Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 23

Masach ri «qʼaqʼ aj Dios» chixoʼl

Masach ri «qʼaqʼ aj Dios» chixoʼl

«¡Ri qʼaqʼ ri knikowik aj loqʼoqʼebʼal kʼuxaj are jun qʼaqʼ aj Dios!» (CANT. 8:6).

BʼIXONEM 131 Ri utunubʼam ri Dios

RI KQETAʼMAJ NA a

1. Junam rukʼ ri kukʼut ri Biblia, ¿jas riʼ ri qastzij loqʼoqʼebʼal?

 RI Biblia kubʼij che ri qastzij loqʼoqʼebʼal are: «¡Ri qʼaqʼ ri knikowik aj loqʼoqʼebʼal kʼuxaj are jun qʼaqʼ aj Dios! Ri kijaʼil konojel taq ri plo man kekuʼin ta riʼ che uchupik ri loqʼoqʼebʼal kʼuxaj; mawi taneʼ taq ri nimaʼ kekuʼin ta che uchupisaxik» (Cant. 8:6, 7). b ¡Sibʼalaj jeʼl waʼ taq tzij! Wariʼ kukʼut chqawach che ri loqʼoqʼenik chkixoʼl ri kʼulaj kuyaʼ kkʼis ta wi.

2. ¿Jas rajawaxik kubʼan jun kʼulaj rech ksach ta uwach ri loqʼoqʼenik chkixoʼl?

2 Ri e kʼulaj rajawaxik kkikoj kichuqʼabʼ rech ksach ta ri loqʼoqʼebʼal chkixoʼl. Chojchoman chrij ri qʼaqʼ, rech kchup taj rajawaxik kkoj más siʼ chupam. Je kkʼulmataj chkixoʼl jun kʼulaj we kkichajij ta kibʼ kkʼis riʼ ri loqʼoqʼebʼal chkixoʼl. Are kʼu jujun taq mul rumal ri pwaq, ri yabʼilal y ri kikʼiyisaxik ri akʼalabʼ kukʼam lo jujun kʼax pa ri kʼulanem che kubʼano che ksach uwach ri loqʼoqʼebʼal. We at kʼulanik, ¿jas rajawaxik kabʼano rech ksach ta uwach ri «qʼaqʼ aj Dios» chixoʼl? Pa wajun jun kʼutunem kqil na oxibʼ jastaq che katutoʼo rech ksach ta uwach ri loqʼoqʼebʼal chixoʼl y amaqʼel kixkikotik. c

AMAQʼEL CHINIMARISAJ RI IWACHILANIK RUKʼ RI JEHOVÁ

Ri e kʼulan chik rajawaxik keʼux rachiʼl ri Jehová, junam kukʼ ri José y ri María. (Chawilaʼ ri párrafo 3).

3. Junam rukʼ ri kubʼij Eclesiastés 4:12, ¿jasche rajawaxik ri kʼulaj kʼo jun utz kachilanik rukʼ ri Jehová? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

3 Rech amaqʼel kʼo ri «qʼaqʼ aj Dios» pa jun kʼulanem, rajawaxik che ri achi y ri ixoq kkikoj kichuqʼabʼ rech kʼo jun utz kachilanik rukʼ ri Jehová. ¿Jasche kqabʼij wariʼ? Rumal che we nim kkil wi ri kachilanik rukʼ ri Jehová kʼax ta kkibʼan che unimaxik ri utaqanik y qas kekun riʼ kkichʼij apachike kʼax che kkiriqo (chasikʼij uwach Eclesiastés 4:12). Xuqujeʼ ri kʼo jun utz kachilanik rukʼ ri Jehová kkikoj kichuqʼabʼ che resaxik uwach. Jun kʼutbʼal, keʼux e utz taq winaq, aninaq taj kpe koyowal y kekuyunik (Efes. 4:32–5:1). ¡Más kkʼojiʼ loqʼoqʼenik riʼ chkixoʼl we kkibʼan wariʼ! Jun qachalal Lena ubʼiʼ che 25 junabʼ chik kʼulanik, kubʼij wariʼ: «¡Kʼax ta uloqʼoqʼexik y unimaxik jun achajil che kʼo nim ukojonik!».

4. ¿Jasche ri Jehová are xuchaʼ ri José y ri María rech xeʼux utat unan ri Mesías?

4 Chqilaʼ jun kʼutbʼal che kubʼij pa ri Biblia. Chkixoʼl konojel ri rachalaxik ri David, ri Jehová are xuchaʼ ri José y ri María rech xeʼux utat unan ri Mesías. ¿Jasche are xeʼuchaʼo? Rumal che kʼo jun utz kachilanik rukʼ y retaʼm che are más nim kkil upatanexik. ¿Jas kketaʼmaj ri e kʼulan chik chkij ri José y ri María?

5. ¿Jas kkibʼan ri achajilaxelabʼ che resaxik uwach ri José?

5 Ri José amaqʼel xunimaj ri utaqanik ri Jehová y wariʼ xtobʼanik rech xux jun utzalaj achajil. Oxibʼ mul ri Jehová xubʼij che ri rajawaxik kubʼano rech kuchajij ri ufamilia, y aninaq xubʼano (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21). Rumal che amaqʼel xunimaj ri Jehová, xkunik xuchajij ri María. Rumal laʼ, xloqʼoqʼex rumal ri María y nim xil wi. Achajilaxelabʼ kixkunik kibʼan iwe junam rukʼ ri José. Chitzukuj pixabʼ pa ri Biblia che kixutoʼ che uchajixik ri ifamilia. d We kinimaj ri kubʼij ri Biblia kikʼutu che nim kiwil wi ri iwixoqil y wariʼ kubʼano che kʼo loqʼoqʼenik chixoʼl. Jun qachalal che kel pa Vanuatu che más che 20 junabʼ chik kʼulanik kubʼij: «Nim kwil wi ri wachajil are chiʼ kwilo che kutzukuj ri utobʼanik ri Jehová y kunimaj. Y kinkubʼsaj más nukʼuʼx chrij».

6. ¿Jas kketaʼmaj ri ixoqilaxelabʼ chrij ri María?

6 Ri María xkʼojiʼ jun utzalaj rachilanik rukʼ ri Jehová. Are kʼu xa ta rumal ri José utz ri rachilanik rukʼ ri Jehová y kkojon chrij, xaneʼ xukoj uchuqʼabʼ che retaʼmaxik ri kubʼij ri uTzij ri Dios (Luc. 1:46). Xuqujeʼ xutas utiempo che uchomaxik ri kubʼij (Luc. 2:19, 51). Rumal ri utzalaj rachilanik ri María rukʼ ri Jehová, xux jun utzalaj ixoqil. E kʼi qachalal ixoqibʼ xuqujeʼ kkibʼan ke junam rukʼ ri María. Chqilampeʼ ri xubʼan ri qachalal Émiko. Kubʼij: «Are chiʼ majaʼ kinkʼulik xaq nutukel kinchajij ri wachilanik rukʼ ri Jehová. Are kʼu are chiʼ xinkʼulik junam chi kqabʼan qachʼawem rukʼ ri wachajil y are chi kilow ri kajwataj pa ri nukojonik. Xwilo che in rajawaxik kinchajij ri wachilanik rukʼ ri Jehová, are ta ri wachajil. Rumal laʼ, kimik kintas nutiempo rech kinchʼaw rukʼ ri Jehová, kinsikʼij ri uTzij y kinchoman chrij» (Gál. 6:5). Ixoqilaxelabʼ, we kikoj ichuqʼabʼ che unimarisaxik ri iwachilanik rukʼ ri Jehová, más kixloqʼoqʼex riʼ rumal ri iwachajil (Prov. 31:30).

7. ¿Jas kketaʼmaj ri e kʼulaj chrij ri kikʼutbʼal ri José y ri María?

7 Ri José y ri María xuqujeʼ junam xechakunik rech xqaj ta uchuqʼabʼ ri kachilanik rukʼ ri Jehová. Rumal che ri e areʼ ketaʼm che rajawaxik junam kkiqʼijilaj ri Jehová pa ri kifamilia (Luc. 2:22-24, 41; 4:16). Qastzij riʼ che kʼax xkibʼan che ubʼanik, más na are chiʼ xekʼojiʼ nikʼaj chi kalkʼwal, are kʼu xekun che ubʼanik. ¡Qas are jun utzalaj kʼutbʼal chke ri e kʼulanik! We e kʼo iwalkʼwal weneʼ rajawaxik kikoj ichuqʼabʼ rech kixbʼe pa ri riqbʼal ibʼ y kibʼan ri iqʼijilanik pa ri familia. Xuqujeʼ weneʼ kʼo ta chi itiempo kibʼan ichʼawem y kisikʼij ri Biblia junam. Are kʼu we kikoj ichuqʼabʼ che ubʼanik, más knimar ri iwachilanik rukʼ ri Jehová y más kiloqʼoqʼej iwibʼ. Rumal laʼ, más nim chiwilaʼ wi uqʼijilaxik ri Jehová.

8. We kʼo chʼoj chkixoʼl jun kʼulaj, ¿jas rajawaxik kkibʼano rech kkibʼan ri kiqʼijilanik pa ri familia?

8 ¿Jas kibʼano we kʼo chʼoj pa ri ikʼulanem? Weneʼ kiwaj taj kibʼan ri iqʼijilanik pa ri familia. We jelaʼ tajin kikʼulmaj, chikojoʼ ichuqʼabʼ rech kinikʼoj jun alaj kʼutunem re ri Biblia che utz kiwilo. Rumal che wariʼ kixutoʼ rech más kiwaj iwibʼ y utz kiwilo junam kiqʼijilaj ri Jehová.

AMAQʼEL CHIWACHILAJ IWIBʼ

9. ¿Jasche rajawaxik che ri e kʼulaj amaqʼel kkachilaj kibʼ?

9 We ri e kʼulanik amaqʼel kkachilaj kibʼ, keʼutoʼ rech más kkaj kibʼ. Rumal che kketaʼmaj jas kunaʼo y jas kuchomaj ri jun chik (Gén. 2:24). Chqilaʼ ri xketaʼmaj Lilia y Ruslán che e kʼulan chi más che 15 junabʼ. Ri al Lilia kubʼij: «Are chiʼ majaʼ kojkʼuliʼk xqachomaj che amaqʼel kqachilaj qibʼ. Are kʼu je ta xkʼulmatajik, rumal che sibʼalaj xlatzʼobʼ qawach rumal ri chak, ri jastaq kbʼan pa ri ja..., y más na are chiʼ xekʼojiʼ ri akʼalabʼ. Rumal laʼ xqilo che we kqakoj ta qachuqʼabʼ che utasik qatiempo rech kojkʼojiʼ junam, weneʼ kqajach qibʼ».

10. ¿Jas kkibʼan ri kʼulaj che ubʼanik pa ri kikʼaslemal ri kubʼij pa Efesios 5:15, 16?

10 Rech jun kʼulaj amaqʼel kkachilaj kibʼ, rajawaxik kkilo jas kkibʼano rech kekʼojiʼ junam (chasikʼij uwach Efesios 5:15, 16). Jun qachalal re Nigeria Uzondu ubʼiʼ kubʼij: «Are chiʼ kinbʼan ri nuhorario kintas kan ri nutiempo rech kinkʼojiʼ rukʼ ri wixoqil rumal che nim kwil wi» (Filip. 1:10). Chqilaʼ ri ukʼutbʼal ri qachalal Anastasia, rixoqil jun solinel re Moldavia. Kubʼij: «Are chiʼ ri wachajil kʼo kbʼe wi, kinbʼanalaʼ kan ri rajawaxik pa ja rech kinkʼojiʼ rukʼ are chiʼ kulik». Are kʼu we amaqʼel latzʼ iwach, ¿jas kixkunik kibʼano?

¿Jas rajawaxik kkibʼan ri e kʼulaj rech amaqʼel kkachilaj kibʼ? (Chawilaʼ ri párrafos 11 y 12).

11. ¿Jas ri amaqʼel kkibʼan ri Áquila y ri Priscila?

11 Ri e kʼulanik kʼo kketaʼmaj chkij ri Áquila y ri Priscila, jun kʼulaj che xekʼojiʼ pa ri nabʼe siglo (Rom. 16:3, 4). Paneʼ ri Biblia kchʼaw ta más chkij, are kʼu kubʼij che amaqʼel junam xkitzijoj ri utzij ri Dios y xekitoʼ e nikʼaj chik (Hech. 18:2, 3, 24-26). Are chiʼ ri Biblia kchʼaw chkij amaqʼel kachilam kibʼ.

12. ¿Jas rajawaxik kkibʼan ri kʼulaj rech amaqʼel kkachilaj kibʼ? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

12 ¿Jas kkibʼan ri kʼulaj che resaxik kiwach ri Áquila y ri Priscila? Chixchoman chrij ri tajin kibʼan kimik chijujunal. We itukel tajin kibʼan jun jastaq utz we kitoʼlaʼ iwibʼ che ubʼanik, junam kukʼ ri Áquila y ri Priscila che amaqʼel xkachilaj kibʼ che utzijoxik ri utzij ri Dios. Y we junam ta ri ichak, utz che kitoʼlaʼ iwibʼ che ujosqʼixik ri upaja junam kukʼ ri Áquila y ri Priscila che junam xechakunik (Ecl. 4:9). We kibʼan wariʼ, kixutoʼ rech kixtzijonik. Chqilampeʼ jas kkibʼan ri e qachalal Robert y Linda che más che 50 junabʼ chik e kʼulanik. Ri qachalal Robert kubʼij: «Amaqʼel latzʼ qawach. Are kʼu utz kwilo y sibʼalaj kinkikotik are chiʼ tajin kinchʼaj ri laq kpe ri wixoqil che nutoʼik y are chiʼ kinutoʼ che ujosqʼixik ri uwo ja. Ubʼanik wariʼ oj utoʼm rech más kqaj qibʼ».

13. ¿Jas más rajawaxik kkibʼan ri kʼulaj rech amaqʼel kkachilaj kibʼ?

13 Chnaʼtaj chqe che paneʼ junam ja oj kʼo wi kraj ta kubʼij che rajawaxik ta chik kqatas qatiempo che ri qakʼulaj. Rech kqachʼobʼ wariʼ chqilaʼ ri ukʼutbʼal jun qachalal ixoq re Brasil che kubʼij: «Rumal che kʼo kʼi kqabʼano weneʼ kqachomaj che rajawaxik taj kqatas tiempo chbʼil qibʼ rumal che junam ja oj kʼo wi. Are kʼu xwilo che rajawaxik kintas tiempo che ri wachajil». Chqilachimpeʼ ri kibʼanom ri qachalal Bruno y ri rixoqil, Tays ubʼiʼ, rech ketzijonik. Ri qachalal Bruno kubʼij: «Kqakʼol ri qateléfonos rech kojkunik kojtzijonik».

14. ¿Jas rajawaxik kkibʼan ri e kʼulaj we utz ta kkilo kkachilaj kibʼ?

14 ¿E kʼu we utz ta kiwilo kiwachilaj iwibʼ rumal che junam ta ri utz kiwilo o kinaʼo che xaq kiyak iwoyowal? ¿Jas kixkunik kibʼano? Chixchoman chrij ri qʼaqʼ che xqabʼij nabʼe kanoq. Are chiʼ knukʼ ri qʼaqʼ are nabʼe kyaʼ ri uxer siʼ tekʼuriʼ are chiʼ kkʼat más kyaʼ chi ri chomaʼq taq siʼ chupam. Xaq junam rukʼ, chikojoʼ ichuqʼabʼ rech kitas jubʼiqʼ itiempo ronojel taq qʼij rech kixkʼojiʼ junam. Chibʼanaʼ jun jastaq che utz kiwil ri ix kebʼ y che kuyak ta chʼoj chixoʼl (Sant. 3:18). We kimaj ubʼanik wariʼ nojimal chi nojimal kkʼiy chi ri loqʼoqʼenik chixoʼl.

NIM CHIWILAʼ WI IWIBʼ

15. ¿Jasche sibʼalaj rajawaxik che nim kkil wi kibʼ ri kʼulaj?

15 Sibʼalaj nim ubʼanik che nim kiwil wi iwibʼ. Kjunamataj rukʼ ri kaqiqʼ che kukʼasbʼa ri qʼaqʼ. We nim ta kiwil wi ri kʼulanem aninaq kkʼis riʼ ri loqʼoqʼebʼal chixoʼl. Are kʼu we nim kiwil iwibʼ kixutoʼ rech más kiloqʼoqʼej iwibʼ. Chnaʼtaj wariʼ chawe: are ri akʼulaj knaʼowik we nim kawil wi, at taj katbʼinik. Penny y Aret che 25 junabʼ chik e kʼulanik kkibʼij ri kkichomaj. Penny kubʼij: «Sibʼalaj kʼo loqʼoqʼebʼal pa ri qachoch rumal che ri oj kebʼ nim kqil wi qibʼ. Kqabʼij ri kqachomaj y ri kqanaʼo rumal che qetaʼm che chqajujunal nim kqil wi wariʼ». ¿Jas kabʼano rech ri akʼulaj kunaʼo che nim kawil wi? Chqilampeʼ ri xkibʼan ri Abrahán y ri Sara.

Ri achajil che cristiano kukʼutu che nim kril wi ri rixoqil are chiʼ kutatabʼej. (Chawilaʼ ri párrafo 16).

16. ¿Jas kketaʼmaj ri achajilaxelabʼ chrij ri ukʼutbʼal ri Abrahán? (1 Pedro 3:7; xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).

16 Ri Abrahán nim xril wi ri Sara, rumal che xutatabʼej ri xubʼij y ri xunaʼo. Jumul ri Sara xresaj royowal chrij ri Abrahán rumal jun jastaq che xkʼulmatajik. Are kʼu ri Abrahán xpe ta royowal chrij ri Sara, rumal che retaʼm che nim kil wi rumal y kutoʼ che ri kuchaʼ ubʼanik. Rumal laʼ, xutatabʼej y xutoʼ che usukʼumaxik ri kʼax (Gén. 16:5, 6). Ri at achajil kʼo kawetaʼmaj chrij wariʼ, ¿jas riʼ? Chnaʼtaj chawe che at kʼamal bʼe pa ri familia (1 Cor. 11:3). Are kʼu, ri utz che katkunik kabʼano are che katatabʼej ri kubʼij ri awixoqil, más na we ri kachaʼ ubʼanik kʼo kril rukʼ ri awixoqil (1 Cor. 13:4, 5). Xuqujeʼ weneʼ jujun taq mul ri awixoqil kbʼisonik y kraj kchʼawik. ¿La qas katatabʼej ri kubʼij? (Chasikʼij uwach 1 Pedro 3:7). Ri qachalal Angela y Dimitri 30 junabʼ chik e kʼulanik. Ri qachalal Angela kubʼij ri kubʼan ri rachajil rech nim kil wi rumal: «Ri a Dimitri amaqʼel kinutatabʼej are chiʼ kinbʼisonik o are chiʼ xaq kwaj kinchʼaw rukʼ. Kpe ta royowal wukʼ are chiʼ qas ta utz kinbʼan che ubʼixik ri kwaj».

17. Junam rukʼ ri kubʼij 1 Pedro 3:5, 6, ¿jas kketaʼmaj ri ixoqilaxelabʼ chrij ri ukʼutbʼal ri Sara?

17 Ri Sara xukʼutu che nim xril wi ri Abrahán rumal che xutoʼ che ri xuchaʼ ubʼanik (Gén. 12:5). Jumul xaq kʼateʼ xeʼopan jujun kulaʼ, rumal laʼ ri Abrahán xubʼilaʼ che ri Sara che kubʼan jujun kaxlanwa paneʼ latzʼ uwach (Gén. 18:6). Ri Sara aninaq xubʼanalaʼ ri xbʼix che. Ixoqilaxelabʼ, kixkunik kibʼan iwe junam rukʼ ri Sara che xutoʼ ri rachajil che ri xuchaʼ ubʼanik. We kibʼan iwe qas kixkikot riʼ pa ri ikʼulanem (chasikʼij uwach 1 Pedro 3:5, 6). Ri qachalal Dimitri che xojchʼaw kan chrij nabʼe, kubʼij ri kubʼan ri rixoqil che ukʼutik che nim kil wi: «Wetaʼm che are chiʼ kinchaʼ ubʼanik jun jastaq ri wixoqil amaqʼel kinutoʼo. Are chiʼ utz ta kelik, kubʼij ta chwe: kawilo leʼ xinbʼij chawe. ¡Sibʼalaj kinkikotik che ri wixoqil nim kinril wi!». Are chiʼ ri akʼulaj nim katrilo más kaloqʼoqʼej.

18. ¿Jas utzilal kkiriq ri e kʼulaj we kkikoj kichuqʼabʼ che uloqʼoqʼexik kibʼ?

18 Ri Satanás kraj che ksach uwach ri loqʼoqʼebʼal chkixoʼl ri e kʼulaj. Retaʼm che we ri e kʼulaj kkaj ta chi kibʼ weneʼ xuqujeʼ kkiya kan ri Jehová. Are kʼu ¡kʼo ta jun jastaq ksachow uwach ri qastzij loqʼoqʼenik! Rumal laʼ, chjunamataj bʼaʼ ri iloqʼoqʼebʼal junam rukʼ ri kubʼij pa ri wuj El Cantar de los Cantares. Are más nim chiwilaʼ wi ri Jehová, chitasaʼ itiempo rech amaqʼel kiwachilaj iwibʼ y chikʼutuʼ che nim kiwil wi iwibʼ. We kibʼano, ri ikʼulanem kuya uqʼij ri Jehová y ri iloqʼoqʼebʼal kjunamataj riʼ rukʼ jun qʼaqʼ che kchup ta wi.

BʼIXONEM 132 Xa oj jun chik

a Ri kʼulanem are jun sipanik rech ri Jehová, rumal che ri e kʼulaj kekunik kkiloqʼoqʼej kibʼ. Are kʼu we man kkichajij ksach ri loqʼoqʼenik chkixoʼl. We at kʼulanik, wajun kʼutunem katutoʼo rech ksach ta ri loqʼoqʼebʼal chixoʼl y rech amaqʼel kixkikotik.

b Ri qastzij loqʼoqʼebʼal kkʼis taj y kreyeʼj ta jun tojbʼal. Ri Biblia kubʼij «qʼaqʼ aj Dios» che rumal che rukʼ areʼ kpe wi.

c Ri e pixabʼ che kyaʼ pa wajun kʼutunem xuqujeʼ kutoʼ jun qachalal che kʼulan rukʼ jun winaq che Testigo taj (1 Cor. 7:12-14; 1 Ped. 3:1, 2).

d Kariq más pixabʼ pa ri sección «Ayuda para las familias», che kʼo pa jw.org y JW Library®.