1, 2. ¿Jas weneʼ kqachomaj?

 ¿LA KʼO jumul achomam che we ri Jehová qas kutatabʼej ri achʼawem? We kʼolik, xaq xiw ta at achomam wariʼ. E kʼi qachalal xuqujeʼ je kkichomaj wariʼ, más na are chiʼ e kʼo pa jun kʼax.

² Pa wajun kʼutunem, kqil na jasche kqabʼij che ri Jehová kuya ri kkitaʼ ri upatanelabʼ che (1 Juan 5:15). Xuqujeʼ kqil na ¿jasche jujun taq mul kqachomaj che ri Jehová kuya ta ri kqataʼ che? Y ¿jas kubʼan che uyaʼik ri kqataʼ che?

3. ¿Jasche ri Jehová kraj kqabʼan qachʼawem che?

³ Ri Biblia kubʼij che sibʼalaj kojraj ri Jehová y che nim qabʼanik chuwach (Ageo 2:7; 1 Juan 4:10). Rumal laʼ, kraj che kqabʼan qachʼawem che y kqataʼ ri utobʼanik (1 Ped. 5:6, 7). Xuqujeʼ kraj kojutoʼo rech amaqʼel kqanimaj y kqachʼij ri kʼax che kqariqo.

4. ¿Jasche qetaʼm che ri Jehová qas kutatabʼej ri kichʼawem ri upatanelabʼ? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

⁴ Pa ri Biblia kqariq kʼi kʼutbʼal kech upatanelabʼ ri Jehová che xtatabʼex ri kichʼawem, jun chke are ri qʼatal tzij David. E kʼi winaq itzel xkilo, rumal laʼ amaqʼel xutaʼ ri utobʼanik ri Jehová. Jumul xutaʼ wariʼ che: «Chij la nujikibʼam wi nukʼuʼx Ajawaxel chtatabʼej la ri nuchʼawem ukʼ la; chok la il che ri nubʼochiʼnik.  ¡Tzelej la uwach ri nutzij, lal kʼu sukʼ xuqujeʼ jik!» (Sal. 143:1). Ri Jehová xutatabʼej ri uchʼawem y xutoʼ (1 Sam. 19:10, 18-20; 2 Sam. 5:17-25). Rumal laʼ, ri David rukʼ ronojel ranimaʼ xubʼij wariʼ: «Ri Ajawaxel, naqaj kʼo wi chke ri kkinaʼtaj ri ubʼiʼ». ¿La mat qastzij che ri oj xuqujeʼ je kqachomaj wariʼ? (Sal. 145:18).

5. ¿La amaqʼel xuya ri Jehová chke ri upatanelabʼ ri xkitaʼ che? Chayaʼ jun kʼutbʼal. (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

⁵ Weneʼ jujun taq mul ri Jehová are ta kuya chqe ri kqataʼ che. Are laʼ ri xril ri apóstol Pablo. Ri areʼ xuriq jun kʼax, «jun kʼix pa ri nucuerpo» xchaʼ che, y oxmul xutaʼ che ri Dios che kresaj wajun kʼax che. ¿La xtatabʼex ri uchʼawem? Xtatabʼexik, xaq xiw che are ta xyaʼ che ri xraj. Xesax ta ri kʼax che xuriqo, xaneʼ ri Jehová xuya uchuqʼabʼ rech kuya ta kan upatanexik (2 Cor. 12:7-10).

6. ¿Jasche jujun taq mul ri Jehová kuya ta ri kqataʼ che?

⁶ Weneʼ xuqujeʼ oj qilom che ri qatom che ri Jehová are ta xuya chqe. Are kʼu ri qas kubʼan ri Jehová are kuya ri kajwataj chqe. Rumal che «sibʼalaj nim na ri kkun che ubʼanik chuwach ri kqataʼ che, nim na chuwach ri kqachomaj chi kubʼano» (Efes. 3:20). Rumal laʼ, jujun taq mul ri Jehová are ta kuya ri kqataʼ che.

7. ¿Jasche weneʼ rajawaxik kqakʼex ri kqataʼ che ri Jehová? Chayaʼ jun kʼutbʼal.

⁷ Weneʼ jujun taq mul rajawaxik kqakʼex ri kqataʼ che ri Jehová are chiʼ kqachʼobʼ ri kraj kqabʼano. Chqilampeʼ ri xuriq ri qachalal Martin Poetzinger. Are chiʼ kʼateʼ xkʼuliʼk, xkʼam bʼi pa ri campo re concentración nazi. Rumal laʼ, xutaʼ che ri Jehová che ktzoqopix bʼik rech kkʼojiʼ rukʼ ri rixoqil y kumaj chi utzijoxik ri utzij. Are kʼu chiʼ qʼaxinaq chi kebʼ semanas xuchʼobʼo che are ta laʼ ri kraj ri Jehová. Rumal laʼ, ri qachalal Poetzinger xutaʼ chi wariʼ che ri Jehová: «Chabʼanaʼ jun toqʼobʼ chinatoʼ che uchʼobʼik jas ri kawaj kinbʼano». Tekʼuriʼ xchoman chrij ronojel ri kʼax che tajin kkiriq ri qachalal che e kʼo pa ri campo re concentración.  E kʼi chke kkibʼisoj ri kixoqil y ri kalkʼwal. Are chiʼ ri qachalal Poetzinger xril wariʼ, xubʼij chi che ri Jehová: «Kinmaltyoxij chawe che in kʼo waral. Chinatoʼ rech kinkunik kinya kichuqʼabʼ ri e qachalal». Y are waʼ ri xubʼan pa ri nueve junabʼ are chiʼ xkʼojiʼ pa ri cárcel.

8. ¿Jas rajawaxik knaʼtaj chqe are chiʼ kqabʼan qachʼawem?

⁸ Chnaʼtaj chqe che ri Jehová uchomam usachisaxik uwach ri kʼaxkʼolil, junam rukʼ ri kabʼraqan, kaqiqʼ jabʼ y nikʼaj chik, xuqujeʼ ri yabʼilal y ri kamikal. Kukoj na ri uQʼatbʼal tzij rech kubʼan ri utzujum (Dan. 2:44; Apoc. 21:3, 4). Are kʼu kimik uyaʼom na bʼe che ri Satanás kuqʼat tzij (Juan 12:31; Apoc. 12:9). b Wet ri Jehová kresaj ri kʼaxkʼolil weneʼ kqʼalajinik che ri Satanás utz tajin kubʼan che uqʼatik tzij. Paneʼ kqeyeʼj na naj tiempo rech ri Jehová kubʼan ri utzujum, are kʼu kraj ta kubʼij che mat kojutoʼ chuwach ri kʼaxkʼolil. Chqilampeʼ jas kubʼan ri Jehová che uyaʼik ri kqataʼ che.

9. ¿Jas kubʼan ri Jehová che qatoʼik rech utz ri kqachaʼ ubʼanik? Chayaʼ jun kʼutbʼal.

⁹ Kuya qanojibʼal. Ri Jehová ubʼim chqe che kuya qanojibʼal rech utz ri kqachaʼ ubʼanik. Más na are chiʼ kqachaʼ ubʼanik jujun jastaq che kukʼex ri qakʼaslemal, junam rukʼ we kojkʼuliʼk o kojkʼuliʼ taj (Sant. 1:5). Chqilampeʼ ri xukʼulmaj jun qachalal María ubʼiʼ. c Ri areʼ precursora regular are chiʼ xretaʼmaj uwach jun qachalal. Kubʼij: «Xojux oj utz taq achiʼl y are chiʼ xqʼax ri tiempo utz xqil qibʼ. Rumal laʼ xinchomaj jas kinbʼano. Xintaʼ ri utobʼanik ri Jehová, paneʼ wetaʼm che in rajawaxik kinchowik jas kinbʼano». Ri al María qas xril ri utobʼanik ri Jehová. ¿Jas xbʼan che utoʼik? Ri areʼ xutzukuj más información pa ri e qawuj y xuriq ri urespuestas ri upreguntas. Xuqujeʼ ri unan che Testigo xuya utz taq pixabʼ che. Y chukʼisbʼal ri al María utz ri xuchaʼ ubʼanik.

10. Junam rukʼ ri kubʼij pa Filipenses 4:13, ¿jas kubʼan ri Jehová che kitoʼik ri upatanelabʼ? Chayaʼ jun kʼutbʼal. (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

¹⁰ Kuya qachuqʼabʼ che uchʼijik ri kʼax. Junam rukʼ ri xubʼan che utoʼik ri apóstol Pablo je kubʼan che qatoʼik oj rech kqachʼij ri kʼax (chasikʼij  uwach Filipenses 4:13). Chqilampeʼ ri xubʼan che utoʼik jun qachalal Benjamin ubʼiʼ, che kʼi junabʼ xekʼojiʼ rukʼ ri ufamilia pa jun lugar kech refugiados pa África. Kubʼij: «Amaqʼel xintaʼ che ri Jehová che kinutoʼo rech utz ri kinchaʼ ubʼanik. Ri areʼ qas xutatabʼej ri nuchʼawem, rumal che xuya jamaril pa ri wanimaʼ, xuya nuchuqʼabʼ rech kinxibʼij ta wibʼ kintzijoj ri utzij y xuya ri e wuj rech in ko pa ri nukojonik». Xuqujeʼ xubʼij: «Are chiʼ xinsikʼij ri xubʼan ri Jehová che kitoʼik e nikʼaj chi Testigos xinutoʼ in rech xinchʼij ri kʼax».

11, 12. ¿Jas kubʼan ri Jehová che kikojik ri e qachalal che qatoʼik? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

¹¹ Keʼukoj ri e qachalal. Ri kʼisbʼal chaqʼabʼ che kʼasal na ri Jesús, xubʼan uchʼawem che ri Jehová. Xutaʼ che che kutoʼ che uchʼijik ri molom tzij che xbʼix chrij. Rumal laʼ, ri Jehová xutaq lo jun ángel che ukubʼsaxik ukʼuʼx (Luc. 22:42, 43). Je kubʼan ri Jehová che qatoʼik kimik, weneʼ kukoj jun qachalal che kojuchʼabʼej loq o kpe che qachʼabʼexik. Qonojel kojkunik kqabʼij «tzij re loqʼoqʼebʼal kʼuxaj» chke ri e qachalal (Prov. 12:25).

¹² Chqilampeʼ ri xukʼulmaj ri qachalal Míriam. Are chiʼ qʼaxinaq chi kebʼ oxibʼ semanas che kaminaq ri rachajil, xaq utukel kʼo cho rachoch, sibʼalaj kbʼisonik, koqʼik y kraj kchʼawik. Xubʼij: «Kinkun taj kinchʼabʼej apan jun qachalal, rumal laʼ xintaʼ che ri Jehová che kinutoʼ. Y are chiʼ kʼa tajin kinbʼan na ri nuchʼawem, kʼateʼ xinta xok lo jun llamada. Ri xchʼaw loq are jun kʼamal bʼe y ri rixoqil». Ri e areʼ xkikubʼsaj ukʼuʼx ri qachalal Míriam, y kubʼij che are ri Jehová xekojow ri qachalal che xkichʼabʼej loq.

13. ¿Jas kubʼan ri Jehová che kikojik ri e Testigos taj che kitoʼik ri upatanelabʼ? Chayaʼ jun kʼutbʼal.

¹³ Keʼukoj ri winaq che e Testigos taj (Prov. 21:1). Jujun mul ri Jehová  keʼukoj ri e Testigos taj rech kekitoʼ ri upatanelabʼ. Jun kʼutbʼal, ojer kanoq xukoj ri qʼatal tzij Artajerjes rech xutaq bʼi ri Nehemías che usukʼumaxik ri tinamit Jerusalén (Neh. 2:3-6). Rumal laʼ, je kubʼan che kitoʼik ri upatanelabʼ kimik.

14. ¿Jas katutoʼ wi ri xukʼulmaj ri qachalal Soo Hing? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

¹⁴ Jun qachalal Soo Hing ubʼiʼ, kubʼij che ri Jehová xukoj ri kunanel che utoʼik. Ri ral uriqom kʼi uwach yabʼil, tekʼuriʼ xuriq jun accidente. Rumal laʼ, xkiya kan ri kichak rech kkichajij ri kalkʼwal, are kʼu kʼo ta chi kekikʼama wi kirajil. Ri qachalal Soo Hing kubʼij che kuchʼij ta chi ri kʼax, are kʼu xubʼij che ri Jehová ronojel ri kunaʼo y ri areʼ xukoj ri kunanel che kitoʼik. Ri kunanel xeʼutoʼ rech ketoʼ rumal ri qʼatal tzij y rech xkiriq jun kachoch che paqal taj kkitojo. Ri qachalal Soo Hing kubʼij: «Xqil ri xubʼan ri Jehová che qatoʼik, rumal laʼ qas kinbʼij che ri Jehová kutatabʼej ri qachʼawem» (Sal. 65:2).

15. ¿Jas xubʼan jun qachalal che rilik che Jehová uyaʼom ri utoʼm che?

¹⁵ Qastzij che ri Jehová kubʼan ta jun milagro che qatoʼik. Are kʼu kuya ri chuqʼabʼ che kajwataj chqe rech kqaya ta kan upatanexik. Rumal laʼ, rajawaxik kqil ri kubʼan ri Jehová che uyaʼik ri kqataʼ che. Are waʼ ri xukʼulmaj jun qachalal Yoko ubʼiʼ, xuchomaj che ktatabʼex ta ri uchʼawem. Are kʼu, xumajij utzʼibʼaxik ri kutaʼ che ri Jehová. Y are chiʼ qʼaxinaq chi ri tiempo, xunikʼoj ri utzʼibʼam y xril ri ubʼanom ri Jehová che uyaʼik ri utoʼm che. Utz che je kqabʼan oj, kojchoman chrij ri ubʼanom ri Jehová che uyaʼik ri qatom che (Sal. 66:19, 20).

16. ¿Jas kojutoʼ wi ri kojonik are chiʼ kqabʼan qachʼawem? (Hebreos 11:6).

¹⁶ Xaq xiw ta rajawaxik qakojonik are chiʼ kojchʼaw rukʼ ri Jehová, xaneʼ xuqujeʼ rajawaxik are chiʼ kqakʼam ri kuya chqe, apastaneʼ ri kuyaʼo (chasikʼij uwach Hebreos 11:6). Chqilampeʼ ri xkikʼulmaj ri qachalal Mike y Chrissy,  che kkaj kepatanin pa Betel. Ri qachalal Mike kubʼij: «Kʼi mul xqataq qasolicitud y xqataʼ che ri Jehová che kqaj kojbʼek, are kʼu xojsikʼix taj». Are kʼu ri qachalal Mike y Chrissy xkikubʼsaj kikʼuʼx che ri Jehová retaʼm jawiʼ keʼukoj wi. Xkikoj kichuqʼabʼ che upatanexik más ri Jehová: xebʼe pa jun lugar jawiʼ kajwataj wi más tobʼanik che utzijoxik ri utzij ri Dios y xetobʼan che uyakik Ja rech Ajawbʼal. Are kʼu kimik, solinel re circuito chi ri qachalal Mike. Ri areʼ kubʼij: «Amaqʼel taj uyaʼom ri Jehová ri kqaj, are kʼu qilom che qas kutatabʼej ri qachʼawem rumal che oj ukojom jawiʼ kajwataj wi más tobʼanik».

17, 18. Junam rukʼ ri kubʼij pa Salmo 86:6, 7, ¿jas ri qas qetaʼm che kubʼan ri Jehová?

¹⁷ (Chasikʼij uwach Salmo 86:6, 7). Ri David retaʼm che ri Jehová kutatabʼej ri uchʼawem y kuya ri kutaʼ che. Xuqujeʼ je kubʼan che qatoʼik oj kimik. Kuya qanojibʼal rech utz ri kqachaʼ ubʼanik y kuya qachuqʼabʼ rech kqachʼij ri kʼax. Xuqujeʼ xqilo che keʼukoj ri e qachalal che qatoʼik y ri e winaq che e Testigos taj.

¹⁸ Weneʼ ri Jehová kuya ta ronojel ri kqaj, are kʼu qas kutatabʼej ri qachʼawem. Kuya ri kajwataj chqe y pa ri tiempo che qas kajwatajik. Rumal laʼ kqaya ta kan ubʼanik qachʼawem, chqakojoʼ che ri Jehová qas kojutoʼ kimik y kuya na ronojel ri kurayij ri qanimaʼ (Sal. 145:16).