1, 2. ¿Imatan pasarqan Diosta sirweqkunata chikeqkuna yachatsikuyänanta michäkuyta munayaptin?

 JESUSPA qateqninkunataqa illaqpitam imëkata rurar sufritsir qallëkuyarqan. Saulum tsëllaraq patsakashqa congregacionchö kaqkunata imëkata rurar mana llakipashpa “sufritsir qallëkurqan” (Hëch. 8:3). Tsëmi Jesuspa qateqninkunaqa Jerusalenpita qeshpir ëwakuyarqan, y capaz atskaq nunakunachi cristiänukunata ushakätsinampaq kaqta pensayarqan. Tsënö kaptimpis, tsë llapanqa manam pensayanqannötsu karqan. Ima pasanqanta yachakurishun.

² Tsëpita ichik tiempullatam Jerusalenpita qeshpir ëwakoqkunaqa, ëwakuyanqan sitiukunachö ‘Diospa palabrampita alli noticiakunata willakurna’ këkäyarqan (Hëch. 8:4). Rikanqantsiknöpis, imëkata rurar sufritsiyanqanqa, Diospa Gobiernumpita mas sitiukunachö willakuyänampaqmi yanapakurqan. Chikeqninkunaqa manam munayanqanta lograyarqantsu. Jesuspa qateqninkunata wakpa këpa rakikätsirqa, alli noticiakunata mas sitiukunachö willakuyänampaqmi yanapakuyarqan. Këchömi yachakushun kanan witsampis tsënölla pasanqanta.

3. (1) ¿Pitan Felïpi karqan? (2) ¿Imanirtan Samariapita nunakunaqa Diospa Gobiernumpita wiyashqaraqtsu kayarqan? ¿Imatataq Samaria nunakunapaq Jesus willakushqana karqan?

³ ‘Wakpa këpa ëwakoqkunapita’ jukqa Felïpim karqan. a Pëqa Samaria markatam ëwakurqan (Hëch. 8:4; rikäri 59 kaq päginachö “ ‘Alli noticiakunata willakoq’ Felïpi” neq recuadruta). Tsëchö nunakunaqa cäsi llapanmi Diospa Gobiernumpita wiyashqaraqtsu kayarqan. Tsënöqa  karqan apostolninkunata Jesus kënö nir mandashqa kaptinmi: “Samariapa mëqan markankunamampis ama yëkuyankitsu. Tsëpa rantinqa, oqrakashqa üshakunanö këkaq Israel nunakunallaman ëwayë” (Mat. 10:5, 6). Tsënö kaptimpis, Jesusqa musyarqanmi tsëpitaqa Samariachö nunakunapis Diospa Gobiernumpita llapanta yachakuyänampaq kaqta. Tsëpaq parlarmi manaraq ciëluta ëwakurnin kënö nirqan: ‘Jerusalenchö, entëru Judëa provinciachö, Samariachö, y patsapa mas karu kuchunyaqmi testïgükuna kayanki’ (Hëch. 1:8).

4. ¿Imanötan Samariapita nunakuna Felïpi yachatsinqanta chaskikuyarqan, y imanirtan tsënö chaskikuyarqan?

⁴ Felïpiqa cuentatam qokurqan Samariapita nunakunaqa, ‘cosechëpaqna yuraq’ gränunö këkäyanqanta (Juan 4:35). Samariapita nunakunapaqqa, Felïpi yachatsikunqanqa alläpa achachëchö alalaq vientunömi karqan. ¿Imanirtan tsënö karqan? Musyanqantsiknöpis judïukunaqa manam Samariapita nunakunawan juntakuyaqtsu, y atskaqmi hasta despreciayaq. Fariseukunapis pensayanqanllachö tsarakurmi llapan nunakunatatsu igualpa rikäyaq. Peru Felïpiqa jukläyam karqan. Pëqa llapan nunakunata igualpa rikarmi alli noticiakunata kushishqa yachatseq. Tsëchi Samariapita mëtsikaq nunakunaqa, “Felïpi yachatsikunqanta shumaq wiyakuyaq” (Hëch. 8:6).

5-7. Cristiänukunata imëkata rurar sufritsiyanqan alli noticiakunata mas nunakuna wiyayänampaq imanö yanapakunqanta willakaramuy.

 ⁵ Punta cristiänukunapa tiempunchö pasanqannömi, kanan witsan imëkata rurar sufritsimarnintsikpis yachatsikunantsikta michäkuyta puëdiyashqatsu. Cristiänukunata juk carcelmanna, juk sitiumanna o juk nacionmanna mandarqa, atska kutichömi alli noticiakuna mas nunakunaman chänampaq yanapakuyashqa. Maslla musyarinapaq, Ishkë kaq Jatun Guërra witsanchö prësukunata alläpa trabajatsiyanqan carcelkunaman apayaptimpis, Jehoväpa testïgunkunaqa manam yachatsikuyta dejayarqantsu. Tsënö carcelchö këkar rasumpa kaqta yachakoq judïu nunam kënö nirqan: “Prësu këkaq Jehoväpa testïgunkuna valienti kayanqanta rikarmi, Bibliachö ninqanman creiyanqanta següru karqä, tsëmi Testïgu tikrarqä”.

⁶ Höraqa imëkata rurar sufritsimaqnintsikkunapis willakunqantsikta wiyarmi ninqantsikman creiyan. Tsënömi pasarqan Austria nacionchö Gusen niyanqan carcelchö Serviciu Secrëtu niyanqanchö trabajaq soldädukunata mandaqwampis. Pëqa tsë carcelman pasatsiyanqan Franz Desch jutiyoq Testïguwanmi Bibliapita yachakurqan. Tiempu pasariptinqa asamblëachö këkarmi Franzwan soldädukunata mandaqqa yapë tinkuyarqan, peru tsë tiempupaqqa pëpis alli noticiakunata willakoqnam karqan. ¡Ishkanmi alläpa kushikuyarqan!

⁷ Tsënömi pasan imëkata rurar sufritsiyaptin cristiänukuna juk nacionta qeshpir ëwakuyaptimpis. Maslla musyarinapaq, 1970 a 1979 watakuna witsanmi, Maläui nacionpita qeshpir ëwakoq wawqi panikuna Mozambïqui nacionchö nunakunata alli noticiakunapita yachatsiyarqan. Mozambïquichö Testïgukunata imëkata rurar sufritsiyaptimpis manam yachatsikuyta dejayarqantsu. Franciscu Coäna wawqintsikmi kënö willakun: “Rasunmi, wakïkunataqa yachatsikuyanqärëkurmi atska kuti prësuyämarqan. Tsënö kaptimpis, Diospa Gobiernumpita yachatsikuyanqäta atskaq nunakuna shumaq chaskikuyaptinmi, punta cristiänukunatanölla Teyta Dios yanapëkäyämanqanta següru kayarqä”.

8. ¿Imatan pasashqa polïtica asuntuchö y qellë asuntuchö cambiukuna kaptin?

⁸ Tsënö kaptimpis, manam imëkata rurar sufritsimashqallatsu mas nacionkunachö yachatsikurquntsik. Ultimu watakunaqa, polïtica asuntuchö y qellë asuntuchö cambiukuna kaptin, guërrakuna kaptin o waktsa karmi atskaq nunakuna juk nacionta ëwakuyashqa. Tsëchömi alli noticiakunata wiyayashqa y Bibliapita yachakuyashqa. Juk nacionpita nunakuna nacionnintsikman chäyämuptinmi atska idiömakunachö yachatsikunantsik. Noqantsikqa, ¿kallpachakuntsikku kawanqantsik sitiuchö, ‘llapan nacionpita, kastapita, markapita y idiömapita’ nunakunata yachatsinapaq? (Apoc. 7:9).

9. ¿Pitan Simon karqan, y Felïpi imata ruranqanta rikartan alläpa espantakurqan?

⁹ Samariachö këkarmi Felïpiqa kuyukuyta mana puëdeqkunata alliyätsirqan, nunakunapitam demoniukunata qarqurqan y atska milagrukunatam rurarqan (Hëch. 8:6-8). Teyta Dios poderninwan yanapaptin Felïpi ruranqanta rikarmi, Simon jutiyoq nunaqa alläpa espantakurqan. Simonqa magiata ruraq nunam karqan. Magiata ruranqanwan alläpa espantakurmi nunakunaqa pëpaq kënö niyaq: “Kë nunaqa Diospa Alläpa Puëdeq [...] Poderninmi”. Tsënö kaptimpis, Felïpi ruranqan milagrukunata rikarqa, Diospa rasumpa poderninta rikarmi creikoq tikrarqan (Hëch. 8:9-13). Tsënö kaptimpis, tsëpita rätunllatam shonqunchö imanö kanqanqa cläru musyakärirqan.

10. (1) ¿Imatataq Pëdruwan Juanqa Samariachö rurayarqan? (2) Pëdruwan Juan poderyoq kayanqanta rikarqa, ¿imatataq Simon rurarqan?

¹⁰ Samariachö nunakuna Diospa palabranta shumaq chaskikuyanqanta wiyarmi, apostolkunaqa Pëdrutawan Juanta mandayarqan (rikäri “ ‘Diospa Gobiernumpa llävinkunata’ Pëdru utilizan” neq recuadruta). Apostolkuna charnin Jesuspa qateqnin tikraqkunaman makinkunata churayaptinmi, llapankuna santu espïrituta chaskiyarqan. b Rurayanqanta rikarmi Simonqa alläpa espantakur apostolkunata  kënö nirqan: “Pimampis makïta churaptï santu espïrituta chaskinampaq, tsë poderta chaskinäpaq noqatapis yanapëkayämë”. Tsëta rurëta puëdinampaqmi Simonqa apostolkunata paguëtapis munarqan (Hëch. 8:14-19).

11. ¿Imanötan Pëdruqa Simonta contestarqan, y imatataq Simon rurarqan?

¹¹ Pëdruqa clärum kënö nirqan: “Qellënikiwan juntu ushakë. Qamqa Teyta Dios qarakunqantam qellëwan rantita munarqunki. Qampa shonquykiqa manam Teyta Diospa rikëninchö allitsu këkan, tsëmi ni ichikllapis kë asuntumanqa mëtikamunë[ki]tsu”. Tsëpitanam arrepentikunampaq nirir kënö nirqan: “Mana allita rurëta munanqëkipita arrepentikur Teyta Jehoväta rogakuy, puëdikaptinqa, shonquykichö mana allita rurëta munanqëkipita perdonëkushunëkipaq”. Simonqa manam mana alli nunatsu karqan. Pëqa alli kaqtam rurëta munarqan, tsënö kaptimpis, tsë kutiqa manaraq pensarmi apurädu parlarqan. Tsëmi apostolkunata kënö nir rogakurqan: “Tsë niyanqëkikuna mana pasamänampaq, noqapaq Teyta Jehoväta rogakuykulläyë” (Hëch. 8:20-24).

12. ¿Imatan simonïa niyanqan, y cristiänu kayanqanta neq religionkunachöqa imata rurayanqanchötan tsëkuna rikakun?

¹² Simonta Pëdru cläru ninqanqa noqantsiktapis yanapamantsikmi. Simonwan pasanqampitam religionkunachö cargukunata o imatapis rantiyanqampaq o rantikuyanqampaq parlarqa, simonïa neq palabrata utilizäyan. Cristiänu kayanqanta neq religionkunachömi masqa tsëkunata rurayan. Päpa nir reqiyanqanta akrayänampaq cardenal sacerdötikuna juntakäyanqampaq parlarmi, juk reqishqa libruchö 1878 watachö kënö willakurqan: “Päpa niyanqanta akrarqa, llapan cäsuchömi simonïa niyanqanta rurayashqa [qellëta chaskiyashqa]. Atska cäsuchömi nunakuna musyëkayaptin mana penqakur tsëkunata rurayashqa” (The Encyclopædia Britannica, novena edición).

13. ¿Imatataq ruranantsik simonïa niyanqampita cuidakunapaq?

¹³ Rasumpa cristiänukunaqa manam simonïa niyanqanman chäyantsu. Tsëqa, ¿imanötan tsë rurëpita cuidakushwan? Manam allitsu  kanman congregacionchö carguyoq këta munar o imatapis logrëta munarlla, congregacionchö carguyoq wawqikunata imatapis seguïdu qaranqantsik o imata rurayanqampitapis alläpa alabapanqantsik. Y congregacionchö carguyoq karqa, ¿imatataq ruranantsik? Manam allitsu kanman qellëyoq kaqkunallata allipa tratanqantsik. Tsëkunata rurarqa simonïa niyanqantam rurëkashwan. Diosta sirweqkunaqa “mana kaqnölla[m]” portakunantsik y pitapis carguman churayänampaqqa santu espïritu yanapakunantam permitinantsik (Lüc. 9:48). Diosta sirweqkunaqa manam “alabamänata munar[tsu]” imatapis rurantsik (Prov. 25:27).

14. ¿Pitan karqan ‘Etiopïa cortichö trabajaq nuna’, y imanötan tsë nunata Felïpi tarirqan?

¹⁴ Felïpipaq yapë parlarishun. Pëtaqa Jehoväpa angelninmi nirqan Jerusalenpita Gäzaman ëwaq näniman ëwanampaq. Felïpiqa manam musyarqantsu imanir tsënö mandanqanta. Peru Etiopïa cortichö trabajaq nunawan tinkurqa capazchi musyarirqan. Tsë nunaqa, “Diospa willakoqnin Isaïas qellqanqanta fuertipa leyirmi carrëtanchö tëkar ëwëkarqan” (rikäri “ ¿Imanirtan eunücu kanqanta o cortichö trabajanqanta nin?” neq recuadruta). Santu espïritu yanapaptinmi Felïpiqa cörripa pëman witïkur, “¿rasumpaku entiendinki llapan leyikanqëkita?” nir tapurqan. Tsënam Etiopïa cortichö trabajaq nunaqa, “¿imanöraq entiendïman mana ni pï entiendikätsimaptinqa?” nir contestarqan (Hëch. 8:26-31).

15. ¿Imanötan Etiopïa cortichö trabajaq nunaqa Felïpi yachatsinqanta chaskikurqan, y imanötan musyantsik tsë rätu kushikurlla mana bautizakunqanta? (Nötachö willakunqantapis rikäri).

¹⁵ Tsëpitanam Etiopïa cortichö trabajaq nunaqa carrëtanman yëkunampaq nirqan. ¡Y alläpa shumaqchi parlakuyarqan!  Atska watapam Isaïas willakunqanta leyirqa, “üsha” y ‘sirwimaqnï’ nir pipaq parlëkanqanta musyayarqantsu (Is. 53:1-12). Peru nänipa ëwayanqanchömi Felïpiqa Jesucristu kanqanta entienditsirqan. Tsënam Etiopïa cortichö trabajaq nunaqa, 33 wata Pentecostes Fiestachö bautizakoq nunakunanö judaismu religionchöna karnin, imata ruranampaq kaqta cläru musyarnin Felïpita kënö nirqan: “¡Rikë! Këchöqa mëtsika yakum kan, ¿imatan bautizakunäta michäkunman?”. Tsëmi Felïpiqa tsë höra bautizarqan (rikäri “ ‘Mëtsika yaku kanqanchömi’ bautizakurqan” neq recuadruta). c Tsëpitanam santu espïrituqa Asdod markamanna Felïpita apakurqan, tsëchömi alli noticiakunapita willakur sïguirqan (Hëch. 8:32-40).

16, 17. ¿Imanötan kanan witsanqa yachatsikunqantsikchö angelkuna yanapamantsik?

¹⁶ Noqantsikpis Felïpinömi alli noticiakunata yachatsikuntsik. Viajëkarnin o imata rurëkarpis manam yachatsikuytaqa dejantsiktsu. Tsënö rurarmi höraqa alli shonquyoq nunakunata tarintsik, peru manam kikintsikllapitatsu pëkunataqa tarintsik. Bibliachömi willakun “llapan nacionkunata, kastakunata, idiömakunata y markakunata [...] alli noticiakunata” yachatsikunqantsikchö angelkuna dirigimanqantsikta (Apoc. 14:6). Tsënö kanampaq kaqtam kikin Jesuspis  willakurqan. Trïgupaq y mana alli qorapaq parlarmi, cosëcha o ushanan tiempuchö ‘cosechaqkunaqa’ “angelkuna” kayänampaq kaqta nirqan. Angelkunaqa “wakinkunata jutsaman ishkitseqkunata y mana allita ruraq nunakunata[m]” Diospa Gobiernumpita ushakätsiyänan karqan (Mat. 13:37-41). Sirweqninkuna kayänanta Jehovä munaptinmi, Gobiernunchö gobernayänampaq akrashqakunata y wakin üshakuna nir reqinqantsik “mëtsika nunakunata[pis]” juntayänan karqan (Apoc. 7:9; Juan 6:44, 65; 10:16).

¹⁷ Yachatsikoq ëwarnin atska nunakunata yanapëkunampaq Diosman mañakuykaqta tarinqantsikmi angelkuna yanapëkämanqantsikta rikätsikun. Tsënömi juk wamrawan yachatsikuykaq ishkaq Testïgukunata pasarqan. Pëkunaqa pullan junaqnöna kaptinmi ëwakuyänampaqna këkäyarqan. Peru tsë wamraqa kutin kutinmi qateqnin kaq wayita tocakuyänampaq nirqan, y japallan ëwëkurmi tsë wayichö timbrita tocarqan. Juk shipash yarqamuptinnam panikunaqa pëwan parlaq ëwayarqan. Tsënam shipashqa willarqan Bibliata pillapis entienditsinampaq Teyta Diosman tsëllaraq mañakushqa kanqanta. Tsënömi Bibliapita yachakur qallayarqan.

18. ¿Imanirtan alli noticiakunata willakunapaq carguyoq kanqantsikta valoranantsik?

¹⁸ Qampis y wakin cristiänukunapis, angelkunawan juntu trabajar mas nunakunata alli noticiakunata willanqantsikpitam alläpa kushikuntsik. Tsëmi tsë shumaq trabäjuta valoranqëkita rikätsikuy y “Jesuspita alli noticiakunata” willakur sïguinëkipaq kallpachakuy (Hëch. 8:35). Tsëta rurarllam kushishqa kanki.