Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 46

Ri Jehová kojutoʼ che kichʼijik ri kʼax rukʼ kikotemal

Ri Jehová kojutoʼ che kichʼijik ri kʼax rukʼ kikotemal

«Ri Ajawaxel kixreyej, che utoqʼobʼisaxik iwach; ri areʼ sibʼalaj kurayij kukʼut ri uloqʼoqʼebʼal kʼuʼx chiwe» (IS. 30:18).

BʼIXONEM 3 At kaya nuchuqʼabʼ, kubʼsal nukʼuʼx, xuqujeʼ rech ko wanimaʼ

RI KQETAʼMAJ NA a

1, 2. a) ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem? b) ¿Jas kkʼutuwik che ri Jehová kraj kojutoʼo?

 RI JEHOVÁ kkunik kojutoʼo rech kqachʼij ri kʼax y kqapatanij rukʼ kikotemal. Pa wajun kʼutunem, kqil na jas kubʼan che qatoʼik y jas rajawaxik kqabʼan oj rech qas kqakoj ri tobʼanik kuyaʼo. Are kʼu nabʼe chqatzalij uwach wajun pregunta: «¿La qastzij che ri Jehová kraj kojutoʼo?».

2 Rech kqariq ri urespuesta, chqilampeʼ jun tzij che xukoj ri apóstol Pablo pa jun carta che xutaq bʼi chke ri hebreos. Ri areʼ xutzʼibʼaj: «Ri Ajawaxel are toʼl wech, man kinxeʼj ta wibʼ chuwach ri kkibʼan na ri winaq chwe» (Heb. 13:6). Jujun taq diccionarios re ri Biblia kkiya ubʼixik che ri e tzij «toʼl wech» che xkoj pa wajun versículo tajin kchʼaw chrij jun winaq che kutij anim che utoʼik jun winaq che kutaʼ tobʼanik. Chqachomajampeʼ che ri Jehová tajin kutij anim rech kutoʼ jun winaq che tajin kqʼax pa jun nimalaj kʼax. Qastzij wi che wajun kʼutbʼal kukʼutu che ri Jehová xaq xiw ta kraj kojutoʼo, xaneʼ kraj kubʼan rukʼ ronojel ranimaʼ. We kʼo ri Jehová qukʼ, kqachʼij ronojel uwach kʼax rukʼ kikotemal.

3. ¿Jas oxibʼ jastaq kukoj ri Jehová che qatoʼik rech kqachʼij ri kʼax rukʼ kikotemal?

3 ¿Jas kubʼan ri Jehová che qatoʼik rech kqachʼij ri kʼax rukʼ kikotemal? Pa ri wuj re Isaías kqariq wi ri urespuesta wariʼ. Kʼi chke ri profecías che xutzʼibʼaj ri Isaías rukʼ ri utobʼanik ri Dios kʼo kubʼan pa ri kikʼaslemal ri upataninelabʼ ri Dios kimik. Xuqujeʼ, ri Isaías kʼi mul kchʼaw chrij ri Jehová y kukoj tzij che kʼax ta uchʼobʼik. Jun kʼutbʼal, pa ri capítulo 30 kukoj jeʼlikalaj taq kʼutbʼal che ukʼutik jas kubʼan ri Jehová che utoʼik ri utinamit. Chilaʼ kubʼij wi che ri Jehová 1) kutatabʼej ri qachʼawem, kutzalij uwach, 2) kukʼam qabʼe y 3) kojutewchij kimik y pa ri petinaq. Chqanikʼoj chkijujunal ri e jastaq riʼ.

RI JEHOVÁ KUTA RI QACHʼAWEM

4. a) ¿Jas xubʼij ri Jehová chkij ri judíos re ri uqʼij ri Isaías, y jas xuya bʼe che xkʼulmataj kukʼ? b) ¿Jas eyebʼal xuya ri Jehová chke ri e utz taq judíos? (Isaías 30:18, 19).

4 Pa ri nabʼe taq tzij re ri capítulo 30 re Isaías, ri Jehová xubʼij «alkʼwalaxelabʼ ri man e tal ta tzij» chke ri judíos, y xubʼij che más tajin «kkimulij mak puwiʼ nikʼaj mak chik». Tekʼuriʼ xubʼij: «Are jun tinamit ri man tal ta tzij, [...] kraj ta kutatabʼej ri utijonik ri Ajawaxel» (Is. 30:1, 9). Rumal che xeniman taj, ri Isaías xuya ubʼixik che ri Jehová kuya bʼe che kpe nimaʼq taq kʼax pa kiwiʼ (Is. 30:5, 17; Jer. 25:8-11). Y je xkʼulmatajik, rumal che ri babilonios xekikʼam bʼi pa ri kitinamit. Are kʼu xuqujeʼ e kʼo jujun judíos che e utz chuwach ri Jehová, y ri qʼaxal tzij Isaías xuya ubʼixik jujun taq tzij chke che xuya jun keyebʼal: are chiʼ kqʼax ri tiempo ri Jehová keʼutoʼo y kuya utz taq jastaq chke (chasikʼij uwach Isaías 30:18, 19). Y ri xubʼij ri Isaías qas xetzʼaqatik. Ri Jehová xeresaj lo pa Babilonia, are kʼu aninaq taj. Ri e tzij «ri Ajawaxel kixreyej, che utoqʼobʼisaxik iwach» kuqʼalajisaj che ri e utz taq judíos rajawaxik kekʼojiʼ na jun tiempo pa Babilonia tekʼuriʼ keʼelesax lo rumal ri Jehová, y je xkʼulmatajik. Rumal che, xqʼax na 70 junabʼ are chiʼ ri Jehová xuya bʼe che e jujun taq judíos xetzalij bʼi pa Jerusalén (Is. 10:21; Jer. 29:10). Are chiʼ xetzalij bʼi pa Jerusalén, xkʼextaj ri koqʼej re bʼis pa oqʼej re kikotemal.

5. ¿Jas kubʼsal kʼuʼx kuya Isaías 30:19 chqe?

5 Kimik, waʼ taq tzij xuqujeʼ kuya qachuqʼabʼ: «Ri Ajawaxel kel na ukʼuʼx chawe are taq kuto karaq achiʼ che utaʼik ri utobʼanik» (Is. 30:19). Ri Isaías kubʼij chqe che ri Jehová qas kutatabʼej ri qachʼawem y che aninaq kutzalij uwach. Ri qʼaxal tzij xuqujeʼ kubʼij: «Xuwi kʼu katuto kuyaʼ na ri katzʼonoj che». Ri e tzij riʼ kkinaʼtasaj chqe che ri qaTat xaq xiw ta kraj keʼutoʼ ri tajin kkita tobʼanik che, xaneʼ kraj keʼutoʼ rukʼ ronojel ranimaʼ. ¿La mat qastzij che retaʼmaxik wariʼ kojutoʼo rech kqachʼij ri kʼax rukʼ kikotemal?

6. ¿Jas kubʼan ri e tzij re Isaías che ukʼutik che ri Jehová kutatabʼej ri kichʼawem ri upatanelabʼ chkijujunal?

6 Wajun versículo xuqujeʼ kukʼut chqawach che ri Jehová kutatabʼej ri qachʼawem chqajujunal. ¿Jasche kqabʼij wariʼ? Pa ri nabʼe taq tzij re ri capítulo 30 re Isaías, ri Jehová kukoj ri tzij «ix», kchʼaw chkij e kʼi winaq, rumal che tajin kchʼaw che ronojel ri tinamit. Are kʼu pa ri versículo 19 kukoj ri tzij «at», xa che jun winaq, rumal che tajin kchʼaw chke ri upatanelabʼ chkijujunal. Ri Isaías kubʼij: «At [...] mataqej chi oqʼej», «kel na ukʼuʼx chawe» «katutoʼ [...] na». Rumal che ri Jehová are jun Tat che nim ri uloqʼoqʼebʼal, are chiʼ jun chke ri e ralkʼwal kbʼisonik, ri areʼ kubʼij ta che: «Rajawaxik laʼ kakoj achuqʼabʼ junam rukʼ ri kubʼan ri awachalal». Xaneʼ kel ukʼuʼx chqe y kutatabʼej ri qachʼawem chqajujunal (Sal. 116:1; Is. 57:15).

¿Jas xraj xubʼij ri Isaías are chiʼ xubʼij che kqaya ta bʼe che kuxlan ri Jehová? (Chawilaʼ ri párrafo 7).

7. ¿Jas kkibʼan ri Isaías y ri Jesús che ukʼutik che nim ubʼanik kʼi mul kqabʼan qachʼawem che ri Jehová?

7 Are chiʼ kqabʼij che ri Jehová ri kqabʼisoj, weneʼ ri nabʼe kubʼano are che kuya qachuqʼabʼ rech kqachʼij ri tajin kqariqo. Y we aninaq ta ksach uwach ri kʼax, weneʼ rajawaxik kʼi mul kqataʼ che che kuya qachuqʼabʼ rech kqachʼijo. Kqabʼij wariʼ rumal che are kbʼin chqe. Are waʼ ri e tzij e kʼo pa Isaías: «Miyaʼ bʼe chech ri areʼ [...]rech kuxlanik», kraj kubʼij, ri Jehová (Is. 62:7, Ri Tyoxlaj Wuj). ¿Jas kraj kubʼij? Che rajawaxik kqachʼer qibʼ o kʼi mul kqabʼan qachʼawem che ri Jehová, pa nikʼaj chi tzij, kqaya ta bʼe che kuxlan ri Jehová. Wariʼ kunaʼtasaj chqe ri xubʼij ri Jesús chrij ri ubʼanik chʼawem y che kqariq pa Lucas 11:8-10, 13. Xukoj jalajoj taq kʼutbʼal che ubʼixik chqe che rajawaxik kqatzʼonoj o kqataʼ toqʼobʼ che ri Dios rech kuya ri ruxlabʼixel chqe. Xuqujeʼ kojkunik kqataʼ che ri Jehová che kukʼam qabʼe are chiʼ kqachaʼ ubʼanik jastaq pa ri qakʼaslemal.

ARE RI JEHOVÁ KKʼAMOW QABʼE

8. ¿Jas xbʼan che utzʼaqatisaxik ri e tzij che kʼo pa Isaías 30:20, 21?

8 (Chasikʼij uwach Isaías 30:20, 21). Ri ajchʼojabʼ re Babilonia jun junabʼ rukʼ nikʼaj xkisutij rij Jerusalén. Pa ronojel ri tiempo che xsutix kij ri judíos, xyaʼ ri wa re kʼaxkʼolil y ri jaʼ re riqoj kʼax chke. ¿Jas kraj kubʼij ri e tzij riʼ? Che kʼo ta jun qʼij kokʼowik mat neʼ kkiriq kʼax. Are kʼu junam rukʼ ri kubʼij ri versículos 20 y 21, ri Jehová xubʼij chke che keʼutoʼo we kkiya kan ubʼanik ri kimak y kkikʼex ri kibʼantajik. Ri Isaías xubʼij che ri Jehová are ri Nimalaj Ajtij kech ri israelitas xuqujeʼ xubʼij che kraj keʼutijoj rech kkiqʼijilaj junam rukʼ ri kraj areʼ. Ri e tzij che xbʼix chke ri judíos xetzʼaqatik are chiʼ xeʼesax lo pa Babilonia. Ri Jehová xukʼut chkiwach che are ri Nimalaj Ajtij pa kiwiʼ. Rumal che ri judíos xkiya kibʼ xkʼam kibʼe rumal ri Jehová xekunik xkibʼan chi jumul ri qastzij qʼijilanik. Kimik, ri Jehová xuqujeʼ are ri Nimalaj qAjtij, y wariʼ kuya nimalaj kikotemal chqe.

9. ¿Jas kubʼan ri Jehová che ukʼamik qabʼe kimik?

9 Are jun nimalaj tewchibʼal che kojtijox rumal ri Jehová. Pa waʼ taq versículos, ri Isaías kojujunamisaj kukʼ jujun taq tijoxelabʼ che kebʼ kbʼan che kitijoxik rumal ri Jehová. Nabʼe, ri Isaías kubʼij: «Ri areʼ ri awajtij, man kukʼuʼ ta chi na ribʼ, qas kawil na kukʼ ri abʼaqʼwach». Pa wajun kʼutbʼal, ri ajtij takʼal chkiwach ri tijoxelabʼ. ¿Jas kubʼan ri Jehová che qatijoxik kimik? Kukoj ri utinamit. Sibʼalaj kqamaltyoxij che ri utinamit utz kubʼan che qatijoxik rumal che kukoj ri e riqbʼal ibʼ, ri e nimaʼq taq riqbʼal ibʼ, ri programas re JW Broadcasting® y nikʼaj chi jastaq. Ri kubʼan che ukʼamik qabʼe kojutoʼo rech kqachʼij ri kʼax rukʼ kikotemal.

10. ¿Jas kqabʼan che utatabʼexik ri uchʼabʼal ri Dios che kchʼaw lo chqij?

10 Ri Isaías kukʼutu jas ri ukabʼ kubʼan ri Jehová che qatijoxik are chiʼ kubʼij wariʼ: «Kataʼ na jun chʼabʼal chawij». Pa ri e tzij riʼ ri qʼaxal tzij kukʼutu che ri Jehová are jun ajtij che teren chkij ri tijoxelabʼ, krilo jawiʼ kebʼin wi y kubʼij chke jawiʼ rajawaxik kebʼe wi. ¿Jas kqabʼan kimik che utatabʼexik ri uchʼabʼal ri Dios che kchʼaw lo chqij? Kqatatabʼej are chiʼ kqasikʼij uwach ri Biblia, ojer kanoq xetzʼibʼax kan ri utzij ri Dios chupam. Are chiʼ kqasikʼij uwach jetaneʼ kqatatabʼej ri uchʼabʼal ri Jehová kchʼaw lo chqij, rumal che ojer xtzʼibʼax kanoq (Is. 51:4).

11. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kqachʼij ri kʼax rukʼ kikotemal, y jasche?

11 ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech qas kqaya qibʼ kukʼam qabʼe ri Jehová rumal ri utinamit y ri uTzij? Ri Isaías kubʼij kebʼ jastaq. Nabʼe kubʼij «Jewaʼ kʼo wi ri bʼe», y ukabʼ, «Are chitaqej waʼ» (Is. 30:21). Rumal laʼ, xaq xiw ta rajawaxik kqetaʼmaj «ri bʼe», xaneʼ xuqujeʼ rajawaxik kqataqej bʼinem chupam. Rumal ri uTzij ri Jehová y ri kubʼan ri utinamit che uqʼalajisaxik chqawach, kqetaʼmaj ri kraj ri Jehová che kqabʼano y jas ri kqabʼan che ubʼanik ri kukʼut chqawach. Rajawaxik kqabʼan we kebʼ jastaq riʼ rech kqachʼij ri kʼax rukʼ kikotemal che upatanexik ri Jehová. Jeriʼ, kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij che qas kojutewchij na.

KOJUTEWCHIJ RI JEHOVÁ

12. Junam rukʼ ri kubʼij Isaías 30:23-26, ¿jas xubʼan ri Jehová che utewchixik ri utinamit?

12 (Chasikʼij uwach Isaías 30:23-26). ¿Jas xbʼan che utzʼaqatisaxik wajun profecía ojer kanoq? Ri judíos che xetzalij lo pa Israel are chiʼ e elenaq chi lo pa Babilonia sibʼalaj xetewchiʼx rukʼ kʼi jastaq kkitijo y kkikojo. Y are chiʼ xbʼan más ubʼanik ri qastzij qʼijilanik xyaʼ ri más nim ubʼanik chke: ri kajwataj chke pa ri kikojonik. Junam rukʼ ri kubʼij ri versículo 26, ri Jehová xubʼano che xtunun ri saqil pa ri kikojonik (Is. 60:2). Rumal ri e tewchibʼal che xyaʼ chke, konojel xekikotik y xkʼojiʼ kichuqʼabʼ rech xkipatanij más. Qastzij wi, sibʼalaj xkinaʼ utzilal pa ri kanimaʼ (Is. 65:14).

13. ¿Jas bʼanom che utzʼaqatisaxik pa taq ri qaqʼij ri profecía che kchʼaw chrij ri usukʼumaxik ri qastzij qʼijilanik?

13 ¿La tzʼaqatinaq pa taq ri qaqʼij ri profecía chrij ri kbʼan che usukʼumaxik ri qastzij qʼijilanik? Jeʼ, umajim lo pa ri 1919, sibʼalaj e kʼi winaq e elenaq lo pa ri Nimalaj Babilonia, ri jupuq kojonem che qastzij ta ri kkikʼutu. Kojonel e okisam pa jun kʼolbʼal más utz na chuwach ri Tzujum Ulew: pa ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit ri Jehová (paraíso espiritual) (Is. 51:3; 66:8). ¿Jas riʼ ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit ri Jehová?

14. ¿Jas riʼ ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit ri Jehová, y jachin taq tajin kkiriq utzilal rumal kimik? (Chawilaʼ ri nota).

14 Xumaj lo pa ri 1919, ri e chaʼom kebʼe pa ri kaj kiriqom utzilal rumal ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit ri Jehová. b Rukʼ ri tiempo, ri cristianos che kʼo keyebʼal pa ri uwach Ulew, ri kbʼix nikʼaj chi chij chke, xuqujeʼ kiriqom ri utzilal y ri tewchibʼal re ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit ri Jehová (Juan 10:16; Is. 25:6; 65:13).

15. ¿Jawiʼ kriqitaj wi ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit ri Jehová?

15 ¿Jawiʼ kriqitaj wi ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit ri Jehová pa taq ri qaqʼij? Rumal che kʼo upatanelabʼ ri Jehová pa ronojel ri uwach Ulew, ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit xuqujeʼ kriqitaj pa ronojel ri uwach Ulew. Rumal laʼ, apastaneʼ ri tinamit oj kʼo wi pa ri uwach Ulew, kojkunik kqariq ri utzilal re ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit ri Jehová are chiʼ rukʼ ronojel qanimaʼ kqaya qatobʼanik che ri qastzij qʼijilanik.

¿Jas kojkunik kqabʼan chqajujunal rech utz kilitaj ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit ri Jehová? (Chawilaʼ ri párrafos 16 y 17).

16. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kqataqej rilik ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit ri Jehová?

16 Jun chke ri jastaq che rajawaxik kqabʼano rech kqariq ri utzilal che kuya ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit ri Jehová are che nim kqil wi ronojel ri utinamit pa ri uwach Ulew. ¿Jas kqabʼan che ubʼanik wariʼ? Are kqil ri utz taq jastaq che kkibʼan ri e kʼo chupam y are ta ri kesach wi (Juan 17:20, 21). ¿Jasche nim ubʼanik kqabʼan wariʼ? Chojchoman na chrij wajun kʼutbʼal. Pa jun jeʼlalaj kʼachelaj e kʼo jalajoj kiwach taq cheʼ. Junam rukʼ wariʼ, pa ri utinamit ri Jehová kʼo jeʼl taq jastaq rumal che jalajoj kiwach ri winaq che e kʼo pa taq ri congregaciones, y kejunamataj rukʼ jeʼl taq cheʼ (Is. 44:4; 61:3). Are maqil ri kibʼachʼuyal o ri utz ta chke ri «cheʼ» che e kʼo chqanaqaj rech kojkun che rilik ri ujeʼlikal ri «kʼachelaj». Kraj kubʼij che are ta kojchoman chrij ri kojsach wi o ri kesach wi ri qachalal, jeriʼ kojkunik kqil ri jeʼl taq jastaq y ri junamil che kʼo chkixoʼl ri upatanelabʼ ri Jehová cho ronojel ri uwach Ulew.

17. ¿Jas kojkunik kqabʼan chqajujunal rech kqapatanij más pa junamil ri Jehová?

17 ¿Jas rajawaxik kqabʼan chqajujunal rech kojchakun más pa junamil? Kqakoj qachuqʼabʼ rech kʼo jamaril chqaxoʼl qonojel (Mat. 5:9; Rom. 12:18). Are chiʼ oj kojmajin ukʼutik utzilal chke ri e qachalal, kqabʼano che sibʼalaj utz kilitaj ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit ri Dios. Qetaʼm che are ri Jehová xekʼamow lo ri qachalal pa ri qastzij qʼijilanik rech kkiriq ri utzilal re ri jeʼl taq jastaq pa ri utinamit (Juan 6:44). Rumal che qonojel nim kojril ri Jehová, sibʼalaj kkikot riʼ are chiʼ krilo che kqakoj qachuqʼabʼ rech kʼo jamaril chqaxoʼl y junam kojchakun kukʼ ri qachalal (Is. 26:3; Ageo 2:7).

18. ¿Jas chrij rajawaxik amaqʼel kojchoman wi, y jasche?

18 ¿Jas kojkunik kqabʼano rech kqariq ri tewchibʼal che kuya ri Jehová chke ri upatanelabʼ? Qas chojchoman chrij ri kqetaʼmaj pa ri uTzij y pa ri e qawuj. We kqanikʼoj uwach ri Biblia y kojchoman chrij, kkʼojiʼ utz taq qabʼantajik che kojkitoʼ che ukʼutik loqʼoqʼebʼal kʼuʼxaj pa ri congregación (Rom. 12:10). Are chiʼ kojchoman chrij ri tewchibʼal yaʼom chqe kimik, knimar más ri qachilanik rukʼ ri Jehová. Y are chiʼ kojchoman chrij ri tewchibʼal che kuya na chqe pa ri petinaq, kkowir más ri qakojonik che upatanexik pa ri kʼakʼ uwach Ulew. Wariʼ kojutoʼo rech kqapatanij rukʼ más kikotemal.

RUKʼ CHUQʼABʼ KQACHʼIJ RI KʼAX

19. a) Junam rukʼ ri kubʼij Isaías 30:18, ¿jas qas qetaʼm che kubʼan na ri Jehová? b) ¿Jas kojtoʼwik rech kqachʼij ri kʼax rukʼ kikotemal?

19 Ri Jehová kojutoʼ na are chiʼ kusach uwach ri itzelal cho ronojel ri uwach Ulew (Is. 30:18). Rumal che «are jun Dios aj sukʼil», qas qetaʼm che kusach na ri itzelal che uyaʼom ri Satanás pa ri uwach Ulew y kresaj na pa ri qʼij uchʼikom chik (Is. 25:9). Ri Jehová kraj kopan ri qʼij che kqariq ta chi kʼax y oj xuqujeʼ qeyem riʼ ri qʼij. Rumal laʼ, kqaj nim kqil wi ri tewchibʼal uyaʼom chqe che kojkunik kqabʼan qachʼawem che, kqanikʼoj uwach ri uTzij, kqabʼan pa ri qakʼaslemal ri kqetaʼmaj y kojchoman chrij ri tewchibʼal che uyaʼom chqe. We kqaya ta kan ubʼanik ronojel wariʼ ri Jehová kojutoʼ na rech kqapatanij rukʼ kikotemal y kqachʼij ronojel ri kʼax rukʼ kikotemal.

BʼIXONEM 142 Chqakowirisaj ri qeyebʼal

a Pa wajun kʼutunem kqetaʼmaj na chrij oxibʼ jastaq che kubʼan ri Jehová rech keʼutoʼ ri upataninelabʼ che uchʼijik ri kʼax rukʼ kikotemal. Rumal laʼ, kqanikʼoj na ri capítulo 30 re Isaías. Are chiʼ kqanikʼoj kqil na che nim ubʼanik kqabʼan qachʼawem che ri Jehová, kqanikʼoj ri uTzij y kojchoman chrij ri tewchibʼal che uyaʼom chqe chanim y ri kuya na chqe pa ri petinaq.

b CHOMANIK NIM UBʼANIK: Ri e tzij ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit ri Jehová kchʼaw chrij ri kbʼan che uyaʼik uqʼij ri Jehová pa junamil, rukʼ kikotemal y kʼo jamaril chqaxoʼl. Pa ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit ri Jehová kqariq wi ri tzuqbʼal qe pa ri qakojonik che tzʼilobʼisam ta rukʼ ri molom taq tzij re nikʼaj chi kojonem. Kʼo jun chak yaʼom chqe che sibʼalaj utz kqil ubʼanik: utzijoxik ri utzalaj taq jastaq re ri uQʼatbʼal tzij ri Dios. Xuqujeʼ, kʼo jun nim qachilanik rukʼ ri Jehová y kqanaʼ jamaril kukʼ ri e qachalal che kojkaj y kojkitoʼ che uchʼijik ri kʼax rukʼ kikotemal. Kqariq ri utzilal che kuya ri jeʼl taq jastaq re ri utinamit ri Jehová are chiʼ utz kqabʼan che uqʼijilaxik y are chiʼ kqakoj qachuqʼabʼ che resaxik uwach.