1. a) ¿Jas tzujunik uyaʼom ri Jehová chqe? b) ¿Jas kraj kubʼij kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová? (Chawilaʼ ri nota).

 RI JEHOVÁ uyaʼom jun utzalaj qeyebʼal che pa jun qʼij kresaj na ri yabʼil, ri bʼis y ri kamikal (Apoc. 21:3, 4). Keʼutoʼ ri utz taq winaq ri kkikubʼsaj kikʼuʼx chrij rech kkibʼan kotzʼiʼj che ri uwach Ulew (Sal. 37:9-11). Xuqujeʼ, kubʼan na che kojkunik kkʼojiʼ jun utzalaj qachilanik rukʼ, más utz na chuwach ri qachilanik rukʼ kimik. ¡Are jun jeʼlalaj eyebʼal kuya na chqe! Are kʼu, ¿jasche qas qetaʼm che kbʼantaj na ronojel ri utzujum ri Dios? Rumal che ri areʼ amaqʼel kubʼan ri kubʼij. Kʼo rumal che kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová (Sal. 27:14). b ¿Y jas kqabʼan che ukʼutik che kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij? Are chiʼ kqeyeʼj rukʼ paciencia y rukʼ kikotemal che qas kubʼan na ronojel ri utzujum chqe (Is. 55:10, 11).

2. ¿Jas ubʼanom chi ri Jehová?

² Ri Jehová ukʼutum chik che qas kubʼan ri kubʼij. Chqilampeʼ jun kʼutbʼal. Ri Jehová utzujum pa ri wuj re Apocalipsis che pa waʼ taq qaqʼij keʼumulij na jun jupuq winaq re ronojel tinamit, chʼabʼal rech pa junamam kkiya uqʼij. Wajun jupuq winaq riʼ kbʼix «kʼiʼalaj winaq» chke (Apoc. 7:9, 10). Paneʼ pa wajun jupuq riʼ e kʼo achijabʼ, ixoqibʼ, akʼalabʼ re jalajoj taq tinamit, jalajoj kibʼantajik y kichʼabʼal, konojel e kʼo pa jun nimalaj familia che kkiloqʼoqʼej kibʼ y kʼo jun utz achilanik chkixoʼl (Sal. 133:1; Juan 10:16). Xuqujeʼ,  rukʼ kikotemal kkitzijoj ri utzij ri Dios y kkibʼij chke konojel ri e winaq che ri Dios kubʼan na kotzʼiʼj che ri uwach Ulew (Mat. 28:19, 20; Apoc. 14:6, 7; 22:17). We at jun chke ri kʼiʼalaj winaq, qastzij riʼ che sibʼalaj nim kawil ri kutzujuj ri Dios chawe.

3. ¿Jas kraj ri Satanás kubʼano?

³ Ri Itzel kraj che kqakubʼsaj ta qakʼuʼx chrij ri Jehová. Y che kqachomaj che kel ta ukʼuʼx chqe y che kubʼan ta ri kutzujuj. We kqaya bʼe che ri Satanás kusach uwach ri qeyebʼal, kʼo ta chi ukowil qakʼuʼx riʼ y weneʼ kqaya kan upatanixik ri Jehová. Rumal laʼ, kqil na che ri Itzel xraj xusach uwach ri reyebʼal ri Job rech kuqʼijilaj ta chi ri Jehová.

4. Junam rukʼ ri kubʼij Job 1:9-12, ¿jas kqil na pa wajun kʼutunem?

⁴ Pa wajun kʼutunem, kqil na jas jastaq xukoj ri Satanás rech ri Job kuya kan upatanixik ri Jehová (chasikʼij uwach Job 1:9-12). Xuqujeʼ kqil na jas kqetaʼmaj chrij ri Job y jasche nim upatan che knaʼtaj chqe che ri Jehová kojraj y che qas kubʼan na ri utzujum.

5, 6. ¿Jas xaq kʼateʼ xkʼulmataj pa ri ukʼaslemal ri Job?

⁵ Ri Job utz bʼenaq pa ronojel ri ukʼaslemal, rumal che kʼo jun utzalaj rachilanik rukʼ ri Jehová, kʼo jun nimalaj ufamilia y kʼo ta chʼoj chkixoʼl, xuqujeʼ are jun qʼinom achi (Job 1:1-5). Are kʼu xa pa jun qʼij xsach uwach ronojel ri kʼo rukʼ. Nabʼe, xsach uwach ri uqʼinomal (Job 1:13-17). Tekʼuriʼ xekam konojel ri e ralkʼwal che sibʼalaj e loqʼ chuwach. Chqachomajampeʼ che jetaneʼ oj tajin kqakʼulmaj wariʼ. Are chiʼ jujun tat nan kkam jun chke ri kalkʼwal, sibʼalaj kebʼisonik; chatchomanampeʼ chrij ri bʼis y ri qʼoxom che xkinaʼ ri Job y ri rixoqil are chiʼ xkito che xekam ri e 10 kalkʼwal. ¡Rumal laʼ ri Job xujis ri ratzʼyaq y xqaj cho ri ulew! (Job 1:18-20).

⁶ Tekʼuriʼ, ri Satanás xukoj jun nimalaj yabʼil che ri Job y xresaj ukʼixbʼal (Job 2:6-8; 7:5). Ojer kanoq ri e winaq sibʼalaj nim xkil ri Jobʼ, rumal laʼ xkitzukuj ri utobʼanik rech kuyaʼ jujun taq pixabʼ chke (Job 31:18). Are kʼu chiʼ tajin kuriq chi kʼax, xaq kekaʼy chi kan che y kkaj ta chik keqebʼ rukʼ. Ri e rachalal, ri e utzalaj taq rachiʼl y ri upatanelabʼ xaq kkixutuj chik (Job 19:13, 14, 16).

7. a) ¿Jas xuchomaj ri Job chrij ri kʼaxkʼolil che xuriqo, y jas xubʼan taj? b) Junam rukʼ ri kʼax che xuriq ri Job, ¿jas kʼax weneʼ kuriq jun cristiano? (Chawilaʼ ri wachbʼal re ri párrafo 7).

⁷ Ri Satanás xraj che ri Job kuchomaj che tajin kuriq kʼax rumal che xyaʼ kan rumal ri Jehová. Y rumal wariʼ, are chiʼ ri e 10 ralkʼwal tajin kewaʼik, ri Itzel xukoj jun kaqiqʼ rech xtzaq ri ja chkij (Job 1:18, 19). Xuqujeʼ xubʼano che xqaj lo qʼaqʼ pa ri kaj y xeʼukamisaj ronojel ri uchij ri Job xuqujeʼ ri rajchakibʼ (Job 1:16). Qas qʼalaj che ri kaqiqʼ y ri qʼaqʼ man xaq ta kʼateʼ xpetik. Rumal laʼ ri Job xuchomaj che are ri Jehová xtaqow loq, xuqujeʼ xuchomaj che xuriq waʼ taq kʼax riʼ weneʼ xa rumal che xubʼan jun jastaq che utz ta xril ri Jehová. Paneʼ xuriq kʼax, ri Job xuxutuj ta kan ri Jehová. Ri areʼ retaʼm che ri Jehová pa kʼi taq junabʼ xuya utzalaj taq jastaq che y junam rukʼ ri ubʼanom che ukʼamik ri utz jastaq, xuchʼobʼo che rajawaxik je kubʼan che ukʼamik ri kʼaxkʼolil. Are kʼu xubʼij: «¡Tewchital bʼaʼ ri ubʼiʼ ri Ajawaxel!» (Job 1:20, 21; 2:10). Paneʼ kʼo ta chi urajil, xuriq jun nimalaj yabʼil y xekam  ri e ralkʼwal, xuya ta wi kan upatanixik ri Jehová. Are kʼu ri Satanás xuya ta kan ubʼanik kʼax che.

8. ¿Jas jun chi kʼax xuya ri Satanás che ri Job?

⁸ Ri Satanás xukoj jun chi jastaq rech xubʼan kʼax che ri Job. Xeʼukoj oxibʼ achijabʼ che xkijaluj kibʼ che jetaneʼ e rachiʼl ri Job, y xkibʼij tzij che che xa xubʼan kʼax che. Waʼ taq achijabʼ riʼ xkibʼij che che tajin kuriq kʼax rumal che ubʼanom itzel taq jastaq (Job 22:5-9). Xuqujeʼ xkaj xkikoj pa ujolom ri Job che paneʼ ubʼanom ta itzel taq jastaq, kajawax ta wi rumal ri Dios paneʼ are jun utzalaj achi (Job 4:18; 22:2, 3; 25:4). Xkaj che ri Job kuchomaj che kloqʼoqʼex ta rumal ri Dios, kchajix ta chik y che kʼo ta upatan kupatanij chik. Ronojel ri e tzij che xkibʼij che weneʼ xubʼano che ri Job xuchomaj che kʼo ta jun ktoʼw chuwach ri kʼax che tajin kuriqo.

9. ¿Jasche xkʼojiʼ uchuqʼabʼ y ukowil ukʼuʼx ri Job?

⁹ Chojchoman chrij wariʼ. Ri Job tʼuyul pa ri chaj, y kjilow pa ri qʼoxom chi pa qʼij chi chaqʼabʼ (Job 2:8). Ri e rachiʼl kkiya ta kan ukʼaqik tzij chrij y kkitzukukej ri kkibʼano rech kkibʼan kʼax che. Rumal ri kʼi kʼaxkʼolil xuriqo y che xekam ri e ralkʼwal, ri Job xunaʼ jun nimalaj bʼis. Are kʼu nabʼe kʼo ta xubʼij (Job 2:13–3:1). Rumal wariʼ weneʼ ri e rachiʼl xkichomaj che ri Job tajin kuchomaj che kuya kan upatanixik ri Jehová, are kʼu are ta laʼ ri xkʼulmatajik. Weneʼ ri Job xkaʼy chke ri achijabʼ y xubʼij chke: «Joropaʼ qʼij kinkʼasiʼk, kintaqej na ubʼixik chi man kʼo ta numak» (Job 27:5). Paneʼ ri Job uriqom kʼi taq kʼax y kʼo ta chi uchuqʼabʼ, ¿jasche xkunik xubʼij waʼ taq tzij riʼ? Rumal che retaʼm che paneʼ tajin kuriq kʼax kyaʼ ta wi kan rumal ri loqʼalaj uDios. Xuqujeʼ retaʼm che ktoʼ rumal y che we kkamik kkʼasux chi na jumul (Job 14:13-15).

10. ¿Jas kukʼut chqawach ri xukʼulmaj ri Job?

¹⁰ Ri ukʼutbʼal ri Job kukʼut chqawach che ri Satanás kukoj uchuqʼabʼ rech kqaya kan upatanixik ri Jehová y che ri Jehová qas kril ronojel ri kqakʼulmaj. Ri xukʼulmaj ri Job pa ri ukʼaslemal xuqujeʼ kukʼut kʼi jastaq chqawach nim ubʼanik. Chqilampeʼ jujun chke.

11. Junam rukʼ ri kubʼij Santiago 4:7, ¿jas kqariqo we kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová?

¹¹ Ri ukʼutbʼal ri Job kukʼut chqawach che we amaqʼel kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová, kojkunik kqachʼij apachike kʼax y kojuchʼak ta ri Satanás. Y, ¿jas utzilal kqariqo? Ri Biblia kubʼij che ri Itzel kanimaj bʼi na chqawach (chasikʼij uwach Santiago 4:7).

12. ¿Jas xubʼan ri kʼastajibʼal che uyaʼik uchuqʼabʼ ri Job?

¹² Rajawaxik kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri kʼastajibʼal. Junam rukʼ ri xqil kan pa ri jun kʼutunem, ri Satanás kojuxibʼij rukʼ ri kamikal rech kqaya kan upatanixik ri Jehová. Chojchoman chrij ri xukʼulmaj ri Job. Ri Satanás xubʼij che ri Job kubʼan apachike uwach jastaq rech kukol ri ukʼaslemal y kuya kan upatanixik ri Jehová. ¡Are kʼu qastzij ta ri xubʼij! Are chiʼ ri Job xuchomaj che kkamik, xuya ta wi kan upatanixik ri Jehová. ¿Y jasche ri Job xkunik xuchʼij waʼ taq kʼax riʼ? Rumal che xukubʼsaj ukʼuʼx che ri Jehová sibʼalaj utz y qas retaʼm che are chiʼ kqʼax ri tiempo kesax na pa ri kʼax. Retaʼm che paneʼ ktoʼ ta rumal ri Dios chiʼ kʼasal na, are kʼu kkʼasux na rumal pa ri petinaq. Rukʼ wariʼ, ri Job xukʼutu che qas kukojo che kekʼastaj chi na uloq ri e kaminaqibʼ. Y we oj xuqujeʼ kqakoj wariʼ, kqaya ta kan upatanixik riʼ ri Jehová paneʼ kbʼix chqe che kojkamisaxik.

13. ¿Jasche utz we kojchoman chrij ri jastaq che xukoj ri Satanás che ubʼanik kʼax che ri Job?

¹³ Utz we kojchoman chrij ri jastaq che xukoj ri Satanás rech xubʼan kʼax che ri Job, rumal che kejunamataj rukʼ ri kukoj kimik rech kubʼan kʼax chqe. Chqilaʼ ri xubʼij ri Satanás chkij konojel ri winaq, xaq xiw ta chrij ri Job. Xubʼij: «Ri achi kuya utzij chi ksach uwach ronojel rumal utotajisaxik ri ukʼaslemal» (Job 2:4, 5). Rukʼ ri e tzij riʼ ri Satanás xraj xubʼij che qastzij ta ri loqʼoqʼebʼal kqanaʼ che ri Jehová, y che are chiʼ kqariq jun kʼax kqaya kan upatanixik. Xuqujeʼ kubʼij che kojraj ta ri Jehová y che nim ta kril ronojel ri chak che kqabʼano. Are kʼu we qonojel kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová, ri Satanás kkun taj kojusubʼu rumal che qetaʼm chi ri jastaq kukojo rech kubʼan kʼax chqe.  

14. ¿Jas kqachʼobʼo are chiʼ kqariq jun kʼax y jas kʼutbʼal kojutoʼ che uchʼobʼik wariʼ?

¹⁴ Are chiʼ kqariq kʼaxkʼolil, rajawaxik kqilo jas kqasukʼumaj pa ri qakʼaslemal. Ri kʼax che xuriq ri Job xutoʼo rech xusukʼumaj jujun taq jastaq pa ri ukʼaslemal. Jun kʼutbʼal, xrilo che rajawaxik kumachʼ más ribʼ (Job 42:3). Rumal laʼ, oj xuqujeʼ kojkunik kqilo jas rajawaxik kqakʼex che ri qabʼantajik are chiʼ kqariq kʼax. Are laʼ ri xukʼulmaj ri a Nikolái, c che xtzʼapix pa cárcel paneʼ sibʼalaj yawabʼ. Ri areʼ kubʼij: «Ri bʼenam pa cárcel kjunamataj rukʼ ubʼanik jun radiografía, rumal che kojutoʼ che uchʼobʼik jas bʼantajik rajawaxik kqakʼexo». Are chiʼ kqilo che kʼo jun qabʼantajik che utz taj, kʼo kojkunik kqabʼan che usukʼumaxik.

15. ¿Jachin rajawaxik kqatatabʼej y jasche?

 ¹⁵ Rajawaxik che are ri Jehová kqatatabʼej, are ta ri kkibʼij ri e qakʼulel. Ri Job are xuta ri xubʼij ri Jehová che. Rech xuchʼobʼ jujun taq jastaq, jetaneʼ ri Jehová xubʼij wariʼ che: «¿La awilom pa ronojel ri jastaq che nubʼanom che kʼo nuchuqʼabʼ? Wilom ronojel ri akʼulmam. ¿Jasche kachomaj che kinkun taj katintoʼ?». Rukʼ nimalaj maltyoxinik y machʼachʼem, ri Job xubʼij: «In wetaʼmam wach la xa rumal ri utaʼik tzijol la, are kʼu ri kimik kwil la kukʼ ri qas e nubʼaqʼwach» (Job 42:5). Are chiʼ ri Job xubʼij waʼ taq tzij riʼ weneʼ tʼuyul na pa ri chaj, nojinaq ronojel ri ubʼaqil che chʼaʼk y keroqʼej ri e ralkʼwal che xekamik. Paneʼ je wariʼ uriqom, ri Jehová xubʼij che ri Job che sibʼalaj kraj, y xubʼij che che nim kril wi ri chak che tajin kubʼano (Job 42:7, 8).

16. Junam rukʼ ri kubʼij Isaías 49:15, 16, ¿jas rajawaxik knaʼtaj chqe are chiʼ kqariq kʼax?

¹⁶ Kimik, weneʼ ri e winaq kojkiyoqʼo y kkibʼan kʼax chqe rech kqanaʼo che kʼo ta qapatan. Y weneʼ kkikoj kichuqʼabʼ rech itzel kojilik o itzel kil ri utinamit ri Jehová y «kkibʼij ronojel kiwach bʼanoj taq tzij» chqij (Mat. 5:11). Ri ukʼutbʼal ri Job kukʼut chqawach che ri Jehová kukubʼsaj ukʼuʼx che ri oj kqaya ta kan upatanixik paneʼ kqariq kʼax. Masach chqe che ri Jehová kojraj y che ksachan ta pa ujolom ri kkikubʼsaj kikʼuʼx chrij (chasikʼij uwach Isaías 49:15, 16). Maqata ri molom taq tzij che kkibʼij ri e ukʼulel ri Dios chqij. Chqilaʼ ri xubʼij ri a James, jun qachalal  che kel pa Turquía che uriqom kʼi taq kʼax rukʼ ri ufamilia. Ri areʼ kubʼij: «Xqilo che, we are kqata ri molom taq tzij che kbʼix chrij ri utinamit ri Jehová, kubʼano che kkʼistaj qakʼuʼx. Rumal laʼ, we are kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri uQʼatbʼal tzij ri Dios y kqapatanij ri Jehová, más kojkikotik». Chqesaj uwach ri Job y are chqatatabʼej ri Jehová. ¡Maqaya bʼe che ri molom taq tzij che kkibʼij ri qakʼulel chqe kubʼano che kqakubʼsaj ta chi qakʼuʼx chrij ri Jehová!

17. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri kikʼutbʼal ri achijabʼ, ixoqibʼ che kyaʼ ubʼixik pa Hebreos capítulo 11?

¹⁷ Xaq xiw ta ri Job xkʼojiʼ ukowil ukʼuʼx y xuchʼij ri kʼax. Pa ri carta che xutzʼibʼaj ri Pablo chke ri hebreos, xchʼaw chkij nikʼaj chi upatanelabʼ ri Dios che xuqujeʼ xkichʼij ri kʼax, y xubʼij che are ri «e kʼi qʼalajisanelabʼ» (Heb. 12:1). Paneʼ xkiriq kʼi taq kʼax xkiya ta kan upatanixik ri Jehová (Heb. 11:36-40). ¿La kʼo xupatanij ri chuqʼabʼ y ri kochʼonik che xkikʼut waʼ taq patanelabʼ riʼ? Kʼolik. Qastzij che xkil ta ronojel ri utzujum ri Dios, are kʼu xkiya ta kan ukubʼsaxik kikʼuʼx chrij ri areʼ. Y, rumal che qas ketaʼm che kʼo ri utobʼanik ri Jehová kukʼ xkikubʼsaj kikʼuʼx che qas kubʼan na ronojel ri ubʼim (Heb. 11:4, 5). We kojchoman chrij ri utzalaj taq kikʼutbʼal, kuya qachuqʼabʼ rech kqaya ta kan ukubʼsaxik qakʼuʼx chrij ri Jehová.

18. Junam rukʼ ri kubʼij Hebreos 11:6, ¿jas kqaya ta kan ubʼanik apastaneʼ ri kqariqo?

¹⁸ Ri itzelal cho wajun uwach Ulew más tajin knimatajik (2 Tim. 3:13). Y ri Satanás tajin ta kuya kan ubʼanik kʼax chke ri upatanelabʼ ri Dios. Apastaneʼ ri kqariq na pa ri petinaq, amaqʼel chqapatanij ri Jehová rukʼ ronojel qanimaʼ, we kqabʼano kqakʼutu che «kul qakʼuʼx chrij ri kʼaslik Dios» (1 Tim. 4:10). Ri tewchibʼal che xyaʼ che ri Job kunaʼtasaj chqe che «ri Ajawaxel kutoqʼobʼisaj kiwach ri winaq, kel ukʼuʼx chke» (Sant. 5:11). Junam rukʼ ri Job, amaqʼel chqapatanij ri Jehová, we kqabʼano ri areʼ keʼutewchij na «ri winaq ri kkitzukuj ri areʼ» (chasikʼij uwach Hebreos 11:6).