Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 8

¿Jas kqabʼano rech kojkikotik paneʼ kʼo kʼax kqariqo?

¿Jas kqabʼano rech kojkikotik paneʼ kʼo kʼax kqariqo?

«Wachalal, chichomaj chi are ronojel ikikotemal waʼ are taq kepe ronojel kiwach kʼambʼejenik pa iwiʼ» (SANT. 1:2).

BʼIXONEM 111 Ri rumal che kojkikotik

RI KQETAʼMAJ NA *

1, 2. Junam rukʼ ri kubʼij Mateo 5:11, ¿jas kqabʼan che kilik ri e kʼax kqariqo?

RI JESÚS xutzujuj chke ri utijoxelabʼ che kkiriq kikotemal. Are kʼu xubʼij chke che xuqujeʼ kkiriq kʼax (Mat. 10:22, 23; Luc. 6:20-23). Kuya kikotemal chqe che oj utijoxelabʼ ri Cristo. Paneʼ jeriʼ, weneʼ kʼo jujun mul kojbʼisonik are chiʼ kojchoman chrij ri kʼax kbʼan chqe rumal ri qafamilia, kumal ri qʼatal taq tzij, ri e qachiʼl pa ri tijobʼal o pa ri chak rumal che kqaj taj kqabʼan ri jastaq che utz ta kril ri Jehová.

2 Ri qastzij, kʼo ta jun winaq kkikotik are chiʼ kbʼan kʼax che. Are kʼu, ri uTzij ri Dios kubʼij chqe che kqanaʼ kikotemal are chiʼ kqariq kʼax. Jun kʼutbʼal, Santiago xutzʼibʼaj che rajawaxik kojkikotik paneʼ kqariq kʼi kʼax (Sant. 1:2, 12). Y Jesús xubʼij che rajawaxik kojkikotik are chiʼ kojtereneʼx rukʼ itzelal (chasikʼij uwach Mateo 5:11). Rumal laʼ, ¿jas kyaʼow kikotemal chqe paneʼ kqariq kʼi kʼax? Kojkunik kʼo kʼi kqetaʼmaj are chiʼ kqanikʼoj jujun taq chomanik pa ri carta che xutaq Santiago chke ri nabʼe taq cristianos. Are kʼu nabʼe chqilaʼ jas taq kʼax xkiriqo.

¿JAS E KʼAX XKIRIQ RI CRISTIANOS RE RI NABʼE SIGLO?

3. ¿Jas xkʼulmatajik are chiʼ Santiago kʼateʼ xux utijoxel ri Jesús?

3 Are chiʼ Santiago, ri rachalal ri Jesús, kʼateʼ xux tijoxel, xmaj ubʼanik kʼax chke ri cristianos re Jerusalén (Hech. 1:14; 5:17, 18). Y are chiʼ xkamisax ri tijoxel Esteban, kʼi chke ri cristianos xeʼanimaj bʼik «xkijabʼuj kibʼ, xebʼe pa taq ri tinamit re Judea xuqujeʼ re Samaria». Jujun chke xeʼopan kʼa pa Chipre y Antioquía (Hech. 7:58-8:1; 11:19). Sibʼalaj kʼax xkiriq ri tijoxelabʼ riʼ. Paneʼ jeʼ wariʼ, xkiya ta kan utzijoxik ri utzalaj taq tzij apastaneʼ ri lugar xebʼe wi, y jeriʼ xebʼan kʼi congregaciones pa ronojel ri Imperio romano (1 Ped. 1:1). Are kʼu ri kʼax che xkiriq ri cristianos xkʼis ta chilaʼ.

4. ¿Jas nikʼaj chi kʼax xkichʼij ri nabʼe taq cristianos?

4 Ri nabʼe taq cristianos xkichʼij jalajoj taq kʼax. Jun kʼutbʼal, chunaqaj ri junabʼ 50, ri emperador romano Claudio xuya ri taqanik che konojel ri judíos keʼel bʼi pa Roma. Wariʼ xubʼano che ri judíos che e cristianos rajawaxik xkiya kan ri kachoch y xebʼe chi pa jun lugar (Hech. 18:1-3). Chunaqaj ri junabʼ 61, ri apóstol Pablo xutzʼibʼaj che ri e rachalal xeyoqʼ chkiwach ri e winaq, xekʼam bʼi pa cárcel y xekʼam bʼi ri jastaq ke (Heb. 10:32-34). Y junam kukʼ e nikʼaj chi winaq, ri cristianos xkiriq kʼax rumal che kʼo ta jastaq ke y rumal ri yabʼil (Rom. 15:26; Filip. 2:25-27).

5. ¿Jas preguntas kqil na ri urespuestas?

5 Are chiʼ Santiago xutzʼibʼaj ri ucarta, chiʼ majaʼ kopan ri junabʼ 62, retaʼm ri e kʼax che tajin kkiriq ri e rachalal. Are ri Jehová xbʼanowik che xutzʼibʼaj ri wuj chke ri cristianos riʼ y xuya utz taq pixabʼ chke rech kekikotik paneʼ tajin kkiriq kʼax. Kqil na ri kubʼij ri carta re Santiago y kqil ri urespuestas ri preguntas riʼ: ¿Jas uwach kikotemal tajin kchʼaw wi ri Santiago?, ¿jas kʼax weneʼ kesan ri ukikotemal jun cristiano? y ¿jas kojkito wi ri nojibʼal, ri kojonik y ri ukowil kʼuxaj rech kojkikotik paneʼ kqariq kʼi kʼax?

¿JAS KYAʼOW KIKOTEMAL CHQE RI OJ CRISTIANOS?

Ri kikotemal che kuya ri Jehová pa ri qanimaʼ kjunamataj rukʼ ri qʼaqʼ che kʼo pa jun farol: kʼo ta jun jastaq kkunik ksachow uwach. (Chawilaʼ ri párrafo 6).

6. Junam rukʼ ri kubʼij Lucas 6:22, 23, ¿jasche jun cristiano kkikotik are chiʼ kuriq kʼax?

6 E kʼi winaq kkichomaj che xaq xiw kekikotik we utz kiwach, kʼo kirajil y kekikot pa ri kifamilia. Are kʼu ri kikotemal che xchʼaw wi ri Santiago are jun bʼantajik che kuya ri ruxlabʼixel ri Dios chqe y kʼo ta ubʼanik rukʼ ri kkʼulmataj pa ri qakʼaslemal (Gál. 5:22). Retaʼmaxik che kojqaj chuwach ri Jehová y resaxik uwach ri ukʼutbʼal ri Jesús sibʼalaj kuya kikotemal chqe ri oj cristianos (chasikʼij uwach Lucas 6:22, 23; Col. 1:10, 11). Junam rukʼ jun qʼaqʼ che kʼo pa jun farol, chʼuqutal chuwach ri jabʼ y ri tew, ri kikotemal jeʼ ubʼanom pa ri qanimaʼ. Ksach ta uwach we kʼo ta pwaq o utz ta qawach. Y ksach ta uwach we ktzeʼx qawach o kbʼan kʼax chqe rumal ri qafamilia o nikʼaj chi winaq. Ri uchuqʼabʼ ri qakikotemal kqaj taj, xaneʼ kkʼiy más are chiʼ jun qakʼulel kukoj uchuqʼabʼ che usachik uwach. Ri kʼax che kqariq pa ri qakojonik kukʼutu che qas oj utijoxelabʼ ri Cristo (Mat. 10:22; 24:9; Juan 15:20). Rumal laʼ, ri Santiago xubʼij: «Chichomaj chi are ronojel ikikotemal waʼ are taq kepe ronojel kiwach kʼambʼejenik pa iwiʼ» (Sant. 1:2).

¿Jas kejunamataj wi ri kʼax kqariqo rukʼ ri qʼaqʼ che kkoj che ubʼanik jun espada re acero? (Chawilaʼ ri párrafo 7). *

7, 8. ¿Jas kkibʼan ri e kʼax che ri qakojonik?

7 Santiago kchʼaw chrij jun chi rumal che ri cristianos kkichʼijo keqʼax pa nimaʼq taq kʼax. Kubʼij: «Iwetaʼm kʼut chi are taq kepe jastaq chiwij che uqʼalajisaxik ri ikojonik, jeriʼ kiwetaʼmaj chichʼijaʼ ri kʼax» (Sant. 1:3). Ri e kʼax kejunamataj rukʼ ri qʼaqʼ che kkoj che ubʼanik jun espada re acero. Xaq junam rukʼ, are chiʼ kojqʼax pa kʼi kʼax, kkowir más ri qakojonik. Rumal laʼ, Santiago xubʼij: «Chiyaʼ bʼaʼ chi kiwetaʼmaj kichʼij ronojel uwach kʼax, rech kixux tzʼaqat xuqujeʼ xaq areʼ, man kʼo ta jas kraj na chiwe» (Sant. 1:4). Are chiʼ kqilo che ri e kʼax kkikowirisaj ri qakojonik, kojkunik keqachʼij rukʼ kikotemal.

8 Pa ri carta che xutzʼibʼaj Santiago kojkunik kqetaʼmaj chrij jujun taq kʼax che kkesaj ri qakikotemal. ¿Jas riʼ ri e kʼax? Y ¿jas kqabʼan chkiwach?

¿JAS KQABʼAN CHKIWACH RI E KʼAX RECH KKESAJ TA RI QAKIKOTEMAL?

9. ¿Jasche kajwataj nojibʼal chqe?

9 Ri kʼax: qetaʼm ta ri kqabʼano. Are chiʼ kqariq kʼax, kqaj kqachaʼ ubʼanik jastaq che utz kril ri Jehová, kuya utzilal chke ri e qachalal y kojutoʼ rech amaqʼel kojux sukʼ (Jer. 10:23). Kajwataj nojibʼal chqe rech kqachaʼ ri kqabʼano y jas kqabʼij chke ri e qakʼulel. Are chiʼ qetaʼm taj jas kqabʼano, weneʼ kqanaʼo che kojkun taj kqachʼij ri tajin kqakʼulmaj y weneʼ wariʼ kubʼano che xaq kʼateʼ kqanaʼ ta chi kikotemal.

10. Junam rukʼ ri kubʼij Santiago 1:5, ¿jas rajawaxik kqabʼano we kajwataj qanojibʼal?

10 Ri kqabʼano: kqata qanojibʼal che ri Jehová. Rech rukʼ kikotemal keqachʼij ri e kʼax, nabʼe rajawaxik kqabʼan qachʼawem che ri Jehová y kqataʼ qanojibʼal che rech utz ri kqachaʼ ubʼanik (chasikʼij uwach Santiago 1:5). Are kʼu, ¿jas rajawaxik kqabʼano we kqilo che ri Jehová aninaq ta kuya ri kqataʼ che? Santiago kubʼij: «Amaqʼel chutaʼ che ri Dios, La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo». Ri Jehová kqʼiʼtaj ta chqe ni kpe royowal qukʼ are chiʼ amaqʼel kqataʼ qanojibʼal che rech keqachʼij ri e kʼax. Xaneʼ, ri qaTat kʼo pa ri kaj rukʼ ronojel ranimaʼ kuya chqe ri kqataʼ che (Sal. 25:12, 13). Areʼ kril ronojel ri kʼax kqariqo, kutoqʼobʼisaj qawach y kraj kojutoʼo. ¿La mat qastzij che wariʼ kuya kikotemal chqe? Are kʼu, ¿jas kubʼan Jehová che uyaʼik qanojibʼal?

11. ¿Jas más rajawaxik kqabʼano rech kqariq qanojibʼal?

11 Jehová kukoj ri uTzij che uyaʼik qanojibʼal (Prov. 2:6). Rech kqariqo, rajawaxik kqanikʼoj ri Biblia y ri e wuj re ri utinamit ri Jehová. Are kʼu, xaq xiw ta rajawaxik kkʼojiʼ nim qetaʼmabʼal. Rajawaxik kqabʼan pa qakʼaslemal ri kubʼij ri Jehová. Santiago xubʼij: «Chibʼanaʼ jas ri kubʼij, man xuwi ta kita ri tzij» (Sant. 1:22). Are chiʼ kqabʼan ri kubʼij ri Dios, kojux winaq che kʼo jamaril qukʼ, kʼo utz qachomanik y kqatoqʼobʼisaj kiwach e nikʼaj chik (Sant. 3:17). Waʼ taq bʼantajik riʼ kojkitoʼ rech rukʼ kikotemal kqachʼij apachike uwach kʼax.

12. ¿Jasche rajawaxik qas kqetaʼmaj ri kubʼij ri Biblia?

12 Ri Biblia kjunamataj rukʼ jun espejo y kojutoʼ che uchʼobʼik jas rajawaxik kqakʼex pa ri qakʼaslemal y jas kqabʼan che ukʼexik (Sant. 1:23-25). Jun kʼutbʼal, are chiʼ kojtotaj che unikʼoxik ri Biblia weneʼ kqilo che rajawaxik kqakoj qachuqʼabʼ rech aninaq ta kpe qoyowal. Ri Jehová kojutoʼ che ukʼutik jamaril are chiʼ oj kʼo kukʼ winaq o jastaq che kkiyak qoyowal. Xuqujeʼ, rumal che are kqatzukuj jamaril kojutoʼ chuwach ri kʼax che kqaqʼaxej pa ri qakʼaslemal. Qas nojimal kojchoman na chrij ri rajawaxik kqabʼano y utz ri kqachaʼ ubʼanik (Sant. 3:13). ¡Sibʼalaj nim ubʼanik che qas kqetaʼmaj ri kubʼij ri Biblia!

13. ¿Jasche rajawaxik kqetaʼmaj chrij ri kikʼutbʼal ri sukʼalaj taq upatanelabʼ ri Jehová?

13 Jujun mul kqetaʼmaj ubʼanik ri utz rumal che xqabʼan jun jastaq che utz taj. Are kʼu, rajawaxik taj che kqabʼan na jastaq che utz taj rech kkʼojiʼ qanojibʼal, xaneʼ are utz kʼo kqetaʼmaj chrij ri utz taj kkibʼan e nikʼaj chik y ri kʼax kkiriqo. Rumal laʼ Santiago kubʼij chqe che are utz kqetaʼmaj chkij ri ojer taq upatanelabʼ ri Jehová, junam rukʼ Abrahán, Rahab, Job y Elías (Sant. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18). Ri e sukʼ taq upatanelabʼ ri Jehová riʼ xkiya ta bʼe rech ri kʼax xkiriqo xresaj ri kikikotemal. Ri kikʼutbʼal kukʼut chqawach che oj xuqujeʼ kojkunik keqachʼij ri e kʼax rukʼ ri utobʼanik ri Jehová.

14, 15. ¿Jasche rajawaxik kubʼan ta kebʼ qakʼuʼx?

14 Ri kʼax: are chiʼ kubʼan kebʼ qakʼuʼx. Weneʼ kʼo jujun mul kʼax kqabʼan che uchʼobʼik jun jastaq che kqasikʼij uwach pa ri uTzij ri Dios. O weneʼ Jehová kuya ta ri xqataʼ che pa qachʼawem junam rukʼ ri xqachomaj. Wariʼ weneʼ kubʼano che kubʼan kebʼ qakʼuʼx. We kqasukʼumaj ta ri qachomanik, kqaj uchuqʼabʼ ri qakojonik y kubʼan kʼax che ri qachilanik rukʼ ri Jehová (Sant. 1:7, 8). Weneʼ xuqujeʼ kusachisaj uwach ri qeyebʼal chrij ri petinaq.

15 Ri apóstol Pablo xujunamisaj ri qeyebʼal rukʼ jun ancla (Heb. 6:19). Wariʼ kubʼano che ko ktakʼiʼ ri barco are chiʼ kʼo jun kaqiqʼ jabʼ y kuqʼatej rech kupukʼij ta ribʼ chkiwach ri abʼaj. Are kʼu xaq xiw kʼo upatan ri ancla we ko ri cadena ximibʼem wi rukʼ ri barco. Junam rukʼ ri óxido kubʼan kʼax che ri cadena re jun ancla, ri kebʼlan kʼuxaj kubʼano che kqaj uchuqʼabʼ ri qakojonik. Are chiʼ kuriq kʼax jun winaq che ubʼanom kebʼ ukʼuʼx, weneʼ kuchomaj che ri Jehová kubʼan ta ri utzujum. Y we kʼo ta kojonik, kʼo ta eyebʼal. Junam che kubʼij Santiago, «apachin kʼu ri kubʼan kebʼ ukʼuʼx, xa junam rukʼ ri uqʼet ri plo, ri kaslabʼesax rumal ri kaqiqʼ, kkʼaq jeriʼ, kkʼaq jelaʼ» (Sant. 1:6). Kʼo ta jun winaq kkikotik we ubʼanom kebʼ ukʼuʼx.

16. ¿Jas rajawaxik kqabʼano we kubʼan kebʼ qakʼuʼx?

16 Ri kqabʼano: resaxik ri kebʼlan kʼuxaj y ukowirisaxik ri qakojonik. Mubʼan kebʼ qakʼuʼx. Pa taq uqʼij ri profeta Elías, ri upatanelabʼ ri Jehová xubʼan kebʼ kikʼuʼx. Elías xubʼij chke: «¿Kʼa jampaʼ lo ri kitaqej na kʼolem chkixoʼl we kebʼ chomanik riʼ? We ri Ajawaxel are ri qas Dios, chitereneʼj bʼaʼ ri areʼ, we kʼu are ri Baal, rajawaxik are chitereneʼj waʼ» (1 Rey. 18:21). Wariʼ weneʼ xuqujeʼ kkʼulmataj pa taq ri qaqʼij. Rumal laʼ, rajawaxik kqabʼan investigar rech kqachʼobʼo che ri Jehová are ri qastzij Dios, che ri Biblia are ri uTzij y che ri testigos rech Jehová are ri utinamit (1 Tes. 5:21). Are chiʼ kqabʼan wariʼ, kojutoʼ rech kubʼan ta chi kebʼ qakʼuʼx y kkowir ri qakojonik. We kajwataj tobʼanik chqe, kojkunik kqataʼ chke ri e kʼamal bʼe. Rech kqaya ta kan upatanexik ri Jehová rukʼ kikotemal, rajawaxik kqachajij qibʼ rech kubʼan ta kebʼ qakʼuʼx.

17. ¿Jas kqakʼulmaj we kʼo ta ukowil qakʼuʼx?

17 Ri kʼax: are chiʼ kojbʼisonik. Ri Biblia kubʼij: «We kkebʼlaj akʼuʼx are taq at kʼo pa taq latzʼ man e kʼi taj ri achuqʼabʼ e kʼolik» (Prov. 24:10). Ri tzij «kkebʼlaj akʼuʼx» pa ri chʼabʼal hebreo che xkoj waral kraj kubʼij «kʼo ta chi kowil kʼuxaj». We kʼo ta chi ukowil qakʼuʼx, kqanaʼ ta chi kikotemal.

18. ¿Jas kraj kubʼij kichʼijik ri e kʼax?

18 Ri kqabʼano: kqakubʼsaj qakʼuʼx che Jehová kuya na qachuqʼabʼ che kichʼijik ri e kʼax. Kajwataj qachuqʼabʼ che kichʼijik ri e kʼax (Sant. 5:11). Ri tzij «chʼijonik» che xukoj Santiago kchʼaw chrij jun winaq che ko ktakʼiʼ chuwach jun jastaq. Weneʼ kojchoman chrij jun ajchʼoj che ko ktakʼiʼ chkiwach ri ukʼulel, ktzalij ta jubʼiqʼ chrij.

19. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri kʼutbʼal xuya ri apóstol Pablo?

19 Ri apóstol Pablo xuya jun utzalaj kʼutbʼal re kowil kʼuxaj y kochʼonik. Jujun taq mul xunaʼo che kʼo ta chi uchuqʼabʼ, are kʼu xkunik xuchʼijo rumal che retaʼm che Jehová kuya ri chuqʼabʼ che kajwataj che (2 Cor. 12:8-10; Filip. 4:13, Ri Tyoxlaj Wuj). Oj xuqujeʼ kojkunik kqariq ri chuqʼabʼ riʼ y ri kowil kʼuxaj we rukʼ machʼachʼem kqachomaj che kajwataj ri utobʼanik ri Jehová chqe (Sant. 4:10).

CHOJQEBʼ RUKʼ RI JEHOVÁ, JERIʼ AMAQʼEL KOJKIKOTIK

20, 21. ¿Jas ri qas qetaʼm?

20 Qetaʼm che ri e kʼax kqariqo are ta jun kʼajisabʼal wachaj kuya ri Jehová chqe. Santiago kubʼij chqe: «Are taq ktaqchiʼx jun che mak, mubʼij bʼaʼ: ‹Xintaqchiʼx che mak rumal ri Dios›. Are kʼu ri Dios man kuyaʼ taj ktaqchiʼx che mak, mawi kuyaʼ ktaqchiʼn che mak» (Sant. 1:13). We qas keqakoj ri e tzij riʼ, kojqebʼ más rukʼ ri loqʼalaj qaTat kʼo pa ri kaj (Sant. 4:8).

21 Ri Jehová «kkʼextaj taj» (Sant. 1:17). Junam rukʼ ri xubʼan che kitoʼik ri cristianos re ri nabʼe siglo rech xkichʼij ri e kʼax, xuqujeʼ jeʼ kubʼan che qatoʼik oj kimik pa qajujunal. Chqataʼ che ri Jehová che kuya qanojibʼal, qakojonik y ukowil qakʼuʼx. Areʼ kuya ri kqataʼ che. Qas chqakojoʼ che areʼ kojutoʼ rech kojkikotik paneʼ kqariq kʼi taq kʼax.

BʼIXONEM 128 Chqachʼijaʼ kʼa pa ri kʼisbʼal

^ párr. 5 Ri wuj re Santiago kuya kʼi utz taq pixabʼ chqe rech kqetaʼmaj ri kqabʼan chkiwach ri e kʼax. Pa wajun kʼutunem riʼ kqil na jujun chke, ri kojkitoʼ che upatanixik ri Jehová rukʼ kikotemal paneʼ kʼo kʼax kqariqo.

^ párr. 59 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Ri policías xkichap bʼi ri qachalal pa ri rachoch. Ri rixoqil y ri umiʼal tajin kekaʼy che are chiʼ xkʼam bʼik. Are chiʼ ri qachalal achi kʼo pa cárcel, ri rixoqil y ri umiʼal e kachilam e jujun qachalal che uyaʼik uqʼij ri Jehová. Ri qachalal ixoq y ri ral kkiya ta kan utaʼik kichuqʼabʼ che ri Jehová rech kkichʼij ri e kʼax. Jehová kuya kichuqʼabʼ y jamaril pa kanimaʼ. Rukʼ wariʼ, kkowir ri kikojonik y rukʼ kikotemal kkichʼij ri e kʼax.