1-3. (1) ¿Ima rurë yachaqtatan Jehovä kamamashqantsik? (2) ¿Imanötan parlanantsiktsu? (3) ¿Imanötan parlakuynintsik kanman?

 KËMAN yarpäshun, juk teytam wamranta biciclëtan qararin. Tsë qaranqampitam teytaqa kushishqa këkan. Tsënö kaptimpis, ¿imataraq ninman wamran biciclëtata lluta puritsir pitapis ishkeqpaq tanqariptinqa?

² “Llapan alli qarëkuna y chaskinqantsik chipyëpa allikunaqa”, Teytantsik Jehoväpitam shamun (Santiägu 1:17). Pëmi parlë yachaqta kamamarquntsik. Parlëta yachanqantsikqa yanapamantsik wakinkunata yanapanapaq, imanö këkanqantsikta y imata yarpanqantsikta willakunapaqmi. Tsënö kaptimpis, mana alli parlarqa wakinkunatam llakitsishun.

³ Parlanqantsikqa alliman o mana allimampis chätsimashwanmi. Tsëmi Jehovä Diosnintsikqa shumaq parlakoq kanapaq yachatsimantsik. Kënömi nimantsik: “Ama shimikikunapita yarqutsuntsu ni ima rakcha parlëkuna, sinöqa alli kaqlla, precisanqanmannö kallpata qokoq kaqlla, tsënöpa wiyayäshoqnikikunata bienninkunapaq kaqta qoyänëkipaq” (Efesius 4:29). ¿Imanötan parlakuynintsikwan wakinkunata yanapashwan?

4, 5. ¿Imatatan Proverbius librupita yachakuntsik?

⁴ Parlanqantsikqa alliman o mana allimampis chätsimashwanmi. Tsëmi ima parlanqantsikta y imanö parlanqantsikta alliraq rikänantsik. Proverbius 15:4 nin: “Jukläya parlakuq nunaqa nuna mayinta kushitsinmi. Lasaq shiminpa parlaq nunaqa pïmëtapis llakitsinmi”. Imanömi achachë höra juk montipa llantunchö o arwëninchö shumaq jamakurintsik, tsënöllam shumaq parlanqantsikqa yanapakun. Mana alli y llutankunata parlarqa llakitsikushunmi (Proverbius 18:21).

⁵ Proverbius 12:18 nin, “mana yachëyuq nunakuna parlashqanqa imëka cutsillunöran shonquman” chärinqanta. Mana allikunata parlarqa wakinkunatam llakitsishun y amïguntsikkunapis manam amïguntsik këta munayanqanatsu. ¿Imëllapis mana alli parlapäyäshurqëkiku? Tsë höraqa llakikurqëkichi. Diospa Palabranqa nimantsik, “yachëyuq nuna parlashqanqa jampinöran” kanqantam. Shumaq parlakurqa llakishqa këkaqkunatam yanapashun, y piwampis piñatsinakushqa karqa amishtashunmi (leyi Proverbius 16:24). Parlakuynintsik yanapakunqanta o mana yanapakunqanta musyanqantsikqa, llutalla imatapis mana parlanapaqmi yanapamantsik.

6. ¿Imanirtan parlanqantsikwan wakinkunata llakiratsintsik?

⁶ Jutsasapa karmi, parlanqantsikwan wakinkunata llakiratsintsik. Bibliachöqa nin, “nunakuna wamra kayanqanpita patsam shonqun munashqannö jutsata rurar” kawakuyanqanta y shonquchö imëka këkaqkunapita shimi parlanqanta (Genesis 8:21; Lücas  6:45). Höraqa manam shimintsikta tsarëta yachantsiktsu (leyi Santiägu 3:2-4). Tsënö kaptimpis, wakinkunataqa shumaqmi parlapänantsik.

7, 8. ¿Imamantan chäratsimashwan shimintsikta mana tsarashqaqa?

⁷ Teytantsik Jehoväqa rikëkämunmi wakinkunata imanö parlapanqantsikta y imakunata parlanqantsiktapis. Tsëmi Santiägu 1:26 kënö nin: “Sitsun pï nunapis Diosta adoraq kanqanta pensanqa, peru qallunta alleq tsarëta yachanqatsu, tsëqa kikimpa shonquntam engañar sïguikan, y Diosta adoranqampis manam imapaq sirwintsu”. Nuna mayintsikta mana alli y lluta parlapashqaqa, Jehovä Diosqa manam kuyamäshuntsu (Santiägu 3:8-10).

⁸ Këyaqqa yachakurirquntsik, imakunata parlanapaq y imanö parlanapaq kaqtam. Jehovä Diosnintsik munanqannö parlanapaqqa, allim musyanantsik imakunata y imanö mana parlanapaq kaqta.

9. ¿Imanötan kanan witsan nunakuna parlayan?

⁹ Kanan witsanqa më tsëchömi nunakuna feyu parlaq y lluta shimi kayan. Wakin nunakunaqa, qayapäkuypa y lluta parlayaptinraq cäsuyänampaq kaqtam niyan. Tsënöllam brömata parlaqkunapis, kushitsikuyta munar imëka mana allikunata y melanëpaq parlayan. Tsënö kaptimpis, Diospa Palabranqa kënömi nin: “Kananqa llapantam qamkunapita jorqayänëki: piñakïta, cölerakïta, mana alli rurëkunata, ashakïpa parlëta, y rakchakuna parlëta” (Colosensis 3:8). Diospa sirweqninkunaqa ‘rakcha rurëkunapaq brömakunata’ mana parlayänampaqmi Bibliaqa mandakun (Efesius 5:3, 4).

10. ¿Imanirtan noqantsikqa melanëpaq parlashwantsu?

¹⁰ Oqllanakuypaq parlëta, lluta parlëta y melanëpaq parlëkunataqa Teytantsik Jehovä chikinmi. “Melanëpaq” parlëkunaqa “jutsasapa ëtsapa” munënin kanqantam Bibliachöqa nin (Gälatas 5:19-21). Melanëpaq rurëkunaqa atska jutsakunam kayan, tsë jutsakunaqa mana allimanmi chätsimantsik. Juk wawqi o juk pani melanëpaq parlaptin y willapäyaptimpis wiyakuyta mana munaptinqa, manam Diospa sirweqninnatsu kanqa (2 Corintius 12:21; Efesius 4:19). (Rikäri 249 päginachö 23 kaq yachatsikuyta “Mana penqakur y melanëpaq rurëkuna”).

11, 12. (1) Juk nunakunapita parlarnimpis, ¿imapitatan cuidakunantsik? (2) ¿Imanirtan mana kaqpita tumpakuyqa alläpa mana alli?

¹¹ Manam cuentu puritseqtsu kanantsik. Familiantsikkuna y amïguntsikkuna alli kayänanta munarmi höraqa pëkunapaq parlantsik. Apostolkuna kawayanqan  witsan Diospa sirweqninkunapis, wawqi paninkuna imanö këkäyanqanta musyayänampaq y yanapayänampaq patsätsipakurmi pëkunapaq parlayaq (Efesius 6:21, 22; Colosensis 4:8, 9). Wiyanqantsikllapita parlashqa y juk nunakunapita mana alli parlashqaqa, cuentu puritseqnam kashun. Y cuentuta puritsi gustamashqaqa, wakinkunata mana kaqpita tumpëmanmi chäratsimashwan. Pipaqpis mana kaqta parlashqaqa tsë nunam mana allichö quedanqa, llakikunqam, chikimäshunmi y manam amïgunatsu kashun (Proverbius 26:20). Tsënöllam fariseukunapis, Jesusta mana kaqpita tumpayarqan (Mateu 9:32-34; 12:22-24).

¹² Jehovä Diosnintsikqa parlakuynintsikwan yanapakunatam munan, y manam munantsu mana kaqta parlarnin amïguntsikkunawan chikinakunata. Pëqa manam munantsu ‘wawqi pura chikinakuyänanta’ (Proverbius 6:16-19). Satanasqa, Teytantsik Jehovätam mana kaqpita tumparqan (Revelacion [Apocalipsis] 12:9, 10). Pënölla kanan witsan nunakuna ulikuyaptin o llullakuyaptimpis, Diospa sirweqninkunaqa manam tsëta rurantsiktsu (Gälatas 5:19-21). Tsëmi imata parlanapaq kaqta alliraq yarpänantsik. Kë tapukuykunaman yarpanqantsikmi yanapamäshun: “¿Rasumpa kaqtaku parlëkä? Parlëkanqäqa, ¿kuyakoq kanqätaku rikätsikun? ¿Yanapakunqaku? ¿Wiyëkämaqtinqa mana allita parlamantsuraq? ¿Noqapita tsënö parlayaptinqa imataraq nïman?” (leyi 1 Tesalonicensis 4:11).

13. ¿Imanirtan llakitsikuypaqa pipaqpis parlanantsiktsu?

¹³ Höraqa llapantsikmi lluta parlarintsik o parlanqantsikwan pillatapis penqakatsintsik. Tsënö kaptimpis, imam mana alliqa kanman tsënö imëpis  parlanqantsikmi. Manam pipaqpis llakitsikuypaqa parlanantsiktsu. Diospa Palabranmi kënö nin: “Qamkunaqa jaqiyë piñakur chikikïta, cölerakïta, piñakïta, qayapäkïpa parlëta ashakïpa [llakitsikuypa] parlëta” (Efesius 4:31). Tsënö mana alli parlëqa, wakinkunatam mana allichö quedatsin y mana imapaqpis sirwiyanqantam pensatsin. Wamrakunanäqa masran llakikuyan tsënö parlashqaqa, tsëmi shumaq parlakoq kanapaq kallpachakunantsik (Colosensis 3:21).

14. (1) ¿Imanirtan qayapäkuypa parlëqa alläpa mana alli? (2) ¿Imataq pasanman llakitsikuypa parlashqaqa?

¹⁴ Diospa Palabranchöqa qayapäkuypa parlëqa alläpa mana alli kanqanta nin. ¿Imanirtan alläpa mana alli? Tsënö parlëqa wakinkunata mana allichö quedatsiptin y llakitsiptinmi. Juk wawqi o juk pani majanta y wamrankunata llakitsipa parlapaptinqa mana allim kanman. Y willapëkäyaptimpis wiyakuyta mana munaptinqa, manam Diospa sirweqnin kanmannatsu (1 Corintius 5:11-13; 6:9, 10). Feyu parlashqa, lluta parlashqa, cuentuta puritsishqa y ashakïpa parlashqaqa, Jehovä Diosnintsikqa manam kuyamäshunnatsu, y amïguntsikkunapis manam kanqatsu.

15. ¿Imanötan parlakuynintsik kanman?

¹⁵ ¿Imanö parlakunatatan Jehovä Dios munan? Imakunata parlanapaq kaqta Bibliachö mana nimashqapis, parlakuynintsikwan wakinkunata yanapanapaq y ‘alli kaqllata’ parlanapaqmi nimantsik (Efesius 4:29). Tsëmi rasumpa kaqlla, yachanëpaq y shumaq parlakuynintsikqa kanan. Teytantsik Jehoväqa parlakuynintsikwan wakinkunata yanapanatam munan.  Wakinkunapaq alli parlë fäcil mana kaptinmi alliraq kallpachakunantsik (Tïtu 2:8). ¿Imanötan wakinkunata parlakuynintsikwan yanapashwan?

16. ¿Imanirtan wakinkuna allikuna rurayanqampita shumaq parlapashwan?

¹⁶ Jehoväwan Jesus rurayanqannöllam, noqantsikpis wakinkuna allikunata rurayaptin shumaq parlapänantsik (Mateu 3:17; 25:19-23; Juan 1:47). Pillatapis “allitam rurarqunki” ninqantsik yanapananta munarqa, pëkunapaqmi yarpachakunantsik y imata ninapaq kaqtam alli pensanantsik. Colosensis 4:6 nin, “parlakïnikikuna imëpis shumaq katsun, kachiwan kachitashqanö”. Trabäjuntsikta alli rurashqa y imallachöpis yanapakunqantsikpita, “allim rurarqunki” nimashqaqa kushikuntsikmi (leyi Mateu 7:12). (Rikäri 251 päginachö 27 kaq yachatsikuyta “Yanapakoq y shumaq parlakuy”).

17. ¿Pikunatatan “allitam rurarqunki” nishwan?

¹⁷ Allikuna rurayanqanta rikarqa, mas fäcilmi “allitam rurarqunki” nishun. Allita ruranqantsikpita pillapis parlapämashqaqa kushishqam kantsik. Tsëmi reunionkunachö alli yachatsikamunampaq juk wawqi alistakamuptin, reunionchö pillapis parlakaramuptin, juk jövin mana mantsakushpa escuëlachö yachatsikuptin y juk edäna wawqi o pani seguïdu yachatsikuptinqa “allitam rurëkanki y Jehovämi yanapashunki” nirishun. Warmikunapis nunankuna “kuyaqmi” niyänantam shuyaräyan (Proverbius 31:10, 28, 29). Imanömi juk plantaqa aktsita y yakuta wanan, tsënöllam nunakuna y masqa wamrakuna pëkunapaq yarpachakunqantsikta rikëta munayan. Tsëmi alli  rurayanqankunata y kallpachakuyanqankunata rikarnin, “allitam rurarqunki” ninapaq kallpachakunantsik. Tsënö parlapärinqantsikqa mana mantsakushpa, kushishqa y gänas gänaslla allikunata rurayänampaqmi yanapanqa.

18, 19. (1) ¿Imanirtan parlakunqantsikwan wakinkunata yanapashwan? (2) ¿Imakunata rurartan llakishqakunata yanapashwan?

¹⁸ Teytantsik Jehovänöllam mana allikunapa pasëkaqkunata yanapanantsik. Pëqa humildi y ‘llakishqa këkaqkunapaqmi’ imëpis yarparëkan (Salmus 147:3). Diosnintsikqa munan, juknintsik juknintsik yanapanakunata y llakishqa këkaqkunata yanapanantam  (1 Tesalonicensis 5:11, 14). Tsëkunata rurashqaqa Teyta Dios kuyamäshunmi.

¹⁹ Wawqi panintsikkunapita mëqanllapis llakishqa këkaqta rikarqa, ¿imataraq rurankiman yanapanëkipaq? Mana allikunapa pasëkanqanta altsëta mana puëdirnimpis, pëpaq yarpachakunqëkita rikätsi. Allichi kanman watukaq ëwanqëki, Diospa Palabranta leyipunqëki y pëwan Diosman mañakunqëki (Salmus 34:18; Mateu 10:29-31). Wawqi panikuna kuyayanqampita parlapë (1 Corintius 12:12-26; Santiägu 5:14, 15). Y parlakunqantsikchö pëpaq yarpachakunqantsikta rikätsun (leyi Proverbius 12:25).

20, 21. ¿Imanö parlapämashqatan alli chaskikuntsik?

 ²⁰ Mana alli rurëkaqkunata parlaparnimpis yanapakuntsikmi. Jutsasapa karmi, llapantsikpis mana allita rurashqa parlapämänantsikta munantsik. Proverbius 19:20 kënö nin: “Piñapäshunqëkita wiyakï. Willapäshunqëkita chaskikï. Wiyakurqa yachëyuqmi kanki”. Mana alli rurëkaqkunataqa manam creikoqkunata rikaq anciänukunallatsu parlapäyänan. Teytakunapis wamrankunatam allikunata rurayänampaq yachatsiyänan (Efesius 6:4). Y panintsikkunapis kikinkunapura yanapanakuyänan (Tïtu 2:3-5). Imallachöpis pantaq wawqi panintsikta kuyarmi, shumaq parlapantsik.

²¹ Juk nuna shumaqllapa parlapämashqa y noqantsikman yarpachakur mana allita rurëkanqantsikta nimashqaqa allim chaskikuntsik. Shumaq parlapämashqaqa llapantsikmi chaskikuntsik (Colosensis 4:6). Y Diospa Palabran ninqanwan parlapämashqaqa masran wiyakuntsik (2 Timoteu 3:16). Pitapis mana alli ruranqampita parlaparninqa, Diospa Palabran ninqampitam parlapänantsik. Manam kikintsik yarpanqantsikllapitatsu imatapis ninantsik ni Biblia ninqanta munënintsikmannö tumatsinantsiktsu. Pillatapis mana alli ruranqampita parlaparqa, noqantsiktapis shumaq parlapämanqantsiknöllam pëtapis parlapänantsik.

22. ¿Imapaqtan parlë yachanqantsikta utilizänantsik?

²² Teytantsik Jehoväqa parlë yachaqtam kamamarquntsik, tsëmi shumaq parlakoq kanapaq kallpachakunantsik. Parlanqantsikqa alliman o mana allimampis wakinkunata chäratsinmanmi. Tsëmi parlakuynintsik yanapakunampaqqa kallpachakunantsik.