Ir al contenido

Ir al índice

KIKʼASLEMAL RI E WINAQ

Amaqʼel kʼo kinwetaʼmaj

Amaqʼel kʼo kinwetaʼmaj

SIBʼALAJ kinmaltyoxij che ri Jehová che kukʼut kʼi taq jastaq chwe (Is. 30:20). Rech keʼutijoj ri upatanelabʼ kukoj ri Biblia, ri jastaq che ubʼanom y ri utinamit. Xuqujeʼ keʼukoj ri qachalal. Paneʼ 97 chi ri nujunabʼ pero kʼo kinwetaʼmaj na. Kwaj kinbʼij chiwe jasche je waʼ kinbʼij.

In kʼo rukʼ ri nu familia, pa ri junabʼ 1948.

Pa ri 1927 xinkʼojiʼk y xinkʼiy pa ri tinamit rech Chicago (Illinois, Estados Unidos). Oj cinco qachalal qibʼ, ri e nabʼeʼal are ri al Jetha, ri a Don, in chik, tekʼuriʼ e kʼo kebʼ nuchaqʼ, ri a Karl y ri al Joy. Oj juntir kqaj kqapatanij ri Jehová. Ri al Jetha xbʼe pa ri ukabʼ escuela re Galaad pa ri 1943. Ri e oxibʼ wachalal chik xebʼe pa ri Betel re Brooklyn (Nueva York), ri a Don xbʼe pa ri 1944, ri a Karl pa ri 1947 y ri al Joy pa ri 1951. Ri xkibʼan ri wachalal y ri nutat nunan che upatanexik ri Jehová xinutoʼ in rech kinya más che ri Jehová.

RI JEHOVÁ XUTOʼ RI NU FAMILIA RECH KKETAʼMAJ UWACH

Ri e nutat nunan nim kkil wi ri Dios y amaqʼel kkisikʼij ri Biblia, rumal laʼ xkikʼut chqawach rech je kqabʼano. Are chiʼ ri nutat xbʼe pa ri Primera Guerra Mundial pa Europa xukubʼsaj ta chi ukʼuʼx chkij taq ri kojonem o religión. Ri nunan sibʼalaj kkikotik che ri nutat xtzalij lo pa ri chʼoj, rumal laʼ xubʼij che: «Joʼ pa ri iglesia Karl, je jas ri xqabʼan ojer kanoq». «Kinbʼe awukʼ pero kinok ta pa ri iglesia» xcha ri nutat che. «¿Jasche?» xcha ri nunan che. Ri nutat xubʼij: «Pa ri chʼoj xenwil ri kʼamal taq bʼe kkibʼan orar pa kiwiʼ ri soldados y ri ki armas y je kkibʼan ri nikʼaj chik paneʼ xaq junam ki religión. ¿¡La kkʼojiʼ riʼ ri Dios kukʼ ri e kebʼ grupos riʼ!?».

Jumul are chiʼ ri nunan bʼenaq pa ri iglesia, xeʼopan kebʼ testigos rech Jehová cho qachoch. Y xkiya kan kebʼ libros ubʼiʼ Luz che ri nutat, ri e libros riʼ are ktzijon chrij ri wuj Apocalipsis. Ri nutat utz xril ri libros riʼ, rumal laʼ xukʼam kanoq. Are chiʼ ri nunan xril ri libros riʼ xumaj usikʼixik. Are chiʼ qʼaxinaq chi ri tiempo ri nunan xrilo che pa ri prensa tajin kebʼan invitar ri winaq rech kketaʼmaj más chrij ri Biblia kukʼ ri kebʼ libros che xeya kan che ri nutat. Rumal laʼ ri areʼ xbʼek, are chiʼ xopanik xkʼulax rumal jun ixoq nim chi ujunabʼ, ri nunan xukʼut ri kebʼ libros chuwach y xutaʼ che: «¿La waral kyaʼ wi estudio kukʼ ri libros riʼ?». «Jeʼ wal, chatok loq» xcha ri ixoq che. Are chiʼ qʼaxinaq chi jun semana, xojukʼam bʼi ri nunan chilaʼ y kʼo ta jumul che mat xojbʼek.

Are chiʼ ri qachalal ri kukʼam bʼe pa ri riqbʼal ibʼ xubʼij chwe che kinsikʼij ri Salmo 144:15, jawiʼ kubʼij wi che ri kkipatanij ri Jehová sibʼalaj kekikotik, ¡utz xinwil wajun texto! Y kʼo chi kebʼ versículos che utz xinwilo: 1 Timoteo 1:11, jawiʼ kubʼij wi che ri Jehová are jun Dios kkikotik y Efesios 5:1, jawiʼ kubʼij che kojkunik kqesaj uwach ri Dios. Rumal laʼ xinchʼobʼo che rajawaxik kinkikot che upatanexik ri Dios ri yaʼowinaq ri qakʼaslemal y kinmaltyoxin che. Wariʼ nim ubʼanik chnuwach.

Ri congregación más naqaj chqe are ri kʼo pa Chicago, pa 32 kilómetros (20 millas). Paneʼ naj kʼo wi chqe amaqʼel kojbʼe pa ri e riqbʼal ibʼ y jeriʼ xinwetaʼmaj más chrij ri Biblia. Knaʼtaj chwe are chiʼ ri al Jetha xuya jun u comentario. Ri in xinbʼij: «In xuqujeʼ wetaʼm ri u respuesta wariʼ. ¿Jasche xinyak ta ri nuqʼabʼ?». Y chilaʼ xinmaj wi utijoxik wibʼ che ri e riqbʼal ibʼ y kinya nu comentarios. Rumal wariʼ xnimar más ri wachilanik rukʼ ri Jehová junam kukʼ ri wachalal. Pa ri 1941 xinbʼan nu bautismo.

RI JEHOVÁ XINUTIJOJ PA RI E NIM RIQBʼAL IBʼ

Ksach ta chwe ri xinwetaʼmaj pa ri nim riqbʼal ibʼ che xbʼan pa Cleveland (Ohio) pa ri junabʼ 1942. Ri nim riqbʼal ibʼ xyaʼ pa teléfono pa más che 50 partes re Estados Unidos. Oj xojkʼojiʼ kan pa tiendas de campaña chunaqaj ri xbʼan wi ri nim riqbʼal ibʼ. Pa riʼ ri tiempo kʼa tajin kbʼan na ri Segunda Guerra Mundial y más tajin kbʼan chi kʼax chke ri testigos rech Jehová. Rumal laʼ ri qachalal kkichololej ri ki carros chrij ri campamento chaqʼabʼ y xkibʼan turnar kibʼ. Jujun chke kekanaj kan pa ri carros chaqʼabʼ che kichajixik ri qachalal, we kʼo jubʼiqʼ ksilabʼik kkitzijilaʼ ri u luz ri carros y kkipitzʼ ri ki bocina rech aninaq kepe ri nikʼaj chi qachalal che kitoʼik. Y ri in xinchomaj: «Ri utinamit ri Jehová qas ketaʼm jas kkibʼan chuwach jun kʼax». Rumal laʼ xok nuwaram rumal che wetaʼm che kʼo ta kqakʼulmaj.

Are chiʼ qʼaxinaq chi ri junabʼ, xnaʼtaj chwe che ri nunan xuxiʼj ta ribʼ y xsach ta ukʼuʼx pa ri nim riqbʼal ibʼ. Rumal che ri areʼ qas ukubʼsam ukʼuʼx chrij ri Jehová y chrij ri utinamit. Ksachan ta wariʼ chwe.

Ri nunan precursora regular chik are chiʼ xojbʼe pa ri nim riqbʼal ibʼ. Rumal laʼ qas xutatabʼej ri e chʼabʼal che kechʼaw chrij ri servicio de tiempo completo. Y are chiʼ xojtzalij bʼi cho qachoch, ri nunan xubʼij: «Kwaj taj kinya kan ri precursorado. Pero ¿jas kinbʼano rech kinwilij ri nu familia y kinbʼan ri nu precursorado?». Xutaʼ chqe we kqaj kqatoʼo, utz laʼ xojcha oj che. Rumal laʼ xubʼij chqe che kqames kan jun o kebʼ cuartos are chiʼ kojwaʼlijik tekʼuriʼ keqatijaʼ qawa. Y are chiʼ oj bʼenaq chi pa ri escuela, ri areʼ kril kanoq we utz xqabʼan kan che ronojel, tekʼuriʼ kbʼe che utzijoxik ri utzij ri Dios. Paneʼ sibʼalaj latzʼ uwach amaqʼel xojrilij, xkʼojiʼ qukʼ are chiʼ kojtzalij lo pa ri escuela y junam kqatij qawa. Y jujun taq mul kojbʼe rukʼ che utzijoxik ri utzij ri Dios bʼenaqʼij, wariʼ xinutoʼ che uchʼobʼik jas rajawaxik kubʼan jun precursor.

XINMAJIJ RI PRECURSORADO

Xinmajij ri precursorado are chiʼ 16 nujunabʼ. Paneʼ ri nutat testigo ta pa riʼ ri tiempo, pero kraj kretaʼmaj jas kkibʼij lo ri winaq chwe are chiʼ kintzalij lo pa ri predicación. Jumul xinbʼij che chi tajin kinkoj nuchuqʼabʼ che uriqik jun winaq ri kraj kubʼan estudiar ri Biblia pero kʼo ta nijun nuriqom. Kʼo ta jas xubʼij chwe rumal laʼ xintaʼ che: «¿La kawaj kabʼan estudiar ri Biblia wukʼ in?». Xuchomaj na tekʼuriʼ xubʼij chwe: «Kʼo ta jun rumal che kinbʼij chawe che kwaj taj». Rumal laʼ ri nabʼe winaq che xinya estudio re ri Biblia che are ri nutat. Sibʼalaj xinkikot rumal wariʼ.

Xqabʼan estudiar ri libro «La verdad os hará libres». Are chiʼ xojok che rilik wajun libro, ri nutat xinutoʼo rech utz kinbʼan che uyaʼik ri estudio re ri Biblia. Jumul are chiʼ xsikʼitaj jun párrafo qumal xubʼij chwe: «Are waʼ ri kubʼij we libro. Pero ¿jas kabʼan at che retaʼmaxik we qastzij?». Xinchomaj taj che kubʼan wajun pregunta riʼ chwe, rumal laʼ xinbʼij che: «Wachanim wetaʼm ta ri u respuesta. Pero kʼateʼ kinbʼij chawe pa ri jun chi estudio che kqabʼano». ¡Xinbʼan ri xinbʼij che! Xinriq jujun versículos ri kchʼaw chrij ri tajin kqetaʼmaj. Chilaʼ xinchʼobʼ wi che rajawaxik kinbʼan preparar wibʼ che uyaʼik estudios. Juntir wariʼ xojutoʼ rukʼ ri nutat rech más xnimar ri qachilanik rukʼ ri Jehová. Xubʼan pa ri ukʼaslemal ri xretaʼmaj, rumal laʼ xubʼan u bautismo pa ri junabʼ 1952.

RI XINWETAʼMAJ CHIK RUKʼ RI METAS CHE XINBʼANO

17 nujunabʼ are chiʼ xinel bʼi cho wachoch. Pa taq riʼ ri junabʼ ri al Jetha a xok che misionera y ri a Don xbʼe pa Betel. Ri e wachalal riʼ utz xkil ri tajin kkibʼano, rumal laʼ xwaj xinbʼan we. Xinnojisaj ri solicitud re Betel y re ri Escuela re Galaad y xinweyeʼj jas kuya ri Jehová chwe. Y pa ri junabʼ 1946 xinbʼan invitar rech kinbʼe pa Betel.

Ri 75 junabʼ in kʼo chi pa Betel yaʼom jalajoj taq chak chwe. Rumal wariʼ kʼi wetaʼmam, xinwetaʼmaj kinbʼan imprimir libros, xinwetaʼmaj chrij contabilidad y xinwetaʼmaj utaqik y ukʼamik jastaq pa nikʼaj chi países. Pero pa ri 75 junabʼ che in kʼo pa Betel ri más utz wilom are ri adoración matutina y ri nikʼaj chi programas kyaʼ chqe.

Tajin kinya clase chke ri kʼamal taq bʼe rech taq ri congregaciones.

Kʼo kʼi xinwetaʼmaj chrij ri nuchaqʼ, ri a Karl, are chiʼ xul pa Betel pa ri 1947. Sibʼalaj kubʼan estudiar ri Biblia y are jun utzalaj maestro rech ri Biblia. Jumul xintaʼ toqʼobʼ che rech kinutoʼ rukʼ jun discurso che kinya na. Xinbʼij che chi kʼi nubʼanom chi investigar pero wetaʼm taj jas kinbʼan che ubʼixik. Xa rukʼ jun pregunta xubʼan chwe xinutoʼo: «Joel, ¿jas chrij kchʼaw wi ri a discurso?». Aninaq xinchʼobʼolaʼ che xaq xiw rajawaxik kinchʼaw chrij ri información nim ubʼanik. Are waʼ xinwetaʼmaj rukʼ ri a Karl.

We kqaj kojkikot pa Betel rajawaxik amaqʼel kojel che utzijoxik ri utzij ri Dios. We amaqʼel kojelik kqariq utz taq experiencias. Knaʼtaj chwe are chiʼ tajin kqatzijoj ri utzij ri Dios chaqʼabʼ pa Bronx, Nueva York. Are chiʼ majaʼ xqamajij, xojbʼe rukʼ ri wachiʼl che rilik jun ixoq che xukʼam kan La Atalaya y ri ¡Despertad! Are chiʼ xojopan rukʼ ri ixoq, xqabʼij che: «Kamik tajin kojchʼaw chrij ri kubʼsal kʼuʼx kubʼij ri Biblia chqe». Y ri ixoq xubʼij chqe: «We chrij ri Biblia kixchʼaw wi, chixok lo pa ja». Jeriʼ xqasikʼij kʼi textos che kchʼaw chrij ri Uqʼatbʼal tzij ri Dios y chrij ri kʼakʼ uwach Ulew. Are chiʼ qʼaxinaq chi jun semana xojbʼe chi rukʼ ri ixoq y oj reyeʼm kukʼ e kʼi ramigos. Are chiʼ xqʼax ri tiempo ri ixoq y ri rachajil xkimajij upatanexik ri Jehová.

KʼI XINWETAʼMAJ CHRIJ RI WIXOQIL

Nuchomam chik che kinwaj kinkʼulik, pero xqʼax na 10 junabʼ rech xinwetaʼmaj uwach ri wixoqil. ¿Jas xintoʼwik rech xinriq jun utzalaj wixoqil? Xinbʼij che ri Jehová ri kinnaʼo y xinchomaj: «¿Jas kwaj kinbʼano are chiʼ in kʼulan chik?».

In kʼo rukʼ ri al Mary are chiʼ xojok che solinel re circuito.

Pa ri 1953 are chiʼ xkʼis ri nim riqbʼal ibʼ pa ri Estadio de los Yankees, xinwetaʼmaj uwach ri al Mary Aniol. Ri areʼ y ri wanabʼ xekʼojiʼ pa ri ukabʼ clase re Galaad y kachiʼl kibʼ. Ri al Mary amaqʼel kubʼij chwe ri xubʼano are chiʼ misionera pa ri Caribe y ri estudios xkiyaʼ chke ri winaq are chiʼ xekʼojiʼ chilaʼ. Are chiʼ xinwetaʼmaj más uwach, xinchʼobʼo che ri oj kebʼ kqaj kqapatanij más ri Jehová pa tiempo completo. Más utz chi xqil qibʼ y pa abril 1955 xojkʼuliʼk. Xinnaʼo che are ri Jehová xsipan ri al Mary chwe y nim xinutoʼ wi. Ri areʼ amaqʼel kkikotik apastaneʼ ri chak kubʼano. Are jun ajchakalaj ixoq, kok il chke ri nikʼaj chik y are nabʼe kuya ri Jehová pa ri ukʼaslemal (Mat. 6:33). Oxibʼ junabʼ xojkʼojiʼ che solinel re circuito, y pa ri 1958 xojbʼan invitar pa Betel.

Kʼi xwetaʼmaj rukʼ ri al Mary. Are chiʼ kʼateʼ xojkʼuliʼk, xqamaj usikʼixik ri Biblia y 15 versículos kqasikʼij chqajujunal. Are chiʼ ksikʼitaj 15 versículos qumal kqabʼij jas textos utz xqilo y jas kqabʼan che ubʼanik pa ri qakʼaslemal. Ri al Mary amaqʼel kubʼij chwe ri xretaʼmaj pa Galaad o ri xretaʼmaj are chiʼ misionera na. Wariʼ xinutoʼo rech más utz kinbʼan che uyaʼik ri nu discursos y rech kentoʼ ri qachalal ixoqibʼ (Prov. 25:11).

Pa ri 2013 xkam ri loqʼalaj wixoqil. ¡Ya kwaj kinwil uwach pa ri kʼakʼ uwach Ulew! Are chiʼ weyeʼm kwaj kwetaʼmaj más chrij ri Jehová y kinkubʼsaj más nukʼuʼx chrij (Prov. 3:5, 6). Are chiʼ kinchoman chrij ri chak che kubʼan na ri utinamit ri Dios pa ri kʼakʼ uwach Ulew qas kuya jun nimalaj kikotemal pa ri wanimaʼ. Y pa riʼ ri tiempo ri Jehová kojutijoj na che ri kʼakʼ taq jastaq y kqetaʼmaj na más uwach. Kʼo kʼi ukʼutum ri Jehová chnuwach y kʼi mul wilom che sibʼalaj kel ukʼuʼx chwe, kinkun taj kinmaltyoxij che ri Jehová juntir ri uyaʼom chwe.

a Chawilaʼ ri xuriq ri qachalal Jetha Sunal pa La Atalaya 1 re marzo 2003, páginas 23 kopan 29.