1. Are chiʼ ri e winaq xkitaʼ ri rajawaxik kkibʼano, ¿jas xbʼix chke?

SIBʼALAJ e kʼi achijabʼ xuqujeʼ ixoqibʼ xeʼopan pa Jerusalén. E petinaq pa kʼi taq tinamit xuqujeʼ pa kʼi taq chʼabʼal ketzijon wi. Pa we qʼij riʼ xkʼulmataj jun mayibʼalalaj jastaq. Xaq kʼate jujun judíos xkichaplej tzijonem pa ri kichʼabʼal ri e winaq riʼ. Are kʼu ri más nim ubʼanik are ta che ketzijon pa we chʼabʼal riʼ, xaneʼ are ri xkibʼij ri judíos xuqujeʼ ri xubʼij ri apóstol Pedro chke konojel ri winaq, xuqʼalajisaj chke che kekunik kekolotaj kanoq we kekojon chrij ri Jesucristo. Ri xubʼij chke qas xopan pa kanimaʼ, rumal laʼ xkita wariʼ: «¿Jas rajawaxik kqabʼano?». Ri Pedro xutzalij ubʼixik chke: «Chbʼan kʼut ri bautismo [...] chjujunal alaq» (Hech. 2:37, 38).

2. ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ? (Chawilaʼ ri wachbʼal re ri uwach ri wuj).

² Ri xkʼulmatajik qas mayibʼal, 3,000 winaq xkibʼan kiqasanjaʼ pa wajun qʼij riʼ, jeriʼ xeʼux utijoxelabʼ ri Cristo. Rukʼ waʼ xmajtaj ubʼanik ri nimalaj chak che Jesús xubʼij chke ri utijoxelabʼ che rajawaxik kkibʼano. Waʼ we chak riʼ tajin kabʼan na pa taq ri qaqʼij. Xa ta kebʼ oxibʼ horas kajwatajik rech jun winaq kubʼan uqasanjaʼ, weneʼ kajwataj kʼi ikʼ o weneʼ más che jun junabʼ. Ri keyoʼw etaʼmanik chrij ri Biblia che jun winaq ketaʼm che kajwataj nim chuqʼabʼ che utoʼik. Pa wajun kʼutunem riʼ kqil na ri kojkunik kqabʼano rech keqatoʼ ri tijoxelabʼ che ubʼanik kiqasanjaʼ.

3. Junam rukʼ ri kubʼij Mateo 28:19, 20, ¿jas rajawaxik kubʼan ri tijoxel rech kkunik kubʼan uqasanjaʼ?

³ Are chiʼ ri tijoxel majaʼ kubʼan uqasanjaʼ, rajawaxik kubʼan pa ukʼaslemal ri kukʼut ri Biblia (chasikʼij uwach Mateo 28:19, 20). We je kubʼano, kjunamataj rukʼ ri achi utz uchomanik che xuyak ri rachoch pa uwiʼ jun nimalaj abʼaj che xubʼij ri Jesús pa ri kʼambʼal noʼj (Mat. 7:24, 25; Luc. 6:47, 48). Chanim chqilampeʼ oxibʼ jastaq che kojkunik kqabʼano rech kqatoʼ ri tijoxel rech kubʼan pa ukʼaslemal ri tajin kretaʼmaj.

4. ¿Jas kqabʼan che utoʼik ri tijoxel rech kkunik kubʼan ri uqasanjaʼ? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri recuadro « Chatoʼ ri tijoxel rech kchoman chrij ri kraj kubʼano y rech kkun che ubʼanik»).

⁴ Chqatoʼ ri tijoxel rech kchoman chrij ri kraj kubʼano. ¿Jasche nim ubʼanik wariʼ? Chojchoman chrij wajun kʼutbʼal: we kqabʼan jun viaje weneʼ utz kqachaʼ jawchiʼ kojtakʼiʼ wi rech kqaloqʼ jujun jastaq qe. Jeriʼ man kqanaʼ taj che naj ri bʼe kqabʼano. Xa junam, we ri tijoxel kchoman chrij ri kraj kubʼano y kumaj ubʼanik, kril riʼ che kkun che ubʼanik uqasanjaʼ. Kojkunik kqakoj ri recuadro «Chabʼanaʼ wariʼ» re ri wuj ¡Jun kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik! rech kqatoʼ ri tijoxel rech kkʼiy pa ri ukojonik. Are chiʼ kkʼis ri kʼutunem, chqabʼij che jas ubʼanik ri kraj kubʼano rukʼ ri tajin kretaʼmaj. We kqaj che kchoman chi chrij jun jastaq che kraj kubʼano, kojkunik kqabʼij che che kutzʼibʼaj jawiʼ kubʼij wi «Xuqujeʼ». Are chiʼ tajin kqil wariʼ kojkunik kqatoʼ che unikʼoxik ri kraj kubʼan pa kebʼ oxibʼ qʼij y ri kukʼam bʼi más tiempo.

5. Junam rukʼ ri kubʼij Marcos 10:17-22, ¿jas xubʼij ri Jesús che jun qʼinom achi y jasche?

⁵ Chqatoʼ ri tijoxel rech kukʼex ri ukʼaslemal (chasikʼij uwach Marcos 10:17-22). Ri Jesús xubʼij che jun qʼinom achi che  kukʼayij ronojel ri kʼo rukʼ, paneʼ retaʼm che kʼax ubʼanik (Mar. 10:23). ¿Jasche xubʼij wariʼ che? Rumal che kuloqʼoqʼej. Weneʼ jujun mul kqaxej qibʼ kqabʼij che ri tijoxel ri rajawaxik kubʼan pa ri ukʼaslemal rumal che kqachomaj che majaʼ kkun che ubʼanik. Qetaʼm che ukʼexik ri qakʼaslemal y ubʼanik ri kraj ri Jehová, kukʼam bʼi nim tiempo (Col. 3:9, 10). Are kʼu, we más aninaq kqabʼij che, más aninaq riʼ kubʼan pa ukʼaslemal ri tajin kretaʼmaj. Ubʼanik wariʼ, kukʼut chuwach che xa kqaloqʼoqʼej (Sal. 141:5; Prov. 27:17).

6. ¿Jasche rajawaxik kqabʼan preguntas rech ri winaq kubʼij ri kuchomaj?

⁶ Rajawaxik kqata che ri tijoxel jas kuchomaj chrij jujun jastaq. Wariʼ kojutoʼ che retaʼmaxik jas ri kuchʼobʼo y jas ri retaʼmam. We kʼamanaq chqe kqabʼan wariʼ, kʼax ta riʼ kqabʼan che retaʼmaxik chrij ri jastaq che kʼo ubʼanik pa ri ukʼaslemal. Pa ri wuj ¡Jun kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik! kʼo kʼi preguntas chupam rech ri winaq kubʼij ri kuchomaj. Jun kʼutbʼal pa ri kʼutunem 04 kubʼan wajun pregunta riʼ: «¿Jas kunaʼ riʼ ri Jehová are chiʼ kakoj ri ubʼiʼ?». Y pa ri kʼutunem 09 kqariq chi jun pregunta: «¿Jas kawaj kata pa ri achʼawem?». Pa ri nabʼe taq mul, ri tijoxel kajwataj tiempo che rech kuchomaj jas kutzalij ubʼixik che waʼ taq preguntas riʼ. Kojkunik kqatoʼo we kqakʼut chuwach che kchoman chrij ri textos xuqujeʼ ri e wachbʼal che e kʼo chupam ri kʼutunem.

7. ¿Jas kqabʼan che ukojik ri kikʼulmam nikʼaj chi qachalal pa kikʼaslemal che utoʼik ri tijoxel?

⁷ Are chiʼ ri tijoxel retaʼm chik jas ri kubʼano, chqabʼij che chi kubʼan pa ukʼaslemal ri retaʼmam y chqakojoʼ ri tobʼanik re ri kikʼulmam nikʼaj chi qachalal pa kikʼaslemal. Jun kʼutbʼal, we kkun taj kbʼe pa taq ri riqbʼal ibʼ, chqakʼutuʼ ri video chuwach ubʼiʼ Kel ukʼuʼx ri Jehová chwe, che kʼo pa ri sección «Chawilaʼ chi nikʼaj» pa ri kʼutunem 14. Pa kʼi kʼutunem re ri wuj ¡Jun kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik! kʼo videos kchʼaw chrij ri kikʼulmam ri e qachalal pa kikʼaslemal pa taq ri secciones «Chanimarisaj ri awetaʼmanik» o «Chawilaʼ chi nikʼaj». * Kqajunamaj ta ri tijoxel rukʼ jun chi winaq, kqabʼij ta che: «We areʼ kkunik, at xuqujeʼ katkunik». Chqayaʼ bʼe che rech areʼ kchoman chrij ri kubʼano. Chojchʼaw chrij jastaq ri xtoʼw ri winaq che xkʼutun pa ri video rech xubʼan pa ukʼaslemal ri kukʼut ri Biblia, weneʼ chrij jun texto o jun chi jastaq che qas xuya tobʼanik che. Amaqʼel chqakʼutu chuwach jas xubʼan ri Jehová che utoʼik ri winaq.

8. ¿Jas rajawaxik kqabʼan che utoʼik ri tijoxel rech kuloqʼoqʼej ri Jehová?

⁸ Chqatoʼ ri tijoxel rech kuloqʼoqʼej ri Jehová. Chqakojoʼ qatiempo rech kqakʼut chuwach ri e ubʼantajik ri Jehová. Chqakʼutuʼ chuwach che ri Jehová amaqʼel kkikotik y amaqʼel keʼutoʼ ri keloqʼoqʼen che (1 Tim. 1:11; Heb. 11:6). Chqakʼutuʼ chuwach ri kikotemal kuriqo are chiʼ kukoj pa ukʼaslemal ri kretaʼmaj y chqatoʼ rech kuchʼobʼo che xa kloqʼoqʼex rumal ri Jehová (Is. 48:17, 18). Are chiʼ kuloqʼoqʼej más ri Jehová, sibʼalaj kraj riʼ kukʼex ri ukʼaslemal (1 Juan 5:3).

9. Junam rukʼ ri kubʼij Marcos 10:29, 30, ¿jas ktoʼw jun tijoxel che uyaʼik kan jujun jastaq rech kubʼan uqasanjaʼ?

⁹ Rech ri tijoxel kkunik kubʼan uqasanjaʼ, rajawaxik riʼ kuya kan jujun jastaq. Junam rukʼ ri qʼinom achi che xojchʼaw chrij pa  ri párrafo 5, weneʼ ri tijoxel xuqujeʼ rajawaxik kuya kan jujun jastaq. Weneʼ rajawaxik kuya kan ri uchak, we kbʼan jastaq chupam che utz ta kril ri Jehová. Weneʼ jujun tijoxelabʼ rajawaxik kkiya kan kachilaxik jujun taq winaq che kkiloqʼoqʼej ta ri Jehová. Nikʼaj chik weneʼ kkiriq kʼax rumal che ri e kachalaxik itzel kekil ri testigos rech Jehová. Ri Jesús xubʼij che e kʼo jujun winaq weneʼ kʼax kkiriq che uyaʼik kan waʼ taq jastaq o ri e kachalaxik. Are kʼu xuqujeʼ xubʼij we jun winaq kuya kan kʼi jastaq, kuriq na kʼi tewchibʼal y e kʼiʼalaj taq rachalaxik pa ri utinamit ri Jehová (chasikʼij uwach Marcos 10:29, 30). ¿Jas kqabʼan che utoʼik ri tijoxel rech kuriq waʼ taq tewchibʼal?

10. ¿Jas kukʼut chqawach ri kubʼij ri qachalal Manuel?

¹⁰ Chojux rachiʼl ri tijoxel. Rajawaxik kqakʼut chuwach che nim kqilo. ¿Jasche? Chqila ri kubʼij jun qachalal aj México a Manuel ubʼiʼ, kubʼij ri xkʼulmatajik are chiʼ tajin kretaʼmaj chrij ri Biblia: «Are chiʼ kqamaj ri etaʼmanik, ri qachalal kuta chwe we utz nuwach, wariʼ xubʼano che kinbʼij che ri kʼo pa wanimaʼ, xinnaʼo che qas kel ukʼuʼx chwe».

11. ¿Jasche utz che kqakoj qatiempo rech kojkʼojiʼ rukʼ ri tijoxel?

¹¹ Ri Jesús xukoj utiempo rech xkʼojiʼ kukʼ ri utijoxelabʼ, rumal laʼ oj rajawaxik kqakoj qatiempo kukʼ ri kqaya etaʼmanik re ri Biblia chke (Juan 3:22). We kqilo che tajin kkʼiy ri ukojonik, utz kqasikʼij pa ri qachoch rech kopan che utijik jun uwa o jun jastaq re o junam kqil ri Broadcasting che kel lo ronojel taq ikʼ. Sibʼalaj kumaltyoxij riʼ, más na are chiʼ kʼo nimaqʼij kkibʼan ri e rachalaxik, rech kunaʼ taj che xaq utukel kʼolik. Ri a Kazibwe che kel pa Uganda, kubʼij: «Pa ri tiempo che xinqʼaxej rukʼ ri kyaʼow etaʼmanik re ri Biblia chwe xwetaʼmaj kʼi jastaq chrij ri ubʼantajik Jehová, junam rukʼ ri kwetaʼmaj are chiʼ kuya etaʼmanik chwe. Xwilo che ri Jehová sibʼalaj nim  keril wi ri keqʼijilan che y sibʼalaj kekikotik. Are riʼ ri qas nutzukum pa ri nukʼaslemal».

12. ¿Jasche utz kqabʼano we keqakʼam bʼi jalajoj taq qachalal are chiʼ keqaya etaʼmanik?

¹² Cheqakʼamaʼ bʼi jalajoj taq qachalal are chiʼ keqaya etaʼmanik re ri Biblia. Weneʼ kqachomaj che are utz we xaq qatukel kojbʼek o xa jun qachalal amaqʼel kqakʼam bʼik. Are kʼu we kqabʼij chke nikʼaj qachalal chik chi kebʼe qukʼ, sibʼalaj nim kutoʼ wi ri tijoxel. Ri a Dimitri, che kel pa Moldavia, kubʼij: «Are chiʼ kopan ri kyaʼow etaʼmanik re ri Biblia chwe, keʼukʼam bʼi jalajoj taq rachiʼl che jalan kkibʼan che uqʼalajisaxik ri jastaq. Wariʼ xubʼano che jalajoj ri xinbʼan che uchʼobʼik ri xwetaʼmaj. Xuqujeʼ xinutoʼ rech kinkʼix ta chi más kinbʼe pa ri e riqbʼal ibʼ rumal che kinchʼobʼ chi kiwach kʼi chke».

13. ¿Jasche rajawaxik kqatoʼ ri tijoxel rech kopan pa ri e riqbʼal ibʼ?

¹³ Chqatoʼ ri tijoxel rech kopan pa ri e riqbʼal ibʼ. ¿Jasche? Rumal che, umulixik qibʼ are jun taqanik uyaʼom ri Jehová y kʼo ubʼanik rukʼ ri qʼijilanik kqaya che (Heb. 10:24, 25). Xuqujeʼ ri qas e qachalaxik are ri keʼopan pa taq ri e riqbʼal ibʼ. Are chiʼ junam kojkʼojiʼ kukʼ pa ri e riqbʼal ibʼ, jetaneʼ che tajin kqatij qawa pa junamam. Are chiʼ kqatoʼ ri tijoxel rech kopan pa ri e riqbʼal ibʼ, tajin kqatoʼo rech kubʼan ri jastaq más nim ubʼanik, ri qasanjaʼ. Are kʼu, weneʼ kʼo jun jastaq tajin kuqʼatej che ubʼanik ri uqasanjaʼ. ¿Jas kqabʼan che ukojik ri wuj ¡Jun kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik! rech kqaya tobʼanik che?

14. ¿Jas rajawaxik kqabʼan che utoʼik ri tijoxel rech kopan pa ri e riqbʼal ibʼ?

¹⁴ Chqakojoʼ ri kʼutunem 10 re ri wuj ¡Jun kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik! che utoʼik ri tijoxel rech kbʼe pa ri e riqbʼal ibʼ. Are chiʼ majaʼ kkʼut wajun wuj riʼ, xbʼix chke e jujun qachalal che kkikoj wajun kʼutunem kukʼ ri tijoxelabʼ, y sibʼalaj utz xelik. Are kʼu, rajawaxik taj che kojopan pa ri kʼutunem 10 rech kqabʼij chke ri tijoxelabʼ che kebʼe qukʼ pa ri e riqbʼal ibʼ. Amaqʼel chqabʼij chke. Rumal che ri tijoxelabʼ e junam taj y jalajoj ri kkikʼulmaj pa ri kikʼaslemal, rajawaxik kqetaʼmaj jas kajwataj chke chkijujunal rech keqatoʼ. Mubʼan kebʼ qakʼuʼx we kqilo che kbʼe ta pa ri e riqbʼal ibʼ. Chkʼol qapaciencia y maqayaʼ kan ubʼixik chke.

15. ¿Jas rumal weneʼ kuxeʼj ribʼ ri tijoxel?

¹⁵ We knaʼtaj chqe are chiʼ xqamaj retaʼmaxik chrij ri Biblia, weneʼ xqaxeʼj qibʼ are chiʼ xojchoman chrij che kojux testigos rech Jehová y che kojbʼe che utzijoxik ri utzij ri Dios. O weneʼ xuya xibʼin ibʼ chqe che kojux kikʼulel ri e qachalaxik o ri e qachiʼl. We knaʼtaj wariʼ chqe, kojkunik kqatoʼ ri tijoxel. Ri Jesús xubʼij che kʼo jujun winaq kkixeʼj kibʼ. Are kʼu xuqujeʼ xuya kichuqʼabʼ ri utijoxelabʼ rech kkiya ta bʼe che apachike jastaq kuqʼatej kiwach che upatanixik ri Jehová (Mat. 10:16, 17, 27, 28). ¿Jas xubʼan ri Jesús che kitoʼik rech kkixeʼj ta kibʼ? Y ¿jas kqabʼan oj che kitoʼik ri tijoxelabʼ?

16. ¿Jas kqabʼano rech kqakʼut chuwach ri tijoxel che kchʼaw chrij ri tajin kretaʼmaj?

¹⁶ Nojimal chi nojimal chqakʼutu chuwach ri tijoxel che kchʼaw chrij ri tajin kretaʼmaj. Xkixeʼj kibʼ riʼ ri utijoxelabʼ ri Jesús are chiʼ xetaq bʼi che utzijoxik ri utzij ri Dios. Are kʼu ri Jesús xukʼut chkiwach jachin chke kkitzijoj wi ri utzij ri Dios y jas kkibʼij (Mat. 10:5-7). ¿Jas kqabʼano rech kqesaj uwach ri Jesús? Chqabʼij che ri tijoxel jachin kukʼ kumaj wi ubʼixik ri retaʼm. Jun kʼutbʼal, chqata che we kuchʼobʼ uwach jun winaq che kajwataj tobʼanik che. Tekʼuriʼ chqakʼutu chuwach jas kubʼan che ukʼutik  ri kubʼij jun versículo. We kuyaʼ, chqatijoj qibʼ rukʼ ri tijoxel, kqakoj ri secciones «Ri kkichomaj jujun winaq» y «Ri kkibʼij jujun winaq» re ri wuj ¡Jun kʼaslemal che kʼo ta ukʼisik! Are chiʼ tajin kqatijoj qibʼ rukʼ, chqakʼutu chuwach che rajawaxik rukʼ utz taq tzij kchʼaw kukʼ ri winaq chrij ri tajin kretaʼmaj y kukoj ri Biblia.

17. ¿Jas kqabʼan che ukojik Mateo 10:19, 20, 29-31 che utoʼik ri tijoxel rech kukubʼsaj ukʼuʼx chrij ri Jehová?

¹⁷ Chqatoʼ ri tijoxel rech kukubʼsaj ukʼuʼx chrij ri Jehová. Ri Jesús xubʼij chke ri utijoxelabʼ che ketoʼ rumal ri Jehová rumal che keloqʼoqʼex rumal (chasikʼij uwach Mateo 10:19, 20, 29-31). Chqanaʼtajisaj che ri tijoxel che ri Jehová xuqujeʼ amaqʼel kkʼojiʼ na rukʼ areʼ. Kojkunik kqakʼut chuwach jas kubʼan che ukubʼsaxik ukʼuʼx chrij are chiʼ junam kqabʼan qachʼawem rukʼ chrij ri kraj kubʼano. Ri a Franciszek che kel pa Polonia, kubʼij: «Are chiʼ kubʼan uchʼawem ri kyaʼow etaʼmanik chwe, kʼi mul kchʼaw chrij ri kwaj kinbʼano. Are chiʼ xwilo che qas kta ri uchʼawem rumal ri Jehová, xuqujeʼ in xinmaj ubʼanik nuchʼawem. Xwilo che ri Jehová xinutoʼo are chiʼ xinta jujun qʼij pa ri nuchak rech kinbʼe pa ri riqbʼal ibʼ y pa ri nim riqbʼal ibʼ».

18. ¿Jas kunaʼ ri Jehová are chiʼ kril ri chak kkibʼan ri upatanelabʼ?

¹⁸ ¿E kʼu we kʼo ta jun etaʼmanik re ri Biblia tajin kqaya che jun winaq kimik? ¿La kojkunik keqatoʼ ri tijoxelabʼ rech kkibʼan ri kiqasanjaʼ? Kojkunik. ¿Jas kqabʼano? Kojbʼe kukʼ ri e qachalal are chiʼ kekiya jun etaʼmanik re ri Biblia. Qetaʼm che ri Jehová keʼuloqʼoqʼej ri tijoxelabʼ. Xuqujeʼ nim kril wi ri qatobʼanik kqaya chke rech keqebʼ rukʼ (Is. 52:7).