Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 52

¿Jas kkibʼan ri alitomabʼ rech keʼux ko pa ri kikojonik?

¿Jas kkibʼan ri alitomabʼ rech keʼux ko pa ri kikojonik?

«Jeriʼ xuqujeʼ ri ixoqibʼ, rajawaxik [...], kkichomaj jas kkibʼano, e jik pa ronojel» (1 TIM. 3: 11).

BʼIXONEM 133 Chqapatanij Jehová pa qalkʼwalal

RI KQETAʼMAJ NA a

1. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kux ko ri qakojonik?

 ¿LA MAT qastzij che are chiʼ kkʼojiʼ jun alaj akʼal aninaq kkʼiyik? Ri alaj taq akʼalabʼ kitukel kekʼiyik. Are kʼu je ta kkʼulmataj rukʼ ri qakojonik b (1 Cor. 13:11; Heb. 6:1). Rech kojux ko pa ri qakojonik, rajawaxik kkʼojiʼ jun utz qachilanik rukʼ ri Jehová. Xuqujeʼ kajwataj ri utobʼanik ri ruxlabʼixel chqe rech kqakʼut utz taq bʼantajik, kqetaʼmaj jujun taq chak y kqetaʼmaj ri kqabʼano are chiʼ kqachaʼ ubʼanik jun jastaq pa ri qakʼaslemal (Prov. 1:5).

2. ¿Jas kukʼut chqawach Génesis 1:27? ¿Y jas kqil na pa wajun kʼutunem?

2 Ri Jehová are xebʼanow ri winaq; xubʼan ri achi y ri ixoq (chasikʼij uwach Génesis 1:27). Qas qetaʼm che ri achi y ri ixoq junam ta ri kicuerpo y nikʼaj chik. Ri Jehová jalajoj ri chak xuya che ri achi y che ri ixoq y rech kekun che ubʼanik kajwataj jalajoj bʼantajik chke (Gén. 2:18). Pa wajun kʼutunem riʼ kqetaʼmaj na ri kkibʼan ri alitomabʼ rech kʼo jun ko kikojonik. Y pa ri jun chik kqil na ri kkibʼan ri alabʼom.

CHAKʼUTUʼ UTZ TAQ BʼANTAJIK CHE UTZ KRIL RI JEHOVÁ

We kawesaj kiwach ri sukʼalaj taq ixoqibʼ junam rukʼ ri Rebeca, ri Ester y ri Abigaíl, katux na jun cristiana che ko ukojonik. (Chawilaʼ ri párrafos 3 y 4).

3, 4. ¿Jawchiʼ kkiriq wi utz taq kʼutbʼal ri qachalal alitomabʼ rech kkesaj kiwach? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri e wachbʼal).

3 Ri Biblia kchʼaw chkij jujun taq ixoqibʼ che xkipatanij ri Jehová rukʼ loqʼoqʼebʼal (chasikʼij ri kʼutunem re jw.org «¿Qué aprendemos de las mujeres de la Biblia?»). Junam rukʼ ri kubʼij ri texto che esam wi wajun kʼutunem riʼ, «kkichomaj jas kkibʼano, e jik pa ronojel». Qastzij riʼ che pa ri acongregación e kʼo qachalal ixoqibʼ che kʼo jun ko kikojonik y kʼo katkunik kawetaʼmaj chkij.

4 We at ali na, chatchoman chrij jun qachalal che ko ukojonik y chawesaj uwach. Rech katkunik kawesaj uwach, chawilaʼ ri utz taq ubʼantajik tekʼuriʼ chatchoman chrij ri kabʼan che resaxik uwach. Pa ri nikʼaj chi párrafos kqil na oxibʼ bʼantajik che rajawaxik kkʼojiʼ kukʼ ri qachalal ixoqibʼ.

5. ¿Jasche rajawaxik kkikʼut machʼachʼem ri qachalal ixoqibʼ che kʼo jun ko kikojonik?

5 Machʼachʼem. Ri ixoq che kmachʼachʼik are ri kʼo jun utz rachilanik rukʼ ri Jehová y kukʼ ri nikʼaj chik (Sant. 4:6). Jun kʼutbʼal, rumal che kmachʼachʼik y kuloqʼoqʼej ri Jehová, kniman chke ri kʼamal taq bʼe pa ri congregación y pa ri familia che uchaʼom ri Jehová (1 Cor. 11:3). c

6. ¿Jas kkibʼan ri qachalal alitomabʼ rech kkesaj uwach ri umachʼachʼem ri Rebeca?

6 Chojchʼaw chrij ri Rebeca. Are jun ixoq che kʼo nim unojibʼal, retaʼm jampaʼ kubʼan jujun jastaq y jampaʼ kkun taj (Gén. 24:58; 27:5-17). Are kʼu xuqujeʼ nim keril wi ri nikʼaj chik y knimanik (Gén. 24:17, 18, 65). We kabʼan awe junam rukʼ ri Rebeca, kamachʼ awibʼ y katniman chke ri yaʼom taqanik pa kiqʼabʼ rumal ri Jehová, at jun utz kʼutbʼal riʼ chke ri afamilia y che ri congregación.

7. ¿Jas rajawaxik kkibʼan ri qachalal alitomabʼ rech kkesaj uwach ri Ester?

7 Kubʼan ta nimal. Ri Biblia kubʼij che «ri noʼj kkʼojiʼ kukʼ ri e machʼamoj» (Prov. 11:2). Ri Ester xux sukʼ chuwach ri Dios y xubʼan ta nimal. Jun kʼutbʼal, are chiʼ xux reina, xunimarisaj ta ribʼ. Y amaqʼel xniman che ri pixabʼ che xyaʼ che rumal ri Mardoqueo ri uprimo (Est. 2:10, 20, 22). At xuqujeʼ katkunik kawesaj uwach are chiʼ kabʼan ri pixabʼ che kyaʼ chawe (Tito 2:3-5).

8. Are chiʼ kkisukʼumaj kibʼ o kkatzʼyaqij kibʼ, ¿jas kkibʼan ri qachalal ixoqibʼ che ubʼanik ri kubʼij 1 Timoteo 2:9, 10?

8 Chqilaʼ jun chi kʼutbʼal are chiʼ ri Ester xubʼan ta nim che ribʼ. Ri areʼ «sibʼalaj jeʼlik xuqujeʼ sibʼalaj jeʼl ubʼantajik», are kʼu xraj taj che nim xil wi (Est. 2:7, 15). ¿Jas kabʼan che resaxik uwach? Jun, are ri kubʼij 1 Timoteo 2:9, 10 (chasikʼij uwach). Waral ri apóstol Pablo kchʼaw chkij ri qachalal ixoqibʼ che rajawaxik utz kkibʼan che ratzʼyaqixik kibʼ. Pa ri tzij griegas che xukojo kraj kubʼij che ri cristianas rajawaxik utz kkibʼan che ratzʼyaqixik kibʼ y kechoman chkij ri nikʼaj chik. ¡Sibʼalaj kojkikot kukʼ ri qachalal ixoqibʼ are chiʼ kkibʼan wariʼ!

9. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri Abigaíl?

9 Ukojik utz nojibʼal. Wajun bʼantajik riʼ kjunamataj rukʼ ukojik utz chomanik, kraj kubʼij, retaʼmaxik ri utz y ri utz taj, wariʼ ktobʼan che ri winaq rech are kuchaʼ ubʼanik ri utz. Chqilaʼ ri ukʼutbʼal ri Abigaíl. Ri rachajil utz ta ri xuchaʼ ubʼanik y xrilo che wariʼ kukʼam lo kʼax pa ri ufamilia. Aninaq xukoj ri unojibʼal y rukʼ wariʼ xkiriq ta kʼax ri ufamilia (1 Sam. 25:14-23, 32-35). Ri utz nojibʼal xuqujeʼ kojutoʼo rech kqetaʼmaj jampaʼ utz kojchʼawik y jampaʼ utz taj y nim keqil wi ri nikʼaj chik xuqujeʼ kqaya bʼe che kechʼawik (1 Tes. 4:11).

CHAWETAʼMAJ UBʼANIK JUJUN CHAK

¿Jas utzilal ariqom rumal che katkunik katsikʼinik y kattzʼibʼanik? (Chawilaʼ ri párrafo 11).

10, 11. ¿Jas katutoʼ wi are chiʼ kawetaʼmaj katsikʼinik y kattzʼibʼanik? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

10 Utz che ri qachalal ixoqibʼ kketaʼmaj ubʼanik jujun taq chak. Ri kawetaʼmaj are chiʼ at akʼal na ktobʼan chawe pa ronojel ri akʼaslemal. Chqilaʼ jujun kʼutbʼal.

11 Chawetaʼmaj kattzʼibʼanik y katsikʼinik. Pa jujun taq tinamit, qas ta nim ubʼanik che jun ali kretaʼmaj ktzʼibʼanik y ksikʼinik. Are kʼu wariʼ sibʼalaj nim ubʼanik che jun cristiano (1 Tim. 4:13). d Rumal laʼ mayaʼ bʼe che kʼo katqʼatenik rech katkunik katsikʼinik y kattzʼibʼanik. ¿Jas katutoʼ wi wariʼ? Katutoʼo rech kariq jun achak che katutoʼ pa ri akʼaslemal. Jun chi tobʼanik che kuya chawe, are che katux jun utz tijoxel y che qas katkunik kakʼut ri kubʼij ri Biblia. Are kʼu ri más nim ubʼanik are chiʼ kasikʼij ri Biblia y katchoman chrij, ktobʼanik rech kkʼojiʼ jun utz awachilanik rukʼ ri Jehová (Jos. 1:8; 1 Tim. 4:15).

12. ¿Jas kukʼut chawach Proverbios 31:26?

12 Rukʼ utzilal cheʼachʼabʼej ri nikʼaj chik y cheʼatatabʼej. Are jun bʼantajik che sibʼalaj nim ubʼanik chke ri cristianos. Ri Santiago xuya ubʼixik chrij wariʼ: «Chanim chitatabʼej ri utzij ri jun chik, chixbʼeytaj che tzijonik» (Sant. 1:19). Are chiʼ katas atiempo che utatabʼexik jun winaq kakʼutu che katok il che (1 Ped. 3:8). We man kachʼobʼ ri kubʼij chawe o ri kunaʼo, chabʼanaʼ preguntas che. Tekʼuriʼ chachomaj na ri kawaj kabʼij che (Prov. 15:28). Chataʼ wariʼ chbʼil awibʼ: «¿La qastzij ri kinbʼij? ¿La kuya uchuqʼabʼ? ¿La kukʼutu che nim kinwil wi?». Chatchoman chkij ri qachalal che kʼo nim kikojonik, che ketaʼm kekitatabʼej nikʼaj chik y kʼo chawetaʼmaj chkij (chasikʼij uwach Proverbios 31:26). Chatchoman chrij ri kkibʼij y ri kkibʼan che ubʼixik. Amaqʼel chatijoj awibʼ chrij wajun bʼantajik riʼ y kawil na che katutoʼo rech kkʼojiʼ jun utz awachilanik kukʼ ri nikʼaj chik.

Ri qachalal ixoqibʼ che ketaʼm kkichajij ri kachoch e jun tewchibʼal chke ri kifamilia y che ri congregación. (Chawilaʼ ri párrafo 13).

13. ¿Jas kabʼan che retaʼmaxik ri chak che kbʼan pa ri ja? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

13 Chawetaʼmaj ri chak che kbʼan pa jun ja. Pa jujun taq tinamit ri ixoqibʼ are más kebʼanow ri chak pa jun ja. Weneʼ ri amamá o jun chi qachalal che ko ukojonik kkunik katutoʼ che retaʼmaxik wariʼ. Jun qachalal ubʼiʼ Cindy, kubʼij wariʼ: «Jun chke ri sipanik che xukʼut ri numamá chnuwach, are chiʼ qas kabʼan ri chak rukʼ ronojel awanimaʼ qas katkikot riʼ. Retaʼmaxik ujosqʼixik ri upaja, ubʼanik wa, ubʼanik tʼisoʼm y ubʼanik loqʼomanik, wariʼ inutoʼom rech rukʼ kikotemal kinpatanij ri Jehová. Ri numamá xuqujeʼ xukʼut chnuwach che kenkʼulaj ri qachalal y wariʼ xubʼano che xwetaʼmaj kiwach ri qachalal y ri utz taq kibʼantajik» (Prov. 31:15, 21, 22). Ri qachalal ixoqibʼ che ketaʼm kechakunik, kekikʼulaj nikʼaj chi qachalal cho kachoch y ketaʼm kkichajij ri kachoch, e jun tewchibʼal chke ri kifamilia y che ri congregación (Prov. 31:13, 17, 27; Hech. 16:15).

14. ¿Jas kawetaʼmaj chrij ri kubʼij Crystal y jas chrij katchoman wi?

14 Chawetaʼmaj uchʼakik ri kajwataj chawe. Konojel ri cristianos che kʼo jun ko kikojonik rajawaxik kkikoj kichuqʼabʼ rech kkichʼak ri kajwataj chke y kekikot rukʼ ri kʼo kukʼ (Filip. 4:11). Jun qachalal ubʼiʼ Crystal kubʼij: «Are chiʼ in ali na e in kʼo na pa ri escuela, kʼo jujun cursos che kinkunik kinchaʼo y ri nutat nunan xuqujeʼ xkibʼij chwe che kwetaʼmaj jun chak che kinutoʼ pa ri nukʼaslemal. Jun kʼutbʼal, ri nupapá xubʼij chwe che kwetaʼmaj contabilidad y wariʼ sibʼalaj xtobʼan chwe». Xaq xiw ta rajawaxik kawetaʼmaj ubʼanik jun chak, xaneʼ rajawaxik kawetaʼmaj jampaʼ kasacho y kakoj achuqʼabʼ che xaq xiw kasach ri xachomaj (Prov. 31:16, 18). We kakoj ta awibʼ pa kʼasaj y katkikot rukʼ ri kʼo awukʼ, wariʼ katutoʼ rech kapatanij más ri Jehová (1 Tim. 6:8).

CHACHOMAJ APAN RI KABʼANO ARE CHIʼ KACHAʼ UBʼANIK JUN JASTAQ PA RI PETINAQ

15, 16. ¿Jasche sibʼalaj nim kibʼanik ri e qachalal ixoqibʼ che e kʼulan taj? (Marcos 10:29, 30).

15 We kakʼut utz bʼantajik che utz kril ri Jehová y kawetaʼmaj jujun taq chak, wariʼ katutoʼ na pa ri akʼaslemal. Chqilaʼ jujun jastaq che kojkunik kqabʼano.

16 Katkunik che katkʼuliʼ ta na pa jun tiempo. Junam rukʼ ri xubʼij ri Jesús, jujun kekʼuliʼ taj paneʼ pa ri kitinamit ketaqchixik rech kekʼuliʼk (Mat. 19:10-12). Y jujun chik kekʼuliʼ taj rumal nikʼaj chi jastaq. We at kʼulan taj, ri Jehová y ri Jesús nim katkil wi. Cho ronojel uwach Ulew, ri qachalal ixoqibʼ che e kʼulan taj sibʼalaj nim keʼil wi pa taq ri congregaciones. Ri loqʼoqʼebʼal y ri bʼantajik che kkikʼutu kubʼano che nikʼaj chik kekilo che e jetaneʼ e kachalal o e kinan pa ri kikojonik (chasikʼij uwach Marcos 10:29, 30; 1 Tim. 5:2).

17. ¿Jas ketoʼw ri qachalal alitomabʼ rech kekunik kkipatanij ri Jehová pa tiempo completo?

17 Katkunik kapatanij ri Jehová pa tiempo completo. Más e kʼi ri qachalal ixoqibʼ che kkitzijoj ri utzij ri Dios cho ronojel ri uwach Ulew (Sal. 68:11). Katkunik kachomaj upatanixik ri Jehová kimik pa tiempo completo. Weneʼ katkunik katux precursora, katbʼe pa construcción o katux betelita. ¿Jas kattoʼw che ubʼanik wariʼ? Ubʼanik achʼawem che ri Jehová, chatchʼaw kukʼ ri kepatanin pa tiempo completo y chataʼ chke jas rajawaxik kabʼano. Tekʼuriʼ chatzʼibʼaj ri rajawaxik kabʼano rech katkunik kapatanij ri Jehová pa tiempo completo. Kʼi ri katkun che ubʼanik pa ri utinamit ri Jehová.

We kawaj katkʼuliʼk, qas chawilaʼ na jachin rukʼ katkʼuliʼ wi. (Chawilaʼ ri párrafo 18).

18. ¿Jasche sibʼalaj nim ubʼanik che jun qachalal ixoq qas kril na jachin rukʼ kkʼuliʼ wi? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

18 Katkunik katkʼuliʼk we kawaj. Ri e bʼantajik y ri chak che xqilo katkitoʼo rech katux jun utz ixoqil. Are kʼu we kawaj katkʼuliʼk, qas chawilaʼ na jachin rukʼ katkʼuliʼ wi. Rumal che wariʼ nim ubʼanik pa ri akʼaslemal. Y chnaʼtaj chawe che ri achi che katkʼuliʼ rukʼ rajawaxik kanimaj (Rom. 7:2; Efes. 5:23, 33). Rumal laʼ chatchoman chrij wariʼ: «¿La qas ko pa ri ukojonik? ¿La qas kukʼutu che are más nim ubʼanik ri Jehová pa ri ukʼaslemal? ¿La utz ri kuchaʼ ubʼanik? ¿La kutaʼ sachbʼal umak are chiʼ ksachik? ¿La nim keril wi ri ixoqibʼ? ¿La qas kinutoʼ riʼ pa ri nukojonik y la qas kuya ri kajwataj chwe pa ri nukʼaslemal? ¿La qas kubʼan ri uchak che kyaʼ che? Jun kʼutbʼal, ¿jas eqeleʼn yaʼom che pa ri congregación y la qas kutzʼaqatisaj ubʼanik?» (Luc. 16:10; 1 Tim. 5:8). Y we kawaj kariq jun utz awachajil, at xuqujeʼ rajawaxik kakoj achuqʼabʼ rech katux jun utz ixoqil.

19. ¿Jasche kojkunik kqabʼij che ri ixoq are jun «toʼl» re ri rachajil che nim ubʼanik?

19 Ri Biblia kubʼij che jun utz ixoqil are jun «toʼl rech ri» rachajil (Gén. 2:18). ¿La kraj kubʼij wariʼ che kʼo ta upatan jun ixoq? Je taj, xaneʼ nim ubʼanik we kubʼan wariʼ. Ri Biblia jujun taq mul kubʼij che ri Jehová are «toʼl» re jun winaq (Éx. 18:4; Heb. 13:6). Jun ixoqil are jun utz tobʼanel che ri rachajil y rumal che kutoʼo are chiʼ kuchaʼ ubʼanik jujun jastaq pa ri familia. Are kʼu, rumal che qas kuloqʼoqʼej ri Jehová, utz kchʼaw chrij ri rachajil chke nikʼaj chik (Prov. 31:11, 12; 1 Tim. 3:11). We tajin kachomaj che katkʼuliʼk, chanimarisaj más ri aloqʼoqʼenik che ri Jehová y chakojoʼ achuqʼabʼ rech at jun utz «toʼl» re ri awachajil pa ri awachoch y pa ri congregación.

20. ¿Jas tobʼanik kuya ri nan chke ri ufamilia?

20 Katkunik kekʼojiʼ awal. We katkʼuliʼk weneʼ kekʼojiʼ iwalkʼwal rukʼ ri awachajil (Sal. 127:3). Rumal laʼ are utz che katchoman chrij ri rajawaxik kubʼan ri ixoq che kichajixik ri ral. Ronojel ri xqil pa wajun kʼutunem riʼ, we kabʼano qas katutoʼ na riʼ. Rukʼ ri aloqʼoqʼenik, ri abʼantajik y ri apaciencia katutoʼo rech ri afamilia kkiriq kikotemal y ri e awal kkiriq utzilal (Prov. 24:3).

E kʼi alitomabʼ tajin kkibʼan pa kikʼaslemal ri tajin kketaʼmaj pa ri Biblia y wariʼ ubʼanom che kʼo jun ko kikojonik. (Chawilaʼ ri párrafo 21).

21. ¿Jasche nim keʼawil wi ri qachalal alitomabʼ y jasche? (Chawilaʼ ri wachbʼal re ri uwach ri wuj).

21 Loqʼalaj taq qachalal alitomabʼ, sibʼalaj kixqaloqʼoqʼej rukʼ ronojel ri kibʼan che upatanixik ri Jehová y pa ri utinamit (Heb. 6:10). Kikoj ichuqʼabʼ che ukʼutik utz taq bʼantajik, kiwetaʼmaj chak che ktobʼan chiwe y chke nikʼaj chik xuqujeʼ tajin kiwil ri kibʼano are chiʼ kichaʼ ubʼanik jun jastaq pa ri petinaq. ¡Nim ibʼanik pa ri utinamit ri Jehová!

BʼIXONEM 137 Loqʼalaj taq qachalal ixoqibʼ

a Qonojel nim keqil wi ri qachalal alitomabʼ. Ri areʼ kekunik keʼux qachalal che nim kikojonik are chiʼ kkikʼut utz taq bʼantajik, utz che kketaʼmaj ubʼanik jujun taq chak rumal che wariʼ keʼutoʼ na pa ri kikʼaslemal. Je wariʼ kkiriq kʼi tewchibʼal rumal che kkipatanij ri Jehová.

b CHOMANIK NIM UBʼANIK: Ri winaq che kʼo jun ko ukojonik kuyaʼo che kkʼam ubʼe rumal ri Dios, man are ta rumal ri jastaq che kʼo pa ri uwach Ulew. Are kresaj uwach ri ukʼutbʼal ri Jesús, kukoj uchuqʼabʼ rech kux jun utz rachiʼl ri Jehová y kukʼut loqʼoqʼebʼal chke ri nikʼaj chik.