1-3. (1) Atënasman chärirqa, ¿imanirtan Pabluqa alläpa cölerashqa këkarqan? (2) ¿Imanötan yanapamäshun Pablu ruranqampita yachakunqantsik?

 PABLUQA Greciachö Atënas markapam purikarqan. Atënasqa estudiu asuntuchömi alläpa reqishqa karqan. Tsëchömi unë witsanqa, Söcrates, Platon y Aristöteles yachaq nunakuna imata pensayanqanta yachatsikushqa kayarqan. Ëwanqanmannömi Pabluqa mas cölerashqaraq këkarqan. Atënaschöqa alläpa religiösum kayarqan y atska santukunatam adorayarqan. Templukunachö, pläzakunachö, cällikunachö y mëtsëchömi santukuna karqan. Pabluqa musyarqanmi santukunapaq Jehovä imata pensanqanta (Ex. 20:4, 5). Tsëmi pëtapis santukunata adorayanqanqa gustarqantsu.

² Rantikuyänan pampaman chärirqa, inti o rupay jeqanan lädupa norti lädunchömi Hermes santu niraq melanëpaq santukunata filarëkaqta tarirqan. Entëru mercäduchömi santukunata adorayänan sitiukuna karqan. Santukunata adoraq nunakunataqa, ¿imanöraq Pabluqa yachatsinman karqan? ¿Cölerakunampa rantintsuraq acuerdu kayanqan asuntupita tsë nunakunata parlapanman karqan? ¿Pillatapis yanapëta puëdinmantsuraq karqan Diosta ashinampaq y adoranampaq?

³ Hëchus 17:22 a 31 textuchömi willakun Atënaschö yachaq nunakunata Pablu ima ninqanta. Pablu ruranqampita yachakunqantsikmi yanapamäshun, nunakunata yachëllapa, següru y shumaq parlapänapaq, y acuerdu kanqantsik asuntupita shumaq pensatsir yachatsinapaq.

4. Atënaschö këkarqa, ¿më sitiukunachötan Pabluqa yachatsikurqan?

⁴ Pabluqa ishkë kaq viäjinchömi Atënas markata a ëwarqan, tsëqa karqan  50 wata witsanmi. Sïlaswan Timoteu Berëaman chäyänanta shuyanqanyaqmi, Pabluqa imëpis ruranqannölla, “Diosta adorayänan wayichö këkaq judïukunata [...] shumaq pensatsir y yachatsir qallëkurqan”. Manam tsëllatsu, ‘rantikuyänan pampata’ ëwarmi Atënaschö kawaq mana judïu nunakunata parlaparqan. Tsë pampataqa ägora nirmi reqiyaq (Hëch. 17:17). Tsë pampaqa cincu hectareasnömi karqan, y Acröpolis niyanqan taksha jirkapa inti o rupay jeqanan lädumpa derëcha lädunchömi këkarqan. Tsënö kaptimpis, manam rantikuyänan pampallatsu karqan, sinöqa Atënaschö juntakäyanqan sitiukunapita mas reqishqa kaqmi karqan. Juk libruchömi willakun, “tsë sitiuchöqa negociuyoq nunakuna, polïticukuna, yachaq nunakuna y qellqaqkuna juntakäyanqanta”. Tsëchömi yachaq nunakunaqa imapitapis parlayänampaq juntakäyaq.

5. ¿Imanirtan rantikuyänan pampachö yachatsikunanqa fäciltsu kanman karqan?

⁵ Rantikuyänan pampachö yachatsikuyqa manachi fäciltsu karqan. Tsë sitiuman ëwaqkunachöqa, epicuriu y estoicu niyanqan grüpupita yachaq nunakunapis kayarqanmi. b Epicuriukunaqa, kawë vïdaqa illaqpita yurinqantam creiyaq. Pëkunaqa kënömi pensayaq: “Diostaqa manam mantsanantsiktsu. Wanurirqa manam imatapis sientintsiknatsu. Alli kaqta rurëtaqa puëdintsikmi y mana allitapis aguantëta puëdintsikmi”. Estoicukunanam, yachakuyta y imatapis alli entiendita väleqpaq churayaq (pëkunaqa manam Teyta Dios nuna kanqanta creiyaqtsu). Ishkan grüpuchö kaqkunapis manam wanushqakuna kawariyämunqanman creiyaqtsu, peru Cristupa qateqninkunaqa tsëtam yachatsikuyaq. Tsë ishkan grüpuchö kaqkuna creiyanqanqa, cristiänukuna creiyanqampita Pablu yachatsikunqanwanqa manam ichikllapis igualarqantsu.

6, 7. Griëgu yachaq nunakunaqa, ¿imatataq pensayarqan Pablu yachatsikunqampaq, y noqantsik yachatsikunqantsikpaqqa imatataq wakinkuna niyan?

⁶ Griëgu yachaq nunakunaqa, ¿imatataq pensayarqan Pablu yachatsikunqampaq? Wakinqa “löcu” o charlatan kanqantam pensayarqan. Tsënö niyanqanta palabra por palabra traduciyaptinqa, “muruta pallapakoq” ninanmi (rikäri Yachakunapaq kaq Bibliachö Hëchus 17:18 textuchö willakunqanta). Juk yachaq nunam willakun griëgu idiömapita “löcu” o charlatan neq palabrataqa, “muruta pallapakoq pishqupaq parlarnin utilizäyanqanta. Tsëpitanam utilizäyarqan mercäduchö sobranqan mikuyta y nunakuna jitayanqanta ashipakoqkunapaq parlarnin. Tiempuwannam utilizäyarqan jukkuna pensayanqanllata parlaq nunakunapaq, masqa ima ninan kanqanta mana entiendeqkunapaq parlarnin”. Tsëmi löcu o charlatan nirqa, tsë yachaq nunakunaqa Pabluta nikäyarqan, imatapis mana musyanqanta y jukkuna niyanqanllata parlëkanqanta. Tsënö kaptimpis, tsënö insultayanqanqa manam Pabluta mantsakätsirqantsu.

⁷ Kanan tiempupis, atskaqmi Jehoväpa testïgun kanqantsikrëkur y Bibliaman creinqantsikrëkur noqantsikpita burlakuyan. Maslla musyarinapaq,  atskaq profesorkunam evolucion niyanqampita yachatsikuyan, y yachaq kaqkunaqa tsëman creiyänampaq kaqtam niyan. Tsëman mana creeqkunaqa, pëkunapaqqa manam imatapis musyayantsu. Pëkunaqa, Biblia ninqanta yachatsikushqa y llapantapis Dios kamanqanta rikätsikushqam upa kanqantsikta niyan. Tsënö kaptimpis, manam pëkunata mantsantsiktsu. Tsëpa rantinqa, mana mantsakushpam yachatsikuntsik Patsachö llapan kanqantapis alläpa yachaq Jehovä Dios ruranqanta (Apoc. 4:11).

8. (1) ¿Imatataq wakinkuna rurayarqan Pablu ninqanta wiyarnin? (2) Areöpagu nirqa, ¿imapaqraq capaz parlëkan? (Nötachö willakunqantapis rikäri).

⁸ Pabluta wakin wiyaqkunaqa kënömi niyarqan: “Mana reqishqa dioskunapita willakoqtsunchi” (Hëch. 17:18). Pëkuna niyanqannö Atënaschö juk santukunata adorayänampaq nishqa karqa, Pabluqa problëmamanmi chanman karqan. ¿Imanir? Mas puntatanam Söcrates niyanqan yachaq nunata tsënö rurëta munanqampita acusayarqan, y tsërëkurmi juzgayarqan y wanunampaq condenayarqan. Tsëchi nunakunaqa Areöpagu c niyanqanman Pabluta apëkur parlëkanqankunata maslla entienditsinampaq niyarqan. Pëkunaqa manam Pablu ninqankunata wiyashqaraqtsu kayarqan. ¿Imanöraq Pabluqa yachatsinman karqan Diospa Palabranta mana reqeq nunakunata?

9-11. (1) Acuerdu kayanqan asuntupita parlapänampaqqa, ¿imatataq wiyëkaqninkunata Pablu nirqan? (2) Yachatsikunqantsikchöqa, ¿imanötan noqantsikpis Pablu ruranqannölla rurashwan?

⁹ Rikanqantsiknöpis, Pabluqa mëtsika santukunata rikarmi alläpa cölerashqa këkarqan. Tsënö kaptimpis, santukunata adorë mana alli kanqanta ninampa rantinmi controlakuyta yacharqan. Pabluqa shumaq yachëllapam acuerdu kayanqan asuntupita wiyëkaqninkunata parlaparqan. Kënömi nirqan: “Atënaspita ollqukuna, imëkachöpis wakinkunapita mas dioskunata adorayanqëkitam rikä” (Hëch. 17:22). Pabluqa yachaqmi karqan y religiösu kayanqampitam felicitarqan. Pë ninqanqa, “alläpa religiösu kayanqëkitam rikä” neq cuentam karqan. Pabluqa musyarqanmi mana alli creenciakunata yachatsishqa kayaptimpis wakin nunakunaqa alli shonquyoq kayanqanta, y rasumpa kaqta yachakuyta munayanqanta. Pabluqa musyarqanmi juk tiempuqa kikimpis ‘mana musyar’ imatapis ruranqanta y ‘mana markäkoq o yärakoq’ kanqanta (1 Tim. 1:13).

 ¹⁰ Tsëpitanam alläpa religiösu karnin imata rurayanqampaq parlarqan. Pëkunaqa “mana Reqishqa Diospaq[mi]” altarta rurashqa kayarqan. Juk libruchömi kënö willakun: “Mëqan diostapis mana qonqayänampaq y mana cöleratsiyänampaqmi, griëgukuna y juk markakunapita nunakunapis ‘mana reqishqa dioskunapaq’ altarkunata rurayaq”. Tsënö altarta rurayanqanwanmi Atënaschö nunakunaqa rikätsikuyarqan mana reqiyanqan Diospis kanqanta. Tsëpita välikurmi Pabluqa alli noticiakunapita yachatsir qallëkurqan. Pëkunatam kënö nirqan: “Noqaqa mana reqikar adorayanqëki Diospitam qamkunata parlapëkäyaq” (Hëch. 17:23). Yachëllapa nirpis, Pabluqa rasumpa kaqllatam cläru nikarqan. Pëqa manam wakinkuna niyanqannötsu mana reqiyanqan dioskunapaq o juk nacionchö adorayanqan dioskunapaq parlëkarqan. Sinöqa pëkuna mana reqiyanqan rasumpa kaq Diospaqmi parlapëta munarqan.

¹¹ ¿Imanötan yachatsikunqantsikchöqa noqantsikpis Pablunölla rurashwan? Imëpis alkäbulla këkarqa, ima jöyata churakunqanta y wayinchö o huertanchö adornukunata rikarmi, nunakuna religiösu o mana religiösu kayanqanta, o ima religionpita kayanqanta musyashun. Tsëpitaqa kënömi nirishwan: “Qamqa Diosmantan creikunki. Diospa kaqkunata väleqpaq  churaqkunawan parlarqa, ¡alläpam kushikü!”. Religiösu kanqampita felicitärinqantsikqa, acuerdu kanqantsik asuntupita parlapärinapaqmi yanapamäshun. Manam creiyanqampitaqa nunakunata juzganantsiktsu. Yarpäshun, atskaq wawqi panikunam yachatsiyanqankuna mana alli kaptimpis unëqa tsëkunaman llapan shonqunkunawan creiyarqan.

12. ¿Imakunata rurartan Pabluqa wiyëkaqninkunata cuentaman churarqan?

¹² Pabluqa musyarqannam wiyëkaqninkunata imapita parlapëta puëdinqanta, peru ¿puëdinmantsuraq karqan tsë asuntupita maslla parlapëta? Pabluqa musyarqanmi wiyëkaqninkunaqa Greciachö yachaq nunakuna niyanqanta musyarpis, Diospa Palabranchö ninqantaqa mana musyayanqanta. Tsëmi pëkunata parlaparqa, këkunata rurarqan: 1) Bibliachö tsënö ninqanta mana nishllapam Bibliachö ninqampita parlaparqan. 2) Wiyëkaqninkunatam rikätsirqan imanö sientikuyanqanta entiendinqanta y pëkunanölla kanqanta. 3) Pë ninqankunata jukkunapis nishqana kayanqanta rikätsikunampaqmi, griëgu qellqaqkuna niyanqampita parlarqan. ¿Imakunatataq Pabluqa mana reqiyanqan Diospita Atënaschö nunakunata parlaparqan? Pëkunata parlapar imakunata ninqampita yachakurishun.

13. Ciëlupaq, Patsapaq y tsëchö kaqkunapaq parlarqa, ¿imatataq Pablu nirqan, y imatataq cläru rikätsikurqan?

¹³ Diosmi ciëluta, Patsata y tsëchö kaqkunata kamarqan. Pabluqa kënömi nirqan: “Ciëluta, Patsata y tsëchö llapan kaqkunata ruraq Teyta Diosqa, Ciëlupa y Patsapa Señornin karmi, nunakuna rurayanqan templukunachötsu kawan” (Hëch. 17:24). d Ciëlu, Patsa y tsëchö kaqkunaqa manam kikinllatsu yurimurqan, tsë llapantaqa Diosmi kamarqan (Sal. 146:6). Pëmi Ciëlupa y Patsapa Señorninqa, manam Atenëa niyanqan santutsu ni wakin santukunatsu. Santukunata alabayänampaqqa, altarkuna, adorayänan sitiukuna y templukunaran kanan karqan. Peru Jehovä tsëchö kanampaqqa manam nunakuna rurayanqan mëqan templupis tinkuntsu (1 Rëy. 8:27). Tsënömi Pabluqa rikätsikurqan rasumpa kaq Diosqa templukunachö adorayanqan santukunapita mas puëdeq kanqanta (Is. 40:18-26).

14. ¿Imanötan Pabluqa rikätsikurqan Teyta Diosqa pitapis mana wananqanta?

¹⁴ Diosqa manam wanantsu nunakuna atiendiyänanta. Santukunata adoraq nunakunaqa, imatapis wanayaptinnömi santukunata shumaq röpawan vistitsiyaq, alläpa cuestaq qarëkunata o imatapis mikuyänampaq o upuyänampaq apayaq. Tsënö kaptimpis, Pabluta wiyëkaq wakin yachaq  nunakunaqa capazchi pensayarqan tsë santukunaqa nunakunapita imatapis mana wanayanqanta. Pëkunapis Pablunömi musyayarqan Diosqa “nunakuna atiendiyänanta” mana wananqanta. Tsëqa rasunmi, Kamakoq Yayantsikqa manam wanantsu imatapis qaranantsikta. Tsëpa rantinqa, pëmi ‘kawëkaqta katsimantsik, shütanantsikta permitin y imëkantsikpis faltatsimuntsu’. Tsëpaqmi Inti o Rupay achachämunanta, tamyamunanta y patsa wayunanta permitin (Hëch. 17:25; Gen. 2:7). Awmi, Teyta Diosqa manam pitapis wanantsu. Tsëpa rantinqa, pëmi imantsikpis faltatsimuntsu.

15. ¿Imanötan Pabluqa Atënaschö nunakunata yanaparqan imanö pensayanqanta cambiayänampaq, y imatataq yachakuntsik pë ruranqampita?

¹⁵ Diosmi nunata kamarqan. Atënaschö nunakunaqa mana griëgu kaqkunapita mas alli kayanqantam pensayaq. Peru ima kastapita o më nacionpita kanqantsikrëkur jukkunapita mas alli sientikuyqa Bibliachö ninqampa contranmi (Deut. 10:17). Pabluqa shumaqllapa y alli juiciuwanmi tsë asuntupita parlaparqan. Teyta Dios “juk nunallapita mëtsë nacionchö nunakunata rurashqa” kanqanta niptinqa, wiyëkaqninkunaqa ninqanmanchi pensar qallëkuyarqan (Hëch. 17:26). Pabluqa nunakunapa papäninnö kaq Genesis libruchö willakunqan Adan jutiyoq nunapaqmi parlëkarqan (Gen. 1:26-28). Tsë nunallapita shamurmi më kastapita o më nacionpita karpis, jukkunapita mas mejortsu kantsik. Pablu tsënö ninqantaqa, ¡llapankunachi cläru entiendiyarqan! Pablu ruranqampitam yachakuntsik respëtuwan y alli juiciuwan nunakunata parlaparpis, shumaq wiyakuyänanta munarllaqa rasumpa kaqta mana cambianapaq, sinöqa cläru yachatsikunapaq.

16. ¿Imapaqtan Teyta Diosqa nunakunata kamarqan?

¹⁶ Diosqa nunakuna ashinantsiktam munan. Tsë yachaq nunakunaqa capazchi atska watapana parlashqa kayarqan imanir kawanqantsikpaq. Tsënö kaptinqa, manam kikinkunallaqa tsëta musyëta puëdiyanmantsu karqan. Pabluqa imapaq kawanqantsiktam cläru entienditsirqan. Kamakoq  Yayaqa nunakunata kamarqan “Teyta Diosta ashiyänampaq, y imëkanöpa ashirqa rasumpa tariyänampaqmi. Pëqa manam cada ünupita alläpa karuchötsu këkan” (Hëch. 17:27). Awmi, Atënaschö nunakuna mana reqiyanqan Diosta reqiqa manam difïciltsu karqan. Diosqa pëta asheqkunapa y pëpita yachakuyta munaqkunapa lädunchömi këkan (Sal. 145:18). “Manam cada ünupita alläpa karuchötsu këkan” nirqa, Pabluqa kikimpis Teyta Diosta ashinampaq kaqtam nikarqan.

17, 18. ¿Imanirtan nunakunaqa Teyta Diosta reqita munayanman? ¿Imatataq yachakuntsik wiyëkaqninkuna wiyakuyta munayänampaq Pablu ruranqampita?

¹⁷ Nunakunaqa Diostam reqita munayanman. Pabluqa kënömi nirqan: “Pë permitiptinmi kawëkantsik, kuyukuntsik y kë munduchö këkantsik”. Wakin yachaq nunakunam niyan, Pabluqa versukunata qellqaq Crëtapita Epimënides niyanqan nuna ninqampaq parlëkanqanta. Pëqa 501 a 600 wata witsanmi kawarqan, y “Atënaschömi alläpa reqishqa karqan”. Tsëpitanam Pabluqa nirqan Teyta Diosta nunakuna imanir reqita munayänampaq kaqta. Kënömi nirqan: “Qamkunachö wakin qellqaqkuna niyanqannöpis, ‘noqantsikqa tsurinkunam kantsik’” (Hëch. 17:28). Llapantsikmi Jehovä kamanqan punta nunapita yurirquntsik, tsëmi Jehoväwan familia kantsik. Rikanqantsiknöpis, Pabluqa nunakuna wiyakur sïguiyänampaqmi, respetayanqan griëgu nunakuna niyanqampita parlarqan. e Yachatsikurqa, noqantsikpis Pablu ruranqannömi unë  pasanqanta willakoq librukunachö, diccionariukunachö y nunakuna respetayanqan librukunachö ninqampita parlapärishwan. Maslla musyarinapaq, nunakuna confiakuyanqan librukunapita imallatapis leyipanqantsikqa, capazchi nunakunata yanapanqa ima costumbripis imanö qallanqanta musyayänampaq.

¹⁸ Këyaq yachakunqantsiknöpis, Pabluqa Teyta Diospitam imëkata parlarqan, y shumaqllapa parlaparmi wiyëkaqninkunata cuentaman churarqan. Peru tsë llapan yachakuyanqanwan, ¿imata rurayänantataq munarqan? Qateqnin kaqchömi tsëpita parlaparqan.

19, 20. (1) ¿Imanötan Pabluqa shumaqllapa rikätsikurqan santukunata adorë mana alli kanqanta? (2) Atënaschö nunakunaqa, ¿imatataq rurayänan karqan?

¹⁹ Kananqa wiyëkaqninkunatam Pabluqa cläru nirqan imata rurayänampaq kaqta. Griëgu qellqaqkuna niyanqanta cuentaman churëkurmi kënö nirqan: “Teyta Diospa tsurinkuna këkarqa, manam pensashwantsu Diosqa öru niraq, pläta niraq o rumi niraq kanqanta, o nunakuna yachëninkunamannö y pensëninkunamannö imatapis labrar rurayanqannö kanqanta” (Hëch. 17:29). Awmi, Teyta Dios nunakunata rurashqa këkarqa, ¿imanöparaq nunakuna rurayanqan cösaskunanö kanman? Pabluqa shumaqllapam santukunata adorë mana alli kanqanta rikätsikurqan (Sal. 115:4-8; Is. 44:9-20). Pëqa kikimpaqwan parlarmi “manam pensashwantsu” nirqan, tsëmi yanapakurqan ninqanta shumaq chaskikuyänampaq.

²⁰ Tsëpitanam Pabluqa kënö nirqan: “Awmi, mana musyar nunakuna tsëkunata rurayanqan witsantaqa, Diosqa manam cuentaman churashqatsu, peru kananqa mëtsëchömi llapan nunakunata arrepentikuyänampaq nikan” (Hëch. 17:30). Awmi, manam tiempunatsu karqan santukunata rurëkur Teyta Diosta adorayänampaq. Tsëmi Pabluqa imata rurayänampaq kaqta cläru nirqan: arrepentikuyänanmi karqan. Pablu tsënö niptinqa, capazchi wakinkunaqa espantakuyarqan. Peru ninqanwanmi Pabluqa cläru rikätsirqan pëkunata Teyta Dios kawëkaqta katsinqanta, y tsërëkur cuentata mañanampaq kaqta. Tsëmi Teyta Diosta ashiyänan karqan, pëpita yachakuyänan karqan y pë munanqannö kawayänan karqan. Tsëpaqqa jutsa kanqanta cuentata qokurmi santukunata adorëta dejayänan karqan.

21, 22. Parlar ushanampaqqa, ¿imatataq Pablu cläru nirqan, y pë ninqanqa ima ninantan karqan?

²¹ Parlar ushanampaqnam Pabluqa cläru kënö nirqan: “[Diosqa] alli kaqta rurar entëru patsachö nunakunata churanqan ollquwan juzganampaqmi, juk junaqta patsätsishqa y tsënö kanampaq kaqta nunakuna següru kayänampaqmi wanunqampita kawaritsimushqa” (Hëch. 17:31).  Juiciu junaq kanampaq kaqta musyayanqanmi Atënaschö nunakunataqa yanapanan karqan rasumpa kaq Diosta tariyanqanyaq ashiyänampaq. Nunakunata juzgaqpa jutintaqa Pabluqa manam willakurqantsu. Tsënö kaptimpis, willakurqanmi ollqu kanqanta, wanushqa kanqanta y Teyta Dios kawaritsimushqa kanqanta.

²² Noqantsikqa allim musyantsik Pablu ninqankuna ima ninan kanqanta. Musyantsikmi Teyta Dios churanqan Juezqa Jesucristu kanqanta (Juan 5:22). Musyantsikmi Juiciu Junaqqa mil watapa kanampaq kaqta, y ichikllachöna qallanampaq kaqta (Apoc. 20:4, 6). Musyantsikmi tsë Juez allita ruraqtanö rikanqan kaqkunaqa, mana pensayanqan bendicionkunata chaskiyänampaq kaqta. Tsëmi pëkunaqa tsë junaqta mantsayantsu. ¿Imanirtan següru këkantsik tsë shumaq vïdaqa suëñulla mana kanqanta, sinöqa rasumpa kanampaq kaqta? Jesucristu wanunqampita kawarimushqa kaptinmi.

23. ¿Imatataq nunakuna rurayarqan Pablu parlar ushariptin?

²³ Pablu parlar ushariptinqa, wanushqakuna kawariyämunqampaq parlashqa kaptinmi “wakinqa burlakur qallëkuyarqan”. Wakinnam shumaq parlapäyarqan, peru mana comprometikuyta munarmi “yapënam tsëkunapita wiyariyashqëki” niyarqan (Hëch. 17:32). Tsënö kaptimpis, juk ishkëtaqa Pablu ninqankuna yanaparqanmi. Bibliachömi kënö willakun: “Wakin ollqukunaqa pëwanmi ëwakuyarqan y creikoqmi tikrayarqan. Pëkunam kayarqan Areöpagu niyanqanchö cortipa jueznin Dionisiu, Dämaris jutiyoq warmi y mas nunakuna” (Hëch. 17:34). Noqantsik yachatsikushqapis, wakinmi noqantsikpita burlakuyan y wakinnam shumaq tratamarnintsikpis mastaqa musyëta munayantsu. Peru wakinqa Diospa Gobiernumpita yachatsinqantsiktam kushishqa wiyakuyan y Jehoväpa testïgun tikrayan.

24. ¿Imatataq yachakuntsik Pablu parlanqampita?

²⁴ Pablu parlanqampitam yachakuntsik nunakunata shumaq pensatsirnin yachëkätsinqantsikman creiyänampaq yanapanapaq, y wiyëkämaqnintsikkunata cuentaman churanapaq. Yachakuntsikmi mana alli religionchö kashqa kaqkunawan pacienciayoq kanapaq y shumaq yachëllapa parlapänapaq. Yachakuntsikmi nunakuna cölerakuyänanta mana mantsanapaq, sinöqa rasumpa kaqta cläru yachatsinapaq. Këchö yachakunqantsiknö rurarqa, wakinkunata yanapanapaqmi listu këkäshun y mas alli yachatsikoqmi kashun: publicador kaqkunaqa nunakunatam mas alli yachatsishun, y anciänukunanam congregacionchö kaqkunata mas alli yachatsita puëdiyanqa. Tsënö rurarqa, Pablunömi nunakunata yanapashun ‘Diosta ashiyänampaq, y [...] rasumpa tariyänampaq’ (Hëch. 17:27).