1-3. (1) ¿Ima mana allipatan Estëban pasëkarqan, y imanötan këkarqan? (2) ¿Imapitataq yachakushun?

 ESTËBANQA jatun sälachömi shëkarqan. Tsë sälaqa capazchi templupa amänunchö këkarqan. Judïukunapa Jatun Cortinchö setenta y un juezkunaqa, Estëbanta juzgayänampaqmi media lünachö jamarëkäyarqan. Pëkunaqa alläpa puëdeq y reqishqa nunakunam kayarqan, y Jesuspa qateqnin Estëbantaqa cäsi llapanmi mana allipa rikäyaq. Tsë nunakunataqa mas mandakoq sacerdöti Caifasmi qayatsishqa karqan. Caifasmi Jesucristuta wanutsiyänampaq condenayanqan juiciuchöpis presidenti karqan. ¿Tsëta musyartsuraq Estëbanqa mantsakashqa këkarqan?

² Estëbanpa cäranqa “angelpa cärannö[mi]” rikakurqan (Hëch. 6:15). Awmi, Estëbanqa manam ichikllapis mantsakurqantsu. Cäranqa Jehoväta sirweq angelkunapa cärannömi, valienti kanqanta, yamë këkanqanta y tranquïlu këkanqanta rikätsikurqan. Chikeqnin juezkunapis tranquïlu këkanqantam rikäyarqan. Peru, ¿imanirtan mana allipa pasëkarqa tsënö tranquïlu këkarqan?

³ Tsëpita yachakurmi kanan witsan cristiänukunaqa imëkata yachakushun. Peru manaraq tsëpita yachakurnin, puntataqa rikärishun Estëbanta imanir cortichö juzguëkäyanqanta. ¿Imanötan mas puntataqa creikunqanta defendishqa karqan? ¿Imanötan noqantsikpis pënölla rurashwan?

4. ¿Imanirtan Estëbantaqa punta cristiänukunapa tiempuchö alläpa valorayarqan?

⁴ Cincu kaqchömi yachakurquntsik, tsëllaraq patsakashqa congregacionchöqa Estëbanta alläpa valorayanqanta. Estëbanpis humildi karmi wakin joqta wawqikunanölla apostolkunata yanapanampaq listu këkarqan. Manam tsëllatsu, Estëbanqa Teyta Dios poderninwan yanapaptinmi, wakin apostolkunanölla “alläpa espantëpaqkunata y milagrukunata”  rurarqan. Tsëkunata rurëkarpis, humildi kanqanta musyëqa alläpa valorëpaqmi. Bibliachömi willakun ‘Diospa rikëninchö alli këkanqanta’ y ‘Diospa podernin yanapanqanta’ (Hëchus 6:8). ¿Imanirtan Estëbanpaq Bibliachö tsënö willakun?

5. ¿Imanirtan Hëchus 6:8 textuchö willakun, Estëbanqa ‘Diospa rikëninchö alli këkanqanta’ y ‘Diospa podernin yanapanqanta’?

⁵ Griëgu idiömapita ‘Diospa rikëninchö alli këkanqanta’ nir traduciyanqan palabraqa, “yachanëpaq” o “kuyanëpaq” kanqantapis rikätsikunmanmi. Awmi, Estëbanqa yachanëpaqmi karqan. Pëqa shumaq y respëtuwanmi tratakoq, y wiyëkaqninkunatam yanapaq rasumpa kaqllata y bienninkunapaq kaqllata parlapëkanqanta rikäyänampaq. Humildi karnin santu espïritu diriginanta permitiptinmi, Bibliachöqa willakun Estëbantaqa ‘Diospa podernin yanapanqanta’. Tsënö kaptimpis, rurëta puëdinqampita o imatapis yachanqampita alabakunampa rantinmi, Estëbanqa Jehoväta alabaq y nunakunapaq yarpachakoq. Tsëmi chikeqninkunaqa alläpa mantsayarqan.

6, 7. ¿Imapitataq chikeqninkunaqa Estëbanta acusayarqan, y imanir?

⁶ Atskaq nunakunam Estëbanta discutipaq ëwayarqan. Peru “alli yachëwan y parlanqanchö santu espïritu yanapaptinmi, ima nitapis puëdiyarqantsu”. a Mana imatapis lograrnam “nunakunawan pakëllapa parlayarqan” mana kaqpita acusayänampaq. “Llapan nunakunata, markachö dirigeqkunata y Ley qellqaqkunata[pis] pëpa contran[mi] sharkatsiyarqan”. Tsënömi Judïukunapa Jatun Cortinman amälas apayarqan (Hëch. 6:9-12). Tsëchömi chikeqninkunaqa Diospa y Moisespa contran parlanqanta nir acusayarqan.

⁷ Puntataqa “sagrädu sitiupaq” o Jerusalenchö templupaq mana allita parlanqanta nirmi, Diospa contran parlanqanta nir acusayarqan (Hëch. 6:13). Tsëpitanam Moises chaskinqan Leypaq mana allita parlanqanta y pë patsätsinqan costumbrikunata cambiëta munanqanta nirnin, Moisespa contran parlanqanta nir acusayarqan. Tsë witsan judïukunaqa, templuta, Leyta y shimillapa patsätsiyanqan costumbrikunatam alläpa väleqpaq churayaq. Tsëmi Estëbanta tsënö acusayanqanqa alläpa grävi karqan. Tsëkunapita acusayaptinmi juezkunaqa peligrösu y wanutsiyänanta mereceq nunatanö rikäyarqan.

8. ¿Imanirtan Estëbanpita yachakunqantsikqa alläpa yanapamäshun?

⁸ Diospa sirweqninkunata sufriyänampaqmi kanan witsan religiösu nunakunapis imëkata rurayan. Pëkunaqa Jehoväpa testïgunkunata  imëkata rurar sufritsimänapaqmi autoridäkunata inkitayan o imëkata creitsiyan. ¿Imatataq rurashwan mana rasumpa kaqpita acusamashqa? Estëbanpita yachakunqantsikmi imata ruranapaq kaqta musyanapaq yanapamäshun.

9, 10. ¿Ima niyantan wakin estudiösu nunakuna cortichö defendikur Estëban parlanqampita, y imatataq cuentaman churanantsik?

⁹ Ishkë kaq pärrafuchö rikanqantsiknöpis, acusayanqan höra tranquïlu kaptinmi Estëbanpa cäranqa angelpanöraq rikakurqan. Tsënam Caifasqa “¿rasunku tsënö niyanqan?” nir tapurqan (Hëch. 7:1). Kananqa parlanan höranam karqan, y Estëbanqa tsë tiemputa allim provecharqan.

¹⁰ Wakin estudiösu nunakunam niyan Estëbanqa defendikur mëtsika parlarpis, culpannaq kanqanta mana rikätsikunqanta. Peru, ¿rasumpaku tsënö karqan? Manam. Estëbanqa alli noticiakunata imanö ‘defendinapaqmi’ shumaq yachatsimantsik (1 Pëd. 3:15). Yarpäshun, Estëbantaqa templupa contran parlanqanta nirmi, Diospa contran parlanqanta nir acusayarqan, y Leypa contran parlanqanta nirmi, Moisespa contran parlanqanta nir acusayarqan. Tsëmi acusayanqampita defendikunampaq kima tiempuchö israelïtakuna imanö kawayanqampaq parlarqan, y yarpäyänanta munanqantam mas cläru rikätsikurqan. Tsë tiempukunachö ima pasanqanta rikärishun.

11. ¿Imanötan Estëbanqa Abrahanwan pasanqanta defendikur provecharqan?

¹¹ Kastankunata dirigeqkuna kawayanqan tiempu (Hëch. 7:1-16). Kikimpis y wakin judïukunapis Abrahanta alläpa respetayaptinmi, Estëbanqa Abrahanpita parlar defendikur qallarqan. Tsë asuntuchö acuerdu kayanqanta musyarmi, Mesopotamiachö këkaptin ‘Llapanta Puëdeq Teyta Dios’ Abrahanta yuripunqampita parlarqan (Hëch. 7:2). Abrahanqa Teyta Dios Änikunqan Markakunachömi forastëru karqan, y pë kawanqan tiempuqa manam templupis ni Moises chaskinqan Leypis karqantsu. Tsëqa, ¿imanöparaq pï nunapis ninman Jehoväta sirwiyänampaqqa tsëkunataraq wananqantsikta?

12. ¿Imanirtan Estëban defendikur Josëpita parlanqanqa alli karqan?

¹² Tsëpitanam Estëbanqa Abrahanpa kastan Josëpaq parlarqan. Pëqa alli kaqtam rurarqan, y judïukunaqa alläpam respetayaq. Tsëmi kikimpa wawqinkunalla imëkata rurar sufritsiyanqanta y esclävu kanampaq rantikuyanqanta yarpätsirqan (tsë wawqinkunam Israelchö kastakunapa unë awilunkuna kayarqan). Tsënö kaptimpis, mallaqë tiempuchö mana wanuyänampaqmi, Teyta Diosqa israelïtakunata Josëwan yanaparqan. Estëbanqa musyarqanmi Josëta pasanqanqa Jesucristuta pasanqanwan  igualanqanta. Tsënö kaptimpis, wiyakur sïguiyänampaqmi tsëkunapita parlarqantsu.

13. ¿Imanötan Moisespita parlanqanqa Estëbanta yanaparqan acusayanqampita defendikunampaq, y imata entiendiyänantataq munarqan?

¹³ Moises kawanqan tiempu (Hëch. 7:17-43). Estëbanqa alli unëmi Moisespita parlarqan, y tsëta ruranqanqa allim karqan. Judïukunapa Jatun Cortinchö juezkunapitaqa atskaqmi saduceu kayarqan. Pëkunaqa Moises qellqanqan librukunachö ninqanllamanmi creiyaq. Manam tsëllatsu, rikanqantsiknöpis Estëbantaqa Moisespa contran parlanqanta nirmi acusashqa kayarqan. Tsënö kaptimpis, defendir ninqanwanmi Moisesta y Leyta respetanqanta y acusayanqan mana rasumpa kanqanta rikätsikurqan (Hëch. 7:38). Salvëta munëkaptin israelïtakuna Moisesta despreciayanqampaqpis parlarqanmi. Moises cuarenta watayoq këkaptinmi israelïtakunaqa pëpa contran churakäyarqan. Tsëpita cuarenta wata pasanqanchöpis, kutin kutinmi carguyoq kanqanta respetayarqantsu. b Tsënömi Estëbanqa ichikllapa ichikllapa këta entiendiyänanta munarqan: Diosta sirweqkunaqa, kutin kutinmi pëkunata dirigiyänampaq Jehovä churanqan nunakunata respetayarqantsu.

14. Moiseswan pasanqampita parlarqa, ¿imatataq Estëban rikätsikuyta munarqan?

¹⁴ Estëbanqa wiyëkaqninkunatam yarpätsirqan, kikin Moisespis pënö willakoqta Teyta Dios churanampaq kaqta willakunqanta. ¿Pitan tsë willakoq kanan karqan y imanötan chaskiyänan karqan? Tsë asuntupitaqa ultimutaran parlarqan. Tsënö kaptimpis, Estëbanqa clärum rikätsikurqan, Moisesqa ima sitiupis sagrädu tikrëta puëdinqanta alli musyanqanta. Tsëtaqa yachakurqan, rawrëkaq o lunyëkaq kasha rurimpita Jehovä parlapaptin tsë sitiu sagrädu tikraptinmi. Tsënö këkaptinqa, ¿juk sitiullachö o Jerusalen templullachö adorayänantatsuraq Jehoväqa munarqan? Estëban parlanqampita masllata yachakurishun.

15. ¿Imanötan Estëbanqa carpa wayiwan pasanqanta defendikur utilizarqan?

 ¹⁵ Carpa wayi y templu kanqan tiempu (Hëch. 7:44-50). Estëbanqa cortichö juezkunatam yarpätsirqan, templu manaraq kaptinqa puritsina carpa wayita ruranampaq Moisesta Jehovä mandanqanta. Kikin Moisespis tsë carpa wayichö Diosta adorashqa këkaptinqa, ¿pillapis ninmantsuraq templuqa carpa wayipita mas alli kanqanta?

16. ¿Imanirtan Estëbanqa Salomon ruratsinqan templuwan pasanqanta defendikunampaq utilizarqan?

¹⁶ Tsëpitanam Estëbanqa Jerusalenchö templuta Salomon ruratsishqa kanqanta nirqan. Tsënö nirirnam Diosman mañakur Salomon ninqampaq parlarnin këta cläru rikätsikurqan: “Llapanta Gobernaq Poderösu Diosqa manam nuna ruranqan wayikunachötsu kawan” (Hëch. 7:48; 2 Crön. 6:18). Rasunmi, Jehoväqa puëdinmi munanqanta logranampaq templuta utilicëta, peru munanqanta logranampaqqa manam templu kanantaraqtsu wanan. Tsëqa, ¿imanir-raq sirweqninkunaqa pensayanman pëta adorayänampaqqa nunakuna rurayanqan wayitaraq wanayanqanta? Parlar ushanampaqnam Estëbanqa Isaïas kënö ninqampaq parlarqan: “Teyta Jehovämi nin: ‘Ciëluqa gobernar täkunämi y patsanam chakïkuna jamakunampaq. ¿Imanö wayitaraq noqapaq rurayämunki? ¿O mëchötan jamarinäpaq sitiuqa këkan? ¿Manaku kikï rurashqa kaptï tsë llapampis kan?’” (Hëch. 7:49, 50; Is. 66:1, 2).

17. (1) ¿Imanötan Estëbanqa acusaqninkuna mana alli këkäyanqanta rikätsikurqan? (2) ¿Imanötan defendikur ninqanwan culpannaq kanqanta rikätsikurqan?

¹⁷ Estëban këkamayaq ninqanman pensarishun. ¿Manaku Estëbanqa acusaqninkuna mana alli këkäyanqanta shumaqllapa rikätsikushqa? Pëqa clärum rikätsikushqa Jehoväqa munanqanllachö mana tsarakunqanta y rurëta munanqanta logranampaqqa imëkata utilizanqanta. Jehoväqa manam juk tiempuchö ruranqanllatatsu ruran y manam costumbrikunallatatsu sïguin. Judïukunapa Jatun Cortinchö juezkunaqa, templuta y nunakunalla Leyman yapayanqan costumbrikunatam alläpa väleqpaq churëkäyarqan. Tsënö kaptimpis, Ley y templu kananta Jehovä imanir permitinqantam qonqëkäyarqan. Defendikur ninqanwanmi Estëbanqa këman pensayänampaq nikaq cuenta karqan: “¿Imanötan mas alliqa Leyta y templuta respetashwan? ¿Manaku Jehoväta cäsukurnin?”. Tsënömi Estëbanqa culpannaq kanqanta rikätsikurqan. Pëqa llapan puëdinqanmannömi Jehoväta cäsukunampaq kallpachakushqa karqan.

18. ¿Imanötan noqantsikpis Estëban ruranqannölla rurashwan?

¹⁸ ¿Imatataq yachakuntsik Estëban defendikur parlanqampita? Pëqa Diospa Palabran ninqantam alli musyaq. Diospa “rasumpa kaq palabranta alli manejëta” yachakuyta munarqa, noqantsikpis Bibliapitam alli yachakunantsik (2 Tim. 2:15). Estëban ruranqanqa nunakunata shumaq y yachëllapa parlapänapaqpis yanapamantsikmi. Pëta wiyëkaqkunaqa manam alli nunakunatsu kayarqan. Tsënö kaptimpis,  imachö acuerdu kayanqampita y väleqpaq churayanqampita parlarmi, Estëbanqa atska tiempupa parlapëta puëdirqan. Manam tsëllatsu, “papäkuna” nirmi markachö dirigeqkunata respëtuwan tratarqan (Hëch. 7:2). Tsënöllam noqantsikpis, Diospa Palabrampita yachatsikurqa “yachanëpaq geniuwan y shonqupita respetakur” ruranantsik (1 Pëd. 3:15).

19. ¿Imatataq Estëbanqa mana mantsakushpa nirqan?

¹⁹ Tsënö kaptimpis, manam nunakunata ofendita mantsartsu Bibliapita yachatsikuyta dejanantsik. Jehovä ruramunampaq kaqtapis clärum willakunantsik. Tsëchöpis Estëban ruranqampitam alläpa yachakuntsik. Estëbanqa capazchi cuentata qokurqan imëkata nikaptimpis rumi shonquyoq juezkunaqa pensayanqanta mana cambiayänampaq kaqta. Tsëmi parlëkanqanta ushëkarqa santu espïritu yanapaptin, unë kastankunanölla kayanqanta mana mantsakushpa nirqan. Pëkunaqa Josëta, Moisesta y Diospa wakin willakoqninkunatam despreciashqa kayarqan (Hëch. 7:51-53). Judïukunapa Jatun Cortinchö kaqkunaqa Diospa Akrashqantam wanutsishqa kayarqan. Pëpaqmi Moiseswan Diospa wakin willakoqninkunaqa unëpitana willakushqa kayarqan. Tsënömi ¡Ley ninqanta mana kaqpaq churayarqan!

20. ¿Imatataq juezkuna rurayarqan?

²⁰ Estëban rasumpa kaqllata nishqa kaptin ima rurëtapis mana puëdirmi, juezkunaqa alläpa cölerakur mana ichikllapis penqakushpa kirunkunata ruchuchütsiyarqan. Estëbanqa cuentatachi qokurqan, Señornin Jesustanölla pëtapis mana alli tratayänampaq kaqta.

21. ¿Imanötan Jehoväqa alli tsarakunampaq y valienti kanampaq Estëbanta yanaparqan?

²¹ Kuyarnin Jehovä rikänanta permitinqanmi, Estëbantaqa alli tsarakunampaq y valienti kanampaq yanaparqan. Estëbanqa chipapäkuykaq Teyta Diosta y derëcha lädunchö Jesus shëkanqantam rikarqan. Tsë höram imata rikëkanqanta willakur qallëkurqan, peru juezkunaqa mana wiyayänampaqmi rinrinkunata tsapakurkuyarqan. Tsëtaqa rurayarqan tsë cortichö juezkunata, Diospa Akrashqan kanqanta y Teytampa derëcha lädunchö këkänampaq kaqta Jesus nishqa kaptinmi (Mar. 14:62). Tsëmi Estëban rikanqanqa Jesus rasumpa kaqllata ninqanta rikätsikurqan. Tsë juezkunaqa, ¡contran churakarmi Diospa Akrashqanta wanutsishqa kayarqan! Ultimutaqa rumiwan tsampir o saqmar wanutsiyänampaqmi Estëbanta llapankuna apakuyarqan. c

22. ¿Imanirtan Estëban imanö wanunqanqa Señornin Jesus wanunqannölla karqan?

 ²² Wanunqan o wañunqan höraqa, Estëbanpis Señornin Jesusnömi, shonqunchö yamë sientikurqan, Jehoväman confiakurqan y wanutseqninkunata perdonarqan. Estëbanqa capazchi Nunapa Tsurin Jesusta Teytampa lädunchö këkaqta rikëkarqanraq, tsëchi “Señor Jesus, vïdäta chaskïkullë” nirqan. Estëbanqa Jesus kënö ninqantam alli musyarqan: “Noqam wanushqakunata kawaritseq y nunakunata kawëkaqta katseq kä” (Juan 11:25). Tsëpitaqa Teyta Diosman mañakurmi fuertipa kënö nirqan: ‘Teyta Jehovä, ama kë jutsata rurayanqampita culpëkullëtsu’. Tsënö nïkurmi wanukurqan (Hëch. 7:59, 60).

23. ¿Imanirtan noqantsikpis Estëbannölla següru sientikuntsik?

²³ Cristupa qateqninkunapitaqa Estëbantam puntataqa sufritsir wanutsiyarqan (rikäri “ Estëbanqa testïgu y martirmi karqan” neq recuadruta). Peru manam pëllatatsu tsënö wanutsiyarqan. Religionninta defendeqkuna, imëkanöpa imatapis logrëta munaq polïticukuna y mana llakipäkoq nunakunaqa, kananyaqmi Jehoväpa sirweqninkunata wanuykätsiyan. Tsënö kaptimpis, noqantsikpis Estëbannömi següru sientikuntsik. Jesusqa gobernëkannam y Jehoväpitam mëtsika poderta chaskishqa. Tsëmi imapis michanqatsu mana dejëpa sirweqninkunata kawaritsimunanta (Juan 5:28, 29).

24. ¿Imanötan Sauluqa Estëbanta wanutsiyanqanchö yanapakurqan? Tiempu pasaptinqa, ¿imanötan Estëban wanunqan yanapakurqan?

²⁴ Estëbanta rumiwan tsampir o saqmar wanutsiyaptinqa Saulu jutiyoq jövinmi tsëchö këkarqan. Sauluqa Estëbanta wanutsiyanqanwanmi acuerdu karqan y rumiwan tsampeqkunapa janan röpankunatam cuidëkarqan. Tsëpita ichik tiempullatanam, kikin Saulupis imëkata rurar Jesuspa qateqninkunata alläpa sufritsirqan. Tiempu pasaptinqa, Estëban wanunqanqa alläpam yanapakurqan. Puntataqa cristiänu mayinkunatam yanaparqan wanuyanqanyaq alli tsarakuyänampaq. Tiempuwanqa Pablu nirna reqiyanqan Saulupis, Estëbanta wanutsiyanqanchö yanapakunqampitam llapan shonqunwan arrepentikurqan (Hëch. 22:20). Kikinmi nirqan ‘Teyta Diosta ofendishqa kanqanta, imëkata rurar sirweqninkunata sufritsishqa kanqanta y mana respetakoq kanqanta’ (1 Tim. 1:13). Estëbanta y imanö defendikunqantaqa Pabluqa manachi imëpis qonqarqantsu. Tsëmi yachatsikur y cartakunata qellqarpis, höra höraqa Estëban ninqampita parlarqan (Hëch. 7:48; 17:24; Heb. 9:24). Tiempu pasaptinqa, Diosman markäkunqanchö o yärakunqanchö y valienti kanqanchömi, Pablupis rikätsikurqan Estëbannölla ‘Diospa rikëninchö alli këkanqanta’ y ‘Diospa podernin yanapanqanta’. Llapantsikmi këman pensanantsik: “¿Noqapis Estëbannötsuraq kashaq?”.