Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 44

¿Jas kraj kubʼij che nim ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Jehová chqe?

¿Jas kraj kubʼij che nim ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Jehová chqe?

«Ri Ajawaxel [...] junalik kʼut ri uloqʼoqʼebʼal kʼuʼx» (SAL. 136:1).

BʼIXONEM 108 Ri sukʼalaj uloqʼoqʼebʼal ri Jehová

RI KQETAʼMAJ NA *

1. ¿Jas kubʼij ri Jehová chqe che rajawaxik kqabʼano?

RI JEHOVÁ sibʼalaj utz kunaʼ ukʼutik ri nim loqʼoqʼebʼal kʼuʼx (Os. 6:6). Xuqujeʼ kubʼij chke ri upatanelabʼ che je kkibʼano. Ri qaDios xukoj ri qʼaxal tzij Miqueas che ubʼixik chqe che rajawaxik kqabʼan ri sukʼilal o kqakʼut nim loqʼoqʼebʼal kʼuʼx (Miq. 6:8). Rech kojkunik kqabʼan ri xubʼij, rajawaxik kqetaʼmaj jas riʼ ri nim loqʼoqʼebʼal kʼuʼx.

2. ¿Jas riʼ ri nim loqʼoqʼebʼal kʼuʼx?

2 Ri tzij nim loqʼoqʼebʼal kʼuʼx o «amor leal» kriqitaj weneʼ 230 mul pa La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo. Y ¿jas riʼ ri nim loqʼoqʼebʼal kʼuʼx? Ri glosario re wajun Biblia riʼ kubʼij: «Kchʼaw chrij ri loqʼoqʼebʼal kunaʼ jun winaq rumal che kuchʼobʼo che rajawaxik kloqʼoqʼenik, rumal che kʼo ukojonik, rumal che kuchʼobʼo che kbʼan taj kuya kan ri winaq ri kuloqʼoqʼej y rumal che qas bʼenaq ranimaʼ rukʼ. Kʼi mul are qas kʼo ubʼanik rukʼ ri loqʼoqʼebʼal kunaʼ ri Dios chke ri winaq, are kʼu xuqujeʼ kchʼaw chrij ri uloqʼoqʼebʼal jun winaq che jun chi winaq». Ri Jehová are ri qas kʼutuwinaq wajun loqʼoqʼebʼal riʼ. Pa wajun kʼutunem riʼ, kojchʼaw na chrij jas kubʼan ri Jehová che ukʼutik ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chke ri winaq y pa ri jun chi kʼutunem kqil na jas kqabʼan oj ri upatanelabʼ ri Dios rech kqakʼut wajun loqʼoqʼebʼal chke ri e nikʼaj chik.

RI JEHOVÁ SIBʼALAJ «NIM PA LOQʼOQʼEBʼAL KʼUXAJ»

3. ¿Jas xubʼij ri Jehová che ri Moisés?

3 Are chiʼ kʼateʼ xeʼel lo ri israelitas pa Egipto, ri Jehová xubʼij ri ubʼiʼ y ri e ubʼantajik che ri Moisés. Xubʼij wariʼ: «¡Ri Ajawaxel! ¡Ri Ajawaxel! ¡Dios junalik, xuqujeʼ toqʼob’isal wachaj, kochʼonel xuqujeʼ nim pa loqʼoqʼebʼal kʼuxaj xuqujeʼ qastzij! Ri kkanaj jik pa ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx pa kiwiʼ kʼi mil taq ijaʼlil, xuqujeʼ kusach mak che ri bʼanoj etzelal, ri kʼulelanik xuqujeʼ ri makaj» (Éx. 34:6, 7). Rukʼ waʼ ri jeʼlikalaj taq tzij, ri Jehová xukʼutu che kʼo ta kjunamataj wi ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx. Chqilampeʼ jasche.

4, 5. a) ¿Jas xubʼij ri Jehová chrij ri ubʼantajik? b) ¿Jas preguntas kqatzalij na uwach?

4 Ri Jehová xaq xiw ta xubʼij che kʼo loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx, xaneʼ che «nim pa loqʼoqʼebʼal kʼuxaj». Wajun bʼantajik riʼ kriqitaj pa nikʼaj chi textos re ri Biblia (Núm. 14:18; Neh. 9:17; 13:22; Sal. 86:15; 103:8; Joel 2:13; Jon. 4:2). Pa ronojel xaq xiw kchʼaw chrij ri Jehová, chrij ta nijun winaq. ¿La mat qastzij che nim ubʼanik che ri Jehová sibʼalaj kchʼaw chrij ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx? Qas qʼalaj che wajun bʼantajik sibʼalaj nim ubʼanik chuwach. * Rumal bʼaʼ riʼ ri qʼatal tzij David xubʼij wariʼ rukʼ kikotemal: «Are kʼu ri loqʼoqʼebʼal kʼuʼx la, Ajawaxel, kopan kʼa chikaj [...]. ¡Sibʼalaj mayibʼal ri loqʼoqʼebʼal kʼuʼx la, nuDios! Ri winaq kkitzukuj uchʼuqik kibʼ chuxeʼ ri xikʼ la» (Sal. 36:5, 7). ¿E kʼu ri oj? ¿La sibʼalaj nim kqil wi ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Dios junam rukʼ ri xubʼan ri David?

5 Rech kqachʼobʼ más ri kraj kubʼij ri nim loqʼoqʼebʼal kʼuʼx, kqatzalij na kiwach we kebʼ preguntas riʼ: ¿jachin chke kukʼut wi ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Jehová? y ¿jas utzilal kuya chqe ri ubʼanom ri Jehová rumal ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx?

¿JACHIN CHKE KUKʼUT WI RI NIM LOQʼOQʼEBʼAL UKʼUʼX RI JEHOVÁ?

6. ¿Jachin chke kukʼut wi ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Jehová?

6 ¿Jachin chke kukʼut wi ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Jehová? Ri Biblia kukʼutu che kojkunik keqaloqʼoqʼej kʼi jastaq, junam rukʼ «ri kʼajisabʼal wachaj», «ri etaʼmanik», ri vino y ri aceite, y ri «noʼj», wariʼ xaq e jujun kʼutbʼal (Prov. 12:1; 21:17; 29:3). Are kʼu ri nim loqʼoqʼebʼal kʼuʼx kʼo ta jumul kkʼut chke xaq e jastaq; xaq xiw kbʼan ukʼutik chke ri winaq. ¿La kraj kubʼij wariʼ che ri Jehová kukʼut ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx che apachike winaq? Je taj, xaq xiw kukʼut ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chke ri kʼo jun utz kachilanik rukʼ. Ri qaDios kuya ta kan kiloqʼoqʼexik ri rachiʼl. Kʼo jeʼlikalaj taq jastaq kraj kuya chke y keʼuwonobʼaʼ ta kanoq.

Ri Jehová kuya utzalaj taq jastaq chke ri winaq xuqujeʼ ne ri winaq che kkiya ta uqʼij. (Chawilaʼ ri párrafo 7). *

7. ¿Jas ubʼanom ri Jehová che ukʼutik ri uloqʼoqʼebʼal chke konojel ri winaq?

7 Ri Jehová ukʼutum ri uloqʼoqʼebʼal chke konojel ri winaq. Ri Jesús xubʼij wariʼ che jun achi, Nicodemo ubʼiʼ: «Chiʼ kqil wi chi ri Dios sibʼalaj keʼuloqʼoqʼej ri winaq cho ri uwach Ulew [kraj kubʼij, konojel ri winaq], xuya kʼut ri uKʼojol, ri xa jun kʼolik, rech konojel ri kekojon che, man ksach ta kiwach, xaneʼ kkʼojiʼ na junalik kikʼaslemal» (Juan 3:1, 16; Mat. 5:44, 45).

Ri qʼatal tzij David y ri qʼaxal tzij Daniel xkibʼij che ri Jehová kukʼut ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chke ri ketaʼm uwach, ri keqʼijilanik, ri keloqʼoqʼenik y ri keniman che. (Chawilaʼ ri párrafos 8 y 9).

8, 9. a) ¿Jasche ri Jehová kukʼut ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chke ri upatanelabʼ? b) ¿Jas kqil chanim?

8 Junam rukʼ ri qabʼim chik, ri Jehová xaq xiw kukʼut ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chke ri kʼo jun utz kachilanik rukʼ, kraj kubʼij ri upatanelabʼ. Wariʼ qas qʼalaj rumal ri xkibʼij ri qʼatal tzij David y ri qʼaxal tzij Daniel rukʼ ri utobʼanik ri Jehová. Jun kʼutbʼal, ri David xutzʼibʼaj: «Chyaʼ la amaqʼel ri loqʼoqʼebʼal kʼuʼx la xuqujeʼ ri sukʼilal la chke ri ketaʼm wach la» y «ri uloqʼoqʼebʼal kʼuʼx ri Ajawaxel re chbʼe qʼij saq chke ri keyoʼw uqʼij». Y ri Daniel xubʼij: «Ajawaxel, nimalaj Dios ri xuqujeʼ kʼo ukuʼinem, ri amaqʼel ketzʼaqatisaj la ri kchiʼj la kkʼut kʼu la ri loqʼoqʼebʼal kʼuʼx la chke ri keloqʼoqʼen che la ri xuqujeʼ kkitzʼaqatisaj kibʼanik ri e taqomal la» (Sal. 36:10; 103:17; Dan. 9:4). Junam rukʼ ri kqilo, kukʼut ri nimalaj loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chke ri upatanelabʼ rumal che ketaʼm uwach, kkiya uqʼij, kkiloqʼoqʼej y kkibʼan ri e utaqomal. Ri areʼ xaq xiw chke ri e kʼo pa ri utinamit kukʼut wi wajun bʼantajik riʼ, rumal che xaq xiw e areʼ kkiya ri qʼijilanik che junam rukʼ ri kqaj chuwach.

9 Are chiʼ majaʼ kqamaj upatanixik ri Jehová, ukʼutum chi ri uloqʼoqʼebʼal chqe, ri ukʼutum chke konojel ri winaq (Sal. 104:14). Are kʼu, are chiʼ xqamaj uqʼijilaxik xukʼut ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chqe. Kqabʼij wariʼ rumal che ri Jehová kubʼij wariʼ che ri utinamit: «Ri nuloqʼoqʼebʼal kʼuʼx chawe man kkʼextaj taj» (Is. 54:10). Y ri David qas xril wariʼ pa ri ukʼaslemal, rumal laʼ xubʼij: «Ri Ajawaxel are kbʼe ranimaʼ rukʼ ri winaq ri jik kbʼin chuwach» (Sal. 4:3). ¿Jas rajawaxik kqabʼano rumal che kqilo che ri Jehová sibʼalaj nim ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chqe? Ri ajtzʼibʼ re jun salmo xubʼij: «Jachin ri kʼo unoʼj, chukojoʼ retal waʼ chuchʼobʼoʼ kʼu ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Ajawaxel» (Sal. 107:43). Rukʼ wajun pixabʼ che kuya ri Dios chqe, chqilampeʼ oxibʼ ubʼanik che kqariq ri utzilal kuya ri ubʼanom ri Jehová rumal ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx.

¿JAS UTZILAL KUYA CHQE RI UBʼANOM RI DIOS RUMAL RI NIM LOQʼOQʼEBʼAL UKʼUʼX?

Ri Jehová kuya nimaʼq taq tewchibʼal chke ri kepatanin che. (Chawilaʼ ri párrafos 10 kopan 16). *

10. ¿Jas utzilal kuya chqe retaʼmaxik che ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Dios kkʼis taj? (Salmo 31:7).

10 Ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Dios junalik o kkʼis taj. Kojom 26 mul wajun bʼantajik nim ubʼanik re ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Jehová pa ri Salmo 136. Ri nabʼe versículo kubʼij: «Che’iyaʼ maltyoxinik che ri Ajawaxel, utz kʼut ri areʼ, junalik kʼut ri uloqʼoqʼebʼal kʼuʼx» (Sal. 136:1). Pa ronojel ri versículos, kumaj bʼi pa 1 kopan 26 kojom ri e tzij riʼ: «Junalik kʼut ri uloqʼoqʼebʼal kʼuʼx». Are chiʼ kqasikʼij uwach wajun salmo, kqilo che ri Jehová jalajoj kubʼan che ukʼutik ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx y amaqʼel kukʼutu. Ri e tzij «junalik kʼut ri uloqʼoqʼebʼal kʼuʼx» kukʼut chqawach che kkʼextaj ta ri uloqʼoqʼebʼal ri Dios che ri utinamit. ¡Sibʼalaj kuya qachuqʼabʼ retaʼmaxik che ri Jehová keʼuwonobʼalaʼ ta kan ri upatanelabʼ! Xaneʼ kkʼojiʼ kukʼ ri kepatanin che, más na are chiʼ kkiqʼaxej kʼaxkʼolil. Ri utzilal kuya chqe: Retaʼmaxik che ri Jehová kʼo qukʼ, kuya ri kikotemal y ri chuqʼabʼ che kajwataj chqe che uchʼijik taq ri kʼax y rech kojel ta kan pa ri bʼe che kojukʼam bʼi pa ri kʼaslemal kʼo ta ukʼisik (chasikʼij uwach Salmo 31:7).

11. Junam rukʼ ri kubʼij Salmo 86:5, ¿jas kbʼanow che ri Jehová che kraj kkuyunik?

11 Ri Dios kukuy qamak rumal ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx. Rumal ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Jehová kraj kukuy umak ri winaq che kuya kan ubʼanik ri umak y kukoj uchuqʼabʼ che ukʼexik ri ukʼaslemal. Pa jun salmo, ri David xubʼij waʼ taq tzij chrij ri Jehová: «Man uyoʼm ta ri tojbʼal chqe jas riʼ ri taqal chqe ri qetzelal xuqujeʼ taq ri e qamak» (Sal. 103:8-11). Rumal che ri David nabʼe kanoq xmakun pa ri ukʼaslemal retaʼm jas ri kʼax kunaʼ jun winaq pa ri retaʼmabʼal ukʼuʼx are chiʼ kmakunik. Are kʼu xuqujeʼ xretaʼmaj che ri Jehová «kkuyun[ik]». Pa jun chʼawem, ri David xuqʼalajisaj jas kbʼanow che ri Jehová che kraj kukuy qamak (chasikʼij uwach Salmo 86:5). Qastzij wi, ri Jehová kkuyunik rumal che sibʼalaj nim ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chke ri kkitaʼ toqʼobʼ che.

12, 13. ¿Jas kojtoʼwik we sibʼalaj kojbʼison rumal jun makaj xqabʼan ojer kanoq?

12 Are chiʼ kqabʼan jun makaj, utz kubʼan chqe we kojbʼison rumal ri xqabʼano, rumal che kojutoʼ che ukʼexik ri qakʼaslemal y kqabʼan ubʼanik ri utz taj xqabʼano. Are kʼu kʼo jujun upatanelabʼ ri Dios sibʼalaj kebʼisonik rumal che kʼo jun jastaq che utz taj xkibʼan ojer kanoq. Ri kichomanik kubʼij chke che ri Jehová kukuy ta wi kimak paneʼ sibʼalaj kkikoj kichuqʼabʼ che usukʼumaxik ri xkibʼano. We je tajin kanaʼ at, nim katutoʼ wi riʼ kachomaj che ri Jehová sibʼalaj kraj kukʼut ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chawe.

13 Ri utzilal kuya chqe: Paneʼ xa oj ajmakibʼ kojkunik kqapatanij ri Jehová rukʼ kikotemal y rukʼ jun chʼajchʼoj retaʼmabʼal qakʼuʼx. ¿Jasche? Rumal che «ri ukikʼel ri uKʼojol, ri are ri Jesucristo, keresaj na konojel ri qamak» (1 Juan 1:7). We kojbʼisonik rumal che qabʼanom jun mak, we nim o nim taj, chnaʼtaj chqe che ri Jehová kraj kukuy kimak ri winaq che kkiya kan ubʼanik ri makaj. Chqilampeʼ jas xubʼan ri David che ukʼutik che ri nim loqʼoqʼebʼal kʼuʼx kʼo ubʼanik rukʼ ri ukuyik makaj. Xutzʼibʼaj: «Sibʼalaj kʼo na ri unimal loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chke ri nim keʼilowik, jachaʼ ri unimal ri kaj puwiʼ ri uwach ulew. Ri qamak unajtajisam chqe, jachaʼ unajtajisam ri elebʼal qʼij rukʼ ri uqajebʼal qʼij» (Sal. 103:11, 12). Qastzij wi che ri Jehová kraj kukuy qamak rukʼ ronojel ranimaʼ (Is. 55:7).

14. ¿Jas xubʼan ri David che ukʼutik che ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Dios kojuchajij?

14 Ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Dios kojuchajij chuwach apachike kʼax pa ri qakojonik. Ri David xubʼij wariʼ che ri Jehová pa jun chʼawem: «Lal toʼl wech; kinchʼuq la chuwach ri xaq kebʼ kubʼij pa nuwiʼ, ksutij la wij kukʼ raqoj taq chiʼaj re chʼakanik». Xuqujeʼ xubʼij: «Ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Ajawaxel keʼupis na ri kkikubʼaʼ kikʼuʼx chrij» (Sal. 32:7, 10). Ojer kanoq, ri murallas che kojom chrij jun tinamit keʼuchajij ri winaq chkiwach ri kikʼulel. Ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Jehová junam rukʼ jun muralla che kojuchajij chuwach apachike kʼax pa ri qakojonik. Xuqujeʼ kukoj ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx rech kojqebʼ rukʼ (Jer. 31:3).

15. ¿Jasche kqabʼij che ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Jehová junam rukʼ jun chʼuqbʼal ibʼ o jun kʼubʼal ibʼ ri naj elenaq chikaj?

15 Ri David xukoj jun chi kʼutbʼal che ukʼutik jas kubʼan ri Dios che uchajixik ri utinamit. Xutzibʼaj wariʼ: «NuDios, ¡lal kʼut [...] ri chʼuqubʼal wibʼ! lal ri Dios ri kinloqʼoqʼe[nik]». Xuqujeʼ xubʼij: «Areʼ ri jikalaj wachiʼl, ri nukʼolbʼal ri kinchʼuq wi wibʼ, ri kʼubʼal wibʼ ri naj elinaq chikaj, ri nutoronel; are nuketekik chʼichʼ, rukʼ areʼ kinchʼuq wi wibʼ» (Sal. 59:17; 144:2). ¿Jasche ri David xubʼij che ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Dios junam rukʼ jun chʼuqbʼal ibʼ o jun kʼubʼal ibʼ ri naj elenaq chikaj? Rumal che apawijeʼ taneʼ oj kʼo wi, we kqaya ta kan upatanixik ri Jehová, amaqʼel kojutoʼ na rech kqachajij ri qachilanik rukʼ. Ri xtzibʼan re ri Salmo 91 xuqujeʼ kubʼij wariʼ: «K[in]bʼij che ri Ajawaxel: ‹Lal riʼ ri nupanibʼal, ri tobʼal wibʼ›» (Sal. 91:1-3, 9, 14). Ri Moisés xukoj jun kʼutbʼal junam rukʼ wariʼ (Sal. 90:1). Are chiʼ xa jubʼiqʼ chi kraj kkamik xubʼij ri jeʼlikalaj taq tzij riʼ, xutzʼibʼaj: «Ri junalik Dios are tobʼal awibʼ, ri junalik ukuʼinem are katobʼej awibʼ» (Deut. 33:27). ¿Jas kukʼut chqawach chrij ri Jehová ri e tzij «ri junalik ukuʼinem are katobʼej awibʼ»?

16. ¿Jas kebʼ tewchibʼal kʼo qukʼ? (Salmo 136:23).

16 Are chiʼ kqatzukuj ri utobʼanik ri Jehová, kqaxeʼj ta qibʼ. Are kʼu weneʼ kʼo jujun qʼij sibʼalaj kojbʼisonik. Are chiʼ je kqanaʼo, ¿jas kubʼan ri Jehová che qatoʼik? (Chasikʼij uwach Salmo 136:23). Kojutoʼ rukʼ ri junalik ukuʼinem o ri nimalaj uchuqʼabʼ y rukʼ loqʼoqʼebʼal kojuyak chi jumul (Sal. 28:9; 94:18). Ri utzilal kuya chqe: Retaʼmaxik che amaqʼel kojutoʼ ri Dios, kunaʼtajisaj chqe che uyaʼom kʼi tewchibʼal chqe, y kʼo kebʼ chke che nim kibʼanik. Nabʼe, apawijeʼ taneʼ ri oj kʼo wi, kʼo jun qakʼolbʼal ri kqatoʼ wi qibʼ. Y ri ukabʼ, are che ri loqʼalaj qaTat pa ri kaj sibʼalaj kel ukʼuʼx chqe.

¿JASCHE RI NIM LOQʼOQʼEBʼAL UKʼUʼX RI DIOS KUKUBʼSAJ QAKʼUʼX?

17. ¿Jas qas qetaʼm? (Salmo 33:18-22).

17 Junam rukʼ ri qilom chik, are chiʼ kojqʼax pa kʼax qas qetaʼm che ri Jehová kojutoʼo rech kqaya ta kan upatanixik (2 Cor. 4:7-9). Ri qʼaxal tzij Jeremías xubʼij: «Ri uloqʼoqʼebʼal kʼuʼx ri Ajawaxel man kʼo ta ukʼisik, mawi ketzaj taj ri e rutzil» (Lam. 3:22). Qas qetaʼm che ri Jehová kuya ta kan ukʼutik ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chqe, rumal che junam rukʼ ri xubʼij ri xtzʼibʼan jun salmo, «ri Ajawaxel amaqʼel keʼuchajij ri nim kil wi kumal xuqujeʼ ri kuʼl kikʼuʼx chrij ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx» (chasikʼij uwach Salmo 33:18-22).

18, 19. a) ¿Jas kqaj knaʼtaj chqe? b) ¿Jas kqil na pa ri jun chi kʼutunem?

18 Pa kebʼ oxibʼ tzij, ¿jas kqaj knaʼtaj chqe? Are chiʼ majaʼ kqamaj upatanixik ri Jehová, tajin kojuloqʼoqʼej chik junam rukʼ ri kubʼan che kiloqʼoqʼexik konojel ri winaq. Are kʼu, are chiʼ xqamaj uqʼijilaxik, xumaj ukʼutik ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chqe. Are ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx kbʼanowik che kraj kojuchajij. Amaqʼel kkʼojiʼ na chqanaqaj y kubʼan na ri kraj kuya chqe. Kraj che kqariq utzilal pa ri qakʼaslemal (Sal. 46:1, 2, 7). Rumal laʼ, apachike taneʼ ri kʼax kqariqo, ri Jehová kuya na qachuqʼabʼ rech kqaya ta kan upatanixik.

19 Qilom chik jas kubʼan ri Jehová che ukʼutik ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chke ri upatanelabʼ. Xuqujeʼ kraj che kqakʼut ri nim loqʼoqʼebʼal qakʼuʼx chke ri qachalal. Pa ri jun chi kʼutunem, kqil na jas kqabʼan che ubʼanik wariʼ.

BʼIXONEM 136 Jehová kattewchinik

^ párr. 5 Pa wajun kʼutunem y pa ri jun chik kojchʼaw na chrij jun bʼantajik che sibʼalaj nim ubʼanik: ri nim loqʼoqʼebʼal kʼuʼx o amor leal. Pa ri nabʼe kʼutunem kqatzalij na uwach wariʼ: ¿jas riʼ ri nim loqʼoqʼebʼal kʼuʼx?, ¿jachin chke kukʼut wi ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Jehová? y ¿jas utzilal kkiriq ri winaq che kkʼut nim loqʼoqʼebʼal kʼuʼx chke rumal ri Jehová?

^ párr. 4 Ri chomanik nim ri loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx ri Dios xuqujeʼ kriqitaj pa nikʼaj chi versículos (chawilaʼ Salmo 69:13; 106:7, y Lamentaciones 3:32).

^ párr. 54 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Ri Jehová keʼuloqʼoqʼej ri upatanelabʼ xuqujeʼ konojel ri winaq. Pa ri alaj taq ketekaq wachbʼal che kʼo pa kiwiʼ ri e winaq, keʼilitaj jujun jastaq che ubʼanom ri Dios rumal ri uloqʼoqʼebʼal. Ri más nim ubʼanik are che ktojtaj ri qamak rumal ri ukamikal ri Jesús.

^ párr. 62 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Ri kkaj kkikoj ri kikʼaslemal che upatanixik ri Jehová y kekojon chrij ri ukamikal ri Jesús, kkiriq nimaʼq taq tewchibʼal. Ri Jehová jalajoj kubʼan che ukʼutik ri nim loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx chke ri upatanelabʼ. Wariʼ keqʼalajin pa ri alaj taq ketekaq wachbʼal.