25 KAQ YACHAKUNAPAQ
“¡Römata gobernaq cäsüta rikänampaqmi mañakoq!”
Këchömi yachakushun alli noticiakunata imanö defendinapaq Pablu yachatsimanqantsikta
Këchöqa yachakushun Hëchus 25:1–26:32 ninqampitam
1, 2. (1) ¿Imanötan Pabluqa sïguirqan? (2) ¿Imatataq pensashwan Römachö gobernaq cäsunta rikänampaq mañakunqampita?
PABLUTAQA Cesarëa markachö carcelarëkaqtam soldädukuna täpëkäyarqan. Judëaman kutiptinqa, judïukunaqa juk ishkë junaqllachömi kima kutillapis wanutsita munayarqan, tsëpitaqa ishkë watanam pasashqa karqan (Hëch. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27). Munayanqanta mana lograshqa karpis, judïukunaqa Pabluta wanutsita munar-ran këkäyarqan. Gobernador Festu pëkunaman yapë mandëta munanqanta cuentata qokurmi, Pabluqa “¡Römata gobernaq cäsüta rikänampaqmi mañakoq!” nirqan (Hëch. 25:11).
2 Pablu decidinqantaqa, ¿imanötan Jehovä rikarqan? ¿Acuerduku karqan Römata gobernaq cäsunta rikänampaq mañakunqanwan? Noqantsikqa kë ushanan tiempuchömi Diospa Gobiernumpita llapanta yachatsikuykantsik. Tsëmi tsëta musyanantsikqa alläpa yanapamäshun. Awmi, musyanantsikmi Pablunölla “ley ninqampita välikur alli noticiakunata” defendinapaq o mana defendinapaq kaqta (Filip. 1:7).
Cortipa “puntanchömi këkä” (Hëchus 25:1-12)
3, 4. (1) ¿Imanirtan judïukunaqa munayarqan Pabluta Jerusalenman apayänanta, y imanötan Pabluqa tsëpita salvakurqan? (2) ¿Imanötan Jehoväqa Pabluta yanapanqannölla noqantsiktapis yanapamäshun?
3 Gobernador yëkunqampita kima junaq pasanqanchömi, Festuqa a Jerusalenta ëwarqan. Tsëchömi wiyarqan mandakoq sacerdötikuna y mas reqishqa judïukuna Pabluta grävi jutsakunapita acusayanqanta. Pëkunaqa musyayarqanmi Festutaqa, pëkunawan y llapan judïukunawan yamë këta procuranampaq mandashqa kayanqanta. Tsëta provecharmi Festuta rogakuyarqan Jerusalenchö juzgashqa kanampaq, Pabluta Cesarëa markapita Jerusalenman mandanampaq. Tsënö kaptimpis, pëkunaqa nänichö wanutsiyänampaqmi yachatsinakushqa kayarqan. Festuqa manam rogayanqanta rurëta munarqantsu y kënömi nirqan: “Tsë nuna ima mana allitapis rasumpa rurashqa kaptinqa, tsëkunapita acusayänëkipaq, qamkunachö carguyoq kaqkuna noqawan uräyë” (Hëch. 25:5). Tsënömi Pabluqa wanutsiyänampita yapë salvakurqan.
4 Tsë llapampa pasanqanchömi Jehoväqa Pabluta Jesucristuwan yanaparqan. Maslla musyarinapaq, juk kutichömi Jesusqa Pabluta yuripur kënö nirqan: “¡Valienti kë!” (Hëch. 23:11). Kanan tiempuchö Diosta sirweqkunapis, imëka problëmapam pasantsik y imëkata rurarmi sufritsimantsik. Tsëkunapita mana salvamarnintsikpis, Jehoväqa yachaq kanapaq y alli tsarakunapaqmi yanapamantsik. Tsëmi següru këkantsik, kuyakoq Yayantsikqa ‘nunakuna mana katsiyanqan poderninwan’ yanapamänapaq kaqta (2 Cor. 4:7).
5. ¿Imatataq Pablupa cäsunchö Festu rurarqan?
5 Tsëpita juk ishkë junaq pasanqanchömi, Festuqa Cesarëa markachö ‘juiciuta rurayänan sitiuman jamakurqan’. b Pëpa puntanchömi Pablu y pëta acusaq judïukuna këkäyarqan. Mana ruranqampita acusayanqanta wiyarirmi, Pabluqa kënö nirqan: “Manam judïukunapa Leyninkunapa contran ni templupa contran ni Römata gobernaqpa contrampis ima jutsata rurarqötsu”. Pabluqa mana culpayoq karmi libri yarqunan karqan. Tsënö kaptimpis, ¿imatataq gobernadorqa decidirqan? Judïukunawan alli quedëta munarmi, Festuqa Pabluta kënö tapurqan: “¿Munankiku Jerusalenman witsar kë asuntukunapita puntächö juzgashqa këta?” (Hëch. 25:6-9). Tsëta tapunqanqa, ¡mana allim karqan! Jerusalenman mandaptinqa, judïukuna juzgarmi wanutsiyanman karqan. Festuqa justiciata ruranampa rantinmi, judïukunata kushitsita masqa munarqan. Tsënömi pasarqan gobernador Ponciu Pilätu Jesusta juzgaptimpis (Juan 19:12-16). Kanan tiempuchö juezkunapis, jukkunata kushitsita munarmi justiciata rurayantsu. Tsëmi espantakuntsiktsu pruëbakuna jukta rikätsikuykaptimpis, Diosta sirweqkunapa contran juezkuna decidiyaptin.
6, 7. ¿Imanirtan Pabluqa Römachö gobernaq cäsunta rikänampaq mañakurqan, y tsëta ruranqanqa Jehoväpa testïgunkuna imata ruranapaq kaqtataq rikätsikun?
6 Judïukunata Festu kushitsita munanqanrëkur vïdan peligruchö këkanqantam Pabluqa cuentata qokurqan. Tsëmi romänu kanqanrëkur ima derëchuyoq kanqanta musyarnin Festuta kënö nirqan: “Noqaqa Römata gobernaqpa cortin puntanchömi këkä, y këchömi juzgashqa kanä. Kikiki cuentata qokuykanqëkinöpis, manam judïukunapa contran ima mana allitapis rurarqötsu. [...] ¡Römata gobernaq cäsüta rikänampaqmi mañakoq!”. Cäsi llapan cäsuchömi tsënö mañakuyanqantaqa cambiëta puëdiyaqnatsu. Tsënö kanqanta musyarmi gobernadorqa kënö nirqan: “Cäsuykita Römata gobernaq rikänantam mañakurqunki, tsëqa Römata gobernaqmanmi ëwanki” (Hëch. 25:10-12). Mas carguyoq autoridä cäsunta rikänampaq mañakurmi, Pabluqa rikätsikurqan llapan cristiänukunapis imata ruranantsikpaq kaqta. Chikimaqnintsikkuna ‘leyta utilizarnin’ problëmata ruramashqaqa, Jehoväpa testïgunkunaqa leykunapita välikurmi alli noticiakunata defendintsik (Sal. 94:20). c
7 Pabluqa imatapis mana ruranqampitam ishkë watapa carcelchö prësu karqan. Tsëpitaqa, Römata gobernaq cäsunta rikänan kaptinmi defendikuyta puëdirqan. Tsënö kaptimpis, Römata manaraq ëwaptinmi juk gobernanti masraq rikëta munarqan.
Juezkuna contrantsikchö decidiyaptinqa, mas autoridäyoq juezkunatam mañakuntsik cäsuntsikta rikäyänampaq.
“Ruranäpaq nimanqanta[m] rurarqö” (Hëchus 25:13–26:23)
8, 9. ¿Imaqtan gobernaq Agrïpaqa Cesarëa markata ëwarqan?
8 Römachö gobernaq cäsunta rikänampaq Pablu mañakunqampita juk ishkë junaq pasanqanchömi, gobernaq Agrïpawan panin Berenïciqa, “watukar felicitäyänampaq” Festu kaqman chäyarqan. d Alläpa puëdeq Röma nacionchöqa, tsëllaraq gobernador yëkoqkunatam tsënö carguyoq nunakuna watukayaq. Agrïpaqa capazchi Festuwan alli këta munarnin y pëwan amïgu këta munarnin carguta chaskinqampita felicitaq ëwarqan (Hëch. 25:13).
9 Pablupa cäsunta Festu willaptinmi, gobernanti Agrïpaqa Pabluta wiyëta munarqan. Waränin junaqnam ishkan gobernantikunaqa, Pablupa cäsunta wiyayänampaq juiciuta rurayänan sitiuman “alläpa gälakur” chäyarqan. Peru manam tsënö chäyanqantsu mas espantakuypaqqa karqan, sinöqa ichikllachöna Pablu ninampaq kaqmi (Hëch. 25:22-27).
10, 11. ¿Imanötan Pabluqa Agrïpata respetanqanta rikätsikurqan, y imatataq unë imanö kanqampita willarqan?
10 Pabluqa alläpa respëtuwanmi puntanchö defendikuyta puëdinqampita gobernanti Agrïpata agradecikurqan, masqa judïukunapa costumbrinkunata y ima asuntukunachö contranakuyanqanta alli musyaptinmi. Tsëpitanam unë imanö kanqanta willarnin kënö nirqan: “Pëkuna munarqa, fariseukuna kawayanqannö kawanqäta y wakin judïukunapitapis Ley ninqanta mas cumpleq sectapita kanqätam niyanman” (Hëch. 26:5). Fariseu kanqan tiempuqa, Pabluqa Diospa Akrashqan chämunantam shuyararqan. Peru kanan cristiänuna karqa, Jesucristu Diospa Akrashqan kanqantam mana mantsakushpa willakurqan. Pë shamunampaqmi Teyta Diosqa unë kastankunata änishqa karqan. Pabluqa nirqanmi Teyta Dios änikunqan imanö cumplikanqanta willakunqampita juzguëkäyanqanta (Teyta Dios änikunqanmanqa acusaqninkunapis creiyaqmi). Pablu tsënö ninqanta wiyarmi Agrïpaqa masta musyëta munarqan. e
11 Tsëpitanam Pabluqa willarqan, mana llakiparnin cristiänukunata imëkata rurar sufritsinqanta. Kënömi nirqan: “Unëqa noqapis segürum këkarqä, Nazaretpita Jesuspa jutimpa contran imëkata ruranä kanqanta [...]. Pëkunawan alläpa cölerashqa karmi, imëkata rurar sufritsinäpaq juk markakunachöpis ashirqä” (Hëch. 26:9-11). Tsënö nirqa, Pabluqa manam ulikuykarqantsu o llullakuykarqantsu. Cristiänukunata alläpa mana alli tratanqantaqa, atskaqmi rikashqa kayarqan (Gäl. 1:13, 23). Pablu tsëta willaptinqa, capazchi Agrïpaqa “¿imanir-raq tsëläyaqa cambiashqa?” nir pensarqan.
12, 13. (1) ¿Cristiänu këman imanö chanqantataq Pablu willakurqan? (2) ¿Imanötan Pabluqa ‘fiërru puntayoq garrutita jëtaqnö’ këkarqan?
12 Kikin Pablum imanir cambiashqa kanqanta kënö nir willarqan: “Mandakoq sacerdötikuna tsëta ruranäpaq mandamashqa y autorizäyämashqa kaptinmi, Damascu markata ëwëkarqä, y pullan junaqmi Teytallë intipitapis o rupaypitapis mas chipapaq ciëlupita aktsita nänichö rikëkurqä y noqata y noqawan ëwëkaqkunatam tsaparkayämarqan. Llapäkuna patsaman ishkiriyanqächönam, hebreu idiömachö kënö nimaqta wiyarqä: ‘Saulu, Saulu, ¿imanirtan imëkata rurar sufrikätsimanki? Fiërru puntayoq garrutita jëtaqnömi, mana allita rurakuykanki’. Tsënam noqaqa, ‘¿pitan kanki Teytë?’ nirqä. Señornam nimarqan, ‘noqaqa imëkata rurar sufrikätsinqëki Jesusmi kä’” (Hëch. 26:12-15). f
13 Willakunqan manaraq pasaptinqa, Pabluqa animalnö portakurmi ‘fiërru puntayoq garrutita jëtaqnö’ këkarqan (fiërru puntayoq garrutitaqa animalkunata tuksipar qatiyänampaqmi utilizäyan). Animalkuna mana cäsukur fiërru puntayoq garrutita jëtarqa, kikinkunam nanatsikuyaq. Teyta Dios diriginanta mana permitinqanmi, Pablutapis michëkarqan pëwan amïgu kananta. Alli shonquyoq karpis, Pabluqa pantashqam këkarqan. Damascuta ëwëkaptin Jesus yuripurqa, imanö pensanqanta cambianampaqmi yanaparqan (Juan 16:1, 2).
14, 15. ¿Vïdan imanö cambianqantataq Pabluqa willakurqan?
14 Tsëpitanam Pabluqa vïdan imanö cambianqanta willarnin Agrïpata kënö nirqan: “Tsëmi gobernaq Agrïpa, suëñuynïchönö Jesus ruranäpaq nimanqanta rurarqö. Puntataqa Damascu markapita kaqkunamanmi ëwarqä, tsëpitanam Jerusalenpita kaqkunaman, entëru Judëa provinciachö kaqkunaman y juk nacionkunachö kaqkunaman ëwar, arrepentikuyänampaq y arrepentikuyanqanta rikätsikur Teyta Diosman kutiyänampaq willarqä” (Hëch. 26:19, 20). Tsë kutichö Jesus yuripur mandanqantaqa, Pabluqa atska watapanam cumplikarqan. ¿Imatataq tsë cargunta cumplir lograshqa karqan? Pablu yachatsikunqanta wiyar Jesuspa qateqnin tikraqkunaqa, arrepentikurmi mana alli rurëkunata dejayarqan y tsëpitaqa Teyta Dios munanqannönam kawayarqan. Tsëmi yanaparqan, alli nunana kayänampaq, leykunata cäsukuyänampaq y mëtsëchö karpis yamë këta procurayänampaq.
15 Tsënö kaptimpis, chikeqnin judïukunaqa, manam cuentaman churayarqantsu Pablu yachatsikunqanqa nunakunata yanapanqanta. Pëkunapaqmi Pabluqa kënö nirqan: “Judïukunaqa templuchö këkaptï[mi], noqaman shamur wanutsimëta munayarqan. Tsënö kaptimpis Teyta Dios yanapamaptinmi, alli carguyoqta y ichik carguyoqtapis kanan junaqyaq alli noticiakunata willar këkä” (Hëch. 26:21, 22).
16. Autoridäkunachö creenciantsikpita parlanantsik kaptinqa, ¿imanötan noqantsikpis Pablunölla rurashwan?
16 Cristiänukunaqa creinqantsikpita tapumashqa ‘defendikunapaqmi imëpis listu këkänantsik’ (1 Pëd. 3:15). Juezkunapa y autoridäkunapa puntanchö creinqantsikpita parlanantsik kaptinqa, Agrïpata y Festuta Pablu imanö parlapanqantam yarpänantsik. Bibliapita yachakunqantsik mas alli nuna kanapaq yanapamanqantsikta y nunakunata imanö yanapanqanta willashqaqa, capazchi juezkuna y autoridäkunapis mas allipana rikämäshun.
“Wallka tiempullachömi cristiänu tikratsimankiman” (Hëchus 26:24-32)
17. ¿Imatataq Festu rurarqan Pablu parlanqanta wiyarnin, y imanötan kanan tiempuchö nunakunapis pënölla rurayan?
17 Cläru entienditsikur Pablu parlanqantaqa, manam Festuwan Agrïpaqa mana kaqpaqtsu churayarqan. Bibliachömi kënö pasanqanta willakun: “Defendikur Pablu tsëkunata nikaptinnam, Festuqa fuertipa, ‘¡löcum tikrëkanki Pablu! ¡Alläpa estudiarmi juiciuykita oqrëkanki!’ nirqan” (Hëch. 26:24). Kanan tiempupis, atskaq nunakunam Festunölla rurayan. Pëkunaqa Bibliapita yachatsikunqantsikpitam espantakuyan y upa kanqantsiktam niyan. Manam tsëllatsu, alli estudiashqa nunakunaqa, cäsi llapanmi wanushqakuna kawariyämunqanman creiyantsu.
18. ¿Imanötan Pabluqa Festuta contestarqan, y gobernanti Agrïpaqa ima nirqantan?
18 ¿Pabluqa ima nirqantan gobernador Festuta? Kënömi nirqan: “Manam löcutsu tikrëkä alläpa respetashqa Festu, sinöqa alli juiciuwanmi rasumpa kaqta parlëkä. Musyämi cläru parlapëkanqä gobernaqqa kë llapanta alli musyanqanta”. Tsëpitanam gobernanti Agrïpata kënö nirqan: “¿Creinkiku Diospa Willakoqninkuna ni[ya]nqanta? Noqaqa musyämi creinqëkita”. Tsënam gobernantiqa kënö nirqan: “Qamqa wallka tiempullachömi cristiänu tikratsimankiman” (Hëch. 26:25-28). Agrïpa tsënö ninqan rasumpa o mana rasumpa kanqantaqa, manam musyantsiktsu. Tsënö kaptimpis, Pablu ninqanmanmi pensar quedakurqan.
19. Pablupa cäsunchöqa, ¿imatataq Festuwan Agrïpa cuentata qokuyarqan?
19 Tsëpitanam tsë ishkan gobernantikunaqa tëkäyanqampita sharkuyarqan. Tsënömi tsëchö këkaqkunata musyatsiyarqan Pabluwan parlar ushayanqanta. “Ëwakuykarnam kënö ninakuyarqan: ‘Wanutsishqa kanampaqnö o prësu kanampaqnöqa, manam tsë nunaqa imatapis rurashqatsu’. Agrïpanam Festuta nirqan: ‘Römata gobernaq cäsunta rikänampaq mana mañakurqa, tsë nuna librim yarqunman karqan’” (Hëch. 26:31, 32). Ishkanmi cuentata qokuyarqan Pabluqa culpannaq kanqanta. Tsë pasanqampitaqa, capazchi cristiänukunata masna entiendiyarqan y mas allina tratayarqan.
20. Festutawan Agrïpata Pablu parlapanqanqa, ¿imanirtan allipaq karqan?
20 Festuwan Agrïpa cristiänu tikrayanqantaqa, manam imapis rikätsikuntsu. Tsëqa, ¿Pablu pëkunawan parlanqanqa allipaqku karqan? Awmi. Judëachö ‘gobernadorkunapa y gobernaqkunapa’ puntanchö Pablu mana parlaptinqa, capazchi Römachö gobiernupaq trabajaqkunaqa, alli noticiakunata imëpis wiyayanmantsu karqan (Lüc. 21:12, 13). Manam tsëllatsu, Pablu imakunapa pasanqanta y alli tsarakunqanta musyayanqanmi, cristiänu mayinkunatapis yanaparqan valienti kayänampaq (Filip. 1:12-14).
21. Mana allikunapa pasarnin y nunakuna contrantsikchö kayaptimpis yachatsikur sïguinqantsikqa, ¿imanirtan allipaq kanqa?
21 ¿Ima nishwantan noqantsikpitaqa? Mana allikunapa pasarnin y nunakuna contrantsik kayaptimpis yachatsikur sïguishqaqa allipaqmi kanqa. Höraqa autoridäkunapa puntanchömi creenciantsikkunapita parlëta puëdishun (capazchi juknöpaqa alli noticiakunapita imëpis musyëta puëdiyanqatsu). Manam tsëllatsu, Teyta Diosta mana dejashqa y alli tsarakushqaqa, capazchi cristiänu mayintsikkunapis mas valienti kayanqa y Diospa Gobiernumpita llapanta yachatsir sïguiyanqa.
a Rikäri “ Judëachö gobernador Porciu Festu” neq recuadruta.
b ‘Juiciuta rurayänan sitiu’ nirqa, grädakunapa ushananchö këkaq sitiupaqmi parlëkan. Tsë sitiuchö këkaq sillaman tëkurmi juezkunaqa juzgayaq. Tsë sitiu altuchö kaptinmi, nunakunaqa juezkuna decidiyanqanta respetayaq y mana cambiëpaqtanöna rikäyaq. Jesusta imapita acusayanqanta rikänampaqmi, Pilätupis tsënö sitiuman jamakurqan.
c Rikäri “ Libri yachatsikunapaq cortikunaman chanqantsik” neq recuadruta.
d Rikäri “ Herödis Agrïpa II gobernanti” neq recuadruta.
e Pablupis wakin cristiänukunanöllam Diospa Akrashqan Jesus kanqanta creirqan. Tsënö kaptimpis, judïukunaqa manam Jesusman creiyaqtsu. Tsëmi Pablutaqa creinqanta dejaq nunatanö rikäyarqan (Hëch. 21:21, 27, 28).
f “Pullan junaqmi” ninqampaqmi, Bibliata estudiaq nuna kënö willakun: “Mana apurädu karqa, alläpa achachaptinmi pullan junaqqa viajaqkuna descansayaq. Tsëmi musyantsik Pabluqa imëkata rurar cristiänukunata sufritsinampaq decidïdu këkanqanta”.
