Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 39

We kqanimarisaj ta qibʼ aninaq ta riʼ kpe qoyowal

We kqanimarisaj ta qibʼ aninaq ta riʼ kpe qoyowal

«Man taqal ta che ri jun pataninel re ri Ajawaxel chi kchʼojinik, xaneʼ rajawaxik chi are utz chke konojel» (2 TIM. 2:24).

BʼIXONEM 120 Qaterneʼj ri umachʼachʼem ri Jesús

RI KQETAʼMAJ NA a

1. ¿Jas preguntas weneʼ kkibʼan ri qachiʼl chqe weneʼ pa ri chak o pa ri escuela?

 ¿JAS kanaʼo are chiʼ jun awachiʼl pa ri chak o pa ri escuela kubʼan preguntas chawe chrij ri akojonik? ¿La kaxiʼj awibʼ? Kʼi chqe kqaxej qibʼ. Are kʼu ri preguntas che kubʼan ri winaq kukʼut ri kuchomaj o ri kunaʼo. Wariʼ kuya bʼe chqe che kqatzijoj ri utzij ri Dios che. Are kʼu, weneʼ jun winaq kubʼan jun pregunta chqe rukʼ oyowal, weneʼ kubʼan wariʼ rumal ri kkibʼij ri nikʼaj chik chqij (Hech. 28:22). Y rumal che oj kʼo pa ri «kʼisbʼal taq qʼijol», e kʼi «man e kuyenelabʼ taj» y «e kʼanalaj taq winaq» (2 Tim. 3:1, 3).

2. ¿Jasche utz che kqanimarisaj ta qibʼ y aninaq taj kpe qoyowal?

2 Kinkun taj che mat kʼo kinbʼij are chiʼ ri winaq rukʼ oyowal kubʼan preguntas chwe chrij ri nukojonik weneʼ katchaʼ. Are kʼu aninaq mape a woyowal. Jun winaq che aninaq taj kpe royowal kchʼojin ta rukʼ jun chik are chiʼ utz ta ri kbʼix che o are chiʼ kkun taj kutzalij uwach ri ktaʼ che (Prov. 16:32). Weneʼ kachomaj che kʼax ubʼanik wariʼ. Are kʼu kʼo katkunik kabʼano rech aninaq taj kpe awoyowal. ¿Jas pixabʼ ktobʼan chawe rech aninaq taj kpe awoyowal are chiʼ jun winaq kraj kchʼojin awukʼ chrij ri akojonik? Y we kʼo awalkʼwal, ¿jas kabʼan che kitoʼik rech rukʼ ta oyowal kkitoʼ uwiʼ ri kikojonik? Chqilampeʼ.

JAS KQABʼANO RECH ANINAQ TAJ KPE QOYOWAL

3. ¿Jasche ri winaq kukʼut nojibʼal are chiʼ aninaq taj kpe royowal? (2 Timoteo 2:24, 25).

3 Ri winaq che aninaq taj kpe royowal, kukʼutu che kʼo unojibʼal. Kajwataj chuqʼabʼ rech jun winaq aninaq taj kpe royowal. Ri kunimarisaj ta ribʼ tajin kukʼut jun chke ri «uwachinik ri Uxlabʼixel» (Gál. 5:22, 23). Ri tzij «nimarisan ibʼ» (apacibilidad) pa griega jujun taq mul kkoj chke ri kej che e chʼuʼj y che ketijoxik rech keʼux mansos. ¿La kachomaj ri xbʼan che kitijoxik rech keʼux mansos paneʼ nabʼe e chʼuʼj? ¿Y ri oj? ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kojux utz taq winaq y aninaq taj kpe qoyowal? Kojkun taj kqabʼan wariʼ xaq qatukel. Rajawaxik kqataʼ ri ruxlabʼixel ri Jehová rech kojutoʼo. Kqachomaj taj che kojkun taj kojux utzalaj taq winaq che kpe ta qoyowal. E kʼi testigos rech Jehová kikʼutum che kpe ta koyowal are chiʼ ri winaq kkaj kechʼojin kukʼ y wariʼ ubʼanom che nikʼaj chi winaq kkil ri qas kibʼantajik ri testigos rech Jehová che kechʼojin taj (chasikʼij uwach 2 Timoteo 2:24, 25). ¿Jas katkunik kabʼano rech aninaq taj kpe awoyowal?

4. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri ukʼutbʼal ri Isaac?

4 Ri Biblia kukʼutu che nim ubʼanik che jun winaq kunimarisaj ta ribʼ y kpe ta royowal. Are chiʼ ri Isaac kʼo pa Guerar, ri filisteos che e kʼo chilaʼ itzel xkilo y xekimuq ri kʼwaʼ che kikʼotom kan ri rajchakibʼ ri Abrahán. Ri Isaac xpe ta royowal, xaneʼ xbʼe pa jun chi lugar y xukʼot chi nikʼaj kʼwaʼ chilaʼ (Gén. 26:12-18). Are kʼu ri filisteos xkibʼij che xuqujeʼ kech ri jaʼ ri xuriq ri Isaac. Paneʼ je wariʼ ri xkʼulmatajik, ri Isaac xpe ta royowal (Gén. 26:19-25). ¿Jas xtoʼwik rech xpe ta royowal are chiʼ xbʼan wariʼ che? Qastzij che ri xtoʼwik are ri ukʼutbʼal ri utat. Ri Abrahán aninaq taj xpe royowal y kbʼix wariʼ chrij ri Sara jun ixoq «machʼal pa jamaril» (1 Ped. 3:4-6; Gén. 21:22-34).

5. ¿Jas kʼutbʼal kkʼutuwik che ri tat nan kekunik kekitoʼ ri kalkʼwal rech aninaq taj kpe koyowal?

5 Ri e tat nan kekunik kkikʼut chkiwach ri kalkʼwal che aninaq taj kpe koyowal. Chqilaʼ ri xukʼulmaj ri a Maxence, che 17 ujunabʼ. Ri areʼ keʼuriq itzel taq winaq pa ri escuela y are chiʼ kutzijoj ri utzij ri Dios. Xtoʼ kumal ri utat unan rech aninaq taj kpe royowal. Ri are kkibʼij: «Ri qalkʼwal xretaʼmaj che kajwataj chuqʼabʼ rech aninaq taj kpe royowal y kutzalij ta ukʼaxel ri kʼax che kbʼan che». ¡Sibʼalaj utz che kimik ri a Maxence aninaq ta chik kpe royowal!

6. ¿Jas kubʼan ri chʼawem che qatoʼik rech aninaq taj kpe qoyowal?

6 Chachomaj che kariq jun winaq che sibʼalaj royowal. Kubʼij itzel taq tzij che ri Jehová y kubʼij che qastzij ta ri kukʼut ri Biblia. ¿Jas kojtoʼwik we kqakʼulmaj wariʼ? Chqataʼ ri ruxlabʼixel ri Jehová rech kuya qanoʼj y kqariqo jas kqabʼij chke ri winaq. ¿Y jas kqabʼano are chiʼ kqilo che xojkun taj xqaqʼalajisaj chuwach ri winaq? Kqabʼan qachʼawem che ri Jehová y kojchoman chrij ri kqabʼan che ubʼixik are chiʼ kqakʼulmaj chi jumul. We kqabʼan wariʼ, ri Jehová kuya ri ruxlabʼixel chqe rech kqariq ri kqabʼij y rukʼ ta oyowal.

7. ¿Jas kojutoʼ wi ukʼolik jujun textos pa qajolom are chiʼ jun winaq kumaj chʼoj qukʼ? (Proverbios 15:1, 18).

7 Ko jujun textos che kojutoʼo rech aninaq taj kpe qoyowal are chiʼ keqariq winaq che kkaj kechʼojin qukʼ. Ri uxlabʼixel kubʼano che knaʼtaj ri textos riʼ chqe (Juan 14:26). Pa ri wuj re Proverbios kqariq pixabʼ che kojutoʼo rech aninaq taj kpe qoyowal (chasikʼij uwach Proverbios 15:1, 18). Y kukʼut chqawach ri rajawaxik kqabʼano are chiʼ keqariq winaq che sibʼalaj petinaq koyowal (Prov. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15).

RI NOJINIK KOJUTOʼO RECH KPE TA QOYOWAL

8. ¿Jas rajawaxik knaʼtaj chqe are chiʼ jun winaq kʼax kchʼaw chrij ri qakojonik?

8 Ri nojinik xuqujeʼ kojutoʼo (Prov. 19:11). Ri winaq che kʼo unoʼj aninaq taj kpe royowal are chiʼ ri winaq kechʼojin rukʼ chrij ri ukojonik. Ri uchomanik jun winaq kjunamataj rukʼ ri jaʼ che naj qajinaq uxeʼ. Weneʼ jun winaq kubʼan jun pregunta chqe, are kʼu qetaʼm taj jasche tajin kubʼano. Rumal laʼ, aninaq taj kqatzalij uwach ri kutaʼ ri winaq chqe, rajawaxik knaʼtaj chqe che weneʼ qetaʼm taj jasche kubʼan ri pregunta ri winaq (Prov. 16:23).

9. ¿Jas xubʼan ri Gedeón che ukʼutik che kʼo unoʼj y che aninaq taj xpe royowal?

9 Chojchoman chrij ri xukʼulmaj ri Gedeón. Jumul, ri achijabʼ re Efraín rukʼ oyowal xkichʼa che ri Gedeón jasche xeʼukʼam ta bʼi pa ri chʼoj rech kechʼojin kukʼ ri kikʼulel ri israelitas. ¿Jas xkaj xkibʼij ri achijabʼ che ri Gedeón? ¿La xa kʼax xkinaʼo che xekʼam ta bʼik? Apastaneʼ ri rumal, ri Gedeón nim xeril wi y xpe ta royowal kukʼ. ¿Jas xkʼulmatajik? «Are taq ri aj Efraín xkitaʼ ri tzij ri xubʼij ri Gedeón chke, xokʼow ri koyowal chrij» (Juec. 8:1-3).

10. ¿Jas tobʼanik kuya chqe are chiʼ rukʼ utzilal kqatzalij uwach jun pregunta che kbʼan chqe chrij ri qakojonik? (1 Pedro 3:15).

10 Weneʼ jun qachiʼl pa ri chak o pa ri escuela kchʼojin qukʼ chrij jujun taq jastaq che kqabʼan taj. Paneʼ kqaj kqatoʼ uwiʼ ri qakojonik, are kʼu rajawaxik che rukʼ utzilal kqabʼij chke ri winaq (chasikʼij uwach 1 Pedro 3:15). Ri kojtoʼwik are che kojchoman chrij ri pregunta che kubʼan ri winaq, je wariʼ kqetaʼmaj ri kubʼisoj. Are más utz che kojchoman chrij wariʼ y kqachomaj taj che ri winaq xa kraj kchʼojin qukʼ. Apastaneʼ ri rumal che xubʼan ri pregunta ri winaq chqe rajawaxik kojtzijon rukʼ utzilal y rukʼ ta chʼoj. Ri kqabʼan che utzelexik uwach ri pregunta che kkibʼan ri winaq chqe, wariʼ weneʼ kubʼano che kkʼextaj ri kichomanik. Ri kqaj are che rukʼ utzilal kojtzijon kukʼ ri winaq paneʼ rukʼ oyowal kojkichʼabʼej o ketzeʼn chqij (Rom. 12:17).

We kʼo jun winaq kraj katbʼe rukʼ pa jun cumpleaño, nabʼe chachomaj ri rumal che kubʼij chawe. Wariʼ katutoʼo rech qas utz kabʼan che uqʼalajisaxik chuwach. (Chawilaʼ ri párrafos 11 y 12).

11, 12. a) ¿Jas rajawaxik kqabʼano are chiʼ kqatzalij uwach jun pregunta? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal). b) Chayaʼ jun kʼutbʼal jas kqabʼano rech kojtzijon rukʼ jun winaq rukʼ utz taq tzij.

11 Chqachomajampeʼ che jun qachiʼl pa ri chak kutaʼ chqe jasche kqabʼan ta ri cumpleaños. ¿Jas chrij rajawaxik kojchoman wi are chiʼ majaʼ kqatzalij uwach ri upregunta? ¿La xa kuchomaj che xa kqaj taj kojkʼojiʼ junam rech kojkikotik? ¿O kuchomaj che xa kqaj taj kkʼojiʼ junamil chqaxoʼl? Kojkunik kqabʼij che che kqamaltyoxij che nim keril wi ri rachiʼl y che utz kqil ri utzilal che kʼo chqaxoʼl. We kqabʼij wariʼ che, weneʼ kukʼex ri uchomanik y kojkunik riʼ kqabʼij che ri kubʼij ri Biblia chrij ri cumpleaños.

12 Kʼo kojkunik kqabʼano are chiʼ kkʼulmataj nikʼaj chi kʼax. Jun kʼutbʼal, weneʼ jun qachiʼl pa ri escuela kubʼij chqe che ri testigos rech Jehová rajawaxik che kʼax ta kojchʼaw chkij ri homosexuales. ¿La kubʼij wariʼ rumal che retaʼm ta ri kqachomaj ri oj testigos rech Jehová chkij ri homosexuales? ¿O kubʼij rumal che kʼo jun rachiʼl o ufamilia homosexual? ¿La xa kuchomaj che itzel keqil ri homosexuales? Utz che kqabʼij che che nim keqil wi konojel ri winaq y che are kechaʼow ri kkaj kkibʼano (1 Ped. 2:17). b Weneʼ wariʼ kuya bʼe che kqaqʼalajisaj chuwach, jasche are kqabʼan ri kubʼij ri Biblia.

13. ¿Jas kqabʼan che ubʼixik che jun winaq we kubʼij chqe che xa kojchoman taj rumal che kojkojon chrij ri Dios?

13 We kʼo jun winaq che utz ta kril ri qakojonik y rukʼ oyowal kubʼij chqe ri kuchomaj, utz taj che kqabʼilaʼ tzij che y kqachomaj che qetaʼm ri kuchomaj (Tito 3:2). Chachomajampeʼ che jun awachiʼl pa ri escuela, kubʼij chawe che xa katchoman taj rumal che katkojon chrij ri Dios. ¿La aninaq kachomaj che kkojon chrij ri evolución y che kʼo kʼi retaʼmabʼal chrij? Weneʼ ri winaq are ta tajin kchoman chrij ri evolución. Rumal laʼ, utz taj che katchʼojin rukʼ chrij ri evolución, xaneʼ are utz che kaya kan jun pregunta che rech kchoman chrij. Katkunik kataq bʼi jun enlace che re jun kʼutunem o video re jw.org che kchʼaw chrij ronojel ri ubʼanom ri Dios. Weneʼ je wariʼ kraj ktzijon awukʼ chrij ri xretaʼmaj. We kattzijon rukʼ y kakoj utz taq tzij weneʼ kubʼano che kukʼex ri uchomanik.

14. ¿Jas xubʼan ri a Niall che ukojik ri jw.org che utoʼik jun rachiʼl pa ri escuela che utz ta ri uchomanik chkij ri testigos rech Jehová?

14 Jun ala ubʼiʼ Niall, xukoj ri jw.org rech xutoʼ jun rachiʼl pa ri escuela che utz ta ri uchomanik chqij ri oj testigos rech Jehová. Ri areʼ xubʼij: «Ko jun wachiʼl pa ri escuela che amaqʼel kubʼij chwe che kinkojon ta chrij ri ciencia y che are más kinkojon chrij jun wuj che kubʼij ta ri qastzij». Are chiʼ ri rachiʼl kraj taj ktzijon rukʼ chrij ri Biblia, Niall xubʼij che che kril pa jw.org ri sección «“La Biblia y la ciencia». Are chiʼ xqʼax ri tiempo Niall, xrilo che ri rachiʼl xusikʼij ri kʼutunem che xutaq che, kʼax ta chi xuriqo rech xchʼaw rukʼ chrij ri yaʼowinaq ri qakʼaslemal. Y ri oj xuqujeʼ kojkunik kqabʼan qe junam rukʼ ri xubʼano.

CHITIJOJ IWIBʼ PA RI QʼIJILANIK RE FAMILIA

15. ¿Jas kkibʼan ri tat nan che kitoʼik ri kalkʼwal rech rukʼ utz taq tzij kkitzalij uwach ri preguntas che kbʼan chke?

15 Ri e tat nan kekunik kkikʼut chkiwach ri kalkʼwal, rech rukʼ utz taq tzij ketzijon kukʼ ri winaq che kʼax kechʼaw chke chrij ri kikojonik (Sant. 3:13). Ri kkibʼan jujun tat nan, are che kkitijoj kibʼ are chiʼ kkibʼan ri kiqʼijilanik pa ri familia. Ri e tat nan kkitijoj kibʼ chrij jun kʼutunem kukʼ ri kalkʼwal che weneʼ kbʼan chke pa ri escuela y ri kkibʼan che ubʼixik che jun winaq. Xuqujeʼ kkikʼut chkiwach ri kalkʼwal che rajawaxik rukʼ utzilal ketzijonik y che kkibʼano che ri e winaq kkaj kketaʼmaj más. (Chawilaʼ ri recuadro « Nim ktobʼan wi chke ri familias are chiʼ kkitijoj kibʼ»).

16, 17. ¿Jas ktobʼan wi chke ri alabʼom alitomabʼ are chiʼ kkitijoj kibʼ chrij ri Biblia?

16 Utijoxik ibʼ pa ri qʼijilanik pa ri familia xaq xiw ta keʼutoʼ ri alabʼom alitomabʼ rech kkiriqo jas kkibʼij are chiʼ kbʼan preguntas chke, xaneʼ keʼutoʼo rech qas kkikojo che e kʼo pa ri qastzij kojonem. Pa ri sección «Jóvenes» re jw.org y ri sección «Ponlo por escrito», bʼanom chke ri alabʼom alitomabʼ rech kekunik kkitoʼ uwiʼ ri kikojonik. We keqanikʼoj ri kʼutunem riʼ y ri sección «Los jóvenes preguntan» pa ri qaqʼijilanik pa ri familia, kojkun riʼ kqatoʼ uwiʼ ri qakojonik rukʼ utz taq tzij.

17 Jun ala che a Matthew ubʼiʼ kubʼij che nim ktobʼan wi che, are chiʼ nabʼe kutijoj ribʼ. Pa ri qʼijilanik pa ri familia kʼi taq mul kkinikʼoj e kʼutunem che weneʼ ktaʼ che pa ri escuela. Ri areʼ kubʼij: «Kojchoman chrij ri weneʼ ktaʼ chwe pa ri escuela tekʼuriʼ kqatijoj qibʼ. Are chiʼ wetaʼm ri rumal che kinkojon chrij jun jastaq, wariʼ kubʼano che kʼax ta kinbʼan che ubʼixik chke nikʼaj chik».

18. Junam rukʼ ri kubʼij Colosenses 4:6 ¿Jas riʼ ri más nim ubʼanik chqawach?

18 Paneʼ sibʼalaj utz kbʼan che uqʼalajisaxik chkiwach nikʼaj chik, are kʼu wariʼ kubʼan taj che kekojon chrij ri Biblia. Are kʼu nim ktobʼan wi chke ri winaq are chiʼ rukʼ utzilal kojtzijon kukʼ (chasikʼij uwach Colosenses 4:6). Ri tzijonem che kqabʼan kukʼ nikʼaj chik chrij ri qakojonem kajunamataj rukʼ ukʼaqik jun pelota. Oj kojbʼanowik we ko kqakʼaq bʼi che ri winaq o nojimal kqakʼaq apanoq. Are chiʼ nojimal kqakʼaq apanoq ri winaq kkunik kuchapo y kuya ta kan retzʼebʼexik ri pelota. Xa junam rukʼ, we rukʼ utz taq tzij kojchʼaw rukʼ ri winaq weneʼ kraj kretaʼmaj más chrij ri Biblia. Are kʼu, we ri winaq xa kutzeʼj qawach y kraj kchʼojinik, utz che kqaya kanoq (Prov. 26:4). Are kʼu kojonel ta ri winaq kkibʼan wariʼ. E kʼi weneʼ kkaj kojkitatabʼej.

19. ¿Jas kojtoʼwik rech aninaq taj kpe qoyowal are chiʼ ri winaq kechʼojin qukʼ chrij ri qakojonik?

19 Junam rukʼ ri xqilo, are chiʼ kqakoj qachuqʼabʼ rech aninaq taj kpe qoyowal kuya kʼi utzilal chqe. Chataʼ che ri Jehová che katutoʼo rech kpe ta awoyowal are chiʼ ri nikʼaj chik kkitzukuj chʼoj o kʼax kechʼaw chrij ri qakojonik. Chnaʼtaj chqe che are chiʼ kpe ta qoyowal, kubʼano che kʼo ta chʼoj chqaxoʼl are chiʼ junam ta ri qachomanik kukʼ ri nikʼaj chik. Y are chiʼ kojtzijon rukʼ utzilal, wariʼ kubʼano che ri nikʼaj chik kkʼextaj ri kichomanik chqij y chrij ri Biblia. Rumal laʼ chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech kojkun che ubʼixik chke ri winaq ri kkitaʼ chqe, rukʼ utz taq tzij y rukʼ ta oyowal (1 Ped. 3:15). ¡Chakʼutuʼ che kʼo anojibʼal y mape awoyowal!

BʼIXONEM 88 Chakʼutuʼ ri abʼe chnuwach

a Wajun kʼutunem riʼ kuya jujun tobʼanik chqe rech kojkunik kqatzalij uwach ri preguntas che kkibʼan ri winaq chqe chrij ri qakojonik.

b Kariq jujun tobʼanik pa ri kʼutunem «¿Qué dice la Biblia sobre la homosexualidad?», re ri número 4 2016 re ri wuj ¡Despertad!

c Pa jw.org kariq más información pa ri secciónes «Ri alabʼom alitomabʼ kkitaʼ» y «Preguntas che amaqʼel kbʼan chkij ri testigos rech Jehová».