1, 2. ¿Jasche kimik ri oj cristianos rajawaxik che kqanikʼoj ri kukʼut ri wuj Levítico?

RI APÓSTOL Pablo xunaʼtasaj che Timoteo che «ronojel ri Tzʼibʼatalik petinaq rukʼ ri Dios: utz che tijonik» (2 Tim. 3:16). Jun chke ri wuj che kʼo pa ri «Tzʼibʼatalik» are Levítico. ¿Jas kachomaj at chrij? E jujun winaq kkichomaj che xa jun wuj che kuya kʼi taqanik che kajwataj ta chi chqe kimik. Are kʼu ri oj qastzij cristianos jeʼ ta kqachomaj.

² Qʼaxinaq chi tres mil quinientos junabʼ che tzʼibʼam ri wuj Levítico, Jehová xubʼano che xtzʼibʼax «che qatijoxik» (Rom. 15:4). Wajun wuj riʼ kojutoʼ che uchʼobʼik ri uchomanik ri Dios, rumal laʼ rajawaxik che kqanikʼoj ri kukʼutu. Qastzij riʼ, kʼo kʼi kqetaʼmaj chrij. Chqilaʼ kajibʼ che.

3. ¿Jasche ktzujux tabʼal toqʼobʼ pa ri nimaqʼij re ri Qʼij re Kuybʼal mak o Día de Expiación?

³ Nabʼe kʼutunem: rajawaxik kojqaj chuwach ri Jehová rech kukʼam ri qasipanik. Pa ri nimaqʼij re ri Qʼij re Kuybʼal mak o Día de Expiación che kbʼan ronojel taq junabʼ, ri e winaq re ri tinamit Israel kkimulij kibʼ, are kʼu ri kojol tabʼal toqʼobʼ keʼutzujuj ri e chikop che tabʼal toqʼobʼ. Wariʼ kunaʼtasaj chke ri israelitas che rajawaxik kkikoj kichuqʼabʼ rech kemakun taj. Are kʼu kʼo jun jastaq che rajawaxik kubʼan ri kojol tabʼal toqʼobʼ pa ri qʼij riʼ are chiʼ majaʼ kok pa ri Santísimo rukʼam bʼi ri kikʼ che kkoj che tabʼal toqʼobʼ, wariʼ más nim ubʼanik chuwach ri kuybʼal kimak ri e kʼo pa ri tinamit.

4. Junam rukʼ ri kqil pa Levítico 16:12, 13, ¿jas kubʼan ri kojol tabʼal toqʼobʼ pa ri nabʼe mul che kok pa ri Santísimo pa ri Qʼij re Kuybʼal mak? (Chawilaʼ ri wachbʼal re ri uwach ri wuj).

 ⁴ (Chasikʼij uwach Levítico 16:12, 13). Chojchoman chrij ri kkʼulmatajik. Ri kojol tabʼal toqʼobʼ kok bʼi pa ri tabernáculo. Ukʼamom bʼi kʼokʼalaj incienso chupam jun alaj kʼolbʼal xuqujeʼ pa ri jun chi uqʼabʼ ukʼamom bʼi jun braserillo re oro che nojinaq che rachaq qʼaqʼ. Ktakʼiʼ chuwach ri cortina che kuchʼuq ri okibʼal re ri Santísimo. Rukʼ nimalaj machʼachʼem, are ri nabʼe mul kok pa ri qʼij riʼ (are kʼu kamul kok chi na) xuqujeʼ ktakʼiʼ chuwach ri Arca del Pacto. Xaq taneʼ junam che, kkʼojiʼ chuwach ri Jehová. Tekʼuriʼ, kuya ri incienso pa ri rachaq qʼaqʼ, ri tabernáculo knoj che ri kʼokʼalaj ruxlabʼ. * Qʼaxinaq chi jubʼiqʼ tiempo, kok chi jumul pa ri Santísimo rukʼ ri kikʼ re ri sipanik re kuybʼal mak. Chojchoman chrij wariʼ: nabʼe kuporoj ri incienso tekʼuriʼ kuya ri kikʼ re ri sipanik re kuybʼal mak.

5. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri ukojik incienso pa ri Qʼij re Kuybʼal mak?

⁵ ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri ukojik incienso pa ri Qʼij re Kuybʼal mak? Ri Biblia kujunamaj ri incienso rukʼ ri kichʼawem ri e sukʼ upatanelabʼ ri Dios (Sal. 141:2; Apoc. 5:8). Chnaʼtaj chqe che ri kojol tabʼal toqʼobʼ kukʼam bʼi ri incienso chuwach ri Jehová rukʼ nimalaj machʼachʼem. Xaq junam, are chiʼ kqabʼan qachʼawem che ri Dios, kqabʼan rukʼ nimalaj machʼachʼem. Sibʼalaj nim kqilo che ri Bʼanol re ri kajulew kuyaʼo che kojqebʼ rukʼ, junam che kubʼan jun alkʼwalaxel rukʼ ri utat (Sant. 4:8). Kraj che kojux rachiʼl (Sal. 25:14). Wariʼ sibʼalaj nim ubʼanik chqawach oj rumal laʼ kqaj taj kqabʼan jun jastaq che utz ta krilo.

6. ¿Jas kukʼut chqawach chrij ri Jesús che ri kojol tabʼal toqʼobʼ nabʼe kuporoj ri incienso tekʼuriʼ kutzujuj ri tabʼal toqʼobʼ?

⁶ Chnaʼtaj chqe che rajawaxik che ri kojol tabʼal toqʼobʼ nabʼe kuporoj ri incienso tekʼuriʼ kutzujuj ri tabʼal toqʼobʼ. Jeriʼ kretaʼmaj che kqaj chuwach ri Jehová. ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? Are chiʼ ri Jesús xkʼojiʼ cho ri uwach Ulew, chiʼ majaʼ kuya ri ukʼaslemal xubʼan jun jastaq nim ubʼanik, jun jastaq más nim na ubʼanik chuwach ri kikolik ri e winaq. Rech xkʼam ri utabʼal toqʼobʼ rumal ri Jehová, rajawaxik xunimaj rukʼ sukʼilal pa ronojel ri ukʼaslemal. Rukʼ wariʼ, xukʼutu che ri qas utz kbʼanik are unimaxik ri Jehová. Jesús xukʼutu che sibʼalaj sukʼ xuqujeʼ utz ri uqʼatbʼal tzij ri uTat.

7. ¿Jasche xqaj chuwach ri Jehová ronojel ri xubʼan ri Jesús pa ri ukʼaslemal are chiʼ xkʼojiʼ cho ri uwach Ulew?

⁷ Jesús rukʼ tzʼaqatil xunimaj ri sukʼalaj taq utaqanik ri Jehová pa ronojel ri ukʼaslemal cho ri uwach Ulew. Kʼo ta jun taqchibʼal xqʼaten ri Jesús che utoʼik uwiʼ ri uqʼatbʼal tzij ri uTat, mawi ri kʼaxalaj kamikal che xuriqo (Filip. 2:8). Are chiʼ Jesús xuriq kʼax, xubʼan uchʼawem «xuraq uchiʼ, xoqʼik» (Heb. 5:7). Rukʼ ronojel ranimaʼ xubʼan ri uchʼawem wariʼ xubʼano che qas kraj knimanik. Ri e chʼawem riʼ xux chuwach ri Jehová junam rukʼ ri kʼokʼalaj ruxlabʼ ri incienso. Ronojel ri xubʼan ri Jesús pa ri ukʼaslemal xqaj chuwach ri uTat xuqujeʼ xubʼan nim che ri nimalaj uqʼatbʼal tzij.

8. ¿Jas kqabʼan che ubʼanik qe ri xubʼan ri Jesús?

⁸ Kojkunik kqabʼan qe ri xubʼan ri Jesús are chiʼ kqakoj qachuqʼabʼ che unimaxik ri utaqanik ri Dios xuqujeʼ kojux sukʼ che. Are chiʼ kqariq kʼax, sibʼalaj kqataʼ che ri  Jehová che kuya ri tobʼanik chqe rumal che kqaj kojux utz chuwach. Are chiʼ kqabʼan ronojel wariʼ, kqakʼutu che utz kqil ri kubʼan che uqʼatik tzij. Qetaʼm che kuta ta ri qachʼawem we kqabʼan jastaq che utz ta krilo. Are kʼu, we kqabʼan ri jastaq che kqaj chuwach, kojkunik kqakubʼsaj qakʼuʼx che kril ri qachʼawem junam rukʼ ri kʼokʼalaj ruxlabʼ ri incienso. Xuqujeʼ qas kojkunik kqabʼij che ri qasukʼilal xuqujeʼ ri qanimanik kqaj chuwach ri qaTat kʼo pa ri kaj (Prov. 27:11).

9. ¿Jas rumal che kyaʼ ri e sipanik re utzirisan ibʼ u ofrendas de paz?

⁹ Ukabʼ kʼutunem: kqapatanij ri Jehová rumal che kojmaltyoxin che. Chqanikʼoj chi jun jastaq nim ubʼanik che kbʼan che uqʼijilaxik ri Dios pa Israel: ri e sipanik re utzirisan ibʼ u ofrendas de paz. * Pa ri wuj Levítico, kqetaʼmaj che ri israelitas kekunik kkitzujuj ri sipanik re utzirisan ibʼ che «uyaʼik maltyoxinik» (Lev. 7:11-13, 16-18). Kkiya ta ri e sipanik riʼ rumal che xa kbʼix chke. Wariʼ kukʼutu che are jun sipanik che qas kel lo pa kanimaʼ nojinaq che loqʼoqʼebʼal che ri Jehová, ri kiDios. Ri ufamilia ri winaq che kyaʼow ri sipanik xuqujeʼ ri e kojol tabʼal toqʼobʼ are ketijow ri utijal ri chikop che kyaʼ che tabʼal toqʼobʼ. Are kʼu, kʼo jujun chʼaqap re ri chikop che xaq xiw che ri Jehová kyaʼ wi. ¿Jachike riʼ?

10. ¿Jas kukʼut chqawach ri e sipanik re utzirisan ibʼ che kubʼij Levítico 3:6, 12, 14-16 chrij ri rumal che Jesús xubʼan ri urayibʼal ri uTat?

¹⁰ Urox kʼutunem: kqaya ronojel ri utz  taq jastaq che ri Jehová rumal che kqaloqʼoqʼej. Ri más utz kril ri Jehová che jun chikop are ri uxepoyil o grasa. Xuqujeʼ xubʼij che ri órganos vitales, junam rukʼ ri riñones sibʼalaj utz chuwach (chasikʼij uwach Levítico 3:6, 12, 14-16). Rumal laʼ Jehová sibʼalaj kkikotik we jun israelita kuya ri órganos vitales xuqujeʼ ri uxepoyil ri awaj che, che tabʼal toqʼobʼ. Ri israelita che kuya jun sipanik junam rukʼ wariʼ kukʼutu che qas kraj kuya ri más utz che ri Jehová. Junam rukʼ wariʼ, Jesús xuya ri más utz che ri Jehová are chiʼ xupatanij rukʼ ronojel ranimaʼ rumal ri nimalaj uloqʼoqʼebʼal che (Juan 14:31). Chuwach ri Jesús ri ubʼanik ri urayibʼal ri Dios xuqujeʼ ri unimaxik ri utaqanik sibʼalaj nim ubʼanik (Sal. 40:8). Qastzij riʼ che Jehová ¡sibʼalaj utz xril ri xubʼan ri uKʼojol!

11. a) ¿Jas kjunamataj wi ri upatanixik ri Dios rukʼ ri e sipanik re utzirisan ibʼ? b) ¿Jas kubʼsal kʼuʼx kuya wariʼ chqe?

¹¹ Ri e sipanik re utzirisan ibʼ, are jun sipanik che kbʼan rukʼ ronojel animaʼ xuqujeʼ are jun kʼutbʼal re uloqʼoqʼexik ri Dios. Upatanixik ri Jehová kjunamataj rukʼ ri e sipanik riʼ, rumal che rukʼ ronojel qanimaʼ kqakʼut chuwach ri kqanaʼ che. Kqaya ri más utz che rumal che qas kqaloqʼoqʼej rukʼ ronojel qanimaʼ. Qastzij riʼ che areʼ kkikotik are chiʼ keril millones winaq kkipatanij rumal che sibʼalaj kkiloqʼoqʼej xuqujeʼ nim kkil ri e utaqanik. Kuya kubʼsal kʼuʼx chqe rumal che areʼ xaq xiw ta nim kril wi ri kqabʼano xaneʼ xuqujeʼ nim krilo jasche kqabʼan ri jastaq. Jun kʼutbʼal, we rumal che nim chi qajunabʼ kojkun ta chik kqabʼan ri kqaj, kojkunik kqachʼobʼo che Jehová xaq xiw ta kril ri kojkun ta che ubʼanik. Weneʼ kqachomaj che qas ta nim ri kojkun che uyaʼik che, are kʼu areʼ, are kril ri qachuqʼabʼ kqakoj che upatanixik rukʼ nimalaj loqʼoqʼebʼal. Kkikot che ukʼamik ri más utz kojkun che uyaʼik che.

12. ¿Jas xunaʼ ri Jehová are chiʼ xyaʼ ri e sipanik re utzirisan ibʼ che xuqujeʼ jas ri qas kqachʼobʼo?

¹² ¿Jas kukʼut chqawach ri e sipanik re utzirisan ibʼ? Ojer ri Jehová sibʼalaj xkikotik are chiʼ xpaqiʼ ri kʼokʼalaj ruxlabʼ ri utz taq uchʼaqapil ri chikop che xkoj che tabʼal toqʼobʼ. Rumal laʼ kimik kqachʼobʼo che Jehová sibʼalaj kkikotik are chiʼ kqapatanij rukʼ ronojel qanimaʼ (Col. 3:23). Chojchoman chrij ri kikotemal kunaʼo. Areʼ sibʼalaj nim kril ri loqʼoqʼebʼal che kqakʼutu are chiʼ kqapatanij, we nim o nim ta ri kqabʼano, ksach ta che (Mat. 6:20; Heb. 6:10).

13. Junam rukʼ ri kubʼij Levítico 9:23, 24, ¿jas xubʼan Jehová che ukʼutik che utz xrilo che xechaʼ e kojol tabʼal toqʼobʼ?

¹³ Ukaj kʼutunem: Jehová kutewchij ri utinamit che kʼo pa ri uwach Ulew. Chqanikʼoj ri xkʼulmataj pa ri junabʼ 1512 nabʼe chuwach ri qaqʼij, are chiʼ xbʼan ri tabernáculo chunaqaj ri juyubʼ Sinaí (Éx. 40:17). Moisés are ri kʼamal bʼe pa ri riqbʼal ibʼ are chiʼ xchaʼ Aarón xuqujeʼ ri e ralkʼwal che e kojol tabʼal toqʼobʼ. Ri Israelitas nabʼe mul xkimulij kibʼ che rilik ri kkibʼan ri e kojol tabʼal toqʼobʼ che kitzujuxik ri e chikop chuwach ri Jehová (Lev. 9:1-5). ¿Jas xubʼan Jehová che ukʼutik che utz xrilo che xechaʼ e kojol tabʼal toqʼobʼ? Are chiʼ Aarón xuqujeʼ Moisés xkitaʼ tewchibʼal che ri Jehová pa kiwiʼ ri israelitas, Jehová xutaq lo qʼaqʼ chikaj che utijik ronojel ri chikop che yaʼom pa uwiʼ ri porobʼal (chasikʼij uwach Levítico 9:23, 24).

14. ¿Jasche sibʼalaj nim ubʼanik chqawach kimik che ri Dios xuya ri utobʼanik che ri chak re ukojik tabʼal toqʼobʼ re Aarón?

¹⁴ Rukʼ wajun nimalaj kʼutbʼalriʼ, Jehová xukʼutu che kuya ri utobʼanik che ri  chak re ri ukojik tabʼal toqʼobʼ o sacerdocio re Aarón. Are chiʼ ri israelitas xkilo che ri Dios utz xril ri chak kkibʼan ri e kojol tabʼal toqʼobʼ, xkichʼobʼo che xuqujeʼ e areʼ rajawaxik kkiya ronojel ri kitobʼanik chke. Wariʼ sibʼalaj nim ubʼanik chqawach oj, rumal che ri xkibʼan ri e kojol tabʼal toqʼobʼ ojer kanoq xukʼut lo ri kubʼan na ri nimalaj kinimal ri kojol tabʼal toqʼobʼ qech oj. Cristo are ri nimalaj Kojol tabʼal toqʼobʼ, xuqujeʼ rukʼ areʼ kepatanin pa ri kaj e 144.000 kojol tabʼal toqʼobʼ xuqujeʼ qʼatal taq tzij (Heb. 4:14; 8:3-5; 10:1).

15, 16. ¿Jas e kʼutbʼal kʼolik che ri Jehová kuya ri utobʼanik che «ri jikalaj pataninel, utz uchomanik»?

¹⁵ Pa ri 1919, Jesús xuchaʼ jun alaj jupuq cristianos che kebʼe pa ri kaj rech kux «ri jikalaj pataninel, utz uchomanik». Wajun jupuq qachalal riʼ, ukʼamom kibʼe ri nikʼaj chi cristianos che utzijoxik ri utzij ri Dios xuqujeʼ kuya «ri tzuqbʼal kech pa ri kiqʼijol» (Mat. 24:45). ¿La e kʼo kʼutbʼal kqilo che ri Dios utz kril ri tajin kubʼan wajun «jikalaj pataninel, utz uchomanik»?

¹⁶ Satanás xuqujeʼ ri e winaq che e kʼo pa uqʼabʼ sibʼalaj kikojom kichuqʼabʼ che uqʼatexik ri uchak wajun jikalaj pataninel riʼ, utz uchomanik. Qastzij che, wajun jupuq qachalal mat e kunaq riʼ che ubʼanik ri chak wet mat uyaʼom ri utobʼanik ri Jehová chke. Bʼanom kebʼ guerras mundiales xuqujeʼ uriqom kʼax ri ukojik ri pwaq pa ronojel uwach Ulew; xuqujeʼ, sibʼalaj nimaʼq taq kʼax bʼanom che ri utinamit ri Dios. Paneʼ kʼulmatajinaq wariʼ, ri jikalaj pataninel, utz uchomanik amaqʼel uyaʼom ri kajwataj che ri kikojonik ri cristianos pa ri uwach Ulew. Chojchoman chrij ri kʼiʼalaj taq wuj che kʼo qukʼ che kesipaxik xuqujeʼ  che e bʼanom pa más che novecientos chʼabʼal. Wariʼ are jun nimalaj kʼutbʼal che kʼo ri utobʼanik ri Dios qukʼ. Ri utzijoxik utzij ri Dios are jun chke ri e tewchibʼal yaʼom chqe. Ri e utzalaj taq tzij tajin kyaʼ ubʼixik «pa ronojel ri uwach Ulew» (Mat. 24:14). Wariʼ kukʼutu che ri Jehová tajin kukʼam ubʼe xuqujeʼ tajin kutewchij rukʼ kʼi jastaq ri utinamit.

17. ¿Jas kqabʼan che ukʼutik che kqaya ri qatobʼanik che ri utinamit ri Jehová?

¹⁷ Chqabʼanaʼ ri preguntas riʼ: «¿La kinmaltyoxij che in kʼo chkixoʼl ri e winaq che e kʼo pa ri utinamit ri Dios pa ri uwach Ulew?». Sibʼalaj kqʼalajinik che Jehová tajin kutoʼ ri utinamit junam rukʼ ri xubʼano are chiʼ xutaq lo qʼaqʼ pa ri kaj pa ri uqʼij ri Moisés xuqujeʼ Aarón. Qas qʼalaj che kʼo kʼi rumal che kojmaltyoxinik (1 Tes. 5:18). ¿Jas kqabʼan che ukʼutik che kqaya ri qatobʼanik che ri utinamit ri Jehová? Kqabʼan pa qakʼaslemal ri e pixabʼ re ri Biblia che e kʼo pa ri e wuj, pa ri e riqbʼal ibʼ xuqujeʼ pa ri e nimaʼq taq riqbʼal ibʼ, xuqujeʼ kqakoj ronojel qachuqʼabʼ che utzijoxik utzij ri Dios xuqujeʼ keqatoʼ ri e winaq rech keʼux tijoxelabʼ re ri Cristo (1 Cor. 15:58).

18. ¿Jas qas kqaj kqabʼano?

¹⁸ Rajawaxik qas kqakoj qachuqʼabʼ rech kqabʼan pa qakʼaslemal ri kʼutunem che kʼo pa ri wuj Levítico. Chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech kojqaj chuwach ri Jehová xuqujeʼ rech kukʼam ri qasipanik kqaya che. Chqapatanij ri Dios rumal che kojmaltyoxin che. Chqayaʼ ri más utz che, rumal che kqaloqʼoqʼej rukʼ ronojel qanimaʼ. Xuqujeʼ chqayaʼ ronojel ri qatobʼanik che ri utinamit. Ubʼanik ronojel ri e jastaq riʼ, kqakʼut chuwach ri Jehová che nim kqil upatanixik xuqujeʼ che oj uTestigos.