Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 48

Chakojoʼ utz chomanik are chiʼ kok pa kʼax ri asukʼilal

Chakojoʼ utz chomanik are chiʼ kok pa kʼax ri asukʼilal

«Chachomaj jas ri kabʼan pa ronojel» (2 TIM. 4:5).

BʼIXONEM 123 Rukʼ sukʼilal chojniman che ri utinamit ri Dios

RI KQETAʼMAJ NA a

1. Junam rukʼ ri kubʼij 2 Timoteo 4:5, ¿jas kraj kubʼij kqakoj utz chomanik?

 ARE CHIʼ kʼo kʼax kqariqo, qas kqʼalajinik we amaqʼel oj sukʼ che ri Jehová y ri utinamit. ¿Jas kojtoʼwik? Are ri ukojik utz chomanik, kojkʼaskʼatik y ko kojkʼojiʼ pa ri qakojonik (chasikʼij uwach 2 Timoteo 4:5). ¿Jas kqabʼan che ukojik utz chomanik? Kkʼojiʼ qapaciencia, rukʼ saqil kojchomanik y kqakoj qachuqʼabʼ che rilik ri jastaq junam rukʼ ri kubʼan ri Jehová che rilik. We je kqabʼano, ri bʼis o ri kqanaʼo kusach ta ri qachomanik.

2. ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem?

2 Pa ri jun kan kʼutunem, xojchʼaw chrij oxibʼ kʼax che kkʼulmataj pa ri qakʼaslemal. Pa wajun kʼutunem, kqil na oxibʼ kʼax che weneʼ kkʼulmataj chupam ri congregación y che kukʼutu we amaqʼel oj sukʼ che ri Jehová: are chiʼ kqachomaj che jun qachalal ubʼanom kʼax chqe, are chiʼ kojpixbʼexik y are chiʼ kʼax kqariq che ubʼanik ri kkʼextaj pa ri utinamit ri Jehová. We kkʼulmataj wariʼ pa ri qakʼaslemal, ¿jas kqabʼano rech amaqʼel kqakoj utz chomanik y kqaya ta kan upatanixik ri Jehová y kojel ta kan pa ri utinamit?

ARE CHIʼ KQACHOMAJ CHE JUN QACHALAL UBʼANOM KʼAX CHQE

3. ¿Jas weneʼ kqanaʼo we kqachomaj che xbʼan jun kʼax chqe rumal jun qachalal?

3 ¿La kʼo jumul achomam che jun qachalal ubʼanom kʼax chawe, y che weneʼ kʼo nimaʼq taq reqeleʼn? Qastzij riʼ che ri qachalal kraj taj kubʼan kʼax chawe (Rom. 3:23; Sant. 3:2). Are kʼu, weneʼ sibʼalaj kʼax xanaʼ ri xubʼan chawe. Weneʼ katwar ta chik rumal che xaq are katchoman chrij ri xkʼulmatajik y weneʼ kabʼij wariʼ: «We jun winaq jewaʼ kubʼano, ¿la qastzij wi che are wariʼ ri utinamit ri Dios?». Are riʼ ri kraj ri Satanás kqachomaj (2 Cor. 2:11). We kqachajij ta qibʼ, ronojel ri e chomanik riʼ y ri kqanaʼo weneʼ kojunajtajisaj che ri Jehová y che ri utinamit. Rumal laʼ, we kachomaj che jun qachalal achi o ixoq xubʼan kʼax chawe, ¿jas rajawaxik kabʼano rech kkʼojiʼ jun utz achomanik chrij?

4. a) ¿Jas xubʼan ri José rech xukoj utz chomanik are chiʼ xbʼan kʼax che? (Génesis 50:19-21). b) ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri ukʼutbʼal?

4 Kakʼol ta oyowal pa awanimaʼ. Are chiʼ kʼa majaʼ na ri José, xbʼan kʼax che kumal ri rachalal che e nabʼeʼal chuwach. Xketzelaj uwach y jujun chke xkaj xkikamisaj (Gén. 37:4, 18-22). Xkikʼayij bʼik rech xux jun loqʼom pataninel. Rumal wariʼ, ri José xuriq kʼi kʼax weneʼ pa 13 junabʼ. Xkun ta riʼ xuchomaj che xa kloqʼoqʼex ta chi rumal ri Jehová y che xa xwonobʼax kanoq. Are kʼu je ta xuchomaj, y xukʼol ta oyowal pa ranimaʼ rumal ri tajin kukʼulmaj. Xaneʼ xukoj utz chomanik y xkʼojiʼ upaciencia. Y, are chiʼ xkʼojiʼ pa uqʼabʼ rech kutzalij ukʼaxel chke ri e rachalal ri kʼax che xkibʼan che, xutzalij ta ukʼaxel, xaneʼ xeʼuloqʼoqʼej y xukuy kimak (Gén. 45:4, 5). ¿Jasche jeriʼ xubʼano? Rumal che xchoman rukʼ saqil. Xaq xiw ta xchoman chrij ri kʼax tajin kuriqo, xaneʼ xchoman chrij jasche xekʼulmatajik y chrij ri kuchomaj ri Jehová (chasikʼij uwach Génesis 50:19-21). ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? We kʼo jun qachalal kubʼan kʼax chawe, kakʼol ta oyowal pa awanimaʼ y kachomaj taj che xuqujeʼ ri Jehová ajmak che ri tajin kakʼulmaj, xuqujeʼ machomaj che xa xatsach kan che. Xaneʼ chatchoman chrij ri tajin kubʼan che atoʼik chuwach ri kʼaxkʼolil. Xaq uwiʼ chik, chakuyuʼ kimak ri e qachalal y chnaʼtaj chawe che «ri loqʼoqʼebʼal kʼuʼx kubʼano chi kesachtaj kʼi mak» (1 Ped. 4:8).

5. ¿Jas xubʼan ri qachalal Miqueas rech xukoj utz chomanik are chiʼ xbʼan kʼax che?

5 Chqilaʼ jun kʼutbʼal re jun kʼamal bʼe re Sudamérica, Miqueas ri ubʼiʼ. b Jumul, xunaʼo che xbʼan kʼax che kumal jujun kʼamal bʼe re ri congregación. Knaʼtaj che ri xunaʼo, kubʼij: «Kʼo ta jumul nunaʼom jun nimalaj bʼis junam rukʼ ri xinnaʼ rumal kech. Xubʼan kebʼ nukʼuʼx. Kok ta chi nuwaram y sibʼalaj kinnoqʼik rumal che wetaʼm taj jas kinbʼano». Paneʼ jeriʼ xukʼulmaj ri qachalal Miqueas, xukoj utz chomanik y xukoj uchuqʼabʼ rech xukʼol ta oyowal pa ranimaʼ. Xutaʼ ri uxlabʼixel che ri Jehová rech kuchʼij ri tajin kuriqo. Xuqujeʼ, xeʼutzukuj kʼutunem pa ri e wuj re ri utinamit ri Jehová. ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? We kachomaj che jun qachalal re ri congregación ubʼanom kʼax chawe, chkʼol apaciencia y mayaʼ bʼe che keʼok itzel taq chomanik pa awanimaʼ. Weneʼ xa kʼo tajin kukʼulmaj pa ukʼaslemal rumal laʼ xubʼij tzij o xubʼan kʼax chawe, y che awetaʼm ta at ri tajin kukʼulmaj. Rumal laʼ, chabʼij ronojel che ri Jehová y chataʼ ri utobʼanik rech junam katchoman rukʼ ri qachalal. We je kqabʼano, kojutoʼo rech kqabʼilaʼ ta tzij chrij ri qachalal y xa ta kqabʼan nim che ri kʼax (Prov. 19:11). Chnaʼtaj chawe che ri Jehová tajin kril ronojel ri tajin kkʼulmatajik y che kuya na achuqʼabʼ che uchʼijik (2 Crón. 16:9; Ecl. 5:8).

ARE CHIʼ KOJPIXBʼEXIK

6. ¿Jasche nim ubʼanik kachomaj che ri pixbʼenik kuya ri Jehová are jun kʼutbʼal re ri uloqʼoqʼebʼal? (Hebreos 12:5, 6, 11).

6 Sibʼalaj kʼax kqanaʼo are chiʼ kojpixbʼexik. Are kʼu, we xaq xiw kojchoman chrij ri kʼax, weneʼ nim ta kqil ri pixbʼenik y kqachomaj che taqal ta chqe o che más xyaʼ uwiʼ ri xbʼanik. Xuqujeʼ weneʼ ksach chqe che ri pixbʼenik are jun kʼutbʼal re ri uloqʼoqʼebʼal ri Jehová (chasikʼij uwach Hebreos 12:5, 6, 11). We xaq kqaya bʼe che ketaqan pa qawiʼ ri kqanaʼo, tajin kqaya bʼe riʼ che ri Satanás kubʼan kʼax chqe. Ri areʼ kraj che kqaxutuj ri pixbʼenik che kyaʼ chqe, y che kqaya kan upatanixik ri Jehová y kojel kan pa ri congregación. We at at pixbʼem, ¿jas kattoʼwik rech amaqʼel kakoj utz chomanik?

Ri Pedro xmachʼachʼik y xukʼam ri pixabʼ xyaʼ che, rumal laʼ xkoj más rumal ri Jehová. (Chawilaʼ ri párrafo 7).

7. a) Junam rukʼ ri kqil pa ri wachbʼal, ¿jas eqeleʼn xyaʼ che ri Pedro rumal ri Jehová are chiʼ ukʼamom chi ri pixbʼenik? b) ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri ukʼutbʼal ri Pedro?

7 Chakʼamaʼ ri pixbʼenik y chakʼexaʼ pa akʼaslemal ri rajawaxik kakʼexo. Kʼi mul xpixbʼex ri Pedro rumal ri Jesús chkiwach ri nikʼaj chi apóstoles (Mar. 8:33; Luc. 22:31-34). ¡Sibʼalaj xkʼix riʼ! Are kʼu, xel ta kan chrij ri Jesús, xukʼam ri pixbʼenik xyaʼ che y xuchʼobʼo che utz ta ri xubʼano. Rumal riʼ, xtewchix rumal ri Jehová y xyaʼ nimaʼq taq eqeleʼn che pa ri congregación (Juan 21:15-17; Hech. 10:24-33; 1 Ped. 1:1). ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? Che utz taj xaq xiw kojchoman chrij ri kʼixbʼal kqanaʼo are chiʼ kojpixbʼexik, are utz kqakʼam ri kbʼix chqe y kqakʼex pa qakʼaslemal ri rajawaxik kqakʼexo. We je kabʼan at, katukoj más ri Jehová y nim katkil wi ri qachalal.

8, 9. ¿Jas xunaʼ ri qachalal Bernardo are chiʼ xpixbʼexik, are kʼu jas xtoʼwik rech xusukʼumaj ri kuchomaj?

8 Chqilampeʼ ri xukʼulmaj jun qachalal re Mozambique, Bernardo ubʼiʼ. Kʼamal bʼe nabʼe kanoq, are kʼu xelesax ri reqeleʼn. ¿Jas xunaʼ nabʼe? Ri areʼ xubʼij: «Sibʼalaj xinbʼisonik, rumal che utz ta xwilo xinpixbʼexik». Xbʼisonik rumal che xuchomaj che ri e qachalal kkichomaj itzel taq jastaq riʼ chrij. Ri qachalal Bernardo xuqujeʼ xubʼij: «Xqʼax na kebʼ oxibʼ ikʼ rech qas xinchʼobʼ rij ronojel ri pixbʼenik xyaʼ chwe y rech jumul chik xinkubʼisaj nukʼuʼx chrij ri Jehová y ri utinamit». ¿Jas xtoʼwik?

9 Ri qachalal Bernardo xusukʼumaj ri uchomanik. Kubʼij: «Are chiʼ in kʼamal bʼe, amaqʼel kinkoj Hebreos 12:7 rech keʼintoʼ ri qachalal rech kkichʼobʼo che ri pixbʼenik are jun kʼutbʼal re ri uloqʼoqʼebʼal ri Jehová. Rumal laʼ xintaʼ wariʼ chbʼil wibʼ: ‹¿Jachin taq rajawaxik kkibʼan pa kikʼaslemal ri kubʼij wariʼ?›. Qonojel ri upataninelabʼ ri Jehová, xuqujeʼ tajin kchʼaw chwij in». Kʼo chi jun jastaq che xubʼan ri qachalal Bernardo rech xukubʼsaj más ukʼuʼx chrij ri Jehová y ri utinamit. Xukoj más utiempo che usikʼixik uwach ri Biblia y uchomaxik más rij ri kusikʼij. Y, paneʼ kʼa xbʼison na rumal rech che xuchomaj che ri qachalal kkibʼij itzel taq jastaq chrij, are kʼu xuya ta kan utzijoxik ri utzij ri Dios kukʼ y xuya ta kan bʼenam pa ri e riqbʼal ibʼ. Are chiʼ xqʼax ri tiempo, xux chi kʼamal bʼe. We at pixbʼem at junam rukʼ ri qachalal Bernardo, xaq xiw ta katchoman chrij ri kʼixbʼal che xuya chawe are chiʼ xatpixbʼexik, chakʼamaʼ ri pixabʼ y chakʼexaʼ ri jastaq che rajawaxik kakʼex pa ri akʼaslemal (Prov. 8:33; 22:4). c We je kabʼano, ri Jehová katutewchiʼj rumal che kaya ta kan upatanixik y katel ta kan pa ri utinamit.

ARE CHIʼ KʼAX KQARIQ CHE UBʼANIK RI KKʼEXTAJ PA RI UTINAMIT RI JEHOVÁ

10. ¿Jas xkʼextaj pa ri utinamit ri Jehová ojer kanoq che xukoj pa kʼax ri kinimanik jujun taq israelitas?

10 Are chiʼ kʼo kkʼextaj pa ri utinamit ri Jehová, qas kilitajik we kqaj kojnimanik. We kqachajij ta qibʼ, weneʼ nojimal nojimal kojel kan chrij ri Jehová. Chojchoman chrij ri xkʼextaj pa ri utinamit ri Jehová ojer are chiʼ xyaʼ ri Taqanik che ri Moisés y che kʼo xubʼan pa kikʼaslemal jujun taq israelitas. Pa riʼ ri tiempo, ri e kʼamal bʼe pa taq ri familias are ri e kojol tabʼal toqʼobʼ pa kiwiʼ ri aj upa kachoch; kkiwok ri altares y kkikoj ri tabʼal toqʼobʼ chuwach ri Jehová (Gén. 8:20, 21; 12:7; 26:25; 35:1, 6, 7; Job 1:5). Are kʼu, are chiʼ kʼateʼ xyaʼ ri Taqanik chke, xelesax wajun eqeleʼn chke ri e kʼamal taq bʼe pa ri familias. Rumal che ri Jehová xeʼukoj ri e kʼo pa ri ufamilia ri Aarón che kojol taq tabʼal toqʼobʼ. Xumaj lo pa riʼ ri tiempo, we jun kʼamal bʼe pa jun familia kukoj jun tabʼal toqʼobʼ are kʼu pa ri ufamilia ta ri Aarón kpe wi, rajawaxik kkamisaxik (Lev. 17:3-6, 8, 9). d ¿La xa rumal wariʼ che ri Coré, ri Datán y ri Abiram, y ri 250 kʼamal taq bʼe pa ri tinamit xkiwalijisaj kibʼ chkij ri Moisés y ri Aarón? (Núm. 16:1-3). Qetaʼm taj. Apastaneʼ ri rumal, ri Coré y ri achijabʼ e rachilam xeniman ta che ri Jehová. ¿Jas kabʼan at we kʼax kariq che ubʼanik jun jastaq che xkʼextaj pa ri utinamit ri Jehová?

Are chiʼ ri cohatitas xekoj che bʼixonelabʼ, chajinelabʼ re taq ri okibʼal y e ilol re taq ri cuartos che kʼo pa ri rachoch ri Dios, rukʼ ronojel kanimaʼ xkibʼano. (Chawilaʼ ri párrafo 11).

11. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri kikʼutbʼal jujun taq levitas cohatitas?

11 Rukʼ ronojel awanimaʼ chayaʼ atobʼanik che ri kkʼextaj pa ri utinamit ri Jehová. Are chiʼ ri israelitas xebʼin pa ri chaqiʼj ulew, ri levitas re ri ufamilia ri Cohat xyaʼ jun chak nim ubʼanik chke. Are chiʼ kewalij bʼik rech kebʼe pa jun chi kʼolbʼal, jujun chke ri cohatitas kkitelej bʼi ri Arca del pacto chuwach ri tinamit (Núm. 3:29, 31; 10:33; Jos. 3:2-4). ¡Nim ubʼanik ri eqeleʼn xyaʼ chke! Are kʼu, are chiʼ ri israelitas xeʼopan chuwach ri Tzujum Ulew, xekʼextaj ri jastaq. Rajawaxik ta chik che kkʼam bʼi ri Arca jewaʼ jeriʼ. Rumal laʼ, are chiʼ xumaj uqʼatik tzij ri Salomón, xekoj jujun cohatitas che bʼixonelabʼ, jujun chik e chajil taq okibʼal y nikʼaj chik are kkilij ri cuartos che kʼo pa ri rachoch ri Dios (1 Crón. 6:31-33; 26:1, 24). Ri Biblia kubʼij taj che ri cohatitas xechʼachʼatik o che xkitaʼ kichak más nim ubʼanik rumal che ojer kanoq xyaʼ nimaʼq taq eqeleʼn chke. ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? Rukʼ ronojel awanimaʼ chayaʼ ri atobʼanik che ri kkʼextaj pa ri utinamit ri Jehová, paneʼ kukʼex ri tajin kabʼan nabʼe kanoq. Chatkikot rukʼ ri chak yaʼom chawe. Chnaʼtaj chawe che are ta ri aweqeleʼn kbʼanow chawe che nim abʼanik chuwach ri Jehová, xaneʼ are ri animanik pa apachike eqeleʼn (1 Sam. 15:22).

12. ¿Jas xunaʼ ri qachalal Zaira are chiʼ xel lo pa Betel?

12 Chqilaʼ ri xukʼulmaj ri qachalal Zaira, che kel pa Oriente Medio. Ri areʼ 23 junabʼ tajin kupatanij ri Jehová pa Betel. Are kʼu xaq kʼateʼ xbʼix che chi kel bʼi pa Betel rech kkoj che presursora especial. Ri areʼ kubʼij: «Sibʼalaj xinbʼisonik. Xinchomaj che kʼo ta nupatan y xaq are kinchomaj che weneʼ xa kʼo utz ta xinbʼano». Bʼisobʼal ri xuriqo, jujun taq qachalal achijabʼ ixoqibʼ re ri congregación xa más xkichʼit ri kunaʼo, rumal che kkibʼij wariʼ che: «Wet utz xabʼan che ri achak, mat xatelesax lo riʼ». Naj tiempo, ri qachalal Zaira kukʼisisej ribʼ che oqʼej ronojel chaqʼabʼ. Are kʼu ri areʼ kubʼij: «Xubʼan ta kebʼ nukʼuʼx chrij ri utinamit ri Jehová y chrij ri uloqʼoqʼebʼal». ¿Jas xtoʼwik rech xukoj utz chomanik?

13. ¿Jas xubʼan ri qachalal Zaira rech xuchomaj ta chik che xa kʼo utz ta xubʼan pa Betel?

13 Rech ri qachalal Zaira xuchomaj ta chik che xa kʼo utz ta xubʼan pa Betel, xusikʼij jujun taq kʼutunem pa ri e qawuj che kechʼaw chrij ri tajin kukʼulmaj. Jun kʼutunem che xtoʼwik are ri kʼo pa ri wuj La Atalaya 1 re febrero 2001, ubʼiʼ «Usted puede afrontar el desánimo». Ri kʼutunem kchʼaw chrij ri ukʼutbʼal ri Marcos, ri tzʼibʼanel re jun chke ri wuj re ri Biblia, che junam ri xunaʼ rukʼ ri qachalal Zaira are chiʼ kʼo xkʼextaj pa ri ukʼaslemal che upatanixik ri Jehová. Ri qachalal Zaira kubʼij wariʼ: «Ri ukʼutbʼal ri Marcos sibʼalaj xinutoʼ chuwach ri bʼis». Ri areʼ xukubʼaʼ ukʼuʼx chkij ri e rachiʼl, xutas ta ribʼ chkij ri qachalal y xaq ta are xchoman chrij ri bʼis. Xuchʼobʼo che ri Jehová tajin kukoj ri ruxlabʼixel rech kukʼam ubʼe ri utinamit y che ri qachalal kekʼamow qabʼe sibʼalaj keʼok il che. Are kʼu xuqujeʼ xuchʼobʼo che ri más nim ubʼanik chuwach ri utinamit ri Jehová are che qas kbʼan ri chak che uyaʼom ri Jehová.

14. ¿Jas kʼextajem rajawaxik xuya ri utobʼanik ri qachalal Vlado che, y jas xtoʼw che ubʼanik?

14 Jun kʼamal bʼe re Eslovenia Vlado ubʼiʼ che kʼo 73 ujunabʼ, kʼax xuriq che uchʼobʼik are chiʼ xbʼan jun che ri ucongregación rukʼ jun chik y che xtzʼapiʼ ri Ja rech Ajawbʼal ri kbʼe wi ri areʼ. Ri areʼ kubʼij: «Kinchʼobʼ taj jasche xtzʼapix jun jeʼlalaj Ja rech Ajawbʼal. Sibʼalaj xpe woyowal rumal che kʼateʼ xqabʼan ubʼanik. Rumal che kinkun che ubʼanik tem, mexa, xeʼinbʼan jujun taq jastaq pa ri Ja rech Ajawbʼal. Xuqujeʼ, are chiʼ xbʼan jun che ri qacongregación rukʼ jun chik, xukʼam lo kʼi kʼax pa ri qakʼaslemal, ri oj nimaʼq winaq chik». ¿Jas xtoʼwik rech xuya ri utobʼanik che ri xchaʼ ubʼanik? Ri areʼ kubʼij: «Kuya utzilal chqe ri kkʼextaj pa ri utinamit ri Jehová. Wariʼ kojutijoj rech kqaya ri qatobʼanik che ri nimaʼq taq kʼextajem pa ri petinaq». ¿La kʼo kʼax tajin kariq at rumal che xbʼan jun che ri acongregación rukʼ jun chik o rumal che xkʼex ri aweqeleʼn? Matbʼisonik, ri Jehová kuchʼobʼ ri kanaʼo. We kaya atobʼanik che ri kkʼextajik y kaya ta kan upatanixik ri Jehová y katel ta kan pa ri utinamit, kariq na kʼi tewchibʼal (Sal. 18:25).

CHAKOJOʼ UTZ CHOMANIK PA RONOJEL RI JASTAQ

15. ¿Jas kqabʼano rech kqakoj utz chomanik are chiʼ kkʼulmataj jujun kʼax pa ri congregación?

15 Rumal che xa tajin kojnaqajin che ri ukʼisbʼalil ri itzelal re wajun uwach Ulew, kqamay taj che pa ri congregación kekʼulmataj jastaq che kukoj pa kʼax ri qanimanik y ri qasukʼilal che ri Jehová. Rumal laʼ rajawaxik kqakoj utz chomanik. We kqachomaj che jun qachalal ubʼanom kʼax chqe, maqakʼol oyowal pa qanimaʼ. We kojpixbʼexik, chqachʼobʼoʼ che xa kuya utzilal chqe, chqakʼamaʼ ri kbʼix chqe y chqakʼexaʼ pa qakʼaslemal ri rajawaxik kqakʼexo. Y, are chiʼ kʼo kkʼextaj pa ri utinamit ri Jehová, rukʼ ronojel qanimaʼ chqayaʼ ri qatobʼanik che y chqayaʼ qibʼ kkʼam qabʼe.

16. ¿Jas katkunik kabʼano rech amaqʼel kakubʼsaj akʼuʼx chrij ri Jehová y chrij ri utinamit?

16 Paneʼ kok pa kʼax ri animanik y ri asukʼilal che ri Jehová, katkunik kakubʼsaj akʼuʼx chrij y katel ta kan pa ri utinamit. Are kʼu, rech katkun che ubʼanik wariʼ rajawaxik kakoj utz chomanik kraj kubʼij kkʼojiʼ apaciencia, katchoman rukʼ saqil y kawil ri jastaq junam rukʼ ri kubʼan ri Jehová che rilik. Chakojoʼ achuqʼabʼ che unikʼoxik ri kikʼaslemal ri e winaq che kʼo kan ri kibʼiʼ pa ri Biblia che xkichʼij ri kʼax junam rukʼ ri tajin katqʼax wi at y chatchoman chrij jas katutoʼ wi ri kikʼutbʼal. Chataʼ ri utobʼanik ri Jehová y matas awibʼ chkij ri qachalal. Jeriʼ, apastaneʼ ri kkʼulmatajik, ri Satanás kkun ta wi che awesaxik chrij ri Jehová y pa ri utinamit (Sant. 4:7).

BʼIXONEM 126 Chkʼol ichuqʼabʼ, ix sukʼ, ko chixtakʼaloq

a Are chiʼ kʼo jujun taq kʼax kkʼulmataj pa ri congregación qas kqʼalajinik we amaqʼel oj sukʼ che ri Jehová y ri utinamit. Pa wajun kʼutunem, kqanikʼoj na oxibʼ chke ri e kʼax y ri rajawaxik kqabʼano rech kqaya ta kan upatanixik ri Jehová y kojel ta kan pa ri utinamit.

b Kʼexom jujun bʼiʼaj.

c Katkunik kariq más pixabʼ pa ri kʼutunem «¿Le gustaría recuperar su privilegio de servicio?», re ri wuj La Atalaya 15 re agosto 2009.

d Ri Taqanik kubʼij che we jun kʼamal bʼe re jun familia kraj kukamisaj jun awaj, rajawaxik kkikʼam bʼi pa ri rachoch ri Dios. Xaq xiw ri e kʼamal bʼe re jun familia che naj kʼo wi ri kachoch kekunik kkikamisaj jun chikop pa ri kʼolbʼal ri e jeqel wi (Deut. 12:21).