1-3. (1) ¿Imanötan Pabluta y pëwan këkaqkunata Teyta Dios santu espïritunwan dirigirqan? (2) ¿Imatataq këchö yachakushun?

 GANGITIS niyanqan mayuta ëwayänampaqmi, atskaq warmikunaqa Macedoniachö Filïpus markapita yarquykäyarqan. Tsë warmikunaqa, imëpis rurayanqannömi, tsë llanulla mayupa kuchunman ëwëkurnin Israelpa Diosnin Jehoväman mañakuyarqan. Y Jehoväqa tsë warmikuna rurëkäyanqanta altantum këkarqan (2 Crön. 16:9; Sal. 65:2).

² Tsëyaqmi Galaciapa sur lädunchö këkaq Listra markapita, Pablu, Sïlas y Timoteu misionërukuna yarquykäyarqan (Listraqa Filïpuschö inti o rupay yarqamunan lädupita ochocientuspitapis mas kilömetruschömi këkarqan). Tsëpita juk ishkë junaq pasanqanchömi rumiwan empedrashqa näniman chäyarqan, y inti jeqanan lädupa ëwarmi, Asia provinciachö mas atskaq nunakuna kawayanqan kinrëman chäyarqan. Tsë kinrëchö mëtsikaq nunakunata Cristupita alli noticiakunata willëta munarmi, Pablu, Sïlas y Timoteuqa, Ëfesuman y wakin markakunaman ëwëta munarna këkäyarqan. Tsënö kaptimpis, manaraq ëwar qallayaptinmi, Teyta Diosqa santu espïritunwan Asia provinciachö yachatsikuyänanta micharqan. Jesusmi Diospa santu espïritunwan pëkunata musyatsita munarqan, Asia Menor niyanqampa ëwayänampaq, Egeu niyanqan lamarta tsimpayänampaq y Gangitis mayu kuchunta ëwayänampaq.

³ Pabluta y pëwan ëwaqkunata Macedoniaman chäyänampaq Jesus imanö diriginqampitaqa imëkatam yachakuntsik. Tsëqa, Pablupa ishkë kaq viäjinchö pasanqampita wakinllata yachakurishun. Tsë viäjinqa 49 watachömi qallarqan.

4, 5. (1) ¿Imatan Pabluta y pëwan ëwaqkunata pasarqan Bitiniaman chëkäyaptin? (2) ¿Imata rurayänampaqtan decidiyarqan, y imatan tsëpitaqa pasarqan?

⁴ Asia provinciachö yachatsikuyta mana puëdirmi Pablu y pëwan këkaqkunaqa, Bitinia kinrë markakunachö yachatsikuyänampaq norti lädupa ëwayarqan. Tsëman chäyänampaqqa, capazchi Frigia y Galacia  kinrëpa rumiwan mana empedrashqa nänikunapa atska junaq ëwayarqan. Tsë kinrëchöqa manam alläpaqa nunakuna karqantsu. Tsënö kaptimpis, Bitiniaman chëkäyaptinmi, Jesusqa Teyta Diospa santu espïritunwan pëkunata yapë micharqan (Hëch. 16:6, 7). ¡Imanir tsënö pasëkanqantaqa capazchi entiendiyarqantsu! Pëkunaqa musyayarqanmi imapita y imanö yachatsikuyänampaq kaqta, peru mëchö yachatsikuyänampaq kaqtaqa manam musyayarqantsu. Pëkuna rurayanqanqa Asiata ëwar punkuta takakoqnömi karqan, peru manam punkuta kichapuyarqantsu. Tsëpitanam Bitiniata ëwar punkuta yapë takakoqnö kayarqan, peru manam tsëchöpis punkuta kichapuyarqantsu. Tsënö kaptimpis, qelanäkuriyänampa rantinmi, pëkunaqa yachatsikuyta puëdiyanqan sitiuta ashir sïguiyarqan. Inti o rupay jeqanan lädupa ëwarmi Tröaschö barcukuna chäyänan sitiuman chäyänampaq, atska markakunapa pasarnin quinientus cincuenta kilömetrustanö chakipa ëwayarqan (tsëpitaqa Macedoniamanmi barcuwan ëwëta puëdiyaq). Tsëta rurayanqanqa, capazchi mana entiendipaqnö karqan (Hëch. 16:8). Tsë kima kaq kutichöran, ¡Jesusqa punkuta kichaq cuenta yachatsikuyänanta permitirqan!

⁵ Pabluta y pëwan ëwëkaqkunata Tröaspita yanaqaq Lücasmi tsëpita ima pasanqanta kënö willakun: ‘Paqaspanam Pabluqa suëñuyninchönö puntanman shëkur Macedoniapita nuna, “Macedoniaman shamur yanapayämë” nir rogëkaqta rikarqan. Tsëta suëñunqanllachömi, Macedoniapita nunakunata alli noticiakunata willayänäpaq Teyta Dios qayatsiyämanqanta pensar Macedoniaman chëta tïrayarqä’ (Hëch. 16:9, 10). a Tsënömi Pabluqa mëchö yachatsikunampaq kaqta musyarirqan. Mana qelanäkurinqampitaqa, ¡Pabluqa alläpachi kushikurqan! Tsë höram chuskunkuna Macedoniata barcuwan ëwayarqan.

6, 7. (1) ¿Imatataq yachakuntsik viäjinchö Pabluta pasanqampita? (2) ¿Imatataq següru këta puëdintsik?

⁶ ¿Imatataq tsë pasanqampita yachakuntsik? Yarpäshun, Pablu Asiapita yarquptinran Teyta Diosqa santu espïritunwan dirigirqan, Bitiniaman chëkaptinran Jesusqa Pablu yachatsikunanta micharqan, y Tröasman chäriptinran Macedoniachö yachatsikunampaq kaqta musyatsirqan. Congregacionta dirigeq Jesusqa, höraqa noqantsikwampis tsënömi ruranman (Col. 1:18). Capazchi wakinnintsikqa atska tiempupana precursor këta o yachatsikoqkunata wanayanqan congregacionchö yanapakuytam munantsik. Peru capazchi munanqantsikta logranapaq kallpachakushqaraq Jesusqa Diospa santu espïritunwan yanapamäshun. Tsëta maslla entiendirinapaq këman pensarishun: cärru mana avancëkaptinqa, manam izquierdapa o derëchapa apëta puëdintsiktsu. Tsënöllam Jesus dirigimänapaq y yachatsikunqantsikchö masta ruranapaq yanapamänapaqqa, kikintsikraq rurëta munanqantsikta logranapaq kallpachakunantsik.

 ⁷ Peru, ¿imatataq ruranantsik alli kallpachakurpis rurëta munanqantsikta mana lograrqa? ¿Teyta Dios santu espïritunwan mana dirigikämanqantsikta pensartsuraq qelanäkurishun? Manam. Yarpäshun, Pablupis manam qallananllachötsu rurëta munanqanta lograrqan. Tsënö kaptimpis, logranqanyaqmi juk sitiukunachö yachatsikuyta tïrarqan. ‘Imëkata ruranapaq jatun punku kichakämunampaq’ kallpachakushqaqa, Jehoväqa noqantsiktapis bendicimäshunmi (1 Cor. 16:9).

8. (1) ¿Imanötan Filïpus markaqa karqan? (2) ¿Imatan pasarqan ‘mañakuyänan sitiuchö’ juntarëkaq warmikunata Pablu yachatsiptin?

⁸ Pablu y pëwan ëwaqkunaqa Filïpus markatam ëwayarqan. Tsëchö nunakunaqa romänu kayanqampitam orgullösu kayaq. Tsë marka Röma markanö kaptinmi manana ejercituchö këkaq Filïpuschö kawaq soldädukunaqa, Macedoniachö kaq Italia marka nir reqiyaq. Tsë markapa lädumpam mana alläpa yakuyoq mayu pasaq. Tsë mayupa kuchunchö “mañakuyänan sitiu” kanqanta pensarmi, misionërukunaqa säbadu junaq tsë sitiuta ëwayarqan. b Diosta adorayänampaq juntarëkaq warmikunata tarirmi, jamakurir pëkunata parlapar qallëkuyarqan. Bibliachömi willakun tsëchö warmikunapita juk kaqqa ‘wiyakur këkanqanta’ y shumaq wiyakunampaq ‘Teyta Jehovä shonqunta kichapunqanta’. Tsë warmipa jutinqa Lidiam karqan, y yachakunqankuna alläpa gustaptinmi, wayinchö kaqkunawan juntu bautizakuyarqan. Tsëpitanam Pabluta  y pëwan këkaqkunata kutïkuryan nirqan wayinchö quedakuyänampaq (Hëch. 16:13-15). c

9. ¿Imanötan atskaq wawqi panikunaqa Pablu ruranqannölla rurayashqa, y ima bendicionkunatataq chaskiyashqa?

⁹ Lidia bautizakuptinqa, ¡llapankunapis alläpachi kushikuyarqan! Macedoniata ëwanqampita y tsëchö warmikuna mañakuyanqanta contestanampaq pëta y pëwan këkaqkunata Jehovä utilizanqampitaqa, Pabluqa alläpachi kushikurqan. Kanan tiempupis, atskaq cristiänu mayintsikkunam, warmipis ollqupis, jövinpis mayorpis, soltërupis casädupis, yachatsikoqkunata wanayanqan sitiukunaman yanapakoq ëwayashqa. Höra höra problëmakunapa pasarpis, Lidiatanö yachakuyta munaq nunakunata tarirmi alläpa kushikuyan. ¿Qamqa puëdinkiku cambiukunata rurëta “Macedoniaman” ëwaq cuenta juk sitiukunachö yanapakunëkipaq? Tsëta ruraptikiqa, Jehoväqa imëkanöpam bendicishunki. Maslla musyarinapaq, Aaron jutiyoq wawqim jövinllaraq këkarnin Centroamëricachö juk nacionman yanapakoq ëwarqan. Pëmi kënö willakun: “Juk nacionchö yanapakunqämi Diosta sirwinqächö mas alli kanäpaq, y Jehoväwan mas amïgu kanäpaq yanapamashqa. Këchö yachatsikuyqa alläpam gustaman. ¡Puwaq nunakunatanam Bibliapita yachëkätsï!”. Pënölla ruraq atska wawqi panikunapis tsënömi sientikuyan.

10. ¿Imatataq demoniukuna rurayarqan Pabluta y pëwan këkaqkunata michäyänampaq?

¹⁰ Munayanqanta rurayanqan sitiuchö nunakuna alli noticiakunata wiyayanqanta rikarqa, Diabluwan demoniukunaqa alläpachi cölerakuyarqan. Tsëchi demoniukunaqa, Pabluta y pëwan këkaqkunata michäyänampaq imëkata rurayarqan. Maslla musyarinapaq, juk kutim mañakuyänan sitiuman ëwëkar demoniuyoq sirwipakoq shipashwan tinkuyarqan (tsë shipashqa shamoq tiempuchö pasakunampaq kaqta willakurmi patronninkunata mëtsikata ganatseq). Pëqa qepankunata ëwarmi fuertipa kënö nirqan: “Kë nunakunaqa Llapanta Gobernaq Poderösu Diospa sirweqninkunam kayan, y imanö salvakuyänëkipaq kaqtam willëkäyäshunki”. ¿Imanirtan demoniuqa tsë shipashta tsënö parlatsirqan? Capazchi nunakunata pensatsita munarqan tsë shipash shamoq tiempupaq willakunqampis y Pablu yachatsikunqampis Diospita shamunqanta, tsënöpa Pabluta y pëwan këkaqkunata mana alläpa wiyayänampaq. Tsënö kaptimpis, Pabluqa tsë shipashchö demoniuta qarqurmi tsë shipashta upällatsirqan (Hëch. 16:16-18).

11. ¿Imatan Pablutawan Sïlasta pasarqan shipashpita demoniuta qarqushqa kayaptin?

¹¹ Qellëta manana ganayänampaq kaqta musyarmi tsë shipashpa  patronninkunaqa alläpa cölerakuyarqan, tsëmi rantikuyänan pampayaq Pablutawan Sïlasta qaracharkur apayarqan. Tsë mercäduchö këkaq cortichömi Römachö gobiernupita carguta chaskishqa autoridäkunaqa nunakunata juzgayaq. Tsë cortichö juezkuna judïukunata chikiyanqanta musyar y romänu kayanqampita orgullösu kayanqanta musyarmi, tsë shipashpa patronninkunaqa kënö niyarqan: “Kë judïu nunakunaqa markantsikchö nunakunatam fastidiëkäyan. Römapita karnin rurëta mana puëdinqantsik costumbrikunatam yachatsikuykäyan”. Tsë höram mercäduchö këkaq nunakunaqa “alläpa cölerashqa parlapäyarqan”. Tsëpitanam juezkunaqa “tukruwan maqayänampaq mandakuyarqan”. Mëtsika herïdayoqtanam qarachëpa apëkurnin carcelman prësuyarqan. Carcelta täpaq nunanam “mas rurin kaq calabözuman churarqan y chakinkunatam uchkuyoq tablaman amutsirqan” (Hëch. 16:19-24). Tsë calabözuman aktsi mana chaptinchi, Pabluwan Sïlasqa rikänakuytapis puëdiyarqantsu. Peru Jehoväqa tsë llapan pasëkanqantam rikëkarqan (Sal. 139:12).

12. (1) ¿Imanötan Pablu y pëwan këkaqkunaqa imëkata rurar sufritsiyanqanta rikäyarqan, y imanir? (2) Kanan tiempupis, ¿imatataq Diablu y pëpa poderninchö këkaq nunakuna contrantsikchö rurayan?

¹² Jesusqa mas puntatanam qateqninkunata kënö nishqa karqan: “Qamkunatapis imëkata rurarmi sufritsiyäshunki” (Juan 15:20). Tsëchi Macedoniaman charqa, Pablu y pëwan ëwaqkunapis musyayarqanna nunakuna contran kayänampaq kaqta. Tsëmi imëkata rurar sufritsir qallëkuyaptinqa, manam Jehovä pëkunawan mana kushishqa këkanqantatsu pensayarqan, sinöqa Diablu pëkunawan cölerashqa këkanqantam. Kanan tiempuchö Diablupa poderninchö këkaq nunakunapis, unë tiempuchönöllam contrantsik churakarnin imëkata rurayan. Höraqa jukkuna contrantsik kayänanta munarmi, escuëlantsikchö o trabäjuntsikchö noqantsikpaq mana rasumpa kaqta parlayan. Wakin nacionkunachönam chikimaqnintsikkunaqa cortikunachö kënö nirnin acusamantsik: “Kë Jehoväpa testïgunkunaqa manam nunakunata tranquïlu dejayantsu, y ‘Teyta Diosman imëpis creikoqkuna’ mana rurëta puëdinqantsik costumbrikunatam yachatsikuyan”. Wakin markakunachönam wawqi panintsikkunata maqayan y carcelatsiyan. Peru kanan tiempupis Jehoväqa tsë llapantam rikëkan (1 Pëd. 3:12).

13. ¿Ima pasaptintan carcelta täpaq nunaqa salvakunampaq imata ruranampaq kaqta tapukurqan?

¹³ Tsë pasayanqampita Pabluwan Sïlas mas allina kayänampaqqa, tiempuran pasanan karqan. Pullan paqasnöna kaptinqa, maqayanqampita ichik alliyashqana karmi “mañakur y cancionkunawan Teyta Diosta alabar këkäyarqan”. Tsë höram fuerti terremötu kaptin carcelpa cimientunkunapis kuyurirqan. Carcelta täpaqqa mantsakashqam sharkurqan,  y punkukunata kicharëkaqta rikarmi prësukuna ëwakushqa kayanqanta pensarqan. Tsënam castigayänampaq kaqta musyarnin “espädanta sutar” kikinta wanutsikuyta munarqan. ‘Wanutsikuyta munëkaptinnam’ Pabluqa fuertipa kënö nirqan: “¡Ama imatapis rurakuytsu, llapäkunam këchö këkäyä!”. Tsënö niptinnam, yarpachakushqa këkaq carcelta täpaqqa, “teytakuna, ¿imatataq salvakunäpaq ruranä?” nir tapurqan. Pabluwan Sïlasqa musyayarqanmi pëkunarëkurtsu sinöqa Jesusrëkurlla salvakunampaq kaqta. Tsëmi “qam y familiëki kaqkuna salvakuyänampaq, Señor Jesusman creikuy” nir contestayarqan (Hëch. 16:25-31).

14. (1) ¿Imanötan Pabluwan Sïlasqa carcelta täpaqta yanapayarqan? (2) Imëkata rurar sufrikätsiyaptimpis mana qelanäkuriyanqampitaqa, ¿ima bendiciontataq chaskiyarqan?

¹⁴ ¿Rasumpaku carcelta täpaqqa salvakunampaq imata ruranampaq kaqta musyëta munarqan? Pabluqa següruchi këkarqan alli shonquyoq kanqanta. Tsënö kaptimpis, mana judïu karmi tsë nunaqa Diospa Palabranchö ninqanta musyarqantsu. Tsëmi Diospa Palabrampita musyanampaq kaqkunata yachakunan karqan, y tsëkunamanmi creinan karqan. Tsëta musyarmi Pabluwan Sïlasqa, “Jehoväpa palabranta yachatsiyarqan”. Tsë nunata yachatsir ocupädu karmi, waqtankunachö jatun herïdakuna nananqantapis qonqëkuyarqan. Peru carcelta täpaqqa herïdankunata rikëkurmi limpiar qallëkurqan. “Tsëpitanam pë y familiankuna bautizakuyarqan”. Imëkata rurar sufrikätsiyaptimpis mana qelanäkuriyanqampitam, ¡Pabluwan Sïlasqa shumaq bendicionta chaskiyarqan! (Hëch. 16:32-34).

15. (1) ¿Imanötan atskaq wawqi panikunaqa Pabluwan Sïlas rurayanqannölla rurayashqa? (2) ¿Imanirtan kawanqantsik sitiuchö nunakunata watukar sïguinantsik?

¹⁵ Kanan tiempuchö creikuyanqanrëkur carcelchö këkaq atskaq wawqi panikunapis, Pabluwan Sïlasnö rurarmi imëka allikunata lograyashqa. Maslla musyarinapaq, yachatsikunantsikta michäkuyanqan nacionchömi, juk tiempuqa cäsi pullan Testïgukuna carcelchö këkarnin Bibliapita yachakushqa kayarqan (Is. 54:17). Yarpäshun, carcelta täpaq nunaqa terremötu kaptinran alli noticiakunata wiyakuyta munarqan. Tsënöllam kanan tiempuchö nunakunapis, “terremötu” cuenta vïdankunachö imapis pasaptinraq alli noticiakunata wiyakuyta munayan. Tsëmi yachatsikuyta dejanantsiktsu, y kawanqantsik sitiuchö nunakunatam watukar sïguinantsik. Tsënöpam imapapis pasarnin wiyamënintsikta munayanqan höra yachatsita puëdishun.

16. ¿Imatan pasarqan Pablutawan Sïlasta maqatsiyanqan junaqpa waränin?

¹⁶ Maqayanqan junaqpa waräninmi gobernadorkunaqa mandakuyarqan Pablutawan Sïlasta libri dejayänampaq. Peru Pabluqa decidiyanqanwan  mana acuerdu karmi kënö nirqan: “Pëkunaqa Röma nunakuna këkäyaptïmi, manaraq juzgayämar nunakuna jananchö maqatsiyämashqa y carcelatsiyämashqa. ¿Tsënö këkaptinku kananqa pakëllapa libri dejayämanqa? ¡Manam tsënötsu kanqa! Kikinkuna shamur jipiyämätsun”. Romänu nunakunata castigatsishqa kayanqanta musyarmi gobernadorkunaqa “alläpa mantsakäyarqan”. Pablupa y Sïlaspa derëchunkunata mana respetashqa kayaptinmi, d kananqa imëkapis contrankunachö këkarqan. Nunakuna rikëkäyaptin maqatsishqa karmi, kananqa nunakuna rikëkäyaptin disculpakuyänan karqan. Tsëpitanam pëkunata rogayarqan Filïpus markapita ëwakuyänampaq, y pëkunaqa rogayanqanta rurayänampaqmi äniyarqan. Peru puntataqa tsëllaraq cristiänu tikrashqakunata animayänampaqmi tiempunkunata rakiyarqan.

17. ¿Imatataq tsëllaraq cristiänu tikrashqakunaqa Pabluwan Sïlas rurayanqampita yachakuyarqan?

¹⁷ ¿Imanirtan Pabluwan Sïlasqa puntallapitana willakuyarqantsu romänu kayanqanta? Tsëta willakuyaptinqa, capazchi castigayanmantsu karqan (Hëch. 22:25, 26). Tsënö kaptimpis, tsëllaraq cristiänu tikrashqakunaqa, capazchi pensayanman karqan Cristurëkur mana sufrita munarnin romänu kayanqanta välitsiyanqanta. Manam tsëllatsu, mana romänu kaq cristiänukunaqa, ¿imanöraq sientikuyanman karqan? Pëkunataqa manam maqayänampita leykuna salvanmantsu karqan. Maqayaptimpis alli tsarakurmi Pabluwan Sïlasqa tsëllaraq cristiänu tikrashqakunata yachatsiyarqan, imëkata rurar sufritsiyaptimpis alli tsarakuyta puëdiyanqanta. Manam tsëllatsu, Pabluwan Sïlas romänu kayanqanta nirqa, gobernadorkunatam obligayarqan leyta mana respetayanqanta nunakuna jananchö reconociyänampaq. Tsënö pasanqanmi yanapakurqan shamoq tiempuchö mëqan cristiänutapis castiguëta munarqa, alliraq pensayänampaq. Tsëmi tsëkunapanö pasaq wawqi panikunaqa mas següru sientikuyta puëdiyaq.

18. (1) ¿Imachötan cristiänukunata dirigeqkunaqa Pablu ruranqannölla rurayan? (2) ¿Imanötan ley ninqampita välikur alli noticiakunata defendintsik?

¹⁸ Kanan tiempuchö cristiänukunata dirigeqkunapis rurayanqanwanmi cristiänu mayinkunata yachatsiyan. Pëkunaqa manam wawqi panikunata exigiyantsu pëkuna mana rurayanqanta rurayänampaq. Manam tsëllatsu, Pablunömi noqantsikpis alliraq pensanantsik imë y imanö derëchuntsikta välitsinapaq kaqta. Precisaptinqa, defendikunapaq y Jehoväta adorëta puëdinapaqmi, markantsikchö, nacionnintsikchö o juk nacionchö cortikunamampis ëwantsik. Tsëtaqa manam imapis cambiananta munartsu rurantsik. Sinöqa prësu kanqampita chunka watanö pasanqanchö Filïpuschö cristiänukunata Pablu ninqannömi,  “ley ninqampita välikur alli noticiakunata” defendir sïguita munantsik (Filip. 1:7). Cortikunachö imata decidiyaptimpis, Pablunö y pëwan ëwaqkunanöllam noqantsikpis decidïdu këkantsik, Teyta Dios santu espïritunwan nimanqantsik sitiuchö “alli noticiakunata” willakur sïguinapaq (Hëch. 16:10).