are kʼu xuqujeʼ kbʼantaj na pa ri petinaq.

9. ¿Jas xubʼij ri reina re Saba chrij ri uqʼatbʼal tzij ri Salomón?

9 Ri jamaril y ri utzilal che xkiriq ri israelitas pa ri utiempo ri Salomón xretaʼmaj ri reina re Saba. Rumal laʼ, ri areʼ xbʼe kʼa pa Jerusalén rech kerilaʼ rukʼ ubʼaqʼwach we qastzij ri xbʼix che (1 Rey. 10:1). Are chiʼ xerilaʼ ri tajin kubʼan ri qʼatal tzij Salomón, xubʼij wariʼ che: «Qastzij, chi mawi ne pa nikʼaj ri tzijom chwe [...]. ¡Sibʼalaj bʼaʼ utz na kech [...] we pataninel taq ech la pa kikotemal, ri amaqʼel e kʼo chnaqaj la kekitatabʼej taq ri e aj noʼjalaj taq tzij la!» (1 Rey. 10:6-8). Ri utzilal y ri jamaril che xriqitaj pa ri utiempo ri Salomón xukʼutunsaj ri kubʼan na ri Jehová are chiʼ kuqʼat tzij ri Jesús cho ri uwach Ulew.

10. ¿Jasche más nim na ubʼanik ri Jesús chuwach ri Salomón?

10 Ri Jesús más nim na ubʼanik chuwach ri Salomón. Ri Salomón xa ajmak winaq y rukʼ ri xubʼano xubʼan kʼax che ri utinamit ri Dios. Are kʼu ri Jesús are jun tzʼaqatalaj qʼatal tzij che kʼo ta ksach wi (Luc. 1:32; Heb. 4:14, 15). Xuqujeʼ xubʼan ta ri xtaqchiʼx che ubʼanik rumal ri Satanás. Xukʼut pa ri ukʼaslemal che kmakun taj y kubʼan ta jun jastaq che kubʼan kʼax chke ri winaq. ¡Sibʼalaj kojkikotik che are ri Jesús kqʼatow na tzij pa qawiʼ!

11. ¿E jachin ketobʼan na rukʼ ri Jesús che uqʼatik tzij?

11 Ri Jesús e rachiʼl ri 144,000, kekichajij na ri winaq y kkibʼan na ri amaqʼel xraj ri Jehová cho ri uwach Ulew (Apoc. 14:1-3). Ri e qʼatal taq tzij riʼ xuqujeʼ xkiriq kʼax cho ri uwach Ulew. Rumal laʼ qas kkichʼobʼ ri kojriqitaj wi. Are kʼu ¿jas chak kkibʼan na?

¿JAS CHAK KKIBʼAN NA RI E CHAʼOM KEBʼE PA RI KAJ?

12. ¿Jas chak kuya na ri Jehová chke ri e 144,000?

12 Junam rukʼ ri xbʼan pa utiempo ri Salomón, ri Jesús y ri e 144,000 kkibʼan na kʼi chak. Ri Salomón xeʼuchajij e kʼi winaq xa pa jun tinamit. Are kʼu ri kkiqʼat tzij pa ri uQʼatbʼal tzij ri Dios kekichajij na konojel ri winaq cho ri uwach Ulew. ¡Qas jun nimalaj eqeleʼn kuya ri Jehová chke ri e 144,000!

13. ¿Jas chak nim ubʼanik kkibʼan na ri kkiqʼat tzij rukʼ ri Jesús?

13 Junam rukʼ ri Jesús, ri e 144,000 keʼux na qʼatal taq tzij y e kojol tabʼal toqʼobʼ (Apoc. 5:10). Are chiʼ ri israelitas xkinimaj ri taqanik che xyaʼ che ri Moisés, xetoʼ kumal ri e kojol tabʼal toqʼobʼ rech e chʼajchʼoj pa ri kibʼaqil y pa ri kikojonik. Rumal che ri taqanik xa «kimuʼjal ri utzalaj taq jastaq ri kepe na» kukʼutu che ri kkiqʼat na tzij rukʼ ri Jesús kkibʼan na wajun chak nim ubʼanik: kekitoʼ na ri e winaq rech e chʼajchʼoj na pa ri kibʼaqil y pa ri kikojonik (Heb. 10:1). Qetaʼm taj jas kkibʼan lo ri e qʼatal taq tzij y e kojol tabʼal toqʼobʼ rech kkiya lo ubʼixik ri rajawaxik kkibʼan ri winaq cho ri uwach Ulew. Apastaneʼ ri kubʼan ri Jehová che ubʼanik ri e jastaq, qas qetaʼm che kʼo kkʼamow kibʼe ri winaq pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew (Apoc. 21:3, 4).

¿JAS RAJAWAXIK KKIBʼAN NA RI KBʼIX NIKʼAJ CHI CHIJ CHKE RECH KEKʼOJIʼ NA PA RI KOTZʼIʼJALAJ ULEW?

14. ¿Jas achilanik kʼo chkixoʼl ri kbʼix e nikʼaj chi chij chke kukʼ ri chʼutinalaj jumulaj chij?

14 Ri Jesús xubʼij «chʼutinalaj jumulaj nuchij» chke ri e winaq che kekiqʼata tzij rukʼ (Luc. 12:32). Xuqujeʼ xchʼaw chrij jun ukabʼ jupuq, che xubʼij «nikʼaj nuchij» chke. Ri e kebʼ jupuq riʼ xa jun kbʼan chke (Juan 10:16). Kimik junam tajin kechakun chik y je kkibʼan na are chiʼ kux kotzʼiʼj ri uwach Ulew. Pa ri petinaq ri chʼutinalaj jumulaj chij e kʼo chi riʼ pa ri kaj y ri e nikʼaj chi chij kkiriq na jun kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik cho ri uwach Ulew. Are kʼu kʼo rajawaxik kkibʼan ri kbʼix e nikʼaj chi chij chke rech keʼok pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew.

Kimik rajawaxik kqamajij ukʼutik che kqaj kojkʼojiʼ pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew. (Chawilaʼ ri párrafo 15). b

15. a) ¿Jas kkibʼan ri e nikʼaj chi chij che kitoʼik ri e rachalal ri Cristo? b) ¿Jas kabʼan che resaxik uwach ri ukʼutbʼal ri qachalal che kawil pa ri wachbʼal?

15 Ri achi che xxekebʼax rukʼ ri Jesús xkun taj xukʼutu che xumaltyoxij ri xbʼan pa uwiʼ. Are kʼu ri kbʼix e nikʼaj chi chij chke kekunik kkikʼutu. Jun kʼutbʼal, kqakʼutu che kqaloqʼoqʼej ri Jesús rukʼ ri kqabʼan che kitoʼik ri e chaʼom che kebʼe pa ri kaj. Are laʼ ri kril ri Jesús chiʼ kuqʼat tzij pa kiwiʼ ri kbʼix nikʼaj chi chij chke (Mat. 25:31-40). Kqakʼutu che keqatoʼ ri rachalal ri Cristo are chiʼ kqakoj qachuqʼabʼ che utzijoxik ri utzij ri Dios y keqatijoj ri winaq rech keʼux tijoxelabʼ (Mat. 28:18-20). Rumal laʼ, kqaj kqakoj ri e chakubʼal che kiyaʼom chqe, junam rukʼ ri libro ¡Jun kʼaslemal che ko ta ukʼisik! We tajin ta kaya tijonik re ri Biblia che jun winaq, utz we kamajij ubʼanik, katzujuj jun etaʼmanik chke konojel ri e winaq che kattzijon kukʼ.

16. ¿Jas rajawaxik kqabʼan kimik rech kqakʼutu che kqaj kojkʼojiʼ pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew?

16 Kqeyeʼj taj che kʼateʼ kqamajij ukʼutik utz taq bʼantajik are chiʼ kojok pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew. Xaneʼ kimik rajawaxik kqakʼut utz taq bʼantajik, kqabʼij ri qastzij, kojelaqʼan taj, kqabʼan pa qakʼaslemal ri más nim ubʼanik y kqaya ta kan upatanexik ri Jehová, nim kqil wi ri qakʼulaj y ri e qachalal. We kimik kqakoj qachuqʼabʼ che unimaxik ri e utaqanik ri Dios, más kʼax ta kqabʼan riʼ che unimaxik pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew. Xuqujeʼ kqatijoj qibʼ che ri kojnaw che ubʼanik y kqakʼex ri qabʼantajik rech kqakʼutu che kqaj kojkʼojiʼ pa ri kʼakʼalaj uwach Ulew. Junam rukʼ ri kyaʼ ubʼixik pa ri kʼutunem «¿La xaq aweyeʼm chi at kawechbʼej ri uwach Ulew?» che kʼo pa wajun wuj riʼ.

17. ¿Jasche rajawaxik kojchoman ta chi chrij ri makaj che xqabʼan kan ojer?

17 Xuqujeʼ rajawaxik kqakoj qachuqʼabʼ rech kojchoman ta chi chrij ri mak che xqabʼan kan ojer. Are kʼu, xa ta rumal che ri Jesús xutoj ri qamak xaq kojmakun chik (Heb. 10:26-31). We qayaʼom kan ubʼanik jun mak, qatzukum ri utobʼanik ri Jehová y ri e kʼamal taq bʼe, qastzij riʼ che ri Jehová ukuyum chi ri qamak (Is. 55:7; Hech. 3:19). Chnaʼtaj chqe ri xubʼij ri Jesús chke ri fariseos: «In petinaq taj che kisikʼixik ri e sukʼ, xaneʼ ri ajmakibʼ» (Mat. 9:13). Rumal ri ukamikal ri Jesús kkuyutaj ri qamak.

KATKUNIK KARIQ RI KʼASLEMAL KʼO TA UKʼISIK PA RI KOTZʼIʼJALAJ UWACH ULEW

18. ¿Jas kawaj kataʼ na che ri achi che xxekebʼax rukʼ ri Jesús?

18 Chachomajampeʼ che at kʼo pa ri kʼakʼ uwach Ulew, tajin kattzijon rukʼ ri achi che xxekebʼax rukʼ ri Jesús y tajin kataʼ che jas xbʼix che. Ri ix kebʼ kimaltyoxij ri xubʼan ri Jesús pa iwiʼ. Weneʼ kataʼ che jas más xkʼulmataj pa ri kʼisbʼal taq horas che kʼa kʼas na ri Jesús y jas xunaʼo are chiʼ xbʼix che che kkʼojiʼ na pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew. Y weneʼ ri areʼ kutaʼ chawe jas ubʼanik ri kʼaslemal pa ri kʼisbʼal taq qʼij. ¡Sibʼalaj utz riʼ che kojkunik kqatzijoj na ri utzij ri Dios chke ri winaq junam rukʼ wajun achi riʼ! (Efes. 4:22-24).

Pa ri Mil Junabʼ, kʼo jun qachalal tajin kubʼan ri amaqʼel kraj kubʼano. (Chawilaʼ ri párrafo 19).

19. ¿Jasche kkʼistaj ta qakʼuʼx pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew? (Chawilaʼ ri wachbʼal re ri uwach ri wuj).

19 ¿La kkʼistaj qakʼuʼx riʼ pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew? Kkʼistaj taj, rumal che e kʼo kʼi winaq che xqetaʼmaj ta kiwach rajawaxik kojchʼaw kukʼ y kqabʼan kʼi chak che kuya kikotemal chqe. Y ri más utz na, are che ronojel qʼij kojkunik kqetaʼmaj más uwach ri qaTat che kʼo pa ri kaj y chrij ronojel ri ubʼanom. Y ronojel taq qʼij más knimar ri qaloqʼoqʼebʼal chrij. ¡Sibʼalaj kqamaltyoxij che ri Jehová y ri Jesús che kitzujum ri kʼaslemal kʼo ta ukʼisik chqe pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew!

BʼIXONEM 22 Chpet ri Ajawbʼal che Dios ukojom chik

a ¿La utz kawilo katchoman chrij ri kʼaslemal pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew? Are chiʼ más kojchoman chrij ri utzujum ri Jehová chqe, más kqaj kojchʼaw kukʼ ri winaq chrij ri kʼakʼ uwach Ulew. Wajun kʼutunem kukowirisaj ri qakojonik chrij ri tzujunik che kubʼan na pa ri petinaq.

b RI KUKʼUT RI WACHBʼAL: Jun qachalal che kkʼojiʼ na pa ri kotzʼiʼjalaj uwach Ulew tajin chi kukʼut chrij ri Biblia che jun achi.