Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 28

Kqaya ta kan upatanixik ri Jehová are chiʼ kqʼatex uwach ri qaqʼijilanik

Kqaya ta kan upatanixik ri Jehová are chiʼ kqʼatex uwach ri qaqʼijilanik

«Man kojkun ta kʼut chi ma ta kqatzijoj ri qilom ri qatom» (HECH. 4:19, 20).

BʼIXONEM 122 Ko chojtakʼaloq, kʼo ta kojsilabʼanik

RI KQETAʼMAJ NA *

1, 2. a) ¿Jasche kqamay taj we kqʼatex uwach ri qaqʼijilanik? b) ¿Jas kqetaʼmaj na pa wajun kʼutunem riʼ?

PA RI junabʼ 2018, más che 223.000 publicadores e kʼo pa lugares jachiʼ qʼatem ri kiqʼijilanik che ri Dios. Kqamay ta wariʼ, rumal che pa ri jun kʼutunem kanoq xqilo che ri qastzij cristianos qetaʼm che kojterenexik (2 Tim. 3:12). Apachiʼ taneʼ kojel wi, xaq kʼateʼ ri e qʼatal taq tzij kekunik kojkiqʼatej rech kqapatanij ta chi ri Jehová.

2 We ri e qʼatal taq tzij kuqʼatej uwach ri qaqʼijilanik, weneʼ kqabʼan ri preguntas riʼ: «¿La kojtereneʼx rumal che kʼo ta ri utobʼanik ri Dios qukʼ? ¿La kekun che qaqʼatexik rech kqapatanij ta chi ri Jehová? ¿La rajawaxik kinel bʼi pa ri nutinamit?». Pa wajun kʼutunem riʼ, kqil na ri respuestas. Xuqujeʼ kqil na ri kqabʼan che upatanixik ri Jehová are chiʼ kojqʼatex che ubʼanik xuqujeʼ ri e chapabʼal che kqachajij qibʼ chuwach.

¿LA KOJTERENEX RUMAL CHE KʼO TA RI UTOBʼANIK RI DIOS QUKʼ?

3. Junam rukʼ ri kubʼij 2 Corintios 11:23-27, ¿jas xukʼulmaj ri sukʼalaj apóstol Pablo?

3 We kbʼix chqe che kojkun ta chik kqaqʼijilaj ri qaDios, weneʼ kqachomaj che xa kʼo ta chi ri utobʼanik ri Dios qukʼ. Are kʼu wariʼ qastzij taj. Chojchoman chrij ri apóstol Pablo. Qastzij wi che kqaj chuwach ri Jehová. Xyaʼ ri eqelen che rech kutzʼibʼaj 14 cartas rech ri Escrituras Griegas Cristianas xuqujeʼ xux apóstol chke ri e tinamit. Pa neʼ xubʼan wariʼ, xuriq nimalaj kʼax (chasikʼij uwach 2 Corintios 11:23-27). Ri xkʼulmataj rukʼ kukʼut chqawach che Jehová kuya bʼe che ri e sukʼ upatanelabʼ kkiriq kʼax.

4. ¿Jasche itzel kojkil ri e winaq re ri uwach Ulew?

4 Jesús xubʼij che kqariq kʼax. Xubʼij che itzel kojil kumal ri winaq rumal che kqabʼan ta ri e jastaq re wajun uwach Ulew riʼ (Juan 15:18, 19). Ri kʼax kqariqo kraj taj kubʼij che kojqaj ta chi chuwach ri Dios. Ri qastzij, are kukʼutu che tajin kqabʼan ri sukʼilal.

¿LA KEKUN RI E WINAQ KKISACH UWACH RI QAQʼIJILANIK CHE RI JEHOVÁ?

5. ¿La kekun ri winaq kkisach uwach ri qaqʼijilanik che ri Jehová? Chayaʼ jun kʼutbʼal.

5 Ri e winaq kekun taj kkiqʼatej uwach ri qaqʼijilanik che ri Dios che kʼo nim ukunem. E kʼi ukʼulel ri Jehová kikojom kichuqʼabʼ che ubʼanik wariʼ, are kʼu e chʼakanaq taj. Chojchoman chrij ri xkʼulmataj pa ri Segunda Guerra Mundial. Ri e qʼatal taq tzij pa kʼi tinamit xkitereneʼj rukʼ kʼax ri utinamit ri Dios. Xaq xiw ta ri nazis re Alemania xkiqʼatej uwach ri qaqʼijilanik, xuqujeʼ ri e qʼatal taq tzij re Australia, Canadá xuqujeʼ nikʼaj chi tinamit. Are kʼu, kʼo jun jastaq sibʼalaj utz xkʼulmatajik rumal ri utewchibʼal ri Jehová. Pa 1939, are chiʼ xmajtaj ri chʼoj, e kʼo 72.475 publicadores pa ronojel uwach Ulew. Ri informes xukʼutu che are chiʼ xkʼis ri chʼoj, pa 1945, xubʼan 156.299 kikʼiyal ri publicadores.

6. ¿Jas utzilal kuya we kqʼatex uwach ri qaqʼijilanik? Chayaʼ jun kʼutbʼal.

6 Ri qaterenexik xa ta kojuxibʼij xaneʼ kuya qachuqʼabʼ che upatanixik más ri Jehová. Chqilampeʼ ri xukʼulmaj jun kʼulaj che kʼo jun alaj kalkʼwal xuqujeʼ e kʼo pa jun tinamit che qʼatem uwach ri uqʼijilaxik ri Dios. Ri e qachalal xkiya ta bʼe che ri xibʼin ibʼ keʼuqʼatej, xaneʼ xeʼux precursores regulares. Xuqujeʼ, ri qachalal ixoq xuya kan ri uchak che nim ktoj wi. Ri qachalal achi xubʼij che rumal che xqʼatex uwach ri uqʼijilaxik ri Jehová ri e winaq xkimaj ubʼanik preguntas chkij ri Testigos. Rumal laʼ kʼax ta xubʼan che umajixik ri uyaʼik etaʼmanik re ri Biblia. Ri uqʼatexik uwach ri qaqʼijilanik xuqujeʼ kʼo kʼi utzilal xuya chke nikʼaj chik. Jun qachalal kʼamal bʼe re ri tinamit xubʼij che e kʼi chke ri kiyaʼom kan upatanixik ri Jehová xkimajij chi bʼenam pa ri e riqbʼal ibʼ xuqujeʼ utzijoxik ri utzij ri Dios.

7. a) ¿Jas kqetaʼmaj chrij Levítico 26:36, 37? b) ¿Jas kabʼan at we kqʼatex uwach ri qachak?

7 Are chiʼ ri e qakʼulel kkiqʼatej uwach ri qachak che ri Dios, kkaj che kqaxibʼij qibʼ che upatanixik ri Jehová. Weneʼ kkibʼij e jastaq che qastzij taj, kekitaq bʼi qʼatal taq tzij rech keʼetzukun pa taq ri qachoch, kojkikʼam bʼi pa taq ri qʼatbʼal tzij o kekikʼam bʼi e jujun chqe pa cárcel. Kkaj che kqaxibʼij qibʼ are chiʼ kqilo che ketzʼapix jujun chke ri qachalal pa cárcel. We kqaya bʼe che ri kkibʼano kojkixibʼij, xa kqabʼano che kechʼakan che uqʼatexik uwach ri qachak. Are kʼu kqaj taj kqabʼan qe junam kukʼ ri e winaq che kubʼij Levítico 26:36, 37 (chasikʼij uwach). Kqaya ta bʼe che ri xibʼin ibʼ kuqasaj qachuqʼabʼ che upatanixik ri Jehová o kqaya kan ubʼanik ri qachak. Kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová xuqujeʼ kqaj taj kqaxibʼij qibʼ (Is. 28:16). Kqataʼ che ri Jehová che kukʼam qabʼe. Qetaʼm che rukʼ ri kitobʼanik ri e qʼatal taq tzij xuqujeʼ ri kʼo más nim kichuqʼabʼ kekun ta che qaqʼatexik rech kqapatanij ri qaDios (Heb. 13:6).

¿LA RAJAWAXIK KINEL BʼI PA RI NUTINAMIT?

8, 9. a) ¿Jas rajawaxik kuchaʼ ubʼanik ri winaq o ri kʼamal bʼe pa ri familia? b) ¿Jas kojtowik rech utz ri kqachaʼ ubʼanik?

8 We kqʼatex uwach ri qachak, weneʼ kqachomaj we rajawaxik kojbʼe pa jun tinamit jachiʼ kyaʼ bʼe chqe kqapatanij ri Jehová. Wariʼ are jun jastaq che pa qajujunal kqachaʼ ubʼanik. E jujun qachalal uyaʼom tobʼanik chke unikʼoxik ri xkikʼulmaj ri cristianos re ri nabʼe siglo are chiʼ xetereneʼx rumal ri kikojonik. Are chiʼ ri e itzel winaq xkikamisaj ri Esteban rukʼ abʼaj, ri tijoxelabʼ re Jerusalén xebʼe pa jalajoj taq lugar rech Judea xuqujeʼ Samaria, e jujun xebʼe pa Fenicia, Chipre xuqujeʼ Antioquía (Mat. 10:23; Hech. 8:1; 11:19). E nikʼaj chik, weneʼ xkil ri xubʼan ri apóstol Pablo che xkanaj kan chilaʼ jachiʼ kbʼan wi kʼax chke ri upatanelabʼ ri Dios. Xuya ri ukʼaslemal pa kʼaxkʼolil rech kutzijoj ri utzij ri Dios xuqujeʼ kuya kichuqʼabʼ ri qachalal che e kʼo pa nimalaj kʼax (Hech. 14:19-23).

9 ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri e bʼantajik riʼ? Pa kijujunal ri kʼamal bʼe pa ri familia kkichaʼ ri kkaj kkibʼano. Are chiʼ majaʼ kubʼano, rajawaxik kubʼan chʼawem che ri Jehová xuqujeʼ nojimal kunikʼoj ri kriqitaj wi ri ufamilia, junam rukʼ ri utzilal xuqujeʼ ri kʼax kkiriqo we kebʼe chi pa jun lugar. Rukʼ wajun jastaq riʼ, ri cristianos «chkijujunal kʼut kkukʼaj na bʼik ri qas keqaʼn» (Gál. 6:5). Kqayoqʼ ta nijun rukʼ ri kuchaʼ ubʼanik.

¿JAS KQABʼAN CHE UPATANIXIK RI JEHOVÁ ARE CHIʼ KQʼATEX UWACH RI QAQʼIJILANIK?

10. ¿Jas e pixabʼ kuya ri sucursal xuqujeʼ ri kʼamal bʼe chqe?

10 ¿Jas kqabʼano rech kqaya ta kan upatanixik ri Jehová are chiʼ kqʼatex uwach ri qaqʼijilanik? Ri sucursal kubʼij chke ri e kʼamal bʼe ri kbʼanik rech kqariq ri kajwataj chqe pa ri qakojonik, ri kbʼan che ri riqbʼal ibʼ xuqujeʼ ri kbʼan che utzijoxik ri utzalaj taq tzij. ¿E kʼu we ri sucursal kkun taj ktzijon kukʼ ri kʼamal taq bʼe? Ri e kʼamal bʼe kkiya pixabʼ esam pa ri Biblia xuqujeʼ pa ri e wuj che uyaʼom ri utinamit ri Dios rech kqaya ta kan upatanixik ri Dios (Mat. 28:19, 20; Hech. 5:29; Heb. 10:24, 25).

11. ¿Jasche qas qetaʼm che amaqʼel kqariq ri kajwataj chqe pa ri qakojonik xuqujeʼ jas kqabʼan che uchajixik?

11 Jehová utzujum che ri e upatanelabʼ amaqʼel kʼo ri kajwataj chke pa ri kikojonik (Is. 65:13, 14; Luc. 12:42-44). Rumal laʼ qas qetaʼm che ri utinamit ri Dios kukoj uchuqʼabʼ rech kuya ri kajwataj chqe rech kojux sukʼ. Are kʼu oj xuqujeʼ kʼo kqabʼano. Are chiʼ kqʼatex uwach ri qachak, chqatzukuj jun lugar jachiʼ kqakʼol wi ri qaBiblia xuqujeʼ nikʼaj chi wuj. Qas chqilaʼ che kqaya ta kan pa jun lugar che kʼax ta kbʼan che uriqik ri información che nim ubʼanik pa neʼ pa wuj o formato digital. Rajawaxik che qonojel kqil ri kqabʼano rech amaqʼel ko ri qakojonik are chiʼ kyaʼ ta chi bʼe chqe kqaqʼijilaj ri Dios.

Rukʼ ri utobʼanik ri Jehová kuya kqabʼan ri qariqbʼal ibʼ rukʼ ta xibʼin ibʼ. (Chawilaʼ ri párrafo 12). *

12. ¿Jas kekunik kkibʼan ri kʼamal taq bʼe rech kilitaj taj are chiʼ kbʼan ri e riqbʼal ibʼ?

12 ¿Jas kkʼulmataj rukʼ ri e riqbʼal ibʼ kbʼan ronojel taq semanas? Ri e kʼamal bʼe kkil ri kkibʼan che rech kqʼalajisax ta chkiwach konojel ri e winaq. Weneʼ kkibʼij chqe che kqamulij qibʼ pa alaj taq jupuq, xuqujeʼ weneʼ kʼi taq mul kkʼex ri lugar xuqujeʼ ri hora. ¿Jas kojkunik kqabʼan oj rech ri keʼopanik kkiriq ta kʼax? Ko ta kojchʼawik are chiʼ kojopan pa ri e riqbʼal ibʼ xuqujeʼ are chiʼ kkʼisik xuqujeʼ weneʼ kqakoj ta bʼi atzʼyaq che kukʼutu che pa riqbʼal ibʼ kojbʼe wi.

Kqaya ta kan utzijoxik ri utzalaj taq tzij pa neʼ kyaʼ ta chi bʼe chqe kqabʼano. (Chawilaʼ ri párrafo 13). *

13. ¿Jas kojkunik kqetaʼmaj chkij ri e qachalal re ri ojer Unión Soviética?

13 ¿Jas kbʼan che utzijoxik ri utzij ri Dios? Pa ronojel ta lugar xaq junam kkʼulmatajik. Are kʼu, rumal che kqaloqʼoqʼej ri Jehová xuqujeʼ utz kqilo kojtzijon chrij ri uQʼatal tzij, kqil ri kqabʼan che utzijoxik ri utzalaj taq tzij (Luc. 8:1; Hech. 4:29). Ri historiadora Emily Baran xubʼij chrij ri utzijoxik ri utzalaj taq tzij kkibʼan ri testigos rech Jehová pa ri ojer Unión Soviética: «Are chi ri e qʼatal taq tzij xkibʼij chke ri kojonelabʼ che kuya ta chik kkitzijoj ri kikojonik chke nikʼaj chik, ri Testigos xkimaj tzijonem kukʼ ri kikʼulja, ri e kachiʼl pa ri chak xuqujeʼ ri kamigos. Are chiʼ xekʼam bʼi pa cárcel, xkikoj kichuqʼabʼ che kitoʼik ri e kʼo chilaʼ». Ri e qachalal re ri ojer Unión Soviética xkiya ta kan utzijoxik ri utzalaj taq tzij pa neʼ xbʼix chke che kkibʼan taj. Chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech kux junam ri qachomanik we kopan jun qʼij che kbʼix chqe che kqatzijoj ta chi ri utzalaj taq tzij pa ri lugar oj kʼo wi.

E CHAPABʼAL CHE RAJAWAXIK KEQAXUTUJ

Rajawaxik kqetaʼmaj jampaʼ kqabʼij ri jastaq. (Chawilaʼ ri párrafo 14). *

14. ¿Jas e chapabʼal kojqaj ta chupam we kqabʼan ri kubʼij Salmo 39:1?

14 Chqachajij ri kqabʼij chke ri e nikʼaj chik. Are chiʼ kqʼatex ri qachak, rajawaxik kqachʼobʼ jampaʼ kuya taj kojchʼawik (Ecl. 3:7). Rajawaxik kqachajij ri información nim ubʼanik, ri kibʼiʼ ri e qachalal, ri lugar jachiʼ kqabʼan wi ri qariqbʼal ibʼ, ri kqabʼan che utzijoxik ri utzij ri Dios xuqujeʼ ri kbʼan che utaqik lo ri e qawuj. Rajawaxik che kqaqʼalajisaj ta wariʼ chke ri e qʼatal taq tzij xuqujeʼ kojchʼaw ta chrij kukʼ ri e qachiʼl o qafamilia che e kʼo qukʼ pa ri tinamit o e kʼo pa nikʼaj chi tinamit. We jeʼ kqabʼano, keqakoj riʼ pa kʼax ri e qachalal (chasikʼij uwach Salmo 39:1).

15. ¿Jas kraj kubʼan na ri Satanás, xuqujeʼ jas kqabʼano rech kqaxutuj wajun chapabʼal riʼ?

15 Kqaya ta bʼe che jastaq che nim ta ubʼanik kujach qawach. Satanás retaʼm che jun jupuq winaq kijachom kibʼ kekun taj kechʼakanik (Mar. 3:24, 25). Rumal laʼ, amaqʼel kraj kujach qawach. Rukʼ wariʼ, kraj che kojchʼojin kukʼ ri e nikʼaj chi qachalal are ta kraj che kojchʼojin rukʼ areʼ.

16. ¿Jas utz kʼutbʼal xuya kan ri qachalal Gertrud Poetzinger?

16 Xuqujeʼ ri e qachalal che ko ri kikojonik rajawaxik che kkichajij kibʼ rech keqaj ta pa wajun chapabʼal riʼ. Chqilaʼ ri xkʼulmataj rukʼ ri qachalal Gertrud Poetzinger xuqujeʼ Elfriede Löhr. Ri e kebʼ qachalal che e chaʼom e kʼo pa jun campo re concentración nazi kukʼ e nikʼaj chi qachalal ixoqibʼ. Gertrud xtitat o kʼax xunaʼ che Elfriede rumal ri utzalaj taq chʼabʼal kuya chke ri e nikʼaj chi qachalal. Qʼaxinaq chi ri tiempo, xunaʼ kʼixbʼal xuqujeʼ xutaʼ tobʼanik che ri Jehová. Xutzʼibʼaj: «Rajawaxik che kqetaʼmaj che e kʼo nikʼaj chik che kʼo más kekun che ubʼanik xuqujeʼ kʼo más keqelen chqawach oj». ¿Jas xubʼan che resaxik ri itzelal xunaʼ pa ranimaʼ? Are xchoman chrij ri utz e ubʼantajik xuqujeʼ uchomanik Elfriede. Jeriʼ xkʼojiʼ chi jumul jun utz achilanik chkixoʼl. Ri e kebʼ xekunik xkitoʼ kibʼ kʼa xeʼel lo pa ri campo re concentración xuqujeʼ xeʼux sukʼ che upatanixik ri Jehová pa ronojel ri kikʼaslemal pa ri uwach Ulew. We kqakoj qachuqʼabʼ che usukʼumaxik ri e jastaq che nim ta ubʼanik kukʼ ri e qachalal, kqaxutuj wajun chapabʼal riʼ rech jachoj ibʼ (Col. 3:13, 14).

17. ¿Jasche rajawaxik kqanimaj ri e pixabʼ?

17 Qas chqanimaj ri e pixabʼ. We kqabʼan ri kkibʼij ri e qachalal kʼo keqelen xuqujeʼ che kuya kkubʼsax kʼuʼx chkij, kʼo ta kʼax kqariqo (1 Ped. 5:5). Chqilaʼ jun kʼutbʼal. Pa jun tinamit jachiʼ qʼatem uwach ri qachak, xbʼix chke ri e qachalal che kʼo ta wuj kkiya kan chuchiʼ taq ja. Are kʼu kʼo jun precursor che xuchomaj che más retaʼm na ubʼanik ri jastaq xniman ta che ri pixabʼ. ¿Jas xkʼulmatajik? Jun qʼij, are chiʼ xutzijoj ri utzij ri Dios, ri policía xkibʼan kʼi preguntas che xuqujeʼ chke e nikʼaj chi qachalal. Ri xkʼulmatajik, are che e terenem bʼi kumal ri policías xuqujeʼ xkimol bʼi ronojel ri wuj che kiyaʼom kanoq. ¿Jas kqetaʼmaj? Che rajawaxik kqanimaj ri e pixabʼ pa neʼ kqachomaj che más utz kqabʼan che ubʼanik ri e jastaq. Jehová kojutewchij we amaqʼel keqanimaj ri e qachalal che e ukojom che ukʼamik qabʼe (Heb. 13:7, 17).

18. ¿Jasche rajawaxik kqaya ta taqanik che qas ta kajwatajik?

18 Kqaya ta taqanik che qas ta kajwatajik. We ri e kʼamal bʼe kkibʼan wariʼ, xa kkiya jun eqaʼn chkij ri e nikʼaj chik. Ri qachalal Juraj Kaminský xubʼij ri xkʼulmatajik are chiʼ xqʼatex uwach ri qachak pa ri ojer Checoslovaquia: «Are chiʼ xechap ri e qachalal kʼo keqelen xuqujeʼ e kʼi kʼamal bʼe, jujun chke ri kkikʼam bʼe pa ri congregaciones xuqujeʼ ri circuitos xkimajij uyaʼik taqanik chke ri publicadores. Xkibʼan jun lista re ri rajawaxik kkibʼano xuqujeʼ ri kkibʼan taj». Jehová uyaʼom ta taqanik chqe rech kqachaʼ ubʼanik jun jastaq pa kikʼaslemal ri e nikʼaj chik. Ri winaq che kuya taqanik che qas ta kajwatajik tajin ta keʼuchajij ri e qachalal, xa kraj kux taqanel pa uwiʼ ri kikojonik (2 Cor. 1:24).

CHQAKOJOʼ QACHUQʼABʼ RECH KQAYA TA KAN UPATANIXIK RI JEHOVÁ

19. Junam rukʼ ri kubʼij 2 Crónicas 32:7, 8, ¿jasche kqakubʼsaj qakʼuʼx pa neʼ ri Satanás tajin kukoj uchuqʼabʼ che ubʼanik kʼax chqe?

19 Ri nimalaj qakʼulel, Satanás, kuya ta kan ubʼanik kʼax chke ri e sukʼ upatanelabʼ ri Jehová (1 Ped. 5:8; Apoc. 2:10). Areʼ xuqujeʼ ri ketobʼan rukʼ kkikoj kichuqʼabʼ che uqʼatexik ri qachak. Are kʼu kʼo ta rumal che ri xibʼin ibʼ kubʼano che kʼo ta chi kqabʼano (Deut. 7:21). Jehová kʼo qukʼ xuqujeʼ kuya ta kan qatoʼik pa neʼ kyaʼ ta chi bʼe chqe kqabʼan ri qachak (chasikʼij uwach 2 Crónicas 32:7, 8).

20. ¿Jas kawaj kabʼan at?

20 Chqabʼanaʼ qe ri xkibʼan ri e qachalal re ri nabʼe siglo che xkixibʼij ta kibʼ, xkibʼij chke ri qʼatal taq tzij: «Chomaj alaq we sukʼ chi are nabʼe kojniman chech alaq chuwach ri unimaxik ri Dios. Man kojkun ta kʼut chi ma ta kqatzijoj ri qilom ri qatom» (Hech. 4:19, 20).

BʼIXONEM 73 Chayaʼ qachuqʼabʼ rech kqaxibʼij ta qibʼ

^ párr. 5 ¿Jas kqabʼano we ri qʼatbʼal tzij kuqʼatej uwach ri qaqʼijilanik che ri Dios? Wajun kʼutunem riʼ kuya pixabʼ chqe chrij ri kqabʼano xuqujeʼ ri kqabʼan taj rech kqaya ta kan upatanixik ri Dios.

^ párr. 59 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Ronojel ri e wachbʼal kukʼut ri Testigos che e kʼo pa lugares che kyaʼ ta bʼe che ri qachak. Pa wajun wachb’al ri’ jun alaj jupuq kkimulij kibʼ pa jun almacén re jun qachalal.

^ párr. 61 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Jun qachalal (pa ri mox qʼabʼ) ktzijon chrij ri qastzij, are chiʼ tajin ktzijon rukʼ jun ixoq.

^ párr. 63 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Jun qachalal che kʼo ta kubʼij chrij ri ucongregación are chi ri policías kkibʼan preguntas che.