1, 2. ¿Imatan Pablutawan Bernabëta Listrachö pasarqan?

 ¡LISTRA markachö nunakunaqa büllarmi këkäyarqan! Pabluwan Bernabëmi yurikunqampita cöju nunata tsëllaraq alliyätsishqa kayarqan, y tsë nunaqa alläpa kushikurmi saltakachar këkarqan. Tsënam nunakunaqa alläpa espantakurnin, ¡dioskuna kayanqanta pensar alabar qallëkuyarqan! Zëuspaq rurayanqan templuchö yanapakoq sacerdötipis corönakunatam aparqan, y pëkunapaqmi törukunata rupatsita munarqan. Nunakuna y törukuna büllayaptinmi, Pabluwan Bernabëqa nunakunata fuertipa niyarqan tsëkunata mana rurayänampaq. Rurayanqanwan mana acuerdu karmi röpankunata rachiyarqan, y nunakuna rurimpam cörripa ëwakuyarqan. Kutin kutin niyaptin y rogayaptinran nunakunaqa adorëta munayanqanta dejayarqan.

² Tsëpitanam yachatsikuyänanta michäkoq Iconiupita y Pisidiachö këkaq Antioquïapita judïukuna chëkurnin, Pablupaq y Bernabëpaq mana rasumpa kaqta parlayarqan. Listrachö nunakunaqa pëkuna niyanqanta creirmi, Pablutawan Bernabëta wanutsita munayarqan. ¡Imanömi llapampis cambiarirqan! ¡Pabluta adorëta munaqkunam, kananqa rumiwan tsampir o saqmar wanutsita munayarqan! Tsëmi Pabluta wanushqatanö dejayanqanyaq wakpa këpa ëwëkurnin rumiwan tsampir ushayarqan. Cölerankuna pasanqanyaq tsampir usharirnam, wanushqa kanqanta pensar yawarllana këkaq cuerpunta markapita waqtaman qarachäyarqan.

3. ¿Imapitataq këchö yachakushun?

³ ¿Imanötan tsë alliman chäyarqan? ¿Imatataq yachakuntsik Pabluwan, Bernabëwan y Listrachö nunakunawan pasanqampita? ¿Imanötan congregacionta dirigeqkunaqa, Pabluwan Bernabë rurayanqannölla “Jehoväpita autoridäta chaskishqa karnin, [...] mana mantsakushpa  nunakunata” parlapëta puëdiyan? (Hëch. 14:3). Tsëkunapita yachakurishun.

4, 5. ¿Imanirtan Pabluwan Bernabëqa Iconiu markata ëwayarqan, y imatan tsëchö pasarqan?

⁴ Yachakunqantsiknöpis, yachatsikuyänanta michäkoq judïukuna nunakunata contran churakätsiyaptinmi, Pablutawan Bernabëtaqa Römapa poderninchö këkaq Pisidiachö Antioquïapita tsëllaraq qarqushqa kayarqan. Qelanäkuriyänampa rantinmi, Pabluwan Bernabëqa wiyakuyta mana munaq nunakuna rurayanqampita mana culpayoq kayanqanta rikätsikur ‘chakinkunachö allpata tapsikuyarqan’ (Hëch. 13:50-52; Mat. 10:14). Tsëpitanam tsë nunakunapa cäsunta Diospa makinchö dejëkur tranquïlu ëwakuyarqan (Hëch. 18:5, 6; 20:26). Pëkunaqa llakikuyänampaq rantinmi, inti o rupay yarqamunan lädupa sur lädunmampa cientu cincuenta kilömetrustanö chakipa ëwayarqan. Tsënömi Tauru niyanqan jirkakunapa y Sultan niyanqan taksha jirkakunapa chowpinchö pampaman chäyarqan.

⁵ Puntataqa Iconiu markamanmi chäyarqan. Iconiuqa Galacia provinciachö reqishqa markakunapita juk kaqmi karqan. Tsë markachöqa, mëtsika judïukuna y judaismu religionman yëkushqakunam kawayaq. Tsëchö nunakunaqa griëgukunapa costumbrinkunatam qatiyaq. a Pabluwan Bernabëqa, imëpis rurayanqannömi Diosta adorayänan wayiman yachatsikoq ëwayarqan (Hëch. 13:5, 14). Pëkuna “imanö parlayanqanta wiyarmi, mëtsikaq judïukuna y griëgu nunakuna creikoq tikrayarqan” (Hëch. 14:1).

6. ¿Imanirtan Pabluwan Bernabëqa alli yachatsikoq kayarqan, y imanötan noqantsikpis pëkunanölla rurashwan?

⁶ ¿Imanirtan Pabluwan Bernabëqa alli yachatsikoq kayarqan? Pabluqa Bibliachö ninqantam alli musyaq. Pëqa unë pasanqampita, Ley ninqampita y Teyta Dios unëpitana willakunqampita parlarmi, Jesus Diospa Akrashqan kanqanta cläru rikätsikoq (Hëch. 13:15-31; 26:22, 23). Bernabënam jukkunapaq yarpachakunqampita reqishqa karqan (Hëch. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24). Kikinkuna entiendiyanqampita parlayänampa rantinmi, Pabluwan Bernabëqa “Teyta Jehoväpita autoridäta chaskishqa karnin” parlayaq. ¿Imanötan yachatsikurninqa noqantsikpis pëkunanölla rurashwan? Tsëpaqqa, Bibliapitam alli yachakunantsik, nunakuna wiyakuyta munayänampaqnömi shumaq textukunata akranantsik, wiyamaqnintsikkunata shoqar yanapanapaqmi  kallpachakunantsik y imata pensanqantsikta ninantsikpa rantinmi Bibliapita yachatsinantsik.

7. (1) ¿Imatan pasan alli noticiakunata yachatsikushqa? (2) Mëqan familiëkipis Jehoväta cäsukunëkita michäkuptinqa, ¿imatataq yarpänëki?

⁷ Lücas willakunqannöpis, Iconiu markachöqa manam llapan nunakunatsu alli noticiakunata shumaq wiyakuyarqan. “Mana creikoq judïukunaqa, juk nacion nunakunata inkitarmi wawqikunapa contran sharkatsiyarqan”. Tsënö kaptimpis, mas alli kanqanta pensarmi, Pabluwan Bernabëqa alli noticiakunata defendiyänampaq quedakuyarqan. Bibliachömi kënö willakun: “Atska tiempupa[m] mana mantsakushpa nunakunata parlapar kayarqan”. ¿Imatan tsëpitaqa pasarqan? “Tsë markachö nunakunaqa ishkë grüpumanmi rakikäyarqan: wakinmi judïukunapa favornin kayarqan, y wakinnam apostolkunapa favornin [kayarqan]” (Hëch. 14:2-4). Kanan tiempuchö alli noticiakunata yachatsikushqapis tsënöllam pasan: wakin nunakunatam juntu kayänampaq yanapan y wakintanam rakikätsin (Mat. 10:34-36). ¿Mëqan familiëkipis Jehoväta cäsukunëkita michäkunku? Yarpë, höraqa tsënö michäkuyan noqantsikpaq mana allita parlayanqanta o mana allita ruramënintsikta munar imëkata niyanqanta wiyarmi. Peru alli portakunqëkita rikarqa, capazchi niyanqankuna mana rasumpa kanqanta cuentata qokuyanqa, y tiempuwanqa imanö pensayanqanta cambiayanqa (1 Pëd. 2:12; 3:1, 2).

8. ¿Imanirtan Pabluwan Bernabëqa Iconiupita ëwakuyarqan, y imatataq yachakuntsik pëkuna rurayanqampita?

⁸ Tsëpita ichik tiempu pasanqanllachömi, Pablupa y Bernabëpa contran këkaq Iconiupita nunakunaqa, rumiwan tsampiyänampaq o saqmayänampaq yachatsinakuyarqan. Tsëta musyëkurmi pëkunaqa juk sitiuta yachatsikoq ëwakuyänampaq  decidiyarqan (Hëch. 14:5-7). Noqantsikpis pëkunanömi alli juiciuyoq kanantsik. Nunakuna imëkata nimashqaqa, mana mantsakushpam parlanantsik (Filip. 1:7; 1 Pëd. 3:13-15). Peru mana allita ruramënintsikta munayaptinqa, kikintsikta o wawqi panikunata peligruman mana churanapaqmi alli juiciuyoq kanantsik (Prov. 22:3).

9, 10. ¿Mëchötan Listra marka këkarqan, y imatataq musyantsik tsëchö kawaq nunakunapita?

⁹ Tsëpitanam Listra markata ëwayarqan. Tsë markaqa Römapa poderninchömi karqan, y Iconiuchö inti o rupay jeqanan lädupa sur lädunchömi treinta kilömetruschö këkarqan. Listrachö nunakunaqa capazchi griëgu idiömata parlayaq, peru licaoniu idiömatam yurikuyanqampitaqa parlayaq. Tsë kutiqa, Pabluwan Bernabëqa nunakuna kayanqan sitiukunachömi yachatsikuyarqan (capazchi tsëtaqa rurayarqan Diosta adorayänan wayi mana kaptin). Tsëchömi Pabluqa, Jerusalenchö Pëdru ruranqannölla yurikunqampita cöju nunata alliyätsirqan (Hëch. 14:8-10). Pëdru ruranqan milagruta rikarqa atskaqmi creikoq tikrayarqan, peru Pablu ruranqan milagruta rikaqkunawanqa manam tsënötsu pasarqan (Hëch. 3:1-10).

¹⁰ Listrachö nunakunaqa santukunatam adorayaq. Tsëmi cöju nunata saltëpa sharkoqta rikarqa, Pabluwan Bernabë dioskuna kayanqanta pensayarqan. Pëkunaqa creiyarqan, Bernabë llapanta puëdeq Zëus dios kanqanta, y Pabluna dioskunapa willakoqnin tsurin Hermes kanqantam (rikäri “ Zëusta y Hermesta adorayanqan Listra  marka” neq recuadruta). Tsënö kaptimpis, Pabluwan Bernabëqa clärum rikätsikuyarqan dioskuna mana kayanqanta, y parlayänampaq autoridäta y milagrukunata rurayänampaq podertaqa, rasumpa kaq Dios Jehoväpita chaskiyanqanta (Hëch. 14:11-14).

11. ¿Imatataq Pabluwan Bernabëqa Listrachö nunakunata niyarqan?

¹¹ Nunakuna kushikur imëkata rurayaptimpis, Pabluwan Bernabëqa shonqunkunaman chëta munarmi kënö niyarqan: “Teytakuna, ¿imanirtan tsëta rurayanki? Noqakunaqa qamkunanö imachöpis pantaq nunakunallam kayä. Mana imapaqpis väleqkunata dejëkur, ciëluta, patsata, lamarta y tsëkunachö llapan kaqkunata ruraq, kawëkaq Diosman kutiyänëkipaqmi alli noticiakunata willëkäyaq. Unë witsanqa, cada nacionchö nunakuna munayanqannö kawakuyänantam pë permitirqan, peru manam dejarqantsu imëka allikunata rurar kikimpita musyatsikuyta. Tsëmi ciëlupita tamyatsimur tiempunchö mëtsikata cosechayänanta permitirqan, y shonqunkunachö kushikuyänampaqmi mëtsika mikuyyoq kayänanta permitirqan” (Hëch. 14:15-17). Lücas willakunqanqa, nunakunata imanö yachatsinapaqmi imëkata yachatsimantsik.

12, 13. ¿Imatataq yachakuntsik Pabluwan Bernabë niyanqampita?

¹² ¿Imatataq puntataqa yachakuntsik? Pabluwan Bernabëqa manam pëkunapita mas alli kayanqantatsu nunakunata pensatsiyarqan. Dioskuna kayanqanta niyänampa rantinmi, humildi karnin pëkunanö imachöpis pantaq nunakunalla kayanqanta niyarqan. Rasunmi, Pabluwan Bernabëqa nunakuna mana allita yachatsikuyanqampitam librina kayarqan, santu espïritutam chaskishqa kayarqan y Cristuwan ciëlupita gobernayämunampaqmi akrashqa kayarqan. Peru musyayarqanmi Cristuta cäsukurqa, Listrachö nunakunapis tsë bendicionkunata chaskiyänampaq kaqta.

¹³ Noqantsikqa, ¿imanötan rikantsik yachatsinqantsik nunakunata? ¿Noqantsikwan igualtanöku rikantsik? Diospa Palabranta yachatsishqa nunakuna alabamashqaqa, ¿Pabluwan Bernabënöku alabamänantsikta munantsiktsu? Tsë asuntuchöqa, 1884 watapita 1916 watayaq Jehoväpa testïgunkuna rurayanqanta dirigeq Charles Rüssellpitapis alläpam yachakuntsik. Pëqa, alli yachatsikoq karpis, juk kutichömi kënö qellqarqan: “Manam munayätsu noqakunata ni qellqayanqäta alabayämänanta ni reverendu o rabï niyämänanta”. Pëpis Pabluwan Bernabënömi humildi karqan. Alli noticiakunata yachatsikurqa, manam noqantsikpis alabamänantsiktatsu munantsik, sinöqa ‘kawëkaq Diosman kutiyänampaqmi’ nunakunata yanapëta munantsik.

14, 15. Ishkë kaqchöqa, ¿imatataq yachakuntsik Pabluwan Bernabë rurayanqampita?

¹⁴ Ishkë kaqchöqa, ¿imatataq yachakuntsik Pabluwan Bernabë rurayanqampita? Pabluwan Bernabëqa wiyëkaqnin nunakunatam cuentaman  churayarqan. Iconiuchö judïukuna y judaismu religionman yëkushqakunaqa, Bibliachö ninqanta y israelïtakuna Diospa unë sirweqnin kayanqantam musyayaq, peru Listrachö nunakunaqa manam tsëkunata musyayaqtsu. Tsënö kaptimpis, murukuy asuntupitaqa allim musyayaq. Markankunachö tiempu alli kaptinmi, chakrankunachöqa imapis alli wayoq. Tsënö kaptinqa, chakrankuna mëtsikata wayunqanchö Teyta Dios imanö kanqanta rikëqa, manachi pëkunapaq difïciltsu karqan. Tsëmi Pabluwan Bernabëqa tsëkunapita parlapäyarqan (Rom. 1:19, 20).

¹⁵ Noqantsikqa, ¿puëdintsikku Pabluwan Bernabë rurayanqannölla nunakunata cuentaman churëta? Tsë murullata atska chakrachö mururpis, murukoq nunaqa manam igual-llatsu cada chakrata alistan. Wakin chakrakunaqa shumaq allpayoq karmi murunampaqnöna këkäyan, peru wakin chakrakunata alistanampaqqa capazchi masraq trabajanqa. Yachatsikunqantsikchöpis tsënöllam pasan. Noqantsikqa muruta muroq cuentam Diospa Gobiernumpaq Bibliachö willakunqanta nunakunata yachatsintsik. Tsënö kaptimpis, imanö yachatsinapaq kaqta musyanapaqqa, Diosman creiyanqanta o mana creiyanqanta y maskunatam cuentaman churanantsik (Lüc. 8:11, 15).

16. Kima kaqchöqa, ¿imatataq yachakuntsik Pabluwan Bernabë rurayanqampita?

¹⁶ Kima kaqchöqa, ¿imatataq yachakuntsik Pabluwan Bernabë rurayanqampita? Nunakuna mana wiyakuyaptin mana alläpa llakikunapaqmi. ¿Imanir? Llapan puëdinqantsikmannö kallpachakushqapis, nunakunata yachatsinqantsikqa, höraqa rumi rumi chakraman shikwaq murunömi ushanman o pï nunapis ushakäratsinmanmi (Mat. 13:18-21). Tsëpita tiempu pasariptin Römachö cristiänukunata Pablu ninqannöpis, noqantsikta y Bibliapita parlapanqantsik nunakunatapis, “Teyta Diosqa cada ünuta[m] juzgamäshun” (Rom. 14:12).

17. Derbi markapita ëwakurqa, ¿mëtataq Pabluwan Bernabë ëwayarqan, y imanir?

¹⁷ Qallananchö rikanqantsiknöpis, Listrachö nunakunaqa Pablutam rumiwan tsampir o saqmar ushayarqan, y wanushqana kanqanta pensarmi markapita waqtaman qarachëkur jitarëkaqta dejariyarqan. ¿Imatan tsëpitaqa pasarqan? Jesuspa qateqninkunam Pablu këkanqanman juntakäriyarqan. Tsënam Pabluqa sharkurnin tsë paqas tsëchö quedakunampaq markaman yëkurqan. Waränin junaqqa, Derbi markaman chäyänampaqmi, Bernabëwan juntu cien kilömetrusta chakipa ëwayarqan. Pabluqa alläpa nanatsikurchi ëwarqan, peru ichikllapa ichikllapam Derbi markaman chäyarqan. Tsëchömi “mëtsika nunakunata Jesuspa qateqnin tikrayänampaq” yanapayarqan. Tsëpitaqa, Siriachö këkaq Antioquïaman mas amänu kaq nänipa kutiyänampa rantinmi, “Listraman, Iconiuman y [Pisidiachö këkaq] Antioquïaman kutiyarqan”.  ¿Imaqtan tsë markakunaman kutiyarqan? “Creikuyanqanta mana dejayänampaq [...] nir Diospa kaqchö alli kayänampaq Jesuspa qateqninkunata” yanapayänampaqmi (Hëch. 14:20-22). Pëkunaqa kikinkunallaman pensayänampa rantinmi, congregacionchö kaqkunapaq mas yarpachakuyarqan. ¡Tsëta rurayanqanqa alläpa shumaqmi karqan! Kanan tiempuchöpis, mëtsika misionërukuna y congregacionkunata watukaq wawqikunam pëkunanölla rurayan.

18. ¿Imanötan anciänu kayänampaq wawqikunata carguman churayan?

¹⁸ Pabluwan Bernabëqa niyanqanwan y rurayanqanwanmi, Diosta sirwiyanqanchö alli kayänampaq Jesuspa qateqninkunata yanapayarqan. Tsëpitanam “congregacionkuna kayanqanchö anciänukunata churayarqan”. Pëkunata ‘santu espïritu mandashqa’ kaptimpis, anciänukunata “Jehoväpa makinchö” manaraq dejarmi, Pabluwan Bernabëqa Teyta Diosman mañakuyarqan y ayunayarqan (Hëch. 13:1-4; 14:23). Kanan witsampis tsënöllam rurayan. Mëqan wawqitapis anciänu kanampaq manaraq recomendarmi, congregacionchö anciänukunaqa Diosman mañakuyan y Bibliachö ninqanta cumplinqanta o manaraq cumplinqanta rikäyan (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tïtu 1:5-9; Sant. 3:17, 18; 1 Pëd. 5:2, 3). Manam ëka tiempuna cristiänu kanqantatsu mas väleqpaq churayan, sinöqa vïdanchö santu espïritu pushananta permitinqanta o mana permitinqanta musyayänampaqmi, imanö parlanqanta, imanö portakunqanta y imanö kanqampita reqiyanqanta rikäyan. Bibliachö ninqanta cumplirllam, mëqan wawqipis Jehoväpa sirweqninkunata cuidanampaq anciänu këta puëdin (Gäl. 5:22, 23). Congregacionkunata watukaq wawqim anciänu kayänampaqqa wawqikunata carguman churan (rikäri 1 Timoteu 5:22 ninqanta).

19. ¿Imatataq anciänukuna musyayan, y imachötan Pabluwan Bernabënölla kayan?

¹⁹ Anciänukunaqa musyayanmi congregacionchö kaqkunata imanö tratayanqampita Teyta Dios cuentata mañanampaq kaqta (Heb. 13:17). Pabluwan Bernabënömi anciänukunapis yachatsikunqantsikchö alli ejemplu kayan, congregacionchö wawqi panikunatam animayan y pëkunarëkurqa imatapis rurayänampaqmi listu këkäyan (Filip. 2:3, 4).

20. ¿Imanötan yanapamantsik wawqi panintsikkuna rurayanqampita yachakunqantsik?

²⁰ Siriachö këkaq Antioquïachö wawqi panikunaman kutirqa, Pabluwan Bernabëqa “Teyta Dios pëkunawan llapan logranqanta[m] willayarqan. Tsënöllam juk nacion nunakuna pëman creikuyänanta Teyta Dios permitinqantapis willayarqan” (Hëch. 14:27). Kanan tiempuchö wawqi panintsikkuna rurayanqampita y Jehovä imanö bendicinqampita yachakunqantsikqa, ¿manaku masraq yanapamantsik “Jehoväpita autoridäta chaskishqa karnin [...] mana mantsakushpa nunakunata parlapar” sïguinapaq?