1, 2. a) ¿Ima igualatsikïwantaq Jesus rikätsikurqan judïukunata pushaq religiösukuna mana wiyakoq kayanqanta? b) ¿Mözukunawan o shipashkunawan ima pasanqantataq rikätsimantsik Jesuspa igualatsikïnin?

 WANUTSIYÄNAMPAQ juk ishkë junaqkuna pishikaptinmi, judïukunata pushaq religiösukunata Jesus kënö nirqan: “Juc nunapam caporqan ishcaq tsurincuna. Tse nunam juc caq tsurinta queno nerqan: ‘Iju, canan junaq ubas chacrantsicman uryaq ewarillë’ nir. Tse tsurinnam queno yasquerqan: ‘¡Manam eucütsu!’ nir. Peru alli pensacurcurnam,  uryaq jeqarerqan. Tsepitanam nunaqa jina jucnin caq tsurintapis queno nerqan: ‘Iju, qampis ewarillë uryaq’ nir. Tsenam tse caq tsurenqa ‘Ewarishaqmi’ nir, änirerqan; peru tseno nicarpis, manam ewarqantsu. Canan qamcunata tapuyashqequi, ¿Meqan caq tsurintaq Tëtan mandashqanta rurarqan? Pecunanam —Punta mandanqan caqmi —niyarqan” (Mateu 21:28-31).

² Tsënö nirmi Jesusqa rikätsikurqan judïukunata pushaq religiösukunaqa mana wiyakoq kayanqanta. Juknin kaq wamranömi pëkunaqa kayarqan, Diospa munëninta rurayänampaq awnikurirpis, manam cumpliyarqantsu. Jinamampis, mëraq mëtsikaq teytakuna cuentata qokuyan kë igualatsikïwanqa, familiakuna imanö kayanqanta alli reqinqanta Jesus rikätsikunqanta. Kë igualatsikïchö Jesus rikätsikunqannöpis, wamrakuna imata pensayanqanta y kawëninkunachö imata rurayänampaq kaqta musyëqa sasaran. Itsachi juk wamraqa mözu o shipash këninchö mana alli portakoq kashqa karpis, poqurirqa alli kawakoq y respetashqa tikrarinman. Tsëtam munëninta rurakoq jövinkunapaq parlarqa cuentaman churanantsik.

3. ¿Imanirtaq teytakunaqa raslla niyanmantsu mëqan wamrampis munëninta rurakoq kanqanta?

³ Wakin mözukuna o shipashkunaqa munëninkunata rurakoq karmi teytankunata pasëpa wiyakuyantsu. Itsa qampis reqinki munëninta rurakïta munaq mözuyoq o shipashyoq familiata. Tsënö kaptimpis, juk wamra munëninllata rurakoq  shonquyoq kanqanta musyëqa sasaran. Jinamampis, manam musyëtsu tsë familiallapita këkarpis imanir wakin wamrakuna munëninta rurakoq kayanqan y wakinna alli wamra kayanqan. Mëqan wamrampis pasëpa munëninta rurakoq tikrëkanqanta teytakuna cuentata qokurirqa, ¿imatataq rurayanman? Tsëta contestanapaqqa, munëninta rurakoqkuna imanö kayanqantaraq puntata rikärishun.

4-6. a) ¿Imanötaq munëninta rurakoqkuna kayan? b) ¿Imatataq teytakuna yarpäyanman wamrankuna höra höra mana wiyakoq kayaptinqa?

⁴ Munëninta rurakoqkunaqa, mandaqninkunata mana wiyakoq, munëninkunachö tsarakoq y mandayanqankunata mana kaqpaq churaqmi kayan. Tsënö kaptimpis, ‘upa kë shonqunkunachö wataraptinmi’ wamrakunaqa höra höra teytankunata y juk autoridäkunatapis wiyakuyantsu, y tsëqa mözu o shipash kayanqan witsan cuerpunkuna y sentimientunkuna cambiarëkaptinmi masqa pasan (Proverbius 22:15). Kawënintsikchö cambiukunaqa imëka yarpachakïkunatam apamun, y mözu o shipash kë witsanchömi mas jatun cambiukunaqa kan. Mözukuna y shipashkunaqa, wamra kayanqampitam mayor këman pasëkäyan. Tsëmi wakin teytakunaqa entiendinakuyantsu tsë edächö këkaq wamrankunawan. Teytakunaqa manam munayantsu wamrankuna raslla poquriyänanta, peru wamrakunanam, raslla poqurita munayan.

⁵ Munëninta rurakoq mözu o shipashqa, teytankuna yachatsiyanqanta manam cuentapaq churantsu; tsënö karpis, höra höra mana wiyakïqa  manam munëninta rurakoq këtsu. Y wakin wamrakunaqa ichikllapaqmi churayan o pasëpam musyëta munayantsu Bibliapa rasumpa kaq yachatsikïninkunata, tsënö karpis, manam llapantsu munëninta rurakoq kayan. Tsëmi teytakunaqa rastsu niyanman wamrankuna munëninta rurakoq kayanqanta.

⁶ Mözu o shipash këman charkurqa, ¿llapan wamrakunaku munëninta rurakoq tikrariyan? Manam. Rasun kaqchöqa, wallkaqllam munëninkuna rurakoqqa kayan. Peru ¿ima nishwanraq pasëpa y imëpis munëninta rurakoq mözupaq o shipashpaqqa? ¿Imataq tsënö këman chätsin?

7. ¿Imanötaq Satanaspa makinchö këkaq mundupa costumbrikuna jövinkunata inkitarinman munëninkunata rurakuyänampaq?

⁷ Pensëninkuna y portakïninkuna Satanaspa makinchö kaptinmi nunakunaqa munëninkunata rurakuyan. Biblia ninqannöpis, “munducho Diospa mana caqcunaqa diablupa muneninchomi caquicayan” (1 Juan 5:19). Satanaspa makinchö këkaq munduqa imëka mana alliman chätsikoq costumbrikunatam yachatsikun, tsëkunaman mana ishkiyänampaqmi cristiänukunaqa alli tsarakuyänan (Juan 17:15). Kanan witsankunaqa, mas melanëpaq, mas peligrösu y unë witsankunapitapis mas mana allim tsë costumbrikunaqa tikrakurishqa (2 Timoteu 3:1-5, 13). Tsëkunapita cuidakuyänampaq wamrankunata teytakuna mana yachatsiyaptin, mana willayaptin y mana tsapäyaptinqa, rasllam Satanasqa “Diosman  mana cäsucoq nunacunata[no] mana allicunata rurayänanpaq inquita[rinman]” (Efesius 2:2). Y tsëmanqa ishkiriyanman mana alli amïgukuna inkitayaptinmi. Bibliam kënö nin: “Mana wiyakoqkunawan takukaqqa mana allimanmi ishkinqa” (Proverbius 13:20). Tsënöllam Satanaspa munëninta ruraqkunawan amïgu karqa, pëkunanö mana allikunata rurar qallëkunqa. Tsëmi alli kawakuyänampaqqa Bibliapa musyatsikïninkunata wiyakuyänan precisan, tsëta yachatsiyänantam jövinkunaqa wanayan (Isaïas 48:17, 18).

8. ¿Imanirtaq wakin wamrakunaqa munëninta rurakoq tikrayan?

⁸ Jina wakin wamrakunaqa munëninta rurakoq tikrayan familian mana alli portakunqampitam. Machakoq, o drögata utilisaq, o majanta maqaq teytawan o mamawan winashqa jövinqa, itsa tsënö kawakïta allitanölla rikanqa. Alli kawakoq familiakunachöpis, wakin wamrakunaqa munëninta rurakoq tikrariyanmanmi teytankuna pëkunapaq mana yarpachakuyaptinqa. Tsënö kaptimpis, manam familiampa culpanllatsu wakin jövinkunaqa munëninta rurakoq tikrayan. Wakin wamrakunaqa, teytankuna Dios munanqannö kawëkäyaptin y imëka mana alli rurëkunapita cuidëkäyaptinmi, munëninkunata rurakoq tikrariyan. ¿Imanirtaq tsënöqa tikrayan? Itsachi llapantsiknöpis jutsayoqllana yurishqa karnin. Pablum kënö nirqan: “Adanmi jutsata rurecorqan, y tsenopam jutsa rure qallecorqan. Tserecurmi wani shamorqan. Tsemi que munducho llapan nunacuna jutsata rurarnin, wanuyan” (Romänus 5:12). Adanqa munëninta rurakoq y mana kuyakoq karmi, llapan tsurinkunata  jaqipurqan sufritsikoq herenciata. Wakin jövinkunapis Adannöllam munëninkunata pasëpa rurakuyan.

9. ¿Teytakuna imanö kayaptintaq wamrakuna munëninta rurakoq tikrariyanman?

⁹ Wakin mözukuna y shipashkunaqa teytankuna wätëta mana yachaptinmi munëninta rurakoq tikrariyan (Colosensis 3:21). Wakinkunaqa pensayan wamrankunawan alläpa chukru kayanqan y piñapëpa yachatsiyanqan alli kanqantam. Wakinkunanam munëninta rurakuyänanta rikaräkuyan, y manam yachatsiyantsu mana allikunapita cuidakuyänampaq. Awmi, Dios munanqannö wamrakunata wätëqa sasaran. Jinamampis manam llapan wamrakunatsu igual kayan. Itsa wakinkunaqa mas controlayänanta wanayanqa. Ishkë nunakunapaq Biblia willakunqanmi yanapamäshun wamrakuna munëninkunata rurakuyänanta rikaräkï, o pëkunawan alläpa chukru këqa, mana alli kanqanta.

10. ¿Imanirtaq Elïqa alli teytatsu karqan sacerdötikunapa mandaqnin këkarpis?

¹⁰ Elïqa unë Israel nacionchömi sacerdötikunapa mandaqnin karqan, y tsurinkunapis karqanmi. Chusku chunka watapam tsë carguchö karqan, y Diospa Leynintapis allim reqeq. Mëraq sacerdöti këninchö Dios munanqannö rurarqan, y Ofnï y Finehas jutiyoq wamrankunatapis Diospa Leyninta yachatsinampaq alli kallpachakurqan. Peru wamrankuna munëninta rurakuyänantam rikaräkurqan. Tsurin Ofnïwan Finehasqa  sacerdöti këkarpis, “ni imapaq mana sirweq nunakunam” kayarqan, masqa yarparäkuyaq warmikunawan pununakïllamanmi. Awmi, Diospa wayinchö mana allikunata rurëkäyaptimpis, Elïqa manam cargunkunapita jorqarirqantsu. Tsëpa rantinqa, janan jananllam piñapärirqan. Tsurinkuna munëninkunata rurakuyänanta jaqirmi rikätsikurqan Diosta mana respetanqanta. Tsënöpam tsurinkuna Jehoväpa contran churakäyanqampita, Elïwan llapan familian ushakäyarqan (1 Samuel 2:12-17, 22-25, 29; 3:13, 14; 4:11-22).

11. ¿Imatataq Elïpita teytakuna yachakuyanman?

¹¹ Elïpa tsurinkunaqa poqushqana këkarmi tsë mana allikunata rurayarqan. Tsënö kaptimpis, tsë pasanqanqa rikätsimantsik wamrakuna munëninta rurakuyänanta rikaräkïqa mana alli kanqantam (igualaratsi Proverbius 29:21 textuwan). Wakin teytakunaqa “kuyämi” nirmi wamrankuna munëninkunata rurakuyänanta rikaräkuyan, y manam yachatsiyantsu wiyakoq këta ni alli portakïta. Dios chikinqankunata rurayaptimpis, manam shumaqllaqa yachatsiyantsu. Tsënö munëninkunata rurakuyänanta jaqiriyaptinmi, ni teytankunata ni pitapis wiyakuyannatsu (igualaratsi Eclesiastes 8:11 textuwan).

12. ¿Ima mana allitataq Rehoboam rurarqan autoridäyoq karnin?

¹² Rehoboamnam autoridäyoq këninchö alläpa chukru karqan. Israel nacion ishkëman manaraq rakikaptinmi ultimu kaq rey karqan, peru manam alli reytsu karqan. Rehoboamqa gobernar qallëkurqan teytan Salomon sufritsinqan naciontam. ¿Ankupäkoq (llakipäkoq) reyku karqan? Manam.  Teytan patsätsinqan leykunata altsanampaq juk comision mañakuptinmi, mayor nunakuna consejayanqanta mana wiyakurnin, mas sasa cumplinan leykunata patsätsirqan. Alläpa chukru kaptinmi chunka ishkë kastakunapita, chunka kaq kastakuna rakikäkuriyarqan, tsënöpam tsë nacion ishkëman rakikärirqan (1 Rëyes 12:1-21; 2 Crönicas 10:19).

13. ¿Imatataq teytakuna rurayanman Rehoboamnö mana kayänampaq?

¹³ Teytakunaqa precisaq yachatsikïkunatam tariyan Rehoboampaq Biblia willakunqampita. Mañakurmi ‘Jehoväta tariyänan’, y wamrankunata Biblia ninqannö yachatsiyänampaqmi kallpachakuyänan (Salmu 105:4). “Imëkawan nitipakashqa këqa, yachaq nunatapis juiciunnaqtanömi tikraratsin” ninmi Eclesiastes 7:7. Teytakuna yachëllapa wamrankunata controlayanqanqa, shumaq poquyänampaq y mana allikunaman mana ishkiyänampaqmi yanapanqa. Peru teytankuna alläpa chukru kar imëkatapis michäyaptinqa, manam wamrankuna yachakuyanqatsu japallankunalla kawëta ni kikinkunallapita imatapis rurëta. Wanayanqanmannö libri kayänanta jaqiyanqan y yachëllapa controlayanqan mözukuna y shipashkunaqa, cäsi llapanmi munëninkunata rurakoq këmanqa chäyantsu.

14, 15. ¿Imatataq teytakuna rurayanmantsu mözuyëkaq o shipashyëkaq wamrankunawan?

¹⁴ Wamrankuna winayanqanta y mayor këman chëkäyanqanta kushikurpis, teytakunaqa  mantsayanmi mözu o shipash wamrankuna wayipita ëwakuyänanta, juk parlakïchöqa, cuentankunapana imatapis rurakuyänanta. Mözu o shipash wamrayoq teytakunaqa manam mantsakäyanmantsu wamrankuna höra höra mana wiyakoq y yanapakïta mana munaq kayaptinqa. Yarpäshun, cristiänu teytakunapa mas precisaq rurëninkunaqa, poqu, alli juiciuyoq y rurayänampaq kaqta cumpleq cristiänu kayänampaq wamrankunata yanapëmi (igualaratsi 1 Corintius 13:11 y Efesius 4:13, 14 textukunawan).

¹⁵ Sasaraq kaptimpis, teytakunaqa yachakuyänanmi wamrankuna mas libri këta mañakuyaptin llapanchö mana michäyänampaq. Imanöpis këninkunata winayanqanmannö patsakätsiyänampaqmi wamrakunaqa ichik libri këta wanayan. Tsëmi wakin wamrakunaqa mözullaraq o shipashllaraq  këkar poqu këman chäriyan. Tsënömi pasarqan rey Josïaswampis, Bibliam kënö nin: “[15 watayoqnö] jövinllaraq këkarnin[mi], qallarirqan awilun Davidpa Diosninta ashirnin”. Kë alli juiciuyoq mözuqa poqu kanqantam rikätsikurqan (2 Crönicas 34:1-3).

16. ¿Imatataq wamrakuna alli entiendiyänan mas libri kayänampaq teytankuna jaqiyaptin?

¹⁶ Tsënö kaptimpis, mas libri kayänanta jaqiyaptinqa, poqu kayanqantam rikätsikuyänan. Tsëmi mayoryëkaqna jövinkunataqa jaqiyänan, decidiyanqankuna y rurayanqankuna imaman chätsikunqanta kikinkuna cuentata qokuyänanta. Biblia ninqannöpis, jövin kar o mayorna karpis,  “llapan imatapis muronqantsictam cosechar ellushun” (Gälatas 6:7). Manam puëdintsiktsu wamrakunata imëpis cuidëkëtaqa. ¿Y juk wamra pasëpa mana allita rurëta munaptinqa? Juk alli teytaqa micharmi “manam” ninqa. Y imanir michanqanta willarpis, “manam” ninqantaqa, manam cambianantsu (igualaratsi Mateu 5:37 textuwan). Tsënö kaptimpis, shumaqllapa y entienditsipa “manam” nitam yachanan, porqui musyanqantsiknöpis, “shumaq contestakoqqa piñakïtam ushakäratsin” (Proverbius 15:1).

17. ¿Imanötaq teytakuna yanapayanman mözu o shipash wamrankunata?

¹⁷ Jövinkunaqa teytankuna michäyanqankunata o mandayanqankunata mana gustarpis, tsëkuna mana cambianantam munayan. Piñakuyanmi y llakinäyanmi teytankuna munayanqanmannö tsëkunata cambiayaptinqa. Jinamampis teytankuna kallpata qoyaptin y yanapayaptinqa, mana parlakoq këta, mantsapakoq këta y alläpa penqakoq këninkunatapis jaqiyanqam, y poqurkurpis, alli juiciuyoqmi kayanqa. Jina mözukuna y shipashkunaqa kushikuyanmi teytankuna pëkunaman markäkuyaptin (yärakuyaptinqa) (igualaratsi Isaïas 35:3, 4 y Lücas 16:10; 19:17 textukunawan).

18. ¿Imataq mözukunata y shipashkunata yanapanqa alli winayänampaq?

¹⁸ Wayichö yamë kawakï kaptin, imëkapis alli patsätsishqa kaptin y kuyanakï kaptinqa wamrankuna shumaq winayänampaq kaqta musyëmi teytakunata kushitsin (Efesius 4:31, 32; Santiägu 3:17, 18). Jina machakoq, maqanakoq y imëka mana  allita ruraq familiachö winashqa karpis, wakin jövinkunaqa poqurirninmi alli nuna këman chäyashqa. Tsëmi mözukunata y shipashkunata teytankuna kuyayaptin, precisaqpaq churayaptin, shumaq yanapayaptin, wakin wakinchö michäyaptin y Biblia ninqannö yachatsiyaptinqa, kushishqa winayanqa y poqurkurnimpis teytankunatam kushitsiyanqa (igualaratsi Proverbius 27:11 textuwan).

19. Alli nänipa ëwayänampaq teytankuna yachatsiyaptimpis, ¿imatataq kikin wamrakuna rurayänan?

¹⁹ Teytakuna wamrankunata alli yachatsiyanqanqa alläpam yanapan. Proverbius 22:6 textum kënö nin: “Wamrata yachatsi alli nänipa ëwanampaq; tsëqa awkinyarpis manam yaqakurinqatsu”. Peru ¿ima nishwanraq teytankuna shumaq yachëkätsiyaptimpis wakin wamrakuna mana allikunaman ishkiyanqampaqqa? ¿Tsënö pasakunmantsuraq? Awmi. Proverbius ninqanta entiendinapaqqa, teytankunata wamrakuna ‘wiyakuyänan’ precisanqampaq tsë librupa wakin versïculunkuna ninqantam cuentaman churanantsik (Proverbius 1:8). Familiachö alli kawakï kanampaqqa, teyta kaqkuna y wamra kaqkunapis, Bibliapa musyatsikïninkunatam wiyakuyänan. Teytakuna y wamrakuna mana yanapanakurqa, imëka problëmakunamanmi chäyanqa.

20. Wamran pantar ima mana allitapis rurariptinqa, ¿imatataq teytakuna rurayanman?

²⁰ ¿Imatataq teytakuna rurayanman mözu o  shipash wamran mana alli rurëman ishkiriptin? Tsë tiempuchömi jövinqa imëpitapis mas yanapayänanta wanan. Wamran imëkatapis tsëraq yachakïkanqanta yarparqa, manam pasëpaqa espantakuyanqatsu. Pablum congregacionchö këkaq poqushqa nunakunata kënö nirqan: “Waquincunata mana alli rureman ishquishqata ricarnenqa, Santu Espiritupa munenincho quecaqcuna shumaq mana penqapashpa willapëcuyë mana yape rurananpaq” (Gälatas 6:1). Teytakunapis tsënöllam rurayanman wamran pantar ima mana allitapis rurariptinqa. Clärum rikätsiyänan ruranqan imanir mana alli kanqanta y tsëman yapë mana ishkinampaq imata ruranampaq kaqta. Jina clärum rikätsiyänan pëta mana chikiyanqanta, sinöqa mana alli rurëninta (igualaratsi Jüdas 22, 23 textuwan).

21. Congregacionchö rurayanqannöpis, ¿imatataq teytakuna rurayanman wamran jatun jutsata rurashqa kaptinqa?

²¹ ¿Imatataq teytakuna rurayanman wamran jatun jutsata rurashqa kaptinqa? Tsënö kaptinqa alläpam precisan shumaq yanapayänan y alli consejayänan. Congregacionchö pipis jutsaman ishkiptinqa, wanakunampaq y anciänukunapa yanapakïninta ashinampaqmi parlapäyan (Santiägu 5:14-16). Jutsampita wanakuriptinqa, anciänukunam yanapayan Diospa kaqchö alliyänampaq. Familiachö juk mözu o shipash mana allita ruraptinqa, teytankunam yanapayänan, tsënö karpis, itsa precisanqa anciänukunapa yanapakïninta ashiyänan. Peru jatun jutsata rurashqa kaptinqa, manam wamran ruranqanta anciänukunapita pakäyanmantsu.

22. Jehovä ruranqannöpis, ¿imatataq juk teyta ruranman wamran jatun jutsata rurëkuptinqa?

 ²² Teytakunapaqqa alläpa sasam wamrankuna jutsaman ishkiyaptin yanapëqa. Itsachi alläpa llakikur chipyë piñëpa y mantsakätsipa wamranta tratayanqa, peru tsënö rurayanqanqa jutsallakushqa wamrata alläpam piñatsinqa. Yarpäshun, tsë problëmapa pasanqan witsan imanöpis tratayanqampitam wamraqa shamoq tiempuchö alli o mana allipis kanqa. Jina yarpäshun, Jehoväpis listum këkarqan jutsallakushqa markan wanakuptin perdonanampaq. Shonqupita patsëmi kënö nirqan: “Shayämï, qamkunawan noqa asuntukunata altsashun —ninmi Jehovä—. Qamkunapa jutsëkikuna puka color cuenta kaptimpis, rashtanö [rapinö] yulaqmi tikratsishqa kanqa; puka color tëlanö këkarpis millwanö yulaqmi tikranqa” (Isaïas 1:18). Këqa teytakunapaq shumaq yachatsikïmi.

23. ¿Imatataq teytakuna rurayanman y imatataq mana rurayanmantsu wamrankuna jatun jutsaman ishkiyaptin?

²³ Tsëmi teytakunaqa jutsallakushqa wamrankunata yanapayänan mana alli rurëninkunata jaqiyänampaq. Alli teytakunapa y congregacionchö anciänukunapa yanapakïninta ashiyanqanmi alli kanqa (Proverbius 11:14). Manaraq shumaq pensarqa manam imatapis ras niyanmantsu ni rurayanmantsu, wamran pëkunaman kutita mana mantsakunampaq. Jina manam paqwëqa piñakuyanmantsu ni chikiyanmantsu (Colosensis 3:8). Manam rasllaqa pensayanmantsu wamrankuna manana alliyäyänampaq kaqtaqa (1 Corintius 13:4, 7). Mana alli rurëninta chikirpis, teytakunaqa manam wamrankunawan chukru kayanmantsu ni  pasëpa piñakuyanmantsu. Y imëkapitapis masqa precisan, rurëninkunawan yachatsiyänan y llapan shonqunkunawan Diosman markäkuyanqanta (yärakuyanqanta) rikätsikuyänanmi.

24. ¿Imataq höraqa familiachö pasan, y imatataq teytakuna rurayanman?

²⁴ Wakin jövinkunaqa pasëpam munëninta rurakuyan y manam ni ichikllapis wiyakuyantsu Diospa yachatsikïninkunata. Tsënö pasaptinqa, wakin kaq wamrankunata yanapayänampaq y familiachö shumaq kawakuyänampaqmi teytakunaqa kallpachakuyänan. Manam wakin kaq wamrankunata qonqëkurqa munëninta rurakoq wamrallata tukïnöpa yanapëta tïrayanmantsu. Familiachö wakin kaqkuna tsë problëmata mana musyayänampaq pakëta tïrayänampa rantinqa, shumaqllam willayänan y manam mantsakätsiyanmantsu (igualaratsi Proverbius 20:18 textuwan).

25. a) Congregacionchö rurayanqannöpis, ¿imatataq teytakuna rurayanman juk wamran pasëpa munëninta rurakuptinqa? b) ¿Imatataq teytakuna yarpäyanman juk wamran munëninta rurakoq kaptinqa?

²⁵ Congregacionchö pasëpa munëninta rurakoqpaqqa, “ama wayiquicunamanpis chasquiyëtsu; ni saludayëpistsu” nirqanmi apostul Juan (2 Juan 10). Wakin teytakunaqa tsëtam rurayan pasëpa munëninta rurakoq wamran mayorna kaptinqa. Itsa tsëta rurëqa alläpa sasa y llakikïpaq kanqa, peru hörachöqa alläpam precisan familiachö wakin kaqkunata cuidayänampaq. Wakin kaqkunaqa shumaq cuidayänanta y alli rikäyänantam  wanayan. Y tsëpaqqa alläpam precisan shumaq portakuyänampaq alli y cläru yachatsiyänan. Pëkunawanmi parlayänan y musyëtam tïrayänan escuëlachö y congregacionchö imanö këkäyanqanta. Jina munëninta rurakoq wamrapa portakïninta chikirpis, clärum rikätsiyänan kikintaqa mana chikiyanqanta. Mana allita ruraq wamrataqa manam chikiyanmantsu, sinöqa mana alli rurëninkunatam. Jacobpa ishkë tsurinkuna chipyëpa mana allita rurar llakitsishqa kayaptimpis, pëqa mana alli rurëninkunatam maldecirqan, manam tsurinkunatatsu (Genesis 34:1-31; 49:5-7).

26. ¿Imataq alli teyta kayänampaq kallpachakushqakunata yanapanqa juk wamran munëninta rurakoq tikrakuriptinqa?

²⁶ Familiachö juk wamra munëninta rurakoq tikrakuriptinqa, itsachi teytankuna culpayoq sientikuyanqa. Peru Jehoväta mañakurnin llapan puëdinqantsikta rurashqa kar y pë consejakunqanta puëdinqantsikmannö wiyakushqa karqa, manam alläpaqa culpakushwantsu. Yarpë, llapanchö allillata ruraq teytaqa manam kantsu, tsëmi ruranëkipaq kaqkunata llapanta cumplita tïrashqa karqa, alläpaqa llakikunkimantsu (igualaratsi Hëchus 20:26 textuwan). Alläpa llakikïpaqmi familiachö juk wamra chipyëpa munëninta rurakoq tikrakuriptinqa; peru tsënö pasamashqaqa, ama qonqashuntsu imanö sientikunqantsikta Dios musyanqanta, y wiyakoq sirweqninkunata ni imëpis mana jaqinampaq kaqta (Salmu 27:10). Tsëqa, llapan puëdinqantsikmannö kallpachakushun wakin wamrantsikkuna familiachö següru kawakïta y Diospa kaqchö alli këta tariyänampaq.

27. Wayimpita ëwakushqa wamrapaq Jesus yachatsikunqannöpis, ¿imatataq teytakuna pensayanmantsu juk wamran munëninta rurakoq tikrakuriptinqa?

 ²⁷ Jina ama pensashuntsu munëninta rurakoq wamra ni imëpis mana altsakänampaq kaqtaqa. Itsachi wamra këkaptin yachatsinqantsikkunaqa, tiempu pasariptin shonqunman chärinqa, y altsakänampaq yanaparinqa (Eclesiastes 11:6). Mëtsika cristiänu familiakunam tsëpa pasayashqa, y wayimpita ëwakushqa wamrapaq Jesus yachatsikunqannöpis, wakin teytakunaqa alläpa kushishqam sientikuyashqa wamrankuna altsakäriyaptin (Lücas 15:11-32). Noqantsiktapis tsënö pasamashwanmi.