1, 2. (1) ¿Pillatan alli kawakunapaq yanapamantsik? (2) ¿Ima tapukuykunapitatan yachakushun?

 ¿WAMRA karnin imanö kanqëkita yarpankiku? Wamra kashqaqa, rurëta mana munanqantsiktam teytantsikkunaqa mandamaq kantsik. Pëkunata kuyarnin y cäsukunapaq kaqta musyarpis, höraqa mana munëkarmi cäsukoq kantsik.

² Teytantsik Jehoväqa kuyamantsikmi. Tsëmi alli y kushishqa kawakunata munar yanapamantsik. Pëqa mandamanqantsikkunata cäsukunatam shuyaran. Alli kawakunata munarmi yachatsimantsik, y höraqa juk nunakunawanmi yanapamantsik o yachatsimantsik (Proverbius 24:21). Tsënö kaptimpis, ¿imanirtan tsë nunakunata respetar cäsukuyqa fäciltsu? ¿Imanirtan Teytantsik Jehoväqa cäsukoq kanapaq nimantsik? Y ¿imata rurartan rikätsikuntsik Diosnintsikta respetar cäsukunqantsikta? (Rikäri 241 päginachö isqun kaq yachatsikuyta “Yanapamantsik y yachatsimantsik”).

3, 4. (1) ¿Imanirtan nunakunaqa jutsasapa kantsik? (2) ¿Imanirtan juk nunakunata respetakur cäsukuyqa fäciltsu?

³ Adantawan Ëvata jutsannaqta Teyta Dios kamashqa kaptimpis, mana cäsukoq kayanqanrëkurmi jutsasapa tikrayarqan. Pëkunapa wamrankuna karmi, llapantsikpis jutsasapa kantsik. Tsëmi Jehovä Dios churanqan nunakuna jutsasapa kayaptin, cäsukoq këqa fäciltsu (Genesis 2:15-17; 3:1-7; Salmus 51:5; Romänus 5:12).

⁴ Jutsasapa karmi nunakunaqa allish tukoq kantsik. Y tsënö allish tukoq karmi, juk nunakunata cäsukuyta munantsiktsu. Moisesta pasanqanta rikäshun. Pëtaqa, Jehovä Diosmi israelïtakunata pushanampaq churarqan. Tsë carguyoq këkarnimpis, Moisesqa manam allish tukurqantsu. Tsëmi Diospa Palabran Bibliaqa, alläpa alli shonquyoq nuna kanqanta nin. Corëqa, unëpana Diosnintsikta sirwishqa karpis allish tukurmi Moisesta respetarqantsu ni cäsukuyta munarqantsu. Y Moisesta mana cäsuyänampaqmi wakinkunatapis inkitarqan. Tsëmi Jehovä Diosnintsikqa Corëta y tsë mana cäsukoq nunakunata ushakätsirqan (Nümerus 12:3; 16:1-3, 31-35). Bibliachöqa, allish tukoq nunakuna imëka mana alliman chashqa kayanqantam nimantsik (2 Crönicas 26:16-21). (Rikäri 242 päginachö chunka kaq yachatsikuyta “Allish tukoq y humildi”).

5. ¿Ima mana allitatan Saulwan Davidqa rurayarqan?

⁵ Unëpitanam carguyoq nunakunaqa, yachaq tukur mana allikunata rurarnin wakinkunata llakitsiyashqa  (leyi Eclesiastes 4:1). Teyta Jehoväqa Saul alli shonquyoq kaptinmi, Israel nacionpa reynin kanampaq akrarqan. Tsënö kaptimpis, allish tukurnin y chikikoq tikrakurirmi, imatapis mana rurashqa këkaptin Davidta wanutsita munarqan (1 Samuel 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11). Davidqa, llapan reykunapitapis mas alli reymi karqan. Tsënö karpis, mana allita rurarmi jukkunata llakitsirqan. Juk kutim, Urïaspa warmin Bat-Sëbawan punukuykurqan. Y mana alli ruranqanta tsapänampaqmi, Urïasta wanutsiyänampaq tröpakunapa puntanman churayänampaq mandakurqan (2 Samuel 11:1-17).

6, 7. (1) ¿Imatatan ruranantsik Teytantsik Jehoväta kuyarnin? (2) ¿Imatatan Jesuspita yachakuntsik?

⁶ Teytantsik Jehoväta kuyarninmi respetar cäsukuntsik. Llapan shonquntsikwan kuyarninmi, kushishqa kananta munantsik (leyi Proverbius 27:11; Marcus 12:29, 30). Adanwan Ëva Eden huertachö kayanqampitam, Satanasqa Jehovä Diosta mana cäsukunapaq imëkata rurashqa. Munanqantsikta rurakurnin mas alli kawakunapaq kaqtam nimantsik. Tsë nimanqantsik mana rasumpa kaptinmi, ciëluchö Diosnintsikpa sirweqninkunanö kënö nintsik: “Diosnïkuna Jehovä, qamllam derëchuyoq kanki alläpa precisaqpaq churayäshunëkipaq, respetayäshunëkipaq, y poderyoq kanëkipaq, qammi llapan imëkakunata kamarqëki” (Revelacion [Apocalipsis] 4:11).

⁷ Wamra kashqaqa, teytantsikkunaqa cäsukoq kanapaqmi yachatsimarqantsik. Tsënö kaptimpis, höraqa  manam cäsukuyta munaqtsu kantsik. Teytantsik Jehoväta kuyar y respetarmi llapanchö cäsukuntsik. Señornintsik Jesus ruranqampitam tsëta yachakuntsik. Pëqa llapanchömi Teytanta cäsukurqan. Tsëmi kënö nirqan: “Ama noqa munanqäqa rurakätsuntsu, sinöqa, qam munanqëki rurakätsun” (Lücas 22:42). (Rikäri 242 päginachö 11 kaq yachatsikuyta “Autoridä”).

8. ¿Imanötan Teytantsik Jehovä yanapamantsik? (Rikäri “ Wiyakoq kashun” neq yachatsikuyta).

⁸ Jehovä Diosqa kanampis tukuynöpam yanapamantsik. Palabran Bibliawan y sirweqninkunata rikaqkunawanmi yanapamantsik. Teytantsik Jehoväta respetanqantsiktaqa rikätsikuntsik, yanapamänapaq churanqan nunakunata respetarninmi. Pëkuna nimanqantsikta mana cäsukurqa, Jehovä Diosnintsikta mana cäsukoqnömi kanman. Moisesta israelïtakuna mana cäsukuyaptinqa, Teyta Diosqa kikinta mana cäsukushqa kayanqantanömi rikarqan (Nümerus 14:26, 27). (Rikäri 242 päginachö 12 kaq yachatsikuyta “Anciänukuna”).

9. ¿Imatan pasanman mana cäsukoq kashqa?

⁹ Jehovä Diosnintsikta respetar cäsukurninqa, wawqi panintsikkunata kuyanqantsiktapis rikätsikuntsikmi. Terremötu kaptin, lloqlla o huaycu shamuptin y imapis pasakuptinqa, mëtsika nunakunam yanapakuyan. Alli yanapakuyänampaqqa, imanö yanapakuyänampaq kaqta patsätseq nuna ninqantam cäsukuyänan. ¿Imaraq pasanman juk yanapakoq cäsukuyta mana munaptin y munanqannö imatapis rurakuptinqa? Mana cäsukoq karqa, wakin yanapakoq  kaqkunatam mana alliman chäratsinman, y alli yanapakuytapis manam puëdinmantsu. Tsënöllam Teytantsik Jehoväta y yanapamänapaq churanqan nunakunata mana cäsukushqaqa, wakinkunata mana alliman chäratsishwan. Jehovä Diosnintsikta respetar cäsukurninqa, wawqi panintsikkunata kuyanqantsiktam rikätsikushun (1 Corintius 12:14, 25, 26).

10, 11. ¿Imapitatan yachakushun?

¹⁰ Alli kawakunapaqmi Teytantsik Jehoväqa yachatsimantsik. Familia dirigeqta, Diosnintsik churanqan nunakunata y autoridäkunata respetar cäsukushqaqa, llapantsikpis allim kawakushun (Deuteronomiu 5:16; Romänus 13:4; Efesius 6:2, 3; Hebrëus 13:17).

¹¹ Jehovä Diosnintsikqa alli kawakunata munarmi cäsukoq kanapaq nimantsik. ¿Imanötan familia dirigeqta,  Diosnintsik churanqan nunakunata y autoridäkunata respetar cäsukunqantsikta rikätsikushwan? Yachakurishun.

12. ¿Imata rurartan familianta dirigeqqa Jehovä Diosta respetar cäsukunqanta rikätsikun?

¹² Jehovä Diosmi familiata patsätseqqa, tsëmi llapankuna yanapanakuyänanta munan. Familiachö llapankuna mandakunqanta cäsukuyaptinqa allim kawakuyan (1 Corintius 14:33). Teytantsik Jehoväqa ollqu kaqtam familianta diriginampaq churashqa. Tsëmi ollqu kaqqa warminta y wamrankunata kuyanan, yachatsinan y cuidanan. Familianta imanö cuidashqa kanqampitam Diosqa cuentata mañanqa. Jesucristu ruranqannöllam, Diosta sirweq nunaqa yachanëpaq y  kuyakoq kanan. Tsëta rurarqa, Jehovä Diosta respetar cäsukunqantam rikätsikunqa (Efesius 5:23). (Rikäri 243 päginachö 13 kaq yachatsikuyta “Familiata dirigeq”).

13. ¿Imata rurartan warmiqa nunanta respetanqanta rikätsikun?

¹³ Diosta sirweq warmiqa, familian alli kanampaqmi imëkanöpa yanapakun. Familianchö shumaq kawakuyänampaqmi nunanta imëkachö yanapan. Wamrankunata alli wätayänampaqmi yanapakun. Warmi kaqqa, ruranqanwanmi wamrankunata respetakoq kayänampaq yachatsin (Proverbius 1:8). Nunanta respetarmi, imata rurayänampaq kaqta patsätsinqanchö yanapan. Y ruranqan mana allinö kaptimpis, shumaqllapam parlapan. Diospa sirweqnin mana këkaptimpis, nunanta respetar cäsukuptinqa, itsa imëllapis Diosta sirwir qallëkunqa (leyi 1 Pëdru 3:1).

14. ¿Imata rurartan wamrakunaqa teytankunata respetayanqanta rikätsikuyan?

¹⁴ Teytantsik Jehoväqa wamrakunata kuyanmi. Wamrakunaqa alli wätayänanta y yachatsiyänantam munayan. Cäsukoq wamrakunaqa Jehovä Diosta, papäninta y mamantam kushitsiyan (Proverbius 10:1). Atska familiakunachömi, warmi o ollqu kaqlla wamrankunata wätayan. Tsënö familiachö wamrakuna cäsukoq kayaptinqa allim kawakuyan. Imëpis kushishqa y alli täkoq familiaqa manam kantsu. Tsënö kaptimpis, Jehovä Diosnintsik mandakunqanta cäsukoq familiakunaqa kushishqam kayan. Y yanapanakur kushishqa kawakushqaqa, familiakunata patsätseq Teytantsik Jehovämi respetashqa kanqa (Efesius 3:14, 15).

15. Diosnintsikta sirwinqantsikchöqa, ¿imanötan respetakur cäsukoq kanqantsikta rikätsikuntsik?

¹⁵ Jehovä Diosnintsikqa sirweqninkunata alli patsätsishqatam katsin y tsurin Jesustam pëkunata diriginampaq churashqa (Colosensis 1:18). Jesusnam, llapan Patsachö Diospa sirweqninkunata yanapanampaq ‘alli juiciuyoq y markäkïpaq sirwipakoqta’ churashqa (Mateu 24:45-47). ‘Alli juiciuyoq y markäkïpaq sirwipakoqqa’, Jehoväpa Testïgunkunata Pushaqkunam kayan. Pëkunaqa Diosnintsikta alli sirwinapaqmi yanapamantsik. Tsëpaqqa akrashqa nunakunatam churayan; pëkunataqa anciänu, siervu ministerial y congregacionkunata watukaq nirmi reqintsik. Kë nunakunaqa Testïgukunata Pushaqkuna niyanqanta cäsukurmi, Diospa sirweqninkunata shumaq yanapamantsik. Y tsëta imanö rurayanqampita Diosnintsik cuentata mañanampaq kaqtam musyayan. Kë nunakunata respetar cäsukurqa, Teytantsik Jehovätam cäsukuykantsik (leyi 1 Tesalonicensis 5:12; Hebrëus 13:17). (Rikäri 243 päginachö 14 kaq yachatsikuyta “Testïgukunata Pushaqkuna”).

16. ¿Imanirtan nintsik yanapamaqnintsik nunakunata Diosnintsik churashqa kanqanta?

¹⁶ Yanapamänantsikpaq akrashqa nunakunaqa, Jehovä Diosnintsikta alli sirwinapaq y juknölla kanapaqmi yanapamantsik. Noqantsiknö jutsasapa karpis, carguyoq kayänampaqqa Diospa Palabran ninqantaran rurayänan (1 Timoteu 3:1-7, 12; Tïtu 1:5-9). Kë nunakuna imakunata rurayänampaqqa, Palabran Bibliamanmi Jehovä Dios qellqatsimushqa. ¿Imatatan rurayan yanapakuyta munaq wawqita akrayänampaq?  Teytan Jehovämanmi mañakuyan. Rikanqantsiknöpis, Jehoväwan Jesusmi dirigimaqnintsikkunaqa kayan (Hëchus 20:28). Yanapamaqnintsik nunakunataqa Diosnintsikmi churamushqa (Efesius 4:8).

17. ¿Imanötan juk paniqa respetakur cäsukunqanta rikätsikun?

¹⁷ Höraqa, manam yachatsimänapaq o yanapamänapaq akrashqa wawqikuna kayantsu. Tsënö kaptinqa, bautizakushqa wawqikunam yanapakuyan. ¿Y bautizakushqa wawqikuna mana kaptinqa? Tsëqa juk bautizakushqa panim, tsë wawqikuna rurayanqanta ruran. Tsëpaqqa, juk ratashwan o juk tsukuwanmi peqanta o umantam tsapänan (1 Corintius 11:3-10). Tsëta rurarninqa, Jehovä Diosnintsik sirweqninkunapaq y familiakunapaq patsätsinqanta respetar cäsukoq kanqantam rikätsikun. (Rikäri 244 päginachö 15 kaq yachatsikuyta “Peqanta o umantam tsapänan”).

18, 19. (1) ¿Imata ruranapaqtan Romänus 13:1-7 nimantsik? (2) ¿Mëkunachötan respetakoq kanqantsikta rikätsikunantsik?

¹⁸ Jehovä Diosnintsikmi kanan witsan autoridäkunata churashqa, tsëmi autoridäkunata respetanantsik. Pëkunaqa markantsik y nacionnintsik alli kanampaqmi luzta, yakuta y imëka kanampaq yanapakuyan. Diospa sirweqninkunaqa Romänus 13:1-7 (leyi) ninqantam cäsukuntsik. Tsëchöqa “autoridäkunata respetakur” cäsukunapaq y nacionnintsikchö churayanqan leykunata cäsukunapaqmi nimantsik. Kë leykunaqa, familiakuna imata rurayänampaq y autoridäkuna patsätsiyämunqanta cäsukunapaqmi nimantsik. Tsëmi noqantsikqa, pagakunantsik kaptinqa pagakuntsik y papelkunata ruranantsik kaptinqa rurantsik. Diosnintsikpa  contran imatapis ruranapaq nimashqaqa manam cäsukuntsiktsu. Apostol Pëdrum nirqan: “Nunakunata wiyakuyänäpa rantinqa, Diostam Gobernayämaqnïkunatanöqa wiyakuyänä” (Hëchus 5:28, 29).

¹⁹ Guardiakunawan, juezkunawan y juk autoridäkunawan parlarninqa, respetakoq kanqantsiktam rikätsikunantsik. Tsënöllam escuëlata ëwaq wamrakunapis, profesorninkunata y tsëchö yanapakoqkunata respetayänan. Trabäjuchö wakinkuna mana respetakoq kayaptin y wakin nunakuna mana alli tratamashqapis, noqantsikqa respetakoqmi kanantsik (leyi Romänus 12:17, 18; 1 Pëdru 3:15). Tsëkunata rurarninqa, apostol Pablu ruranqannöllam rurashun. Pëqa mana alli tratayaptimpis, autoridäkunata respetanqantam rikätsikurqan (Hëchus 26:2, 25).

20, 21. Respetakoq kashqaqa, ¿imatatan wakin nunakuna rurëta munayanqa?

²⁰ Kanan witsan nunakuna mana respetakuyaptimpis, Diospa sirweqninkunaqa llapan nunakunatam respetantsik. Apostol Pëdru ninqantam cäsukuntsik: “Tukïläya nunakunata precisaqpaq churar respetayë” (1 Pëdru 2:17). Respetakoq kashqaqa, noqantsikpaqmi alli parlayanqa. Jesusmi kënö nirqan: “Aktsikikunapis nunakunapa nöpankunachö atsikyätsun, tsënöpa alli rurënikikunata rikarnin ciëluchö këkaq Teytëkikunata alläpa precisaqpaq churayänampaq” (Mateu 5:16).

²¹ Familiachö, Diospa markanchö y mëchö këkarpis respetakoq kashqaqa, mas nunakunam Teytantsik Jehoväpita yachakuyta munayanqa. Teyta Jehoväta respetar y kuyarqa, carguman churanqan nunakunatam respetashun.