1. ¿Jas jastaq uyaʼom bʼe ri Jehová chqe che kqabʼano?

JEHOVÁ kuya bʼe chqe rech kqachaʼ ri kqaj kqabʼan pa ri qakʼaslemal. Kuya tobʼanik chqe rech utz kqachaʼ ubʼanik xuqujeʼ kojutoʼ rech kqariq utzilal are chiʼ utz kril ri kqachaʼ ubʼanik (Sal. 119:173). Ubʼanik pa qakʼaslemal ri utzalaj taq pixabʼ re ri Biblia kojutoʼ che uchaʼik utz taq jastaq (Heb. 5:14).

2. ¿Jas kʼax kqariqo are chiʼ qachaʼom chi ubʼanik jun jastaq?

² Are kʼu, paneʼ qachaʼom chi ubʼanik jun utz jastaq, weneʼ rajawaxik kqakoj qachuqʼabʼ rech kqakʼis ri xqamaj ubʼanik. Chqilaʼ jujun taq kʼutbʼal. Jun ala kuchomaj usikʼixik uwach ronojel ri Biblia. Pa kebʼ oxibʼ semanas kkun che ubʼanik ri xuchomaj tekʼuriʼ xukʼis ta ubʼanik. Jun qachalal ixoq kraj kux precursora, tekʼuriʼ amaqʼel kukʼex ri tiempo che umajixik. Jun jupuq kʼamal bʼe kkichomaj ubʼanik más visitas de pastoreo, are kʼu kqʼax ri ikʼ kʼo ta jun qachalal kisolim. Ri bʼantajik riʼ jalajoj uwach are kʼu xaq junam ri kukʼutu: xchaʼ ubʼanik jun jastaq are kʼu xkʼis ta ubʼanik. Junam xkikʼulmaj ri cristianos re Corinto pa ri nabʼe siglo. Chqilaʼ jas ri kqetaʼmaj chkij e areʼ.

3. ¿Jas xkichomaj ubʼanik ri cristianos re Corinto, are kʼu jas xkʼulmatajik?

³ Xumaj lo pa ri junabʼ 55, ri cristianos re Corinto xkichomaj ubʼanik jun jastaq nim ubʼanik. Xketaʼmaj che ri e qachalal re Jerusalén xuqujeʼ Judea e kʼo pa mebʼaʼil, xuqujeʼ che e kʼo nikʼaj congregaciones kimulim kuchuj che kitoʼik. Rumal che kkaj kkikʼut utzilal xuqujeʼ sipanik, xkichomaj uyaʼik ri kitobʼanik, rumal laʼ xkita che ri apóstol Pablo jas kkibʼan  che ubʼanik wariʼ. Areʼ xuya pixabʼ chke chrij ri kkibʼan che ubʼanik xuqujeʼ xuchaʼ ri Tito rech keʼutoʼ che umolik ri kuchuj (1 Cor. 16:1; 2 Cor. 8:6). Tekʼuriʼ, chi qʼaxinaq chi ri ikʼ Pablo xretaʼmaj che kʼo ta kibʼanom. Weneʼ xa majaʼ kkimulij ri sipanik rech kkʼam bʼi junam rukʼ ri kisipanik ri e nikʼaj chi congregaciones (2 Cor. 9:4, 5).

4. Junam rukʼ ri kubʼij 2 Corintios 8:7, 10, 11, ¿jas xubʼij Pablo chke ri cristianos re Corinto che kkibʼano?

⁴ Utz ri xkichomaj ubʼanik ri cristianos re Corinto xuqujeʼ Pablo xubʼij utz taq tzij chke rumal ri nimalaj kikojonik xuqujeʼ che sibʼalaj kesipanik. Are kʼu xuqujeʼ xubʼij chke che rajawaxik kkikʼis ubʼanik ri xkimaj ubʼanik (chasikʼij uwach 2 Corintios 8:7, 10, 11). Ri xkikʼulmaj kukʼut chqawach che paneʼ oj sukʼalaj taq cristianos weneʼ rajawaxik kqakoj qachuqʼabʼ che utzʼaqatisaxik ri xqachomaj ubʼanik.

5. ¿Jas preguntas kqil na?

⁵ Junam kukʼ ri cristianos re Corinto, weneʼ oj xuqujeʼ kʼax kqabʼan che utzʼaqatisaxik ri qachomam ubʼanik xa rumal che oj ajmakibʼ xuqujeʼ kqakʼex ri qachomanik. Ri jastaq che xaq kʼateʼ kkʼulmatajik xuqujeʼ kubʼano che kqatzʼaqatisaj ta ubʼanik ri qachomam (Ecl. 9:11; Rom. 7:18). Pa wajun kʼutunem riʼ, kqil na ri respuestas re ri preguntas riʼ: ¿Jas kqabʼano rech utz ri kqachaʼ ubʼanik?, ¿jas kqabʼano we kqilo che rajawaxik kqanikʼoj jun jastaq che qachaʼom chi ubʼanik? Xuqujeʼ ¿jas kojutoʼ rech kqakʼis ubʼanik ri xqamajo?

6. ¿Jampaʼ weneʼ rajawaxik kqakʼex jujun taq jastaq che qachaʼom ubʼanik?

⁶ Kʼo jastaq nim ubʼanik che kojkun taj kqakʼexo. Jun kʼutbʼal, kqaj taj kqaya kan upatanixik ri Jehová xuqujeʼ kqaj che amaqʼel kojux sukʼ che ri qakʼulaj (Mat. 16:24; 19:6). Are kʼu, kʼo nikʼaj chi jastaq che weneʼ rajawaxik kqakʼexo, rumal che qonojel taj junam ri e jastaq e kʼo pa qakʼaslemal. ¿Jas kojtowik rech are kqachaʼ ubʼanik ri utz taq jastaq?

7. ¿Jas rajawaxik kqataʼ che ri Dios xuqujeʼ jasche?

⁷ Kqataʼ qanojibʼal che ri Dios. Jehová xubʼano che Santiago xutzʼibʼaj: «We kʼu kʼo jun chiwe kʼa kʼo kraj ri unoʼj, chutaʼ che ri Dios [...]. Ri Dios kuyaʼ chke konojel, man xaq ta jubʼiqʼ kuyaʼo» (Sant. 1:5). Rumal che qonojel kajwataj qanoʼj pa jujun jastaq re ri qakʼaslemal, chqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová are chiʼ kqachaʼ ubʼanik jun jastaq xuqujeʼ are chiʼ keqasukʼumaj jujun chke ri qachaʼom ubʼanik. Rukʼ wariʼ, Jehová kuya ri tobʼanik chqe rech utz kqabʼan che uchaʼik ri e jastaq.

8. ¿Jas rajawaxik kqabʼano are chiʼ majaʼ kqachaʼ ubʼanik jun jastaq?

⁸ Kqatzukuj kʼi información. Chqanikʼoj ri utzij ri Dios, chqasikʼij uwach ri e wuj che kqakoj pa ri utinamit ri Jehová xuqujeʼ chojtzijon rukʼ jun qachalal che kuya kkubʼsax kʼuʼx chrij (Prov. 20:18). Nim ubʼanik che kqabʼan ronojel wariʼ are chiʼ tajin kqachomaj ukʼexik ri qachak, kqachomaj kojbʼe pa jun chi tinamit o are chiʼ kqachaʼ bʼenam pa jun tijobʼal rech kojkunik kqachʼak ri kajwataj chqe pa ri qakʼaslemal xuqujeʼ rech kqaya ta kan upatanixik ri Dios.

9. ¿Jas utzilal kuya chqe che qas kojchoman chrij ri qas kojkun che ubʼanik?

⁹ Kojchoman chrij ri rumal che kqachaʼ ubʼanik jun jastaq. Qas kʼo kuchomaj ri Jehová chrij ri rumal che keqabʼan ri e jastaq (Prov. 16:2). Areʼ kraj che qas kojchoman chrij ri qas kojkun che ubʼanik. Rumal laʼ, rajawaxik kojchoman chqij oj xuqujeʼ chkij ri e nikʼaj chik are chiʼ kqachaʼ ubʼanik jun jastaq. We kʼo jujun jastaq che  qas ta kojchoman chrij, weneʼ kubʼano che kojkun ta che ukʼisik ri xqachapleʼj ubʼanik. Chojchoman chrij che jun ala kraj kux precursor, are kʼu chiʼ kqʼax ri tiempo kkun ta che utzʼaqatisaxik ri horas xuqujeʼ kkikot ta chi che utzijoxik ri utzij ri Dios. Weneʼ xuchomaj che ri qas rumal che xux precursor are ukikotisaxik ri Jehová. Are kʼu, ¿la qastzij? Weneʼ xa rumal che xraj keʼukikotisaj ri unan utat o jun chi winaq che nim krilo.

10. ¿Jas kajwatajik rech keqakʼex jujun jastaq pa ri qakʼaslemal?

¹⁰ Chqilaʼ chi jun kʼutbʼal. Jun winaq che tajin kretaʼmaj chrij ri Biblia kuya kan utubʼaxik sikʼ. Nabʼe, kukoj nim uchuqʼabʼ xuqujeʼ kutubʼaj ta chi pa jun o kebʼ semanas, are kʼu kqaj chi jumul chupam wajun jastaq riʼ. Chukʼisbʼal, kkunik kuya kanoq. Ri uloqʼoqʼebʼal che ri Jehová xuqujeʼ rumal che qas kraj kukikotisaj, kubʼano che kuya kan utubʼaxik sikʼ (Col. 1:10; 3:23).

11. ¿Jasche rajawaxik che qetaʼm ri kqaj kqabʼano?

¹¹ Qas qetaʼm ri kqaj kqabʼano. Wariʼ kojutoʼ na che ukʼisik ri xqachapleʼj ubʼanik. Jun kʼutbʼal, we qachomam usikʼixik uwach ri Biblia ronojel taq qʼij are kʼu kʼo ta jun qaprograma, weneʼ kojkun ta che ubʼanik. * Jun chi kʼutbʼal: ri e kʼamal taq bʼe re jun congregación kkichomaj che kkimaj kisolixik ri e qachalal, are kʼu kqʼax ri tiempo xuqujeʼ kibʼanom ta ri xkichomaj. Jun tobʼanik rech kekun che ubʼanik ri xkichomaj are che utz kkibʼan ri preguntas riʼ: «¿La qilom chik e jachin taq ri e qachalal keʼeqasolij? ¿La qachomam chi ri qʼij che kqaj keʼeqasolij?».

12. ¿Jas weneʼ rajawaxik kqabʼano xuqujeʼ jasche?

¹² Kqabʼan jastaq che qas kojkun che ubʼanik. Kʼo ta jun chqe che kʼo utiempo, ri uchakubʼal xuqujeʼ ri uchuqʼabʼ che ubʼanik ronojel ri kraj kubʼano. Rumal laʼ rajawaxik kqabʼan jastaq che qas kojkun che ubʼanik. Jujun taq mul weneʼ rajawaxik kqakʼex jujun taq jastaq che kojkun ta che ubʼanik (Ecl. 3:6). Are kʼu, we kojchoman chrij ri qachaʼom ubʼanik, kqakʼex ri e jastaq che kajwatajik xuqujeʼ kqachomaj che kojkun che ukʼisik, ¿jas kojtoʼw che ukʼisik ri xqachapleʼj ubʼanik? Chqilaʼ jobʼ jastaq che kojkunik kqabʼano.

13. ¿Jas kqabʼano rech kqariq ri qachuqʼabʼ che ubʼanik ri qachomam?

¹³ Kqataʼ che ri Dios che kuya qachuqʼabʼ rech kqabʼan ri qachomam. Jehová kkunik kuya pa qanimaʼ ri «urayixik ubʼanik ri kqaj chuwach» xuqujeʼ ubʼanik ri kqachomaj (Filip. 2:13). Rumal laʼ chqataʼ uxlabʼixel che rech kqariq ri chuqʼabʼ che kajwataj chqe. Kqaya ta kan ubʼanik qachʼawem paneʼ kqʼalajinik che chanim ta kyaʼ chqe ri tajin kqataʼ. Jesús xubʼij: «Chitaʼ, kyataj kʼu na chiwe [ri uxlabʼixel]» (Luc. 11:9, 13).

14. ¿Jas kubʼan ri pixabʼ kʼo pa Proverbios 21:5 che qatoʼik rech kqabʼan ri xqachaʼ ubʼanik?

¹⁴ Kqatzʼibʼaj ri kqachomaj kqabʼano (chasikʼij uwach Proverbios 21:5). Rech kqabʼan apachike jastaq, rajawaxik kqatzʼibʼaj ri qachomam chrij ri kqabʼan che ubʼanik xuqujeʼ are kqabʼan ri qatzʼibʼam. Xaq junam, are chiʼ kqachaʼ ubʼanik jun jastaq, chqabʼanaʼ jun lista re ri jastaq che rajawaxik kqabʼano. We kʼo jun chak kʼax ubʼanik, utz che kqajach uwach rech qas kojkunik kqatzʼaqatisaj ubʼanik. Pablo xubʼij chke ri cristianos re Corintio che «ronojel nabʼe taq qʼij re ri semana» kkitas jubʼiqʼ kirajil, kʼateʼ ta kkimulij chiʼ kopan areʼ (1 Cor. 16:2). Jun chi utzilal kuya che  kqajach uwach ri qachak che kʼax ubʼanik are che qas ta kojbʼisonik.

15. Are chiʼ qatzʼibʼam chi ri kqaj kqabʼano, ¿jas más kojkunik kqabʼano?

¹⁵ Utzʼibʼaxik ri kqaj kqabʼano kojutoʼ che ubʼanik ri qachomam (1 Cor. 14:40). Jun kʼutbʼal, ri e kʼamal bʼe rajawaxik kkitzʼibʼaj ri kkichomaj ubʼanik, jachin kbʼanowik xuqujeʼ jampaʼ kkaj kkikʼis ubʼanik. We ri e kʼamal bʼe kkibʼan wariʼ kekunik kkitzʼaqatisaj ri kichomam ubʼanik (1 Cor. 9:26). Oj xuqujeʼ kojkunik jeʼ kqabʼano. Jun kʼutbʼal, kojkunik kqabʼan jun lista re ri jastaq che kqabʼan rojonel taq qʼij. Wariʼ xaq xiw ta kubʼano che kqakʼis ri qachomam ubʼanik, xaneʼ kqabʼan más jastaq pa jubʼiqʼ tiempo.

16. Junam rukʼ ri kubʼij Romanos 12:11, ¿jas jastaq nim ubʼanik kqabʼano rech kqatzʼaqatisaj ri qachomam ubʼanik?

¹⁶ Ukojik qachuqʼabʼ. Rech kbʼan ri tzʼibʼam xuqujeʼ ktzʼaqatisax ri chomam ubʼanik kajwataj chuqʼabʼ (chasikʼij uwach Romanos 12:11). Pablo xubʼij che Timoteo che kukoj uchuqʼabʼ rech kux jun utz ajtij xuqujeʼ che kuya ta kan ukojik uchuqʼabʼ. Wajun pixabʼ riʼ kajwatajik pa apastaneʼ ri kqaj kqabʼan pa ri qakojonik (1 Tim. 4:13, 16).

17. ¿Jas tobʼanik kuya chqe ri kubʼij pa Efesios 5:15, 16 rech kqabʼan ri qachomam?

¹⁷ Utz kbʼan che ukojik ri tiempo (chasikʼij uwach Efesios 5:15, 16). Chqachomaj jampaʼ kqabʼan jun jastaq tekʼuriʼ kqakʼex taj. Kqachomaj taj che kopan na jun utzalaj tiempo, rumal che weneʼ kopan taj (Ecl. 11:4). Kqaya ta bʼe che ri jastaq nim ta ubʼanik kresaj ri qatiempo xuqujeʼ ri chuqʼabʼ che kajwataj chqe rech kqabʼan jastaq che nim ubʼanik (Filip. 1:10). We kojkunik, chqatasaʼ qatiempo che kʼo ta jun jastaq kukʼex ri qachomam ubʼanik. Chqabʼij chke ri nikʼaj chik che kajwataj tiempo chqe rech qas kojchoman chrij ri tajin kqabʼano. Chqachupuʼ ri teléfono, kʼateʼ kqil ri correo o ri redes sociales are chiʼ jamal chi qawach. *

18, 19. Are chiʼ qachomam chi ubʼanik jun utz jastaq, ¿jas kojtowik rech kubʼan ta kebʼ qakʼuʼx paneʼ kʼax ubʼanik?

¹⁸ Chojchoman chrij ri utzilal kqariqo. Kojkunik kqajunamaj ri kqariq chukʼisbʼal ri qachak rukʼ ubʼanik jun viaje. We kqaj kojopan pa jun lugar, rajawaxik kqakoj qachuqʼabʼ rech kojopanik paneʼ kʼo kʼax pa ri bʼe. Junam rukʼ, we kojchoman chrij ri utzilal che kqariqo rumal ri utz kqachaʼ ubʼanik, kubʼan ta kebʼ qakʼuʼx paneʼ kqariq kʼax che ubʼanik (Gál. 6:9).

¹⁹ Uchaʼik xuqujeʼ ubʼanik utz taq jastaq pa ri qakʼaslemal kʼax ubʼanik. Are kʼu rukʼ ri utobʼanik ri Jehová kkʼojiʼ qanojibʼal xuqujeʼ ri chuqʼabʼ che kajwataj chqe rech kqatzʼaqatisaj ri xqachapleʼj ubʼanik.