Ir al contenido

Ir al índice

¿La awetaʼm?

¿La awetaʼm?

¿La xkoj ri papiro ojer che ubʼanik barcos?

Ri papiro.

E KʼI winaq ketaʼm che ri egipcios ojer xkikoj ri papiro rech xkitzʼibʼaj tzij chuwach. Ri e winaq re ri e tinamit Grecia y Roma xuqujeʼ xkikoj che utzʼibʼaxik taq tzij. * Are kʼu xaq jujun winaq ketaʼm che ri papiro xuqujeʼ xkoj che ubʼanik barcos.

Kebʼ barcos che bʼanom rukʼ papiro xeriqitaj pa jun muqbʼal kech ri egipcios.

Qʼaxinaq chi 2,500 junabʼ kʼa kimik, ri qʼaxal tzij Isaías xutzʼibʼaj che ri winaq ri e kʼo pa ri «ulew ri kʼo kʼa jelaʼ chke taq ri nimaʼ aj Etiopiy» xekitaq bʼi ri kitaqoʼnibʼ «puwiʼ ri Nilo, kebʼin puwiʼ ri jaʼ pa taq jukubʼ re xikʼaʼy» o barcos bʼanom rukʼ papiro. Are chiʼ qʼaxinaq chi ri tiempo, ri qʼaxal tzij Jeremías xubʼij kanoq che ri medos y ri persas kekiporoj «ri kʼolbʼal re toʼbʼal taq ibʼ» o barcos bʼanom rukʼ papiro rech ri babilonios kekun taj keʼanimajik are chiʼ kechʼoʼjinik (Is. 18:1, 2; Jer. 51:32).

Rumal che ri Biblia are jun wuj petinaq rukʼ ri Dios, ri winaq che utz ubʼanom che unikʼoxik, kumay taj che ri arqueólogos kiriqom jastaq che kukʼutu che ri papiro xkoj ojer che ubʼanik barcos (2 Tim. 3:16). Chqilampeʼ jujun kʼutbʼal ri kuya ubʼixik ri xbʼan che ubʼanik ri barcos rukʼ papiro pa Egipto.

¿JAS XBʼAN CHE UBʼANIK RI BARCOS RUKʼ PAPIRO?

Pa jujun muqbʼal kech ri egipcios, e riqom wachbʼal che kkikʼut ri kbʼan che uriqik ri papiro y jas kbʼan che ubʼanik ri barcos. Ri winaq kkiket ri raqan ri papiro y kkixim pa kʼaleʼn o yataj. Tekʼuriʼ kkimulij pa kʼi kʼaleʼn y ko kekiximo. Rumal che triangulo ubʼanik ri papiro sibʼalaj ko kkʼojiʼk are chiʼ kximik. Jun wuj kubʼij che ri barcos bʼanom rukʼ papiro weneʼ más che 17 metros (55 pies) urabʼik y weneʼ kʼo 10 o 12 cheʼ pa taq uxukut rech kasilabʼisaxik (A Companion to Ancient Egypt).

Jun wachbʼal re Egipto ri kqʼalajin wi ri kbʼan che ubʼanik jun barco rukʼ papiro.

¿JASCHE XEBʼAN BARCOS RUKʼ PAPIRO?

Ri papiro sibʼalaj kriqitaj chuchiʼ ri jaʼ Nilo y kʼax ta kibʼanik ri barcos we are ri uxikʼaʼyil ri papiro kkoj che ubʼanik. Paneʼ are chiʼ xqʼax ri tiempo xkoj ri cheʼ che ubʼanik ri nimaʼq taq barcos. Ri ajchapal taq kar y ri e chapal taq chikop xkiya ta kan ukojik ri alaj taq barcos re papiro.

Pa kʼi junabʼ xekoj ri barcos bʼanom rukʼ papiro. Jun achi Plutarco ubʼiʼ ri kʼo nim retaʼmabʼal chrij historia, che xkʼasiʼ pa ri nabʼe y ukabʼ siglo re ri qaqʼij xubʼij che ri winaq kʼa kkikoj na ri alaj taq barcos bʼanom rukʼ papiro.

^ párr. 3 Ri papiro kkʼiy pa chemechaq taq xaqʼoʼl y joron. Ri raqan ri papiro weneʼ ketan 5 metros (16 pies), y ri uchomal weneʼ 15 centímetros (6 pulgadas).