Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 1

«Ri kkitzukuj ri Jehová amaqʼel kkiriq ronojel uwach utzil»

«Ri kkitzukuj ri Jehová amaqʼel kkiriq ronojel uwach utzil»

TEXTO RE RI JUNABʼ 2022: «Ri kkitzukuj ri Jehová amaqʼel kkiriq ronojel uwach utzil» (SAL. 34:10, TNM).

BʼIXONEM 4 Jehová are ri wajyuqʼ

RI KQETAʼMAJ NA *

Ri David xubʼij che kʼo ta kajwataj che paneʼ kʼo pa kʼax. (Chawilaʼ ri párrafos 1 kopan 3). *

1. ¿Jas kʼax xriqitaj wi ri David pa taq ri uqʼij ri Saúl?

 RI DAVID tajin kanimaj chuwach ri qʼatal tzij Saúl, rumal che ya kkamisax rumal. Kʼo ta jas kutijo rumal laʼ xbʼe pa jun tinamit ubʼiʼ Nob, chilaʼ xutaʼ wi jobʼ ukaxlanwa (1 Sam. 21:1, 3). Tekʼuriʼ xukʼuʼ o xrowaj ribʼ pa jun pek (cueva) (1 Sam. 22:1). ¿Jasche je xukʼulmaj wariʼ ri David?

2. ¿Jas xubʼan ri Saúl che ukʼutik che tajin kubʼan jun jastaq che kubʼan kʼax che ri ukʼaslemal? (1 Samuel 23:16, 17).

2 Rumal che amaqʼel etaʼmatal uwach ri David y amaqʼel kchʼakan pa taq ri chʼoj, ri Saúl sibʼalaj itzel xrilo. Ri Saúl retaʼm che rumal che xniman taj xyaʼ kan rumal ri Jehová y are xchaʼ ri David rech kuqʼat tzij pa Israel (chasikʼij uwach 1 Samuel 23:16, 17). Rumal che ri Saúl tajin na kuqʼat tzij pa uwiʼ Israel, kʼo kʼi taq rajchʼojabʼ rumal laʼ ri David rajawaxik xanimaj bʼik. ¿La kkun riʼ ri Saúl kuqʼatej uwach ri Jehová che ukojik ri David che qʼatal tzij? (Is. 55:11). Ri Biblia kʼo ta kubʼij chrij wariʼ, are kʼu qas qetaʼm che xa tajin kubʼan jun jastaq che kubʼan kʼax che ri ukʼaslemal. Ri e winaq che kechʼojin rukʼ ri Dios, kechʼakan taj.

3. ¿Jas xunaʼ riʼ ri David rumal ronojel ri jastaq tajin kukʼulmaj?

3 Ri David sibʼalaj kmachʼachʼik. Ri areʼ xubʼij taj che kchaʼ che qʼatal tzij, xaneʼ are ri Jehová xbʼinik (1 Sam. 16:1, 12, 13). Rumal wariʼ ri Saúl sibʼalaj itzel xrilo. Are kʼu ri David xpe ta royowal chrij ri Jehová rumal ri jastaq tajin kukʼulmaj. Xuqujeʼ kʼo ta xubʼij are chiʼ xunaʼ numik y che xaq tajin kukʼuʼ ribʼ pa jun pek. Xaneʼ weneʼ are chiʼ tajin kukʼuʼ ribʼ xubʼan jun jeʼlalaj bʼixonem che uyaʼik uqʼij ri Jehová y che kʼo ri e tzij chupam re ri texto re wajun kʼutunem: «Ri kkitzukuj ri Jehová amaqʼel kkiriq ronojel uwach utzil» (Sal. 34:10, TNM).

4. ¿Jas preguntas kqaya na urespuesta, y jasche nim kibʼanik?

4 Kimik kʼi upatanelabʼ ri Jehová qas ta kʼo kkitijo o qas ta kʼo ri kajwataj chke. * Je kʼulmatajinaq pa wajun pandemia riʼ. Y más knimataj na are chiʼ knaqajin ri «nimalaj kʼaxkʼolil» (Mat. 24:21). Rumal ronojel wariʼ, chqilaʼ ri urespuesta kajibʼ preguntas: ¿jas kraj kubʼij che ri David amaqʼel xuriq «ronojel uwach utzil»?, ¿jasche rajawaxik kojkikot rukʼ ri jastaq che kʼo qukʼ?, ¿jasche qas qetaʼm che ri Jehová kojuchajij? y ¿jas rajawaxik kqabʼano rech kqatijoj apan qibʼ chuwach ri kʼax che kqariq na?

«MAN KʼO TA KAJWATAJ CHWE»

5, 6. Ri David xubʼij che ri upatanelabʼ ri Jehová amaqʼel kkiriq «ronojel uwach utzil», ¿jas kubʼan Salmo 23:1-6 che qatoʼik rech kqachʼobʼ wariʼ?

5 ¿Jas xraj xubʼij ri David are chiʼ xubʼij che ri upatanelabʼ ri Jehová amaqʼel kkiriq «ronojel uwach utzil»? Rech kqachʼobʼ wariʼ chqanikʼoj ri e tzij che kriqitaj pa Salmo 23 (chasikʼij uwach Salmo 23:1-6). Ri David xubʼij: «Ri Ajawaxel are kinyuqʼunik; man kʼo ta kajwataj chwe». Pa ri e nikʼaj chi tzij che kʼo pa wajun salmo riʼ, ri David xuya ubʼixik jujun taq jastaq che sibʼalaj nim ubʼanik: are ri Jehová tajin ktewchinik rumal che are ri rAjyuqʼ. Are ri Jehová kkʼamow ubʼe «pa sukʼalaj taq bʼe» y ni ta jumul kwonobʼax kan rumal pa ri utz y pa ri kʼax taq jastaq kuqʼaxej. Ri David kuchʼobʼo che paneʼ yaʼom ri ukʼaslemal pa «rax taq echaʼ», kraj kubʼij jun utz kʼaslemal, are kʼu kʼo jujun taq kʼax kuqʼaxej. Weneʼ jujun taq mul xunaʼo che jetaneʼ kʼo pa jun «siwan ri sibʼalaj qʼequʼm» o che kʼo ta jun ktoʼw chuwach ri kʼax, y che e kʼo ukʼulel. Are kʼu rumal che are ri Jehová ri rAjyuqʼ, ri David xubʼij: «Man kinxeʼj ta wi wibʼ».

6 ¿Jas kʼu che ri David xubʼij che amaqʼel kuriq «ronojel uwach utzil»? Rumal che pa ri ukojonik kʼo ronojel ri kajwataj che. Ri areʼ xkikot taj xa rumal ri jastaq kʼo rukʼ. Xaneʼ are xkikot rukʼ ri jastaq che xyaʼ che rumal ri Jehová. Ri más nim ubʼanik chuwach ri David are che kuriq ri utewchibʼal ri Jehová y che kchajix rumal.

7. Junam rukʼ ri kubʼij Lucas 21:20-24, ¿jas kʼax xkiriq ri cristianos re Judea pa ri nabʼe siglo?

7 Ri utzij ri David kukʼut chqawach che rajawaxik kkʼojiʼ jun utz qachomanik chrij ri jastaq qech. Qastzij che awas taj kkʼojiʼ jastaq qe, are kʼu maqayaʼo che wariʼ kux ri más nim ubʼanik pa ri qakʼaslemal. Are waʼ ri xkichʼobʼ ri cristianos pa ri nabʼe siglo che keʼel pa Judea (chasikʼij uwach Lucas 21:20-24). Ri Jesús xubʼij kan chke che kopan na jun qʼij che Jerusalén ksutix «rij kumal ajchʼojabʼ». Are chiʼ kkʼulmataj wariʼ rajawaxik keʼanimaj bʼi pa taq ri juyubʼ. We kkibʼano kekolotaj riʼ, are kʼu rajawaxik kkiya kan kʼi taq jastaq kech. Ri wuj La Atalaya xuya ubʼixik wariʼ: «Xkiya kan ri kachoch, ri kulew y xaq xiw xkikʼam bʼi ri qas kajwataj chke. Xkikubʼsaj kikʼuʼx che ri Jehová keʼutoʼo, ri más nim ubʼanik chkiwach are uyaʼik uqʼij ri Jehová chuwach apachike jastaq».

8. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xkiriq ri cristianos re Judea?

8 ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xkiriq ri cristianos re Judea? Ri wuj La Atalaya che xojchʼaw kan chrij pa ri jun kan párrafo kubʼij: «Pa jubʼiqʼ tiempo kqakʼut na jachike ri más nim ubʼanik chqawach. We are más nim ubʼanik ri jastaq qe o are ri kolotajem kuya ri Jehová chke ri ketobʼan rukʼ. Weneʼ kʼax ubʼanik, are kʼu rajawaxik kqatijoj apan qibʼ chuwach ri e jastaq riʼ. Junam rukʼ ri xkibʼan ri nabʼe taq cristianos che xeʼel bʼi pa Judea». *  

9. ¿Jas katutoʼ wi ri pixabʼ xuya ri apóstol Pablo chke ri hebreos?

9 ¿La kojkunik kqachʼobʼ ri kʼax che xkinaʼ ri cristianos ri xkiya kan ronojel ri jastaq kech rech xebʼe chi pa jun lugar? Xajwataj kikojonik che ri Jehová kuya ri kajwataj chke. Are chiʼ kraj na cinco junabʼ che ri romanos kkisutij rij Jerusalén, ri apóstol Pablo uyaʼom chi pixabʼ chke ri hebreos rech keʼutoʼ chuwach ri kʼax che kpe na. Xubʼij chke: «Miloqʼoqʼej ri pwaq, chubʼanaʼ chiwe ri kʼo iwukʼ. Ubʼim kʼu ri Dios: Man katintzoqopij ta kanoq mawi katinyaʼ kanoq. Je kʼu riʼ kkubʼiʼ qakʼuʼx, kuyaʼ kqabʼij: ‹Ri Ajawaxel are toʼl wech, man kinxeʼj ta wibʼ chuwach ri kkibʼan na ri winaq chwe›» (Heb. 13:5, 6). ¿Jas utzilal xkiriq ri cristianos ri xeniman che ri pixabʼ che xuya ri Pablo? Qastzij riʼ che aninaq xukʼam kiwach pa ri lugar xeʼopan wi. Qas ketaʼm che ri Jehová kuya ri kajwataj chke. Ri xubʼij ri Pablo kukʼutu che oj xuqujeʼ kojkunik kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová.

CHOJKIKOT RUKʼ RI KʼO QUKʼ

10. ¿Jas ri kyaʼow kikotemal chqe junam rukʼ xubʼij ri Pablo?

10 Ri Pablo xuya jun pixabʼ che ri Timoteo che xuqujeʼ kajwataj chqe oj. Xubʼij: «We kʼu kʼo ri qawa ri qatzʼyaq chujkikot che waʼ» (1 Tim. 6:8). ¿La kraj kubʼij wariʼ che utz taj kqatij jun utz rikil, kʼo utz qachoch o kqaloqʼ qatzʼyaq? Ri Pablo xubʼij taj che mat utz kbʼan wariʼ. Ri xraj xubʼij are che kojkikot rukʼ ri kʼo qukʼ (Filip. 4:12). Are waʼ ri xyaʼow kikotemal che ri Pablo. Ri más nim ubʼanik are ri qachilanik rukʼ ri Dios are ta ri jastaq qech (Hab. 3:17, 18).

Are chiʼ ri israelitas xebʼin 40 junabʼ pa ri chaqiʼj ulew amaqʼel xkʼojiʼ ri kajwataj chke. ¿E kʼu ri oj? ¿La kojkikot rukʼ ri kʼo qukʼ? (Chawilaʼ ri párrafo 11). *

11. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xubʼij ri Moisés chke ri israelitas?

11 Weneʼ ri kqachomaj oj che kajwataj chqe are ta ri kuchomaj ri Jehová. Chqilampeʼ ri xubʼij ri Moisés chke ri israelitas are chiʼ e kʼo chi 40 junabʼ pa ri chaqiʼj ulew: «Ri Ajawaxel ri iDios ix utewichiʼm pa ronojel ri ibʼanom, kawinaq junabʼ kʼut kʼolinaq iwukʼ. Ix uchajim pa ronojel ri ibʼinem pa we nimalaj chaqiʼj uwo saq riʼ, man kʼo ta kʼu xajwataj chiwe» (Deut. 2:7). Pa ronojel ri 40 junabʼ riʼ, ri Jehová xeʼutzuq ri israelitas rukʼ maná. Y xqʼelobʼ ta ri katzʼyaq che kikojom loq are chiʼ xeʼel lo pa Egipto (Deut. 8:3, 4). E jujun israelitas nim ta xkil wariʼ, rumal laʼ ri Moisés xunaʼtasaj chke che kʼo ronojel ri kajwataj chke. Ri Jehová kkikotik, we kojkikot rukʼ ri kʼo qukʼ, nim kqil ri kuya chqe y kojmaltyoxin che.

CHQAKUBʼSAJ QAKʼUʼX CHE RI JEHOVÁ KOJUCHAJIJ NA

12. ¿Jasche qetaʼm che ri David xukubʼsaj ukʼuʼx chrij ri Jehová y chbʼil ta ribʼ?

12 Ri David retaʼm che ri Jehová keʼuya ta kan ri upatanelabʼ y keʼutoʼ. Are chiʼ ri David xutzʼibʼaj ri Salmo 34, kʼo pa kʼax, are kʼu sibʼalaj nim ri ukojonik, rumal laʼ xunaʼo che jetaneʼ chʼuqum rij rumal ri ángel re ri Jehová (Sal. 34:7). Xujunamisaj ri ángel re ri Jehová rukʼ jun chajinel che kʼo che utoʼik we kpe ri ukʼulel. Paneʼ ri David are jun ajchʼoj che sibʼalaj kʼo uchuqʼabʼ y che Jehová xubʼij che chi kux na qʼatal tzij, are kʼu xukubʼsaj ta ukʼuʼx chrij ri uchuqʼabʼ (1 Sam. 16:13; 24:12). Xaneʼ xukubʼsaj ukʼuʼx che ri Dios kutaq lo ri ángel che kichajixik ri keniman che. Qastzij wi che kimik kqeyeʼj taj kpe jun ángel che qachajixik. Are kʼu ri qas qetaʼm are che kʼo ta jun upatanel ri Jehová kuriq jun kʼax che mat kkʼis chik.

Pa ri nimalaj kʼaxkʼolil (gran tribulación), weneʼ ri e winaq rech ri Gog re Magog kkaj kkibʼan kʼax chqe pa taq ri qachoch. Are kʼu kqaxeʼj ta qibʼ rumal che ri Jesús y ri ángeles kojkilij y kojkitoʼo. (Chawilaʼ ri párrafo 13).

13. ¿Jasche Gog re Magog kuchomaj che kojkun taj kqatoʼ qibʼ, y jasche kqaxibʼij ta qibʼ? (Chawilaʼ ri wachbʼal re ri uwach ri wuj).

13 Pa ri petinaq qas kqakʼut na we kqakubʼsaj qakʼuʼx che ri Jehová kojuchajij. Are chiʼ kpe chqij ri Gog re Magog, jun jupuq qʼatal taq tzij re kʼi tinamit, weneʼ kqachomaj che chilaʼ xkʼis wi kan tzij pa qawiʼ. Rumal laʼ are chiʼ kopan ri qʼij riʼ, rajawaxik qas kqakojo che ri Jehová kojutoʼ na. Ri winaq kkichomaj na che kʼo ta kojtoʼwik jetaneʼ oj chij che kʼo ta kkʼamow qabʼe (Ezeq. 38:10-12). Kkichomaj na che kojkun taj kqatoʼ qibʼ, rumal che kʼo ta chakubʼal re chʼoj qukʼ. Kekun taj kkilo ri kqil oj rumal ri qakojonik: kʼiʼalaj ángeles che kisutim qij rech kojkitoʼ. Ri winaq kekun taj kkil wariʼ rumal che kʼo ta kikojonik, rumal laʼ qas kkimay na are chiʼ ri kʼiʼalaj ángeles kepe che qatoʼik (Apoc. 19:11, 14, 15).

CHQATIJOJ APAN QIBʼ CHUWACH RI KʼAX KQARIQ NA

14. ¿Jas rajawaxik kqabʼan kimik rech oj ko chuwach ri kʼax che kpe na?

14 ¿Jas rajawaxik kqabʼan kimik rech oj ko chuwach ri kʼax che kpe na? Nabʼe, are ta más nim kqil ri jastaq qech, rumal che kopan na jun qʼij che ko ta kojutoʼ wi. Xuqujeʼ rajawaxik kojkikot rukʼ ri kʼo qukʼ y kojkikotik rumal che oj rachiʼl ri Jehová. We más kqetaʼmaj uwach ri qaDios kojutoʼ rech kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij che qas kojutoʼ na are chiʼ ri Gog re Magog kpe che ubʼanik kʼax chqe.

15. ¿Jas xtoʼw ri David rech xukubʼsaj ukʼuʼx che amaqʼel ktoʼ rumal ri Jehová?

15 Chqilaʼ chi nikʼaj jastaq che xutoʼ ri David are chiʼ xuriq kʼax. Xubʼij: «Chixtijtobʼenoq, chiwilaʼ kʼut chi utz ri Ajawaxel. ¡Utz re ri winaq ri kukubʼaʼ ukʼuʼx chrij ri areʼ!» (Sal. 34:8). Ri taq tzij riʼ che xubʼij ri David kukʼutu che kukubʼsaj ukʼuʼx chrij ri Jehová. Amaqʼel xutzukuj ri utobʼanik ri Dios y kʼo ta jumul xyaʼ kanoq. Are chiʼ kʼa ala na xchʼojin rukʼ ri nimalaj Goliat y xubʼij wariʼ che: «Kamik katujach na ri Ajawaxel pa nuqʼabʼ» (1 Sam. 17:46). Are chiʼ xqʼax ri tiempo, kʼi mul xa jubʼiqʼ xraj xkamisax rumal ri qʼatal tzij Saúl, are kʼu «ri Ajawaxel kayoʼw ri tobʼanik che ri David» (1 Sam. 18:12). Qas retaʼm che ktoʼ rumal ri Jehová rumal che qas rilom chik che toʼom rumal. Are waʼ ri kojtoʼw na oj chuwach ri kʼax che kqariq na.

16. ¿Jas kqabʼan che rilik che qas utz ri Jehová?

16 We kamik kqatzukuj ri utobʼanik ri Jehová wariʼ kojutoʼ rech kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij che qas kojutoʼ na pa ri petinaq. Jun kʼutbʼal, rajawaxik kqakubʼsaj qakʼuʼx che ri Jehová kojutoʼo are chiʼ kqabʼij che ri qapatrono rech kuya bʼe chqe che kojbʼe pa ri nim riqbʼal ibʼ o kukʼex ri hora re ri qachak rech kojkʼojiʼ amaqʼel pa ri qariqbʼal ibʼ y kqatzijoj más ri utzij ri Dios. Chqachomajampeʼ che ri patrono kuya ta bʼe chqe y kubʼij che kojchakun ta chi rukʼ. ¿La qas kqakojo che ri Jehová kojuya ta kan qatukel y amaqʼel kuya ri kajwataj chqe? (Heb. 13:5). E kʼi qachalal che kinimarisam ri kichak che upatanexik ri Jehová qas kilom che ni ta jumul e wonobʼam kan rumal.

17. ¿Jas ri texto re ri junabʼ 2022, y jasche sibʼalaj utz?

17 We oj kʼo chunaqaj ri Jehová kqaxibʼij ta qibʼ chuwach ri kʼax che kqariq na. We are más nim kqil upatanexik ri areʼ kojuya ta kanoq. Ri kojtoʼwik rech oj ko chuwach ri kʼax che kqariq na y che qas kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová, ri Jupuq Ajkʼamal bʼe cho ronojel uwach Ulew xkichaʼ ri Salmo 34:10 rech are ri texto re ri junabʼ 2022: «Ri kkitzukuj ri Jehová amaqʼel kkiriq ronojel uwach utzil».

BʼIXONEM 38 Jehová katuchajij na

^ párr. 5 Ri texto re ri junabʼ 2022 are Salmo 34:10: «Ri kkitzukuj ri Jehová amaqʼel kkiriq ronojel uwach utzil». Are kʼu e kʼi chke ri upatanelabʼ ri Jehová xa jubʼiqʼ jastaq ke kʼolik. ¿Jas kʼu che kqabʼij che e areʼ «kkiriq ronojel uwach utzil»? Wajun kʼutunem riʼ kojutoʼ che uchʼobʼik ri kraj kubʼij ri texto riʼ xuqujeʼ kojutoʼ rech kqetaʼmaj jas kqabʼan chuwach ri kʼax che kpe na.

^ párr. 4 Chawilaʼ ri sección «Preguntas de los lectores», pa ri wuj La Atalaya 15 re septiembre 2014.

^ párr. 54 RI KUKʼUT RI WACHBʼAL: Ri David nim xril ri xuya ri Jehová che paneʼ xukʼuʼ ribʼ pa jun pek rech kkamisax ta rumal ri qʼatal tzij Saúl.

^ párr. 56 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Are chiʼ ri israelitas xeʼel bʼi pa Egipto, ri Jehová xuya kiwa y xubʼano che xqʼelobʼ ta ri katzʼyaq chkij.