Ir al contenido

Ir al índice

K’UTUNEM 38

Utz chqabʼanaʼ che ukojik ri tiempo chiʼ kʼo jamaril

Utz chqabʼanaʼ che ukojik ri tiempo chiʼ kʼo jamaril

«Xrechbʼej kʼu taq we junabʼ riʼ are taq ri nim tinamit kʼo pa jamaril man kʼo ta kʼu jun chʼoj xpe ta pa uwiʼ, rumal rech chiʼ xuya jamaril ri Ajawaxel che» (2 CRÓN. 14:6).

BʼIXONEM 60 Chqakoloʼ kʼaslemal

RI KQETAʼMAJ NA *

1. ¿Jampaʼ are más kʼax upatanexik ri Jehová?

¿JAMPAʼ are más kʼax upatanexik ri Jehová? ¿Are chiʼ oj kʼo pa kʼax o chiʼ oj kʼo pa jamaril? Are chiʼ oj kʼo pa kʼax, aninaq kqatzukuj ri utobʼanik ri Jehová. Are kʼu, ¿jas kqabʼano are chiʼ utz qawach? ¿La ksach ta chqe che nim ubʼanik upatanexik ri Dios? Ri Jehová xubʼij chke ri israelitas che rajawaxik kkichajij kibʼ chuwach wajun kʼax riʼ (Deut. 6:10-12).

Ri qʼatal tzij Asá xukoj uchuqʼabʼ che resaxik ri qastzij ta qʼijilanik. (Chawilaʼ ri párrafo 2). *

2. ¿Jas kʼutbʼal xuya ri qʼatal tzij Asá?

2 Ri qʼatal tzij Asá xuya kan jun utzalaj kʼutbʼal chqe, rumal che pa ronojel xukubʼsaj wi ukʼuʼx chrij ri Jehová. Xaq xiw ta xupatanij ri Jehová are chiʼ kʼo pa kʼax, xaneʼ xubʼano are chiʼ kʼo pa tiempo re jamaril. Are chiʼ kʼa ala na «Asá amaqʼel xux jik chuwach ri Ajawaxel» (1 Rey. 15:14). Xukʼutu are chiʼ xusachisaj uwach ri qastzij ta qʼijilanik pa Judá. Ri Biblia kubʼij che «xeresaj ri porobʼal ri keqʼijilax wi taq ri jalan taq diosibʼ, xuqujeʼ ri e qʼijilabʼal ri keqʼijilax wi ri diosibʼ; xebʼumuch ri tastalikalaj taq abʼaj xebʼupaxij ri e uwachbʼal taq ri Asera» (2 Crón. 14:3, 5). Xuqujeʼ xresaj ri ratiʼt ubʼiʼ Maacá che qʼatal tzij, rumal che xubʼan jun tyox rech ri e winaq kkiqʼijilaj (1 Rey. 15:11-13).

3. ¿Jas kqil pa wajun kʼutunem riʼ?

3 Asá xaq xiw ta xusachisaj uwach ri qastzij taj qʼijilanik. Xuqujeʼ xutoʼ ri e winaq re Judá rech kkiqʼijilaj chi jumul ri Jehová. Ri tewchibʼal che xuya ri Jehová che ri Asá y ri tinamit Judá are che xekʼojiʼ pa jamaril. * Pa ri tiempo che Asá xuqʼat tzij, diez junabʼ xkʼojiʼ jamaril pa ri tinamit (2 Crón. 14:1, 4, 6). Pa wajun kʼutunem riʼ, nabʼe kqil ri xubʼan Asá pa ri tiempo riʼ. Tekʼuriʼ kqil ri kikʼutbʼal ri cristianos re ri nabʼe siglo, che junam rukʼ ri Asá utz xkibʼan che ukojik ri tiempo chiʼ e kʼo pa jamaril. Y kʼisbʼal re kqil ri urespuesta wajun pregunta riʼ: we pa ri tinamit oj kʼo wi yaʼom bʼe chqe kqapatanij ri Jehová, ¿la utz tajin kqabʼan che ukojik ri tiempo?

¿JAS XUBʼAN RI ASÁ CHE UKOJIK RI TIEMPO CHIʼ KʼO JAMARIL?

4. Junam rukʼ ri kubʼij 2 Crónicas 14:2, 6, 7, ¿jas xubʼan ri Asá che ukojik ri tiempo chiʼ kʼo jamaril?

4 (Chasikʼij uwach 2 Crónicas 14:2, 6, 7). Ri Asá xubʼij wariʼ chke ri winaq: «Areʼ [Jehová, TNM] uyoʼm jamaril chqe kukʼ konojel taq ri e qakʼulja». Are kʼu xuchomaj taj che kbʼan ri jastaq rukʼ nojimal rumal che utz ri tiempo e kʼo wi. Xaneʼ xumaj ubʼanik tinamit, tapya, torres y uchiʼja. Xubʼij wariʼ chke ri winaq re Judá: «Kʼa kʼo ri ulew pa qaqʼabʼ». ¿Jas xraj xubʼij? Che kekunik kkibʼan ri kkaj pa ri ulew che Jehová uyaʼom chke y kʼo ta jun kikʼulel keqʼaten che uyakik ri tinamit. Rumal laʼ xubʼij chke ri tinamit che utz kkibʼan che ukojik ri tiempo chiʼ kʼo jamaril.

5. ¿Jasche ri Asá xutijoj ri rajchʼojabʼ?

5 Asá xukoj ri tiempo riʼ che utijoxik ri rajchʼojabʼ (2 Crón. 14:8). ¿La xa kukubʼsaj ta ukʼuʼx chrij ri Jehová? Jeʼ taj, rumal che retaʼm che rajawaxik keʼutoʼ ri e winaq rech keʼux ko chuwach ri kʼax che kpe na. Retaʼm che kopan jun tiempo che kkʼis ri jamaril pa Judá, y jelaʼ xkʼulmatajik, junam che kqil na.

¿JAS XKIBʼAN RI CRISTIANOS RE RI NABʼE SIGLO CHE UKOJIK RI TIEMPO CHIʼ KʼO JAMARIL?

6. ¿Jas xkibʼan ri cristianos re ri nabʼe siglo che ukojik ri tiempo chiʼ kʼo jamaril?

6 Paneʼ ri cristianos re ri nabʼe siglo kʼi mul xkiriq kʼax, are kʼu xuqujeʼ xekʼojiʼ pa tiempo re jamaril. ¿Jas xkibʼan che ukojik ri tiempo riʼ? Ri sukʼalaj taq achijabʼ xuqujeʼ ixoqibʼ riʼ xkikoj ri kitiempo che utzijoxik ri utzalaj taq tzij. Pa ri wuj Hechos kubʼij che ri congregación cristiana «ktajin kbʼin pa xeʼn ribʼ chuwach ri Ajawaxel» y, rumal che xuya ta kan utzijoxik ri utzij ri Dios, xkʼiyirik. Qas qʼalaj che Jehová xutewchij ri chuqʼabʼ xkikoj che utzijoxik ri utzij are chiʼ e kʼo pa tiempo re jamaril (Hech. 9:26-31).

7, 8. Chabʼij ri xubʼan ri Pablo y ri nikʼaj chi cristianos che utzijoxik ri utzij ri Dios.

7 Ri tijoxelabʼ re ri nabʼe siglo amaqʼel xkikoj kichuqʼabʼ che utzijoxik ri utzalaj taq tzij. Jun kʼutbʼal, ri apóstol Pablo xkanaj kan pa Éfeso are chiʼ xrilo che kʼo «jun nimalaj chak» che utzijoxik ri utzalaj taq tzij y che kitoʼik ri winaq rech keʼux tijoxelabʼ (1 Cor. 16:8, 9).

8 Pablo y nikʼaj chi cristianos xkilo che rajawaxik ktzijox ri utzij ri Dios pa ri junabʼ 49, are chiʼ xel lo ri kʼakʼ etaʼmanik chrij ri circuncisión (Hech. 15:23-29). Are chiʼ xyaʼ ubʼixik wajun kʼakʼ etaʼmanik riʼ chke ri congregaciones, ri tijoxelabʼ xkikoj kichuqʼabʼ che «utzijoxik ri kubʼij ri Ajawaxel» (Hech. 15:30-35). ¿Jas xkʼulmatajik? Ri Biblia kubʼij che «ri kojonelabʼ ke taq ri e komon kojonelabʼ ko xetakʼabʼax pa ri kikojonik. Ronojel qʼij kekʼiyirik» (Hech. 16:4, 5).

¿JAS KQABʼAN CHE UKOJIK RI TIEMPO KIMIK CHE KʼO JAMARIL?

9. ¿Jas kojkunik kqabʼan kimik pa kʼi taq lugares, y jas rajawaxik kojchoman chrij?

9 Kimik, kojkunik kqatzijoj ri utzij ri Dios pa kʼi taq lugares. We oj kʼo pa jun tinamit che yaʼom bʼe chqe che kqapatanij ri Dios, chqachomaj wariʼ: «¿La utz tajin kinbʼan che ukojik ri tiempo?». Pa ri kʼisbʼal taq qʼij riʼ ri utinamit ri Jehová tajin kubʼan jun chak che bʼanom ta ojer: are utzijoxik ri utzij ri Dios (Mar. 13:10). ¡Sibʼalaj utz, kʼo kʼi chak che rajawaxik kqabʼan ri upatanelabʼ ri Jehová! 

Kʼi cristianos kiriqom nimaʼq taq tewchibʼal rumal che e bʼenaq chi pa jun lugar o kkitzijoj ri utzij ri Dios pa jun chi chʼabʼal. (Chawilaʼ ri párrafos 10 kopan 12). *

10. ¿Jas kubʼij 2 Timoteo 4:2 che rajawaxik kqabʼano?

10 We oj kʼo pa jun tiempo che kʼo jamaril, ¿jas kqabʼan che ukojik ri tiempo riʼ? (Chasikʼij uwach 2 Timoteo 4:2). Chojchoman chrij ri kojriqitaj wi. Chqachomaj we oj o jun chke ri qafamilia kkunik kel más che utzijoxik ri utzij ri Dios o xuqujeʼ kux precursor. Are ta tiempo che uchʼakik más pwaq y uloqʼik más jastaq, rumal che ksach kan uwach pa ri nimalaj kʼaxkʼolil (Prov. 11:4; Mat. 6:31-33; 1 Juan 2:15-17).

11. ¿Jas kibʼanom e kʼi publicadores che utzijoxik ri utzij ri Dios chke e kʼi winaq?

11 E kʼi publicadores tajin kketaʼmaj chi jun chʼabʼal rech kkitzijoj y kkikʼut chrij ri Dios chke ri winaq. Ri tobʼanik uyaʼom ri utinamit ri Jehová are che tajin kubʼan más wuj pa kʼi chʼabʼal. Jun kʼutbʼal, pa ri 2010 xqʼaxex kʼi wuj pa 500 chʼabʼal. Are kʼu kimik bʼanom chi pa más che 1.000 chʼabʼal

12. ¿Jas kkinaʼ ri e winaq are chiʼ ktzijox ri utzij ri Dios chke pa kichʼabʼal? Chayaʼ jun kʼutbʼal.

12 ¿Jas kkinaʼ ri e winaq are chiʼ ktzijox ri utzij ri Dios chke pa ri kichʼabʼal? Chojchoman chrij jun kʼutbʼal. Jun qachalal che xbʼe pa jun nim riqbʼal ibʼ che xbʼan pa Memphis (Tennessee, Estados Unidos) pa ri uchʼabʼal, ri kiniaruanda, are kichʼabʼal ri e winaq pa Ruanda, la República Democrática del Congo y Uganda. Are chiʼ xkʼis ri nim riqbʼal ibʼ xubʼij: «Diecisiete junabʼ chik in kʼolinaq pa Estados Unidos, y are laʼ ri nabʼe mul che qas xinchʼobʼ ri xyaʼ ubʼixik chrij ri Dios». Wariʼ kukʼutu che qas xopan pa ranimaʼ ri xuta chrij ri Dios rumal che pa ri uchʼabʼal xyaʼ wi. We kojkunik utz kqetaʼmaj jun chʼabʼal chik rech keqatoʼ ri e winaq che jalan kichʼabʼal che e kʼo pa ri qaterritorio. ¿La qachomam che weneʼ ri winaq más kkaj kkitatabʼej ri utzij ri Dios we pa kichʼabʼal kqabʼij wi chke? Qastzij riʼ che wariʼ kuya nim kikotemal chawe.

13. ¿Jas xkibʼan ri e qachalal re Rusia che ukojik ri tiempo chiʼ kʼo jamaril?

13 E konojel ta ri qachalal yaʼom bʼe chke kkitzijoj ri utzij ri Dios, rumal che pa jujun taq lugares ri e qʼatal taq tzij kiqʼatem uwach ri qachak che ri Dios. Chojchoman chkij ri e qachalal re Rusia. Pa kʼi junabʼ xqʼatex ri kichak che ri Dios, kʼa pa marzo 1991 xyaʼ bʼe chke. Pa ri tiempo riʼ e kʼo dieciséis mil publicadores. Are chiʼ qʼaxinaq chi veinte junabʼ, e kʼo más che ciento sesenta mil. Wariʼ kukʼutu che ri e qachalal qas utz xkibʼan che ukojik ri tiempo. Paneʼ ri jamaril naj ta tiempo xuchʼijo, kiyaʼom ta kan upatanexik ri Jehová rukʼ kikotemal y tajin kkikoj kichuqʼabʼ che ubʼanik apastaneʼ ri keriqtaj wi.

RI TIEMPO RE JAMARIL KKʼISIK

Are chiʼ ri ajchʼojabʼ xkaj xkibʼan kʼax che ri tinamit Judá, ri qʼatal tzij Asá xutaʼ tobʼanik che ri Jehová rumal laʼ xechʼakanik. (Chawilaʼ ri párrafos 14 y 15).

14, 15. ¿Jas xubʼan Jehová che ukojik ri uchuqʼabʼ che utoʼik ri Asá?

14 Chqanatasaj ri xkʼulmataj pa taq uqʼij ri Asá. Ri jamaril che xkʼojiʼ pa ri tinamit re Judá xkʼisik, rumal che jun millón ajchʼojabʼ re Etiopía xeʼopan che ubʼanik kʼax chke. Ri kkʼamow kibʼe are Zérah, xuchomaj che kkunik kuchʼak ri Judá. Are kʼu Asá xukubʼsaj ukʼuʼx chrij ri Jehová. Rumal laʼ xubʼij che: «¡Chujtoʼ la, Ajawaxel xuqujeʼ qaDios, qakubʼan ya qakʼuʼx chij la, pa ri bʼiʼ kʼu la uj petinaq chkij we ajchʼojabʼ riʼ!» (2 Crón. 14:11).

15 Paneʼ ri ajchʼojabʼ re Etiopía más e kʼi chuwach ri kajchʼojabʼ ri Judá, Asá retaʼm che ri Jehová kkunik kutoʼ ri utinamit. Y jelaʼ xkʼulmatajik. Ri ajchʼojabʼ re Etiopía xechʼakan taj (2 Crón. 14:8-13).

16. ¿Jasche qetaʼm che ri tiempo re jamaril kkʼis na?

16 Paneʼ qetaʼm taj jas kkikʼulmaj pa kijujunal ri e rajpatanelabʼ ri Dios, ri qetaʼm are che ri jamaril che weneʼ kʼo kimik kkʼis na. Chnaʼtaj chqe che Jesús xubʼij kanoq che «konojel ri winaq» itzel kkil ri utijoxelabʼ (Mat. 24:9). Ri apóstol Pablo xuqujeʼ xubʼij: «Konojel ri winaq ri qas kkaj kkan ri urayinik ri Cristo Jesús, kbʼan na kʼax chke ri e areʼ xuqujeʼ» (2 Tim. 3:12). Y Satanás «sibʼalaj kʼo royowal», utz taj kqachomaj che kkun taj kubʼan kʼax chqe (Apoc. 12:12).

17. ¿Jas weneʼ kbʼan che ukojik pa kʼax ri qakojonik?

17 Naj ta chi kraj kuriq na kʼax ri kikojonik ri cristianos. Xa jubʼiqʼ chi kraj «kpe na nimalaj kʼaxkʼolil». Ri Biblia kubʼij che, «ri man ilom ta uloq qas are taq xtikiritaj uloq ri uwach ulew kʼa kimik, mawi kkʼulmax chi na» (Mat. 24:21). Pa ri tiempo riʼ, weneʼ ri qafamiliares kkibʼan kikʼulel chqe y weneʼ kqʼatex uwach ri qachak che ri Dios (Mat. 10:35, 36). Chojchoman chrij wariʼ: «¿La kinux junam rukʼ ri Asá y kinkubʼsaj nukʼuʼx chrij ri Jehová che kinutoʼ na y kinuchajij na?».

18. Junam rukʼ ri kubʼij Hebreos 10:38, 39, ¿jas kojutoʼ rech kqetaʼmaj ri kqabʼan chuwach ri kʼax che kpe na?

18 Jehová kraj che kqetaʼmaj ri kqabʼan chuwach ri kʼax che kpe na, rumal laʼ tajin kuya uchuqʼabʼ ri qakojonik. Tajin kukoj ri «jikalaj pataninel, utz uchomanik che uyaʼik ri tzuqbʼal qech pa ri kiqʼijol» che kojutoʼ rech oj ko pa ri qakojonik (Mat. 24:45). Are kʼu ri rajawaxik kqabʼan oj are che kqakowirisaj más ri qakojonik chrij ri Jehová (chasikʼij uwach Hebreos 10:38, 39).

19, 20. Junam rukʼ ri kubʼij 1 Crónicas 28:9, ¿jas rajawaxik kqachomaj y jasche?

19 Junam che xubʼan ri qʼatal tzij Asá, rajawaxik kqatzukuj ri Jehová (2 Crón. 14:4; 15:1, 2). Xqamaj utzukuxik are chiʼ xqetaʼmaj uwach y xqabʼan qaqasanjaʼ. Y kimik rajawaxik che kqaya ta kan ukowirisaxik ri qaloqʼoqʼebʼal che ri Jehová. Rech kqetaʼmaj we tajin kqabʼano chqachomaj wariʼ: «¿La kinkoj nuchuqʼabʼ kinbʼe pa ronojel ri riqbʼal ibʼ?». Chilaʼ kqariq wi qachuqʼabʼ rech kqaya ta kan upatanexik ri Jehová y kqariq ri kikotemal che kuya kachilaxik ri e qachalal (Mat. 11:28). Xuqujeʼ utz kqachomaj wariʼ: «¿La amaqʼel kinnikʼoj ri Biblia?». We jeʼ oj kʼo kukʼ ri qafamilia, ¿la ronojel semanas kqabʼan ri qaqʼijilanik pa ri familia? O we qatukel, ¿la kqatas qatiempo che unikʼoxik ri Biblia junam ri kkibʼan ri familias? ¿La kqakoj qachuqʼabʼ che utzijoxik y ukʼutik chrij ri Dios chkiwach nikʼaj chik?

20 ¿Jasche rajawaxik kojchoman chrij ri preguntas riʼ? Ri Biblia kubʼij che Jehová kril ri kʼo pa ri qachomanik y pa ri qanimaʼ. Rumal laʼ rajawaxik che oj jeʼ kqabʼano (chasikʼij uwach 1 Crónicas 28:9). We kqilo che rajawaxik kqakʼex ri qametas, ri kqabʼano o ri kqachomaj, chqataʼ tobʼanik che ri Jehová. Kimik are ri tiempo che kqetaʼmaj ri kqabʼan chuwach ri kʼax che kpe na. Rumal laʼ, we oj kʼo pa jun tiempo che kʼo jamaril, utz ukojik chqabʼanaʼ.

BʼIXONEM 62 Ri kʼakʼ bʼixonem

^ párr. 5 ¿La oj kʼo pa jun tinamit che yaʼom bʼe chqe kqapatanij ri Jehová? We yaʼom bʼe chqe, ¿la utz tajin kqabʼan che ukojik ri tiempo riʼ? Pa wajun kʼutunem riʼ, kqil na ri kqetaʼmaj chrij ri qʼatal tzij Asá re Judá y chkij ri cristianos re ri nabʼe siglo, che utz xkibʼan che ukojik ri tiempo chiʼ kʼo jamaril.

^ párr. 3 CHOMANIK NIM UBʼANIK: Ri tzij «jamaril» pa hebreo xaq xiw ta kraj kubʼij che kʼo ta chʼoj, xaneʼ che utz uwach ri winaq, kuxibʼij ta ribʼ y uriqom utzilal.

^ párr. 57 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Ri Asá xutoqij ri qʼatbʼal tzij pa uqʼabʼ ri ratiʼt rumal che areʼ xubʼano che ri winaq kkiqʼijilaj diosibʼ. Ri e sukʼ che ri Asá xkibʼan ke junam rukʼ y xkisachisaj kiwach ri e tyox.

^ párr. 59 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Jun kʼulaj xkikʼex ri kikʼaslemal rech kebʼe pa jun lugar jawiʼ kajwataj wiʼ tobʼanik che utzijoxik utzij ri Dios.