Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 32

Utz chojchomanoq junam rukʼ ri Jehová

Utz chojchomanoq junam rukʼ ri Jehová

«Ri ichʼuchʼujil chetaʼmax kumal konojel ri winaq» (FILIP. 4:5).

BʼIXONEM 89 Ktewchix ri ktatabʼenik xuqujeʼ knimanik

RI KQETAʼMAJ NA a

¿Jas uwach cheʼ kawaj katuxik? (Chawilaʼ ri párrafo 1).

1. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kojux junam kukʼ e jujun cheʼ? (Chawilaʼ ri wachbʼal).

 JUJUN winaq kkibʼij che «jun cheʼ che kuqʼoch ribʼ, kqasax ta rumal ri kaqiqʼ». Rech kojkʼiy pa ri qakojonik jetaneʼ rajawaxik kqaqʼoch qibʼ, kraj kubʼij che rajawaxik kkʼojiʼ jun utz qachomanik chuwach apachike jastaq che kkʼextaj pa ri qakʼaslemal. Nim kqil ri kkichomaj ri nikʼaj chik y ri kichaʼ ubʼanik.

2. ¿Jas bʼantajik kojtowik are chiʼ kʼo kkʼextaj pa ri qakʼaslemal, y jas kqil na pa wajun kʼutunem?

2 Qonojel ri kqapatanij ri Jehová rajawaxik utz kojchomanik, kojmachʼachʼik y kqatoqʼobʼisaj wachaj. Pa wajun kʼutunem kqil na, jas xkibʼan e jujun qachalal che uchʼijik ri kʼax rumal che xkikʼut ri e bʼantajik riʼ y kqil na jas kqabʼan che ukʼutik ri e bʼantajik riʼ. Are kʼu nabʼe kqil na jas kibʼanom ri Jehová y ri Jesús che ukʼutik utz chomanik.

RI JEHOVÁ Y RI JESÚS UTZ KECHOMANIK

3. ¿Jasche kqabʼij che ri Jehová are jun Dios che utz kchomanik?

3 Ri Biblia kubʼij che ri Jehová «are toʼl qech» rumal che ko y kʼo ta jun ksalabʼanik (Deut. 32:4). Are kʼu xuqujeʼ utz kchomanik. Rumal che ukʼexom jujun jastaq rech kbʼantaj ri uchomam lo ubʼanik. Rumal che ri Jehová xojubʼan junam rukʼ ri areʼ ri oj xuqujeʼ nojimal kkʼaman chqe ri kkʼextaj pa ri qakʼaslemal. Ri Jehová uyaʼom pixabʼ rech ri Biblia rech utz ri kqachaʼ ubʼanik chuwach apachike kʼax che kqariqo. Rumal ri kubʼan chuwach jujun jastaq y ri pixabʼ che uyaʼom kukʼutu che are jun Dios che ko ktakʼik y utz kchomanik.

4. Chayaʼ jun kʼutbʼal che kukʼutu che ri Jehová qas utz kchomanik (Levítico 5:7, 11).

4 Ri e utaqanik ri Jehová e utz y kʼax ta unimaxik. Ri areʼ are ta jun Dios che ko ranimaʼ y kutaʼ ta jastaq che kekun ta ri winaq che ubʼanik. Chqilaʼ ri xubʼan kukʼ ri israelitas kukʼutu che are jun Dios utz kchomanik rumal che junam ta tabʼal toqʼobʼ xutaʼ chke ri e qʼinomabʼ kukʼ ri mebʼaʼ. Rumal laʼ, pa ri utaqanik xubʼij jas sipanik kekunik kkiyaʼo (chasikʼij uwach Levítico 5:7, 11).

5. Chayaʼ jun kʼutbʼal re ri xubʼan ri Jehová che ukʼutik machʼachʼem y toqʼobʼisal wachaj.

5 Ri Jehová utz kchomanik rumal che kmachʼachʼik y kutoqʼobʼisaj wachaj. Jun kʼutbʼal, ri Jehová xukʼut machʼachʼem are chiʼ xusachisaj uwach Sodoma. Are chiʼ ri Jehová xeʼutaq bʼi ángeles che ubʼixik che ri Lot che kbʼe pa ri juyubʼ. Ri Lot xubʼij che kraj taj kbʼek rumal che kuxibʼij ribʼ. Rumal laʼ xubʼij che ri Jehová che kraj kbʼe pa ri tinamit Zóar, jun tinamit che xuqujeʼ uchomam usachisaxik uwach ri Jehová. Are kʼu ri Jehová xuya bʼe che ri Lot kbʼe pa Zóar, paneʼ wariʼ kraj kubʼij che kusachisaj ta uwach (Gén. 19:18-22). Are kʼu are chiʼ qʼaxinaq chi ri tiempo xutoqʼobʼisaj uwach Nínive. Are chiʼ xutaq bʼi ri Jonás che ubʼixik chke ri winaq che ksachisax kiwach rumal ri itzelal kkibʼano. Are chiʼ ri winaq xkikʼex ri kikʼaslemal ri Jehová xutoqʼobʼisaj kiwach y xusach kimak (Jon. 3:1, 10; 4:10, 11).

6. ¿Jas kkʼutuwik che ri Jesús utz kchomanik junam rukʼ ri Jehová?

6 Ri Jesús xuqujeʼ utz kchomanik junam rukʼ ri Jehová y xukʼut wariʼ are chiʼ xutzijoj ri utzij ri Dios cho ri uwach Ulew. Paneʼ «xaq xuwi chke ri chij aj uwo rachoch ri Israel», kutzijoj wi ri utzij ri Dios are kʼu xutoʼ jun ixoq che israelita taj. Ri ixoq xutaʼ che che kukunaj ri ral che «kʼo itzel uxlabʼal che». Ri Jesús xel ukʼuʼx che rumal laʼ xukunaj ri ral (Mat. 15:21-28). Chqilachimpeʼ jun chi kʼutbʼal. Are chiʼ ri Jesús kʼateʼ xumajij utzijoxik ri utzij ri Dios xubʼij: «Ri man kinuqʼalajisaj ta chkiwach ri winaq, xuqujeʼ ri in man kinqʼalajisaj taj» (Mat. 10:33). ¿Jasche ri Jesús xuxutuj ta ri Pedro are chiʼ oxibʼ mul xubʼij che retaʼm ta uwach? Rumal che ri Jesús retaʼm che ri Pedro xuchʼobʼo che utz ta ri xubʼano y are ta jun itzel winaq. Are kʼu are chiʼ xkʼastaj lo ri Jesús pa ri kamikal qastzij riʼ che ri Pedro xutaʼ kuybʼal umak che (Luc. 24:33, 34).

7. Junam rukʼ ri kubʼij pa Filipenses 4:5, ¿jas bʼantajik kqaj kqakʼutu?

7 Xqilo che ri Jehová y ri Jesús utz kechomanik. Y ri Jehová kraj che je kqabʼan oj (chasikʼij uwach Filipenses 4:5). Chojchoman chrij wariʼ: «¿La kkibʼij ri nikʼaj chik che utz kinchomanik, nim kwil ri kkichomaj ri nikʼaj chik y are ta kbʼan ri kwaj in? ¿O kʼax nuchʼabʼexik y kwaj utz kbʼan che ronojel? ¿La kentatabʼej ri nikʼaj chik?». Are chiʼ utz kojchomanik más kojjunamataj rukʼ ri Jehová y ri Jesús. Chqilampeʼ kebʼ jastaq che rajawaxik kqakʼut wi utz chomanik: Are chiʼ kkʼextaj ri qakʼaslemal y are chiʼ ri kqaj kqabʼano y ri qachomanik junam ta kukʼ ri kech ri e nikʼaj chik.

CHQAKʼUTUʼ UTZ CHOMANIK ARE CHIʼ KKʼEXTAJ RI QAKʼASLEMAL

8. ¿Jasche rajawaxik kkʼojiʼ jun utzalaj qachomanik are chiʼ kʼo kkʼextaj pa ri qakʼaslemal? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri nota).

8 Are chiʼ kʼo kkʼextaj pa ri qakʼaslemal, rajawaxik kkʼojiʼ utz qachomanik. Rumal che weneʼ xaq kʼateʼ kojyawajik, kqariq kʼax che uriqik ri qarajil o kqariq kʼax rumal ri política (Ecl. 9:11; 1 Cor. 7:31). Xuqujeʼ are chiʼ kʼo kkʼextaj pa ri utinamit ri Jehová kqʼalajinik we kʼo jun utz qachomanik. Chanim riʼ chqilampeʼ kajibʼ jastaq che e utoʼm ri qachalal y che xuqujeʼ kojutoʼ oj: 1) chqachʼobʼoʼ jasche kqariq kʼax, 2) chojchoman chrij ri petinaq, 3) chkʼol jun utz qachomanik y 4) cheqatoʼ ri nikʼaj chik. b Chqilaʼ jujun kʼutbʼal re kimik che kukʼutu che qas ketobʼan ri pixabʼ riʼ.

9. ¿Jas xkibʼan jun kʼulaj misioneros chuwach ri kʼax che xkiriqo?

9 Chqachʼobʼoʼ jasche kqariq kʼax. Ri qachalal Emanuele y Francesca xetaq bʼi che misioneros pa jun chi tinamit. Are chiʼ xeʼopanik xkimajij retaʼmaxik ri chʼabʼal y retaʼmaxik kiwach ri qachalal. Are kʼu xumajij ri COVID-19, rumal laʼ xekun ta chik xekʼojiʼ kukʼ. Xaq uwiʼ chik xkam ri unan ri qachalal Francesca y xekun taj xebʼe che umuqik rumal ri tajin kkʼulmatajik. ¿Jas xetoʼw chuwach ri nimalaj kʼax riʼ? Nabʼe, xkitaʼ che ri Jehová che keʼutoʼ che uchʼijik ri tajin kkikʼulmaj. Y ri Jehová qas xutatabʼej ri kichʼawem rumal laʼ qas xuya ri kajwataj chke. Rumal che sibʼalaj xukubʼsaj kikʼuʼx ri xubʼij jun qachalal pa jun video re ri utinamit ri Jehová, xubʼij: «Are chiʼ kqachʼobʼo jasche kqariq jun kʼax más aninaq kel ri kʼax chqe y kqatzukuj jas kqabʼan chuwach ri kʼax». c Ukabʼ, xkikoj kichuqʼabʼ rech utz kkibʼan che utzijoxik ri utzij ri Dios pa teléfono, y xkiriq jun winaq che kraj kretaʼmaj más chrij ri Biblia. Y, urox, xkikʼam ri tobʼanik che xkiya ri qachalal chke y xkimaltyoxij ri kiloqʼoqʼebʼal. Y jun qachalal ronojel taq qʼij pa jun junabʼ xutaq jun texto re ri Biblia pa jun mensaje chke. Ri kqetaʼmaj are che we kqachʼobʼo jas che kqariq jun kʼax, kojutoʼo rech kojkikot rukʼ ri kojkun che ubʼanik.

10. ¿Jas xubʼan jun qachalal are chiʼ kʼo xkʼextaj pa ri congregación?

10 Chatchoman chrij ri petinaq y chkʼol jun utz achomanik. Jun qachalal Christina ubʼiʼ che kel pa Rumania are kʼu kʼo pa Japón, sibʼalaj xbʼisonik are chiʼ xutoʼ che ksach uwach ri congregación re inglés. Are kʼu xukoj uchuqʼabʼ rech xtobʼan pa jun congregación che kechʼaw pa japones. y xukoj uchuqʼabʼ che utzijoxik ri utzij ri Dios pa riʼ ri chʼabʼal. Xubʼij che jun rachiʼl che xchakun kan rukʼ ojer che we kraj kuya etaʼmanik rech ri Biblia che rukʼ ri wuj Jun kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik rumal che kraj kretaʼmaj más japones y utz laʼ xchaʼ ri ixoq. Rukʼ wariʼ ri al Christina xretaʼmaj más japones. Y ri xux kan rachiʼl pa ri chak xraj xretaʼmaj más chrij ri Biblia ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? Che kqariq kʼi taq tewchibʼal we kkʼojiʼ jun utz qachomanik y xaq xiw ta kojchoman chrij ri xqaya kanoq.

11. ¿Jas xubʼan jun kʼulaj are chiʼ kʼo ta chi kekikʼama wi kirajil?

11 Cheqatoʼ ri nikʼaj chik. Jun kʼulaj che e kʼo pa jun tinamit jawiʼ qʼatem wi uwach ri qachak che ri Dios xkiriq kʼax are chiʼ kʼo ta chi jawiʼ kekikʼama wi kirajil rumal jun kʼax che xkʼulmataj pa ri kitinamit. ¿Jas xkibʼano? Nabʼe, xkiloqʼ ta chi jastaq che rajawaxik ta chke. Y, ukabʼ, xaq xiw ta xechoman chrij ri kʼax che tajin kkiriqo, xaneʼ xkiya más kitiempo che utzijoxik ri utzij ri Dios (Hech. 20:35). Ri qachalal achi xubʼij: «Utzijoxik más ri utzij ri Dios xojutoʼo rech xaq xiw ta kojchoman chrij ri kʼax che tajin kqariqo». ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? Che paneʼ kqariq kʼax rajawaxik keqatoʼ ri nikʼaj chik, junam rukʼ ri utzijoxik ri utzij ri Dios.

12. ¿Jas kojuto wi ri ukʼutbʼal ri Pablo are chiʼ kqatzijoj ri utzij ri Dios chke ri winaq?

12 Rajawaxik kkʼojiʼ jun utz qachomanik are chiʼ kqatzijoj ri utzij ri Dios. Rumal che kojchʼaw kukʼ winaq che jalajoj ri kikojonem, kibʼantajik y kitinamit. Utz we kojchoman chrij ri ukʼutbʼal ri apóstol Pablo. Rumal che ri areʼ utz xchomanik. Rumal laʼ, ri Jesús xukoj che taqoʼn pa kiwiʼ «ri man aj judeyibʼ taj» (Rom. 11:13). Rech kubʼan ri xtaq che ubʼanik ri apóstol Pablo xutzijoj ri utzij ri Dios chke ri judíos, winaq che nim ketaʼmabʼal, ajchakibʼ y e qʼatal taq tzij. Rumal laʼ, ri Pablo xubʼij wariʼ «nubʼanom chkixoʼl konojel ri winaq, rech jeriʼ kekolotaj jujun chke» (1 Cor. 9:19-23). Are chiʼ xtzijon kukʼ ri winaq riʼ, ri areʼ xchoman chrij ri kikojonik y ri kitinamit che keʼel wi. ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? Che kojkunik kqariq utzilal we are kojtzijon chrij jastaq che ketaʼm uwach ri winaq y kojchoman chrij ri tajin kkikʼulmaj.

NIM CHQILAʼ RI KKICHOMAJ RI NIKʼAJ CHIK

We utz kojchomanik, nim kqil wi ri kkichomaj ri nikʼaj chik. (Chawilaʼ ri párrafo 13).

13. ¿Jas utzilal kqariqo we nim kqil ri kkichomaj ri nikʼaj chik? (1 Corintios 8:9).

13 We utz kojchomanik, nim kqil wi riʼ ri kkichomaj ri nikʼaj chik. Jun kʼutbʼal, e kʼo jujun qachalal ixoqibʼ utz kkilo kkibʼan maquillar kibʼ, are kʼu e nikʼaj chik utz ta kkilo. Y nikʼaj chik kkaj kkitij jubʼiqʼ tzam are kʼu e kʼo jujun kkaj taj kkitijo. Konojel ri cristianos kkaj che utz kiwach, are kʼu jalajoj ri kkibʼan che uchajixik kibʼ. We kqakoj qachuqʼabʼ rech ri nikʼaj chik kkibʼan ri kqaj oj, weneʼ kqabʼan kʼax chke o kkʼojiʼ tasoj ibʼ pa ri congregación. ¡Qastzij che kqaj taj kqabʼan wariʼ! (Chasikʼij uwach 1 Corintios 8:9; 10:23, 24). Ubʼanik ri kubʼij ri Biblia kojutoʼo rech kqaya ta uwiʼ ri kqabʼano y kkʼojiʼ jamaril chqaxoʼl. Chqilampeʼ jas kqabʼan che ukʼutik pa kebʼ jastaq.

We utz kojchomanik, nim kqil wi ri kkichomaj ri nikʼaj chik. (Chawilaʼ ri párrafo 14).

14. ¿Jas pixabʼ re ri Biblia kojutoʼo rech utz kqabʼan che usukʼumaxik qibʼ?

14 Ri atzʼyaq y ri kbʼan che usukʼumaxik ibʼ. Ri Jehová kubʼij ta chqe jas atzʼyaq y jas kqabʼan che usukʼumaxik qibʼ, are kʼu uyaʼom jujun taq pixabʼ rech kqetaʼmaj jas ri kqaj chuwach. Jeriʼ rukʼ ri qatzʼyaq kqanimarisaj uqʼij y kqakʼutu che qas kojchomanik y che oj jik (1 Tim. 2:9, 10; 1 Ped. 3:3). Kqaj taj che xaq kekaʼy chi ri winaq chqe rumal ri atzʼyaq che kqakojo. Ri pixabʼ che e kʼo pa ri Biblia xuqujeʼ keʼutoʼ ri kʼamal taq bʼe rech kkibʼij taj jas atzʼyaq rajawaxik kkikoj ri qachalal y jas ri kkibʼan che uxiyik ri kiwiʼ. Jun kʼutbʼal, pa jun congregación e jujun alabʼom chikʼichik ri kiwiʼ rumal che are laʼ ri kʼakʼ estilo che xel loq. Ri kʼamal taq bʼe xkaj xekitoʼ ri alabʼom riʼ. Rumal laʼ xkitaʼ che jun solinel re circuito, jas kkibʼan che kitoʼik ri alabʼom. Ri solinel xubʼij chke che kkibʼij wariʼ chke ri qachalal: «We ri qachalal are kekaʼy che ri abʼanom bʼi che uxiyik ri awiʼ o ri awatzʼyaq chuwach ri kabʼij, ¿la mat kukʼutu che kʼo rajawaxik kasukʼumaj?». Wariʼ xtobʼanik rech xkiya ta jun taqanik chke ri alabʼom. d

We utz kojchomanik, nim kqil wi ri kkichomaj ri nikʼaj chik. (Chawilaʼ ri párrafo 15).

15. ¿Jas taqanik y pixabʼ kojutoʼo are chiʼ kojyawajik? (Romanos 14:5).

15 Ri kqabʼan che uchajixik qibʼ. Chqajujunal ri oj cristianos kqilo jas kqabʼan che uchajixik qibʼ rech kojyawaj taj (Gál. 6:5). Rumal laʼ, are chiʼ jun cristiano rajawaxik kbʼe rukʼ jun kunanel rajawaxik kunimaj ri kubʼij ri Biblia rech kukoj ta kikʼ o kbʼe kukʼ ajqʼijabʼ che utaʼik ukunabʼal o jastaq che kʼo ubʼanik rukʼ ri itzel taq uxlabʼal o nikʼaj chik che kʼo ubʼanik rukʼ ri itzinik. Rajawaxik kqaxutuj wariʼ (Hech. 15:20; Gál. 5:19, 20). Are kʼu chqajujunal kqachaʼ we kojbʼe rukʼ jun kunanel o kojbʼe taj. Weneʼ junam kojchoman kukʼ ri qachalal, are kʼu rajawaxik knaʼtaj chqe che e areʼ kechaʼowik ri kkibʼan che uchajixik kibʼ. Xuqujeʼ utz che knaʼtaj wariʼ chqe: 1) che xaq xiw ri uQʼatbʼal tzij ri Dios kkunik kusachisaj kiwach ri yabʼil (Is. 33:24); 2) chqajujunal ri oj cristianos rajawaxik «qas qetaʼm jas ri» utz chqe (chasikʼij uwach Romanos 14:5); 3) kqaqʼat ta tzij pa kiwiʼ ri qachalal y kqaj taj xa rumal qech kemakunik (Rom. 14:13), y 4) ri oj cristianos kqaj qibʼ y nim kqil wi ri kkichaʼ ubʼanik ri nikʼaj chik y are ta ri kqaj oj kqabʼano (Rom. 14:15, 19, 20). We ksach ta wariʼ chqe, kojutoʼo rech oj utz kukʼ ri qachalal y kojkikotik.

We utz kojchomanik, nim kqil wi ri kkichomaj ri nikʼaj chik. (Chawilaʼ ri párrafo 16).

16. ¿Jas kkibʼan ri kʼamal taq bʼe che ukʼutik che kʼo jun utz kichomanik? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri e wachbʼal).

16 Ri kʼamal taq bʼe rajawaxik utz kechomanik rech kkiya jun utz kʼutbʼal (1 Tim. 3:2, 3). Utz ta riʼ che jun kʼamal bʼe kuchomaj che rajawaxik knimax ronojel ri kubʼij rumal che areʼ ri más nim chi ujunabʼ. Xaneʼ retaʼm che rukʼ ri utobʼanik ri ruxlabʼixel ri Jehová weneʼ jun chke ri kʼamal taq bʼe kubʼij jun jastaq che ktobʼanik rech utz ri kkichaʼ ubʼanik. Y we tajin knimax ri kubʼij ri Biblia, ri kʼamal taq bʼe che kʼo jun utz kichomanik kkiya ri kitobʼanik che ri xchaʼ ubʼanik, paneʼ junam ta ri kichomanik.

RI UTZILAL CHE KRIQITAJIK WE UTZ KOJCHOMANIK

17. ¿Jas utzilal kqariqo we kʼo jun utz qachomanik?

17 Kqariq tewchibʼal we utz kojchomanik. Rumal che oj utz kukʼ ri qachalal y kʼo jamaril pa ri congregación. Xuqujeʼ kojkikotik rumal che oj kʼo kukʼ jalajoj kiwach qachalal. Y más na rumal che tajin kqesaj uwach ri Jehová, ri Dios che utz kchomanik.

BʼIXONEM 90 Chqayaʼ qachuqʼabʼ chbʼil taq qibʼ

a Ri Jehová y ri Jesús utz kechomanik, rumal laʼ kkaj che ri oj xuqujeʼ utz kojchomanik. Wajun bʼantajik kojutoʼo are chiʼ kkʼextaj ri qakʼaslemal, weneʼ kojyawajik, o kʼo ta chi qapwaq. Xuqujeʼ we utz kojchomanik kojutoʼo rech kʼo utzilal y junamil pa ri congregación.

b Chawilaʼ ri kʼutunem «Cómo adaptarse a los cambios», re ri ¡Despertad! Número 4 2016

c Rech kawil wajun video riʼ chatzukuj pa ri buscador re jw.org Entrevista che ri qachalal Dimitri Mijáilov.

d Kariq más información chrij ri atzʼyaq y ri usukʼumaxik ibʼ pa ri kʼutunem 52 re ri wuj Kʼaslemal kʼo ta ukʼisik.