1-3. ¿Imatataq Pëdru rikarqan, y imanirtan rikanqampita yachakunantsik?

 36 WATA witsanmi karqan. Pëdruqa barcukuna chäyänan Jöpi markachömi, lamar kuchunchö këkaq wayi janan azoteachö alläpa achachëchö Diosman mañakur këkarqan. Atska junaqnam tsë wayichöqa posadakushqa karqan. Tsëmi rikätsikun wakinllata allipa mana rikanqanta. ¿Imanötan tsëta musyantsik? Qarawan trabajaq Simonpa wayinchö posadakushqa kaptinmi. Qarawan trabajaptinmi wakin judïukunaqa pëpa wayinchö posadakuyanmantsu karqan. a Tsënö kaptimpis, Pëdruqa llapan nunatapis Jehovä igualpa rikanqampitam mastaraq yachakunan karqan.

² Diosman mañakuykarmi Pëdruqa suëñuykaqnö tikrarirqan. Tsënö këkar rikanqanqa mëqan judïutapis yarpakachätsinmanchi karqan. Pëqa ciëlupita urëkämoq jatun säbanas niraqchömi, Diospa rikëninchö mana limpiu animalkunata rikarqan. Tsëpitanam tsë animalkunata pishtar mikunampaq niyanqanta wiyarqan. Peru Pëdruqa, “Diospa rikëninchö mana limpiu y melanëpaq kaqkunataqa, manam imëpis mikurqötsu” nirqanmi. Parlapaqninqa kima kutipam kënö nirqan: “Ama Teyta Dios limpiuyätsinqanta mana limpiupaq churar sïguinatsu” (Hëch. 10:14-16). Tsënö ninqanqa alläpam yarpakachätsirqan, peru manam atska tiempupatsu tsënö karqan.

³ Tsë pasanqanqa nunakunata Jehovä imanö rikanqantam rikätsikun, tsëmi alli entiendinantsik. Llapan nunakunata Diospa Gobiernumpita llapanta yachatsita munarqa, noqantsikpis Jehovänömi nunakunata rikänantsik. Tsëqa, ¿imatataq Pëdru rikanqampita  yachakuntsik? Tsëta musyanapaqqa, mas puntata imakuna pasanqampita yachakurishun.

4. ¿Pitan Corneliu karqan?

⁴ Jöpi markapa norti lädunchö 50 kilömetruschönö këkaq Cesarëa markachö qanyannin junaq pasanqantaqa, Pëdruqa manachi ichikllapis musyarqantsu. Tsë markachö “Diosta adoraq” Corneliu jutiyoq nunatapis, Diospa angelninmi suëñuyninchönö parlapashqa karqan. Corneliuqa romänu ejercituchömi cien soldädukunata mandaq, b y “wayinchö kawaqkunawan juntum Diosta” respetaq. Tsëmi rikätsikun familianta alli diriginqanta. Corneliuqa manam judïutsu karqan, manam judaismu religionman yëkushqatsu karqan y manam ishpakunampa puntanchö señalakushqatsu karqan. Tsënö kaptimpis, yanapayänanta wanaq judïukunata llakiparmi wanayanqanwan yanapaq, y “Teyta Diosmanmi imëpis mañakoq” (Hëch. 10:2).

5. ¿Imatan pasarqan Corneliu Diosman mañakuykaptin?

⁵ Las tres de la tardinö Diosman mañakuykarmi, Corneliuqa suëñuyninchönö juk angel kënö ninqanta wiyarqan: “Teyta Diosqa mañakunqëkitam wiyashqa y waktsakunata yanapanqëkitam rikashqa, y pëqa llapantam yarparëkan” (Hëch. 10:4). Tsëpitanam apostol Pëdruta ashiyänampaq nunakunata mandanampaq nirqan, y Corneliuqa angel ninqannömi rurarqan. Corneliuqa ichikllachönam mana judïu kaqkunapaq wichqashqa punkupa yëkoq cuenta salvacionman chätsikoq alli noticiakunapita yachakunan karqan.

6, 7. (1) Llapan shonqunkunawan pëman mañakoqkunata Teyta Dios wiyanqampita willakaramuy. (2) ¿Imatataq tsënö pasanqampita yachakuntsik?

 ⁶ ¿Teyta Diosqa wiyanku llapan shonqunkunawan pëman mañakoqkunata? Awmi. Tsënömi pasarqan Albania nacionpita warmita. Juk panim wayinman qayakur wamrakunata imanö wätayänampaq parlaq Atalaya revistata qararqan. c Tsënam tsë warmiqa kënö nirqan: “Manachi ninqaqtaqa creimankitsu, peru tsëllaran Diosman mañakurqö wamräkunata imanö wätanäpaq yanapëkamänampaq. ¡Qamtaqa pëchi mandamushurqunki! Qamqa mas wanëkanqächömi yanapamarqunki”. Tsë warmiwan wamrankunaqa Bibliapita yachakurmi qallëkuyarqan, tsëpitanam qowampis o runampis Bibliapita yachakurqan.

⁷ ¿Tsë kutillaku tsënö pasashqa? Manam. Tsë warmiwan pasanqanqa atska kutim entëru Patsachö pasashqa. ¿Imatataq tsëpita yachakuntsik? 1) Llapan shonqunkunawan pëman mañakoqkunataqa Jehovä wiyanmi (1 Rëy. 8:41-43; Sal. 65:2). 2) Alli noticiakunata yachatsikunqantsikchöqa angelkunam yanapamantsik (Apoc. 14:6, 7).

8, 9. ¿Imatataq Teyta Diosqa santu espïritunwan Pëdruta musyatsirqan, y imatataq Pëdruqa rurarqan?

⁸ “Pëdruqa suëñuyninchönö rikanqanman y tsëkuna ima ninan kanqanmanmi” wayi janan azoteachö pensar këkarqan. Tsënö këkaptinmi, Corneliu mandanqan nunakunaqa posadakunqan wayiman chäyarqan (Hëch. 10:17). ¿Imataraq Pëdruqa ruranman karqan? Mana limpiu animalkunata mana mikuyta munëkarqa, ¿tsë nunakunawan ëwartsuraq ishpakunampa puntanchö mana señalakushqa nunapa wayinman yëkunman karqan? Teyta Diosqa santu espïritunwanmi imata ruranampaq kaqta cläru musyatsirqan. Kënö nirmi mandarqan: “¡Rikë! Kimaq nunakunam qampaq tapukuykäyan. Noqam pëkunata mandamurqö. Tsëmi urë y imapaqpis mana yarpachakur pëkunawan ëwë” (Hëch. 10:19, 20). Suëñuyninchönö rikanqanmi Pëdrutaqa yanaparqan Teyta Dios santu espïritunwan ninqanta ruranampaq.

⁹ Tsëpitanam nunakunaqa Pëdruta willayarqan juk angel mandashqa kaptin pëta ashiyänampaq Corneliu mandashqa kanqanta. Tsënam Pëdruqa “yëkuyänampaq nirqan” y ‘posadatsirqan’ (Hëch. 10:23a). Teyta Dios imata rurëta munanqanta cuentata qokurqa,  Pëdruqa cäsukoq karmi Teyta Dios munanqanta ruranampaq listu këkarqan.

10. ¿Imanötan Jehoväqa sirweqninkunata dirigimantsik, y imamantan pensanantsik?

¹⁰ Kanan witsampis, Jehoväqa ichikllapa ichikllapam imatapis musyatsimantsik (Prov. 4:18). Tsëpaqqa “alli juiciuyoq y confiakuypaq sirwipakoq[tam]” santu espïritunwan dirigin (Mat. 24:45). Tsëmi höraqa unë juknöpa entiendinqantsikta juknöpana entienditsikayämun o puntata juknöpa ruranqantsikta juknöpana ruranapaq nimantsik. Llapantsikmi këkunaman pensanantsik: “¿Imatataq rurä imatapis juknöpana entienditsikayämuptin? ¿Teyta Dios santu espïritunwan nimanqantsiktaku cäsukü?”.

11. Cesarëaman chëkurqa, ¿imatataq Pëdru rurarqan?

¹¹ Waränin junaqqa, isqun nunakunawanmi Pëdruqa Cesarëa markata ëwarqan. Pëkunachömi kayarqan, Corneliu mandanqan kima nunakuna y Jöpi markapita “joqta wawqikunapis” (Hëch. 11:12). “Corneliuqa wayinman qayatsinqan kastankunawan y kuyë amïgunkunawanmi” Pëdruta shuyëkarqan. Capazchi pëkunapis mana judïu kayarqan (Hëch. 10:24). Cesarëa markaman chärirqa, Pëdruqa mana imëpis ruranqantam rurarqan: ishpakunampa puntanchö mana señalakushqa nunapa wayinmanmi yëkurqan. Tsëpitanam tsëchö këkaqkunata kënö nirqan: “Qamkunaqa allim musyayanki judïu nuna, juk kasta nunakunawan juntakunqan o pëkunaman witinqanqa, leypa contran kanqanta. Peru Teyta Diosmi cläru musyatsimashqa, pï nunatapis mana limpiutanö o melanëpaqtanö mana rikänäpaq” (Hëch. 10:28). Pëdruqa cuentata qokushqanam karqan, Teyta Diosqa ima animalkunata mikuyta puëdinqanllata mana yachatsita munanqanta, sinöqa mana judïu nunakunata y “pï nunatapis mana limpiutanö o melanëpaqtanö” mana rikänampaqpis yachatsita munanqanta.

12. ¿Imatataq Pëdruqa yachakushqana karqan?

¹² Corneliupa wayinchöqa Pëdruta shumaqmi chaskiyarqan. Kikin Cornelium kënö nirqan: “Teyta Jehovä mandashunqëkita wiyayänäpaqmi, llapäkuna Diospa rikëninchö juntarëkäyä” (Hëch. 10:33). Llapan shonqunwan yachakuyta munaq nunata tarirqa, ¿imanöraq sientikushwan? ¿Imatataq Pëdruqa rurarqan? Parlar qallëkurmi kënö nirqan: “Kananmi rasumpa entiendï, Teyta Diosqa llapan nunatapis igualpa rikanqanta, më nacionpita kayaptimpis pëta respetaqkunata y allita ruraqkunataqa shumaq chaskinqanta” (Hëch. 10: 34, 35). Pëdruqa yachakushqanam karqan, Teyta Diosqa llapan nunatapis igualpa rikanqanta. Juknöpa nishqaqa, ima kasta kayanqampita, më nacionpita kayanqampita o rikëninkunallapita nunakunata mana juzganqanta. Tsëpitanam Pëdruqa, Jesucristu ruranqampita, wanunqampita y kawarimunqampita pëkunata parlaparqan.

13. Corneliu y mana judïu nunakuna 36 watachö Jesuspa qateqnin tikrayanqanqa, ¿imanirtan mana qonqëpaq karqan?

¹³ “Pëdru tsëkunapaq manaraq parlar ushaptinmi”, illaqpita mana imëpis rikäyanqan pasarqan: Diospa santu espïritunmi ‘juk nacion nunakunaman’ urämurqan (Hëch. 10:44, 45). Tsë kutillam Jesuspa qateqnin tikraqkunaqa manaraq bautizakurnin santu espïrituta chaskiyarqan. Tsë nunakuna Diospa rikëninchö alli këkäyanqanta rikarmi, Pëdruqa pëkunata “bautizayänampaq mandakurqan” (Hëch. 10:48). Tsënömi Pëdruqa “Diospa Gobiernumpa llävinkuna[pi]ta” kima kaqta o ultimu kaqta utilizarqan (Mat. 16:19). Corneliupa wayinchö mana judïu nunakuna Jesuspa qateqnin tikrayanqampitaqa, mana judïu nunakunapis puëdiyarqannam ciëluta ëwayänampaq akrashqa këta. 36 watachö tsë pasanqan tiempuyaqmi, Teyta Diosqa judïukunata mas allipa rikashqa karqan (Dan. 9:24-27).

14. ¿Imanirtan rikënimpitaqa pitapis juzganantsiktsu?

¹⁴ Diospa Gobiernumpita kanan witsan willakoqkunaqa musyantsikmi, “llapantapis Teyta Dios igualpa” rikanqanta y “llapan nunakuna salvakuyänanta” munanqanta (Rom. 2:11; 1 Tim. 2:4). Tsëmi rikënimpitaqa nunakunata juzganantsiktsu. Noqantsikqa nunakunata Diospa Gobiernumpita llapanta yachatsinapaqmi carguta chaskirquntsik. Tsëmi ima kastapita  kayaptin, ima color kayaptin, më nacionpita kayaptin o ima religionpita kayaptimpis, llapan nunakunata yachatsinantsik.

15. ¿Imanirtan wakin judïu cristiänukunaqa Pëdruta discutipäyarqan?

¹⁵ Ishpakuyänampa puntanchö mana señalakushqa nunakuna “Diospa palabranta chaskikuyanqanta” wawqikunata willëta munarchi Pëdruqa Jerusalenta ëwarqan. Peru manaraq chaptinmi tsëkunata musyariyarqan. Tsëmi chäriptinqa, “ishpakuyänampa puntanchö señalakuyta väleqpaq churaqkuna, pëwan discutir qallëkuyarqan”. Alläpa cölerashqa karmi kënö niyarqan: “Ishpakuyänampa puntanchö mana señalakushqa nunakunapa wayinman yëkurmi pëkunawan mikurqunki” (Hëch. 11:1-3). Pëkunaqa manam mana judïu nunakuna Cristupa qateqnin tikrayanqampitatsu cölerashqa këkäyarqan. Sinöqa niyaq Jehovä pëkunata chaskinampaqqa, ishpakuyänampa puntanchöraq señalakuyänampaq kaqta y Moises chaskinqan Leytaraq cäsukuyänampaq kaqtam. Tsëmi rikätsikun wakin judïu cristiänukunapaqqa, Leyta dejayänampaq mana fäcil kanqanta.

16. ¿Imatataq Pëdruqa judïu cristiänukunata entienditsirqan?

¹⁶ ¿Imatataq Pëdruqa pëkunata entienditsirqan? Hëchus 11:4 a 16 textuchö ninqannömi Pëdruqa cläru entienditsirqan Jehovä dirigikanqanta imanir següru kanqanta: 1) suëñuykaqnö këkarmi säbanas niraqta rikashqa karqan (4 a 10 kaq versïculukuna); 2) Jehovämi santu espïritunwan imata ruranampaq kaqta nishqa karqan (11 y 12 kaq versïculukuna); 3) juk angelmi Corneliuta watukashqa karqan (13 y 14 kaq versïculukuna), y 4) mana judïu nunakunam santu espïrituta chaskishqa kayarqan (15 y 16 kaq versïculukuna). Ultimutanam Pëdruqa kënö nirqan: “Jesucristuman creikoqkunata qaramanqantsikta [santu espïritunta] pëkunatapis Teyta Dios qarëkaptinqa, ¿pitan noqa karqä Teyta Diosta michänäpaq?” (Hëch. 11:17).

17. Pëdru entienditsinqanta wiyarirqa, ¿imatataq judïu cristiänukuna rurayänan karqan?

¹⁷ Pëdru entienditsinqanta wiyarirqa, judïu cristiänukunaqa imata rurayänampaq kaqtam decidiyänan karqan. ¿Llapankunata igualpana rikartsuraq tsëllaraq bautizakushqa mana judïu cristiänukunata congregacionchö shumaq chaskiyanman karqan? Imata rurayanqampaqmi Bibliachö kënö willakun: “Tsëta wiyëkurnam pëkunaqa [apostolkuna y wakin judïu cristiänukunaqa] discutipäyarqannatsu, y Diosta alabarmi, ‘¡tsëqa Teyta Dios permitikanmi juk nacion nunakunatapis arrepentikur kawëta tariyänanta!’ niyarqan” (Hëch. 11:18). Pëkuna  imanö kayanqanmi congregacionchö juknölla kayänampaq yanapakurqan.

18. ¿Imanirtan congregacionchö imëpis juknölla këqa fäciltsu, y imamantan pensanantsik?

¹⁸ Kanan tiempupis, congregacionchö imëpis juknölla këqa manam fäciltsu. Diospa sirweqninkunaqa, “llapan nacionpita, kastapita, markapita y idiömapitam” kantsik. Tsëmi congregacionchöqa, tukuy kastapita, tukuy costumbriyoq y tukuy cläsi nunakuna kantsik (Apoc. 7:9). Llapantsikmi këkunaman pensanantsik: “¿Rasumpaku llapan nunakunata igualpa rikä? Nunakunaqa më nacionpita kayanqanrëkur, ima kastampita kayanqanrëkur, ima idiömata parlayanqanrëkur o ima costumbriyoq kayanqanrëkurmi, wakimpita mas alli kayanqanta pensayan. Noqaqa, ¿wawqi panikunata pëkunanö mana tratanäpaqku decidïdu këkä?”. Yarpäshun, mana judïu kaqkuna cristiänu tikrayanqampita juk ishkë watakuna pasanqanllachö Cëfasta o Pëdruta pasanqanta. Wakin judïukuna jukkunata mana allipa rikäyanqanta rikarmi, Pëdruqa ishpakuyänampa puntanchö mana señalakushqa cristiänukunapita “rakikäkurirqan”, tsëmi Pabluqa pëta corregirqan (Gäl. 2:11-14). Noqantsikpis wakinkunallata allipa mana rikänapaqmi cuidakunantsik.

19. ¿Pikunatataq Jesuspa qateqninkuna yachatsiyarqan, y imatan pasarqan?

¹⁹ Jesuspa qateqninkuna Teyta Dios munanqanta musyarirqa, ¿yachatsiyarqannaku ishpakuyänampa puntanchö mana señalakushqa kaqkunata? Awmi. Siriachö këkaq Antioquïachö pasanqanta rikärishun. d Tsë markachö mana judïu kaqkuna judïukuna kaqkunawan alli kawakuyanqanmi, mana judïu kaqkunata yachatsiyänampaq yanapakurqan. Tsëmi Jesuspa wakin judïu qateqninkunaqa, ishpakuyänampa puntanchö señalakushqa o mana señalakushqa kayaptimpis, “griëgu idiömata parlaq nunakunata” yachatsiyarqan (Hëch. 11:20). Y Jehovä bendiciptinmi “mëtsikaq nunakuna [...] Señorpa qateqnin tikrayarqan” (Hëch. 11:21).

20. ¿Imanötan Bernabëqa humildi kanqanta rikätsikurqan?

²⁰ ¿Piraq yanapanman karqan yuraq gränunöna këkaq Antioquïachö nunakunata? Jerusalen congregacionchö kaqkunaqa, pëkunata yanapanampaqmi Bernabëtam mandayarqan. Peru atskaq nunakuna alli noticiakunata wiyakuyta munayaptinmi, Bernabëqa japallan yanapëta puëdirqantsu. ¿Y piraq Saulupita mas alliqa yanapëta  puëdinman karqan? Sauluqa ichikllachönam juk nacion nunakunata yachatsinampaq carguta chaskinan karqan (Hëch. 9:15; Rom. 1:5). Sauluta chikeqnintanö rikänampa rantinmi, Bernabëqa humildi karqan, y yanapayänanta wananqantam cuentata qokurqan. Kikinmi Tarsu markata Pabluta asheq ëwarqan. Tsëpitanam Antioquïachö wawqikunata y panikunata Diosta sirwiyanqanchö alli kayänampaq juk watapa yanapayarqan (Hëch. 11:22-26a).

21. ¿Imanötan yachatsikunqantsikchö humildi kanqantsikta rikätsikushwan?

²¹ ¿Imanötan yachatsikunqantsikchö humildi kanqantsikta rikätsikushwan? Wakin wakinchö yanapamänantsikta wananqantsikta yarparmi. Wakin rurëchö alli karnimpis, llapantsikmi imallachöpis pishipantsik. Maslla musyarinapaq, wakinkunaqa wayin wayin yachatsikur o mëchö këkarpis shumaqmi yachatsikuyan, peru capazchi revisïtakunata rurë y estudiu biblicuta qallëqa pëkunapaq fäciltsu. Imallachöpis alliyänantsik pishinqanta musyarqa, pillatapis yanaparamänapaq nirishun. Tsënömi mas alli yachatsikoq tikrashun y mas kushishqa kashun (1 Cor. 9:26).

22. ¿Imanötan Antioquïachö cristiänukunaqa wawqi paninkunata kuyayanqanta rikätsikuyarqan?

²² Bibliachömi kënö nir willakun: “Antioquïachömi Teyta Dios permitiptin, Jesuspa qateqninkunata cristiänukuna nir reqir qallayarqan” (Hëch. 11:26b). Teyta Dios permitiptin Jesuspa qateqninkunata tsënö reqiyanqanqa, Cristunö kawayanqantam cläru rikätsikun. Tsënö kaptimpis, judïu y mana judïu cristiänukunaqa, ¿puëdiyanmantsuraq karqan wawqi paninö kuyanakuyta? Tsëta musyanapaqqa, 46 wata witsan alläpa mallaqë kaptin imata rurayanqanta yachakurishun. e Mallaqë kaptinqa, qellëta o mikuyta mana churakushqa karmi, waktsa kaqkunaqa alläpa sufriyaq. Judëachö waktsa cristiänukunawampis tsënömi pasarqan. Tsëta musyëkurmi Antioquïachö wawqi panikunaqa, judïu y mana judïu kaqkunapis, “imallatapis apatsiyänampaq decidiyarqan” (Hëch. 11:29). Awmi, ¡wawqi paninkunataqa llapan shonqunkunawanmi kuyayarqan!

23. ¿Imanötan kanan witsan cristiänukunaqa Antioquïachö cristiänukunanölla rurantsik?

²³ Kanan tiempupis, wawqi panintsikkuna yanapanantsikta wanayaptinqa, juk nacionchö kayaptimpis puëdinqantsikmannömi yanapantsik. Alläpa shukukuy vientu kaptin, terremötu kaptin, lamar  yaku yarqamuptin o imapis pasakuptinqa, desgraciapa pasëkaqkunata yanapayänampaqmi Sucursalta Dirigeqkunaqa jinan höra grüpukunata patsätsiyan. Tsënömi rasumpa kuyanakunqantsikta cläru rikätsikuntsik (Juan 13:34, 35; 1 Juan 3:17).

24. Pëdru suëñuyninchönö rikanqampita yachakunqantsikta väleqpaq churarqa, ¿imatataq ruranantsik?

²⁴ Rasumpa cristiänukunaqa, Jöpi markachö wayi janan azoteachö këkar suëñuyninchönö Pëdru rikanqampita yachakunqantsiktam alläpa väleqpaq churantsik. Musyantsikmi Jehoväqa llapan nunakunata igualpa rikanqanta y Gobiernumpita llapanta yachatsinantsikta munanqanta. Tsëmi Jehoväta sirwiyänampaq, tukuy kastapita, tukuy nacionpita y tukuy cläsi nunakunata alli noticiakunata yachatsinapaq llapan puëdinqantsikmannö kallpachakuntsik (Rom. 10:11-13).