1-4. ¿Imanirtan Pabluqa Jerusalenta ëwëkarqan, y imakunapatan tsëchö pasanan karqan?

 PABLUPAQWAN Lücaspaqqa manam Milëtupita ëwakuy fäciltsu karqan. Ëfesuchö kuyayanqan anciänukunata dejëqa, ¡manam fäciltsu karqan! Tsënö kaptimpis, ishkan misionërukunam barcuman yëkuriyarqan. Pëkunaqa, viäjipaq wanayanqanta y Judëachö cristiänukunapaq juntayanqan qellëtam apëkäyarqan. Chaskiyanqan carguta cumpliyänampaqmi apayanqan qellëta entreguëta munarna këkäyarqan.

² Barcuchö postiman warkuyanqan tëlakunaqa pallarikarmi qallëkuyarqan, y ëwar qallëkuptinmi barcukuna chäyänan sitiuchö büllapis wiyakurqannatsu. Pablu, Lücas y pëkunawan ëwaq qanchis wawqikunaqa, llakishqa quedakoq amïgunkunatam rikarëkäyarqan (Hëch. 20:4, 14, 15). Isqunkunam manana rikäyanqanyaq amïgunkunapita despidikur makinkunata kuyutsiyarqan.

³ Pabluqa kima watapam Ëfesuchö anciänukunawan juntu trabajashqa karqan. Peru kananqa Teyta Dios santu espïritunwan dirigiptinmi Jerusalenta ëwëkarqan. Tsëchö pasanampaq kaqpita wakintaqa capazchi musyarqanna. Pabluqa Ëfesuchö anciänukunatam kënö nirqan: “Santu espïritu pushamaptinmi, tsëchö ima pasamänampaq kaqta mana musyarpis, Jerusalenman kutikä. Tsënö kaptimpis, markan markanmi santu espïrituqa carcelayämänampaq kaqta, y imëkata sufrinäpaq kaqta kutin kutin willaman” (Hëch. 20:22, 23). Peligruchö kanan kaptimpis, Pabluqa ‘santu espïritu pushaptin’ Jerusalenta ëwëkanqantam nirqan. Tsënö nirqa, santu espïritu ninqanta cäsukuyta munanqanta, y ninqanta ruranampaq listu këkanqantam rikätsikurqan. Pabluqa manam sufrita munarqantsu, tsënö kaptimpis Jehovä munanqanta rurëmi pëpaqqa imapitapis masqa välirqan.

⁴ Llapantsikpis Pablunömi pensantsik. Jehovällatana sirwinapaq änikurqa, llapantsikmi pë munanqanta imapitapis mas puntaman churanapaq änikurqantsik. Tsëmi alli kanqa Pablu ruranqampita yachakunqantsik y pënölla ruranapaq kallpachakunqantsik.

5. Pablu y pëwan këkaqkuna Tïruman chäyänampaqqa, ¿mëpatan ëwayarqan?

⁵ Pablu y pëwan këkaqkunaqa vientu yanapaptinmi, “defrenti” ëwarnin tsë junaqllachö Cos islaman chäyarqan (Hëch. 21:1). Capazchi tsë paqasqa tsëchö quedakuyarqan. Waränin junaqnam, Asia Menorpa sur lädunchö Pätara niyanqan puertuman chäyänampaq Rödas islapa pasayarqan. Tsëpitanam negociuta puritseq barcuwan Feniciachö Tïru markaman directu ëwayarqan. Lücasmi willakun viajëkarnin “Chipri islata karupita rikar izquierda läduchö” dejayanqanta (Hëch. 21:3). ¿Imanirtan Lücasqa tsënö pasanqanta willakurqan?

6. (1) ¿Imanirtan Chipri islata rikanqanqa Pabluta yanaparqan? (2) Jehovä imanö bendicishunqëkiman y yanapashunqëkiman pensarqa, ¿imapitataq següru këkanki?

⁶ Capazchi Pabluqa Chiprita dëdunwan apuntëkurnin pëwan këkaqkunata  willarqan tsë islachö ima pasanqanta. Bernabëwan y Juan Marcuswan punta kaq viäjinchö tsë islata ëwayanqampitaqa isqun watanönam pasashqa karqan. Tsëchömi Elimas jutiyoq brüjuqa Pablu yachatsikunqampa contran churakashqa karqan (Hëch. 13:4-12). Tsë islata yapë rikanqan y tsëchö pasanqanta yarpanqanqa, capazchi Pabluta yanaparqan Jerusalenchö pasanampaq kaqta mana mantsanampaq. Noqantsikpis Pablu ruranqannömi, Jehovä imanö bendicimanqantsikman y mana allikunapa pasashqa imanö yanapamanqantsikman pensanantsik. Tsëmi yanapamäshun Davidnölla kënö ninapaq: “Alli ruraq nunakunaqa imëka mana allikunapam pasayan, peru Teyta Jehovämi imëkapa pasayaptimpis yanapan” (Sal. 34:19).

7. Tïruman chärirqa, ¿imatataq Pablu y pëwan këkaqkuna rurayarqan?

⁷ Wawqi panikunawan juntu këta valorarmi Pabluqa pëkunata rikëta munarqan. Tïruman chärir imata rurayanqampaqmi Lücasqa kënö willakun: “Tsëchömi Jesuspa qateqninkunata ashir tariyarqä” (Hëch. 21:4). Tïruchö cristiänukuna kanqanta musyarmi Pablu y pëwan këkaqkunaqa cristiänu mayinkunata ashiyarqan, y capazchi pëkunapa wayinkunachö quedakuyarqan. Kanan tiempupis tsënöllam pasan. Jehoväta adoranqantsikrëkurmi mëta ëwashqapis cristiänu mayintsikkuna kan. Awmi, Diosta kuyaqkuna y alli kaq religionchö kaqkunaqa, entëru Patsachömi amïguyoq kantsik.

8. Hëchus 21:4 textuchöqa, ¿ima nitataq munëkan?

⁸ Pablu y pëwan këkaqkunaqa, juk semänapam Tïruchö quedakuyarqan. Tsëchö kayanqan junaqkunam, Tïruchö cristiänukunaqa pëkuna mana pensayanqanta rurayarqan. Lücasmi kënö willakun: “Santu espïritu yanapaptinmi, pëkunaqa kutin kutin Pabluta niyarqan Jerusalenman mana ëwanampaq” (Hëch. 21:4). Tsëqa, ¿Jerusalenta Pablu ëwananta manana munanqantaku Jehovä rikätsikurqan? Manam tsënötsu. Pablutaqa Teyta Diosmi santu espïritunwan musyatsirqan Jerusalenchö sufritsiyänampaq kaqta. Tsënö kaptimpis, Jerusalenta mana ëwanampaq kaqtaqa manam nirqantsu. Tsëqa, tsë textuchöqa, ¿ima nitataq munëkan? Tïruchö cristiänukunaqa Teyta Dios santu espïritunwan yanapaptinmi, Pablu alläpa sufrinampaq kaqta cuentata qokuyarqan. Tsëmi pëpaq alläpa yarpachakurnin Jerusalenta mana ëwanampaq niyarqan. Pablu imakunapa pasanampaq kaqta musyarqa, noqantsikpis capazchi pëkunanölla cuidëta munashwan karqan. Tsënö kaptimpis, Pabluqa Jehovä munanqanta rurëta munarmi Jerusalenta ëwanampaq decidïdu këkarqan (Hëch. 21:12).

9, 10. (1) Tïruchö cristiänu mayinkunata yarpachakushqata rikarqa, ¿imataraq capaz Pabluqa yarpärirqan? (2) ¿Imatataq atskaq nunakuna rurayan, peru Jesusqa ima nirqantan?

 ⁹ Wawqi panikunata yarpachakushqata rikarqa, capazchi Pabluqa yarparqan Jesuspa qateqninkunapis tsënö sientikuyanqanta. Tsëqa pasarqan Jerusalenta ëwanampaq kaqta, tsëchö alläpa sufritsiyänampaq kaqta y wanutsiyänampaq kaqta Jesus entienditsiptinmi. Tsë kutim Pëdruqa Jesusta llakipar kënö nirqan: “¡Teytë, ama tsënöqa parlëtsu! Qamtaqa manam tsëqa pasashunkitsu”. Peru Jesusqa kënömi nirqan: “¡Qepäman churakë Satanas! Qamqa ishkitsikoq rumim noqapaq kanki, qamqa manam Dios pensanqannötsu pensëkanki, sinöqa nunakuna pensayanqannömi” (Mat. 16:21-23). Wanutsiyänan kaptimpis, Jesusqa Jehovä munanqanta ruranampaqmi decidïdu këkarqan, y Pablupis tsënömi sientikoq. Tïruchö cristiänukunaqa Pëdru ruranqannömi Pabluta yanapëta munayarqan. Tsënö kaptimpis, manam alliqa entiendishqaraqtsu kayarqan Jerusalenta Pablu ëwananta Jehovä munanqanta.

¹⁰ Kanan tiempuqa, atskaq nunakunam alli kaqta rurayänampa rantin mas fäcil kaqllata rurayan. Tsëmi imata rurayänampaqpis mana obligaq religionkunaman yëkuyan. Tsënö kaptimpis, Jesusqa clärum nirqan qateqninkunaqa jukläya kanantsikpaq kaqta. Pëqa kënömi nirqan: “Pï nunapis qatimaqnï këta munarqa, amana kikimpaqqa kawatsunnatsu, sinöqa sufrimientu qerunta aparkur qepäta shamutsun” (Mat. 16:24). Awmi, mas alliqa Jesus ruranqanta rurëmi. Tsënö kaptimpis, tsëta rurëqa manam fäciltsu.

11. ¿Imanötan Tïruchö wawqi panikunaqa Pabluta kuyayanqanta y yanapayanqanta rikätsikuyarqan?

¹¹ Pablu, Lücas y pëkunawan këkaqkunaqa yapënam viajayänan karqan. Tïruchö wawqi panikuna Pablupita imanö despidikuyanqampaq Bibliachö willakunqanmi rikätsikun, pëta alläpa kuyayanqanta y cargunta cumplinampaq yanapëta munayanqanta. Llapankunam, ollqupis, warmipis y wamrakunapis lamar kuchunyaq pëkunawan ëwayarqan. Tsëchö këkarnam, llapankuna qonqurikuykur Teyta Diosman  mañakuyarqan y pëkunapita despidikuyarqan. Tsëpitanam Pablu, Lücas y pëkunawan këkaqkunaqa, Tolemaida markata barcuwan ëwakuyarqan, y tsëchö wawqi panikunawanmi juk junaq quedakuyarqan (Hëch. 21:5-7).

12. Jehoväta sirwinqanchöqa, ¿imakunachötan Felïpi yanapakurqan?

¹² Lücasmi willakun tsëpitaqa Cesarëa markata Pabluwan ëwayanqanta. a Tsëman chärirnam, ‘alli noticiakunata willakoq Felïpipa wayinta’ ëwayarqan (Hëch. 21:8). Felïpiqa atska watapanam Jehoväta mana dejëpa sirwikarqan. Jerusalenchö tsëllaraq patsakashqa congregacionchö mikuyta rakikunampaq apostolkuna churayanqampitaqa, veinti watanönam pasashqa karqan. Manam tsëllatsu, Felïpiqa atska watapanam alli noticiakunata willakuykarqan. Jerusalenchö Jesuspa qateqninkunata imëkata rurar sufritsir qallëkuyaptinmi, pëqa Samariata ëwakushqa karqan, y tsëchömi yachatsikur qallëkurqan. Tsëpita tiempu pasanqanchönam, Etiopïa cortichö trabajaq nunata yachatsirqan y bautizarqan (Hëch. 6:2-6; 8:4-13, 26-38). Tsënö atska watapana Jehoväta mana dejëpa sirweq wawqita rikarqa, alläpachi kushikuyarqan.

13. ¿Imanirtan Felïpiqa familianta dirigeqkunapaq alli ejemplu?

¹³ Felïpiqa manam gänas gänaslla yachatsikuyta dejashqatsu karqan. Kananqa Cesarëa markachönam kawëkarqan, y alli noticiakunata willakurmi sïguirqan. Tsëmi Lücasqa “alli noticiakunata willakoq” kanqanta nirqan. Manam tsëllatsu, Bibliachömi willakun chusku warmi tsurinkunapis Teyta Dios ninqanta willakuyanqanta. Tsëmi entienditsikun pëkunapis teytan ruranqanta sïguiyanqanta  (Hëch. 21:9). b Awmi, Felïpiqa Jehoväta kuyayänampaq y sirwiyänampaqmi familianta yanapashqa karqan. ¿Imanötan familiankunata dirigeqkunaqa Felïpinölla rurayanman? Tsëpaqqa, alli noticiakunata willakuychömi wamrankunapaq alli ejemplu kayänan, y wamrankunatam yanapayänan yachatsikuyta munayänampaq.

14. Pablu watukaptinqa, ¿imatataq wawqi panikuna rurëta puëdiyarqan, y imanötan noqantsikpis pëkunanölla rurashwan?

¹⁴ Mëta ëwarnimpis, Pabluqa pëkunawan tiemputa pasanampaqmi wawqi panikunata asheq. Pabluta y pëwan ëwaqkunataqa, wawqi panikunaqa kushishqam posadatsiyaq. Tsënö watukayaptinqa, jukninkuna jukninkunam animanakuyaq (Rom. 1:11, 12). Noqantsikpis tsënö rurëta puëdintsikmi. Wayintsik waktsalla kaptimpis congregacionkunata watukaq wawqita y warminta wayintsikman invitarqa, pëkunata animëta y änimuta chaskitam puëdishun (Rom. 12:13).

15, 16. ¿Imatataq Ägabu willakurqan, y imanötan tsëta wiyaqkunaqa sientikuyarqan?

¹⁵ Felïpipa wayinchö Pablu posadakushqa këkaptinmi, Ägabu jutiyoq alläpa respetashqa nuna chärirqan. Felïpipa wayinchö këkaqkunaqa musyayarqanmi pëqa Diospa willakoqnin kanqanta, y Claudiu Römata gobernanqan witsan alläpa mallaqë kanampaq willakushqa kanqanta (Hëch. 11:27, 28). Tsëqa capazchi kënö pensayarqan: “¿Imaqraq shamuykan? ¿Imataraq willamäshun?”. Tsënam Ägabuqa llapankuna rikëkäyaptin Pablu wachakarëkanqan wachakata jipirirqan (tsë wachakataqa tëlapitam vendatanö rurayaq, y tsëmanmi qellëninkunata y maskunata churayaq). Ägabuqa tsë wachakawan chakinta y makinta watarkurmi kënö nirqan: “Santu espïritum këta nin: ‘Kë wachakayoq nunatam judïukuna Jerusalenchö kënö watayanqa, y juk nacion nunakunamanmi entregayanqa’” (Hëch. 21:11).

¹⁶ Ägabu willakunqanmi cläru rikätsikurqan Jerusalenta Pablu ëwanampaq kaqta. Ägabuqa nirqanmi tsëchö judïukuna ‘juk nacion nunakunaman’ entregayänampaq kaqtapis. Tsëta wiyëkurmi llapankuna alläpa yarpachakuyarqan. Lücasmi kënö willakun: “Tsëta wiyëkurnam, noqakuna y tsëchö këkaqkunaqa Jerusalenman mana witsänampaq rogayarqä. Tsënam Pabluqa niyämarqan: ‘¿Imanirtan waqarnin shonqüta yarpakachätsiyanki? Këta cläru musyayë, noqaqa manam watashqa kanällapaqtsu listu këkä, sinöqa Señor Jesuspa jutinrëkur Jerusalenchö wanunäpaqpis o wañunäpaqpis listum këkä’” (Hëch. 21:12, 13).

17, 18. ¿Imanötan Pabluqa wawqi paninkunata rikätsirqan Jehovä munanqanta ruranampaq decidïdu këkanqanta, y imatataq pëkunaqa rurayarqan?

 ¹⁷ Pasëkanqanman pensari. Lücas y tsëchö llapan këkaqkunam Jerusalenta mana ëwanampaq Pabluta roguëkäyan, y wakinqa hasta waqëkäyanmi. Alläpa kuyayanqanta y pëpaq yarpachakuyanqanta rikarmi, Pabluqa kuyëllapa kënö nirqan: “¿Imanirtan waqarnin shonqüta yarpakachätsiyanki?”, o “¿Imanirtaq waqar llakitsiyämanki?” (Teyta Diospa Willakïnin). Tïruchö wawqi panikuna Jerusalenta ëwananta michäyänanta mana permitinqannömi, Pabluqa Cesarëa markachö wawqi panikuna michäyänantapis permitirqantsu. Tsëpa rantinqa, imanir ëwanampaq kaqtam entienditsirqan. Pabluqa, ¡alläpa valientim karqan! Pëpis Jesusnömi Jerusalenta ëwanampaq decidïdu këkarqan (Heb. 12:2). Pabluqa manam wanuyta munarqantsu. Tsënö kaptimpis, Jesuspa qateqnin kanqanrëkurqa wanunampaqpis listum këkarqan.

¹⁸ Tsëqa, ¿imatataq wawqi panikuna rurayarqan? Bibliachömi kënö willakun: “Cambiatsita mana puëdirnam michëta dejar, ‘tsëqa Teyta Jehovä munanqannö katsun’ niyarqä” (Hëch. 21:14). Awmi, pëkunaqa Pablu decidinqantam respetayarqan, y manam Jerusalenta ëwananta michäyarqannatsu. Wawqi panikunaqa entiendiyarqanmi  munayanqannö mana kaptimpis, Jehovä munanqan rurakänampaq kaqta. Jerusalenta ëwaptinqa, capazchi Pablutaqa wanutsiyanmampis karqan. Tsënö kaptimpis, pëpaqqa mas fäcilmi kanan karqan, kuyë cristiänu mayinkuna Jerusalenta ëwananta mana michäyaptin.

19. ¿Imatataq yachakuntsik Pabluta pasanqampita?

¹⁹ Pabluta pasanqampitam yachakuntsik, Jehoväta mas sirwiyänampaq imatapis rurëta munayaptin wawqi panikunata mana michänapaq. Tsënö nirqa, manam imapis vïdankunata peligruman churanqanllapaqtsu parlëkantsik. Maslla musyarinapaq, Jehoväta mas sirwiyänampaq wamrankuna juk sitiukunata ëwakuyanqanta rikarmi wakin teytakunaqa alläpa llakikuyan. Tsënö kaptimpis, manam wamrankunata desanimätsiyantsu. Inglatërra nacionpita Phyllis jutiyoq panita pasanqanman pensarishun. Pëmi willakun japallan warmi wamran Africa kinrëchö misionëra kanampaq ëwakuptin alläpa llakikunqanta. Kënömi willakun: “Pë rurëkanqampita kushikurpis, karuchö kanampaq kaqta musyarmi alläpa llakikoq kä. Tsëmi kutin kutin Jehoväman mañakurqä. Wamräqa tsëta ruranampaqmi decidishqa karqan, y noqaqa manam imëpis ‘kutikamuy’ nirqätsu. Diospa Gobiernunta puntaman churanampaqqa, kikïmi yachatsishqa karqä. Kananyaqqa, treinta watanam juk nacionchö yanapakun, y Jehoväta mana dejëpa sirwinqampitam cada junaq agradecikü”. Jehoväta mas sirwiyänampaq imëkata ruraq wawqikunata yanapëqa, ¡alläpa shumaqmi!

20, 21. ¿Imanötan musyantsik Pabluqa wawqi panikunawan juntu këta munanqanta, y imanirtan tsëtaqa rurarqan?

²⁰ Alistapakurirmi Pablu y pëwan këkaqkunaqa viajar sïguiyarqan. Jerusalenta viajarqa, cada chäyanqanchömi wawqi panikunawan juntu këta ashiyarqan. Tïruman charqa, tsëchö wawqi panikunawanmi juk semäna quedakuyarqan. Tolemaida markaman chärirnam, wawqi panikunata saludarir pëkunawan juk junaq quedakuyarqan. Cesarëa markaman charnam, Felïpipa wayinchö juk ishkë junaqkuna quedakuyarqan. Tsëpitanam Cesarëa markapita juk ishkë wawqikunaqa, Jerusalenyaq pëkunawan ëwayarqan. Tsëchömi Jesuspa punta qateqninkunapita Mnason jutiyoq nunapa wayinchö quedakuyarqan. ¿Imanötan Jerusalenchöqa chaskiyarqan? Lücasmi kënö willakun: “Wawqikuna y panikuna[qa] kushishqa[m] chaskiyämarqan” (Hëch. 21:17).

²¹ Pabluqa wawqi panikunawan juntu këtam imëpis ashirqan. Pëpis noqantsiknömi wawqi panikunawan juntu karqa, änimuta chaskirqan. Tsëmi yanaparqan mana llakipäkoq chikeqninkuna wanutsita munayaptimpis, imëkata aguantanampaq.