Bibliachö yachakunqantsikqa, Teytantsik Jehovä munanqannö kawakunapaqmi yanapamantsik. Y imatapis ruranapaq juk mandakuy mana kaptimpis, alli kaqta ruranapaqmi yanapamantsik. Teyta Diosqa munan, Palabran Bibliachö yachakunqantsiknö imatapis ruranatam.

▸ Capïtulu 1, pärrafu 8

Teytantsik Jehovätaqa llapanchömi kushishqa cäsukuntsik. Y pëqa, kuyarnin cäsukunatam munan (1 Juan 5:3). Jehovä Diosta kuyar y pëman markäkur o yärakurqa nimanqantsiktam wiyakushun, y mandamanqantsikta wiyakunan mana fäcil kaptimpis cäsukushunmi. Teyta Dios mandamanqantsikta cäsukurqa, kanan y shamoq tiempuchöpis kushishqam kawakushun (Isaïas 48:17).

▸ Capïtulu 1, pärrafu 10

Jehovä Diosqa manam cäsunapaq obligamantsiktsu. Pëqa, imatapis kikintsik akranapaqmi dejamantsik (Deuteronomiu 30:19; Josuë 24:15). Alli kaqtam ruranantsik, y mana alli rurëkunapitaqa cuidakunantsikmi. Kikintsik munar sirwinata y llapan shonquntsikwan kuyanatam Jehovä Diosqa munan.

▸ Capïtulu 1, pärrafu 12

Alli nuna kanapaqmi, Teytantsik Jehoväqa Palabran Bibliachö yachatsimantsik. Jehovä munanqannö kawakunapaq y imakunata mana ruranapaqmi Bibliachöqa yachakuntsik (Proverbius 6:16-19; 1 Corintius 6:9-11). Teyta Dios yachatsimanqantsikqa, alli kaqta ruranapaq y mana alli kaqta mana ruranapaqmi yanapamantsik. Kanan witsan nunakuna munëninkunata rurar kakuyaptimpis,  Teytantsikqa kuyakoq y yachanëpaq nuna kanapaqmi yachatsimantsik (Deuteronomiu 32:4-6; Malaquïas 3:6). Jehovä Diosnintsik yachatsimanqantsiknö kawakurqa, alli y kushishqam kawakushun.

▸ Capïtulu 1, pärrafu 17

Jehovä Diosnintsikqa ima alli kanqanta y ima mana alli kanqanta musyanapaqmi yachatsimantsik (Romänus 2:14, 15). Ima alli kanqanta y ima mana alli kanqanta musyanapaqqa, Bibliapitam alli yachakunantsik. Allikunata rurarqa Diosnintsiktam kushitsishun (1 Pëdru 3:16). Alli kaqta rurarqa kushishqam kashun y mana alli kaqta rurarqa llakikushunmi, o mana alli ruranqantsikkunapitam penqakushun. Mana allikunata rurashqa shonquntsik manana llakikuptinqa, Jehovä Diosman mañakushun. Yamë y kushishqa kawakuyta munarqa, alli kaqllata ruranapaqmi kallpachakunantsik.

▸ Capïtulu 2, pärrafu 3

Diosnintsikta mantsakuy ninanqa, mana allikunata rurarnin llakitsita mana munanqantsikmi. Jehovä Diosta mantsakurqa, allitam rurashun y mana allitaqa manam rurashuntsu (Salmus 111:10). Teytantsikta respetarninqa, llapan nimanqantsiktam cäsukushun, y änikunqantsiktapis cumplishunmi. Jehovä Diosta respetanqantsiktaqa rikätsikuntsik imaman yarpanqantsikchö, wakinkunata imanö rikanqantsikchö y cada junaq ruranqantsikkunachömi.

▸ Capïtulu 2, pärrafu 9

Arrepentikurninqa, mana alli ruranqantsikkunapitam llakikuntsik. Jutsata rurashqa karqa, Diospa sirweqninkunaqa shonquntsikchömi  llakikuntsik. Jesus noqantsikrëkur wanushqa kaptinmi, Teytantsik Jehoväqa perdonamantsik (Mateu 26:28; 1 Juan 2:1, 2). Mana alli rurëkanqantsikta dejashqa y shonqupita arrepentikushqaqa, kuyakoq karmi Jehovä Diosnintsikqa perdonamäshun. Y perdonamashqantsikna kaptinqa, mananam llakikunantsiknatsu (Salmus 103:10-14; 1 Juan 1:9; 3:19-22). Jutsata rurashqa karqa mana alli rurënintsikta dejanapaq, mana alli yarpëta peqantsikpita o umantsikpita jipinapaq y Diosnintsikllatana imëpis cäsukunapaqmi kallpachakunantsik.

▸ Capïtulu 2, pärrafu 18

Juk wawqi o juk pani Jehovä Dios chikinqanta rurariptin y mandakunqanta cäsukuyta mana munaptinqa, manam Diospa sirweqninnatsu kanqa. Bibliachöqa nimantsik, Diosta mana sirwita munaqkunawan manana juntakunapaqmi (1 Corintius 5:11; 2 Juan 9-11). Jutsata rurashqakunata qarquyanqanqa, Jehovä Diospaq allita parlayänampaq y wakin sirweqninkuna alli kayänampaqmi yanapakun (1 Corintius 5:6). Y jutsata rurashqa nuna arrepentikunampaq y Diosman kutimunampaqpis yanapakunmi (Lücas 15:17).

▸ Capïtulu 3, pärrafu 19

Teytantsik Jehoväqa kuyamantsikmi. Tsëmi alli y kushishqa kawakunata munar, Palabran Bibliawan y sirweqninkunawan yanapamantsik. Jutsasapa karmi, Teyta Dios yanapamänata llapantsikpis wanantsik (Jeremïas 17:9). Teytantsik Jehoväta respetanqantsiktaqa rikätsikuntsik, yanapamänapaq churanqan nunakunata respetar y cäsukurmi (Hebrëus 13:7).

▸ Capïtulu 4, pärrafu 2

Jutsasapa karmi nunakunaqa allish tukoq kantsik. Jehovä Diosnintsikqa humildi kanatam munan. ¿Imatan yanapamäshun humildi kanapaq? Teyta Jehovä imanö kanqanman yarpanqantsikmi. Pëwanqa manam ichikllapis igualantsiktsu, lädunchöqa mana kaqllam kantsik (Job 38:1-4). Noqantsikman yarparäkunapa rantin, wakinkunaman yarpanqantsikmi humildi kanapaq yanapamäshun. Allish tukoq nunaqa, wakinkunapita mas alli y mas yachaq kanqantam nin. Humildi nunaqa imakunata alli rurëkanqanta y imachö pishipëkanqantam rikan. Mana allita rurashqa karqa, perdonayänampaqmi mañakun y wakinkuna niyanqantapis wiyakunmi. Jehovä Diosman markäkurmi, ninqankunata cäsukun (1 Pëdru 5:5).

▸ Capïtulu 4, pärrafu 4

Imëkapitapis mas puëdeq kar y llapanta kamashqa karmi, Teytantsik Jehoväqa ciëluchö y Patsachöpis mas autoridäyoq. Autoridäyoq kanqantaqa yanapamänapaqmi utilizan. Sirweqninkunata yanapayänampaqmi, Teyta Diosqa wakin nunakunata autoridäyoq kayänampaq churashqa. Familiachö, Diospa markanchö y markantsikchö autoridäkunata respetar cäsukunatam Jehoväqa munan (Romänus 13:1-5; 1 Timoteu 5:17). Tsënö kaptimpis, Diosnintsikpa contran imatapis ruranapaq autoridäkuna nimashqaqa manam cäsukuntsiktsu (Hëchus 5:29). Teytantsik Jehoväta respetanqantsiktaqa rikätsikuntsik, yanapamänapaq churanqan nunakunata respetarmi.

▸ Capïtulu 4, pärrafu 7

Anciänukunaqa, yanapamänapaq Jehovä Dios churanqan unëpana sirweqninkunam kayan (Deuteronomiu 1:13; Hëchus 20:28). Pëkunaqa, Diospa sirweqninkuna alli sirwiyänampaq y alli patsätsishqa  kayänampaqmi yanapakuyan (1 Corintius 14:33, 40). Teyta Diosmi pëkunataqa churan, y ima carguyoqpis kayänampaqqa Diospa Palabran ninqantaran rurayänan (1 Timoteu 3:1-7; Tïtu 1:5-9; 1 Pëdru 5:2, 3). Diosnintsik munanqannö imëkatapis rurëkäyanqanta musyarmi, anciänukunataqa respetantsik y cäsukuntsik (Salmus 138:6; Hebrëus 13:17).

▸ Capïtulu 4, pärrafu 8

Jehovä Diosqa teytakunatam wamrankunata wätayänampaq churashqa. Bibliachöqa nin, ollqu kaq familiata dirigeq kanqantam. Tsënö kaptimpis, nunan mana kaptinqa warmim familianta dirigin. Ollqu kaqqa warminta y wamrankunatam Teyta Jehoväpita yachatsinan. Diospita yachatsikoq yarquyänampaq, Bibliapita yachakuyänampaq y reunionkunaman ëwayänampaqmi yanapanan. Familian imakunata rurayänampaqpis, pëmi patsätsipakunan. Y familianta manteninampaqmi trabajanan. Jesucristu ruranqannöllam, Diosta sirweq nunaqa yachanëpaq y kuyakoq kanan. Tsëkunata ruranqanqa yanapakun, familianchö alli kawakuyänampaq y Jehovä Diosta shumaq sirwiyänampaqmi.

▸ Capïtulu 4, pärrafu 12

Testïgukunata Pushaqkunaqa kayan, ciëluta ëwayänampaq akrashqa nunakuna y Diospa sirweqninkuna rurëkäyanqanta rikaq nunakunam. Apostolkuna kawayanqan witsanqa, juk grüpu nunakunam Diospa sirweqninkuna rurayanqanta rikäyarqan (Hëchus 15:2). Tsënöllam kanan witsampis, Jehoväpa Testïgunkunata Pushaqkunaqa Diospa sirweqninkunata yanapamantsik y yachatsimantsik. Kë wawqikunaqa, Biblia ninqannömi imatapis rurayan y Diosnintsik yanapanampaqmi mañakuyan. Jesusqa nirqan, kë nunakunaqa “alli juiciuyoq y markäkïpaq sirwipakoq” kayanqantam (Mateu 24:45-47).

▸ Capïtulu 4, pärrafu 15

Höraqa juk bautizakushqa wawqi ruranqantam juk pani ruran. Tsëta rurarqa, Jehovä Dios patsätsinqanta respetarmi juk paniqa ratashwan o tsukuwan karpis peqanta o umanta tsapänan. Qowanwan o juk bautizakushqa wawqiwan Bibliapita yachatsinqan nunaman ëwarqa peqantam tsapäkunan. Tsënö kaptimpis, Diosta sirwirnin wakin ruranqankunachöqa manam peqanta tsapäkunantsu (1 Corintius 11:11-15).

▸ Capïtulu 4, pärrafu 17

Diospa sirweqninkunaqa manam polïticaman mëtikuntsiktsu (Juan 17:16). Polïticaman mana mëtikurmi Diospa Gobiernunllata yanapanantsik. Jesusnöllam, mana cäsukoq nunakuna rurayanqanman mëtikuntsiktsu.

Jehovä Diosqa “gobiernukunata y autoridäkunata” cäsukunapaqmi mandamantsik (Tïtu 3:1, 2; Romänus 13:1-7). Teyta Diosqa manam munantsu nunakunata wanutsinata. Tsëmi Diospa sirweqninkunaqa, soldädu kanapaq alistakuntsiktsu y guërramampis ëwantsiktsu. Guërraman ëwanapa rantin, gobiernupaq trabäjanapaq nimashqaqa kikintsikmi akranantsik.

Kamamaqnintsik kaptinmi, Teytantsik Jehovällata sirwintsik. Nacionnintsikchö rurayanqanta respetarnimpis, manam bandërata saludantsiktsu ni himnu nacionaltapis cantantsiktsu (Isaïas 43:11; Daniel 3:1-30; 1 Corintius 10:14). Diospa Gobiernunchö yanapakurmi, pipaqpis votantsiktsu y manam campäñata rurar purintsiktsu (Mateu 22:21; Juan 15:19; 18:36).

▸ Capïtulu 5, pärrafu 2

Mana cäsukoq nunakunaqa, Diablu pensanqannömi pensayan y imatapis rurayan. ¿Pikunataq tsënö pensayan? Jehovä Diosta mana  kuyaqkuna, pënö këta mana munaqkuna y mandakunqanta mana cäsukoqkunam (1 Juan 5:19). Bibliachöqa nin, mana cäsukoq nunakunaqa Diablu pensanqannö pensayanqanta y imatapis rurayanqantam (Efesius 2:2). Diospa sirweqninkunaqa, manam mana cäsukoq nunakunanötsu kantsik (Efesius 6:10-18). Teyta Dios mandamanqantsiktam cäsukuntsik, y munanqannö kawakunapaqmi kallpachakuntsik.

▸ Capïtulu 5, pärrafu 7

Jehovä Diospa y Jesuspa contran churakaq nunakunaqa, Diosnintsikpa contran churakänatam munayan (Romänus 1:25). Bibliapita yachakunqantsik mana rasumpa kanqantam creitsimënintsikta munayan. Apostolkuna kawayanqan witsanchö wakin creikoqkunaqa Teyta Diospa contranmi churakäyarqan, tsënöllam kanan witsampis wakinkunaqa Diosnintsikpa contran churakäyashqa (2 Tesalonicensis 2:3). Teytantsik Jehoväta kuyarqa, manam tsë nunakuna niyanqanta cäsushuntsu ni wiyashuntsu. Kë nunakuna parlayanqantaqa manam ni imanöpapis leyinantsiktsu ni wiyanantsiktsu. Tsëkunata rurarqa, Jehovä Diosnintsiktam sirwita dejarishun.

▸ Capïtulu 5, pärrafu 9

Moiseswan qellqatsinqan Leychömi, Jehovä Diosqa mandakurqan jutsankunapita perdonashqa këta munarqa, israelïtakuna harinata, aceitita y animalkunata rupatsiyänampaq. Tsëkunata rurayanqanrëkurmi, Teyta Diosqa jutsankunata perdonaq. Kanan witsanqa, Jesus wanunqanrëkurmi Teytantsik Jehoväqa jutsantsikkunata perdonamantsik. Jesusqa, “juk kutilla[m]” kawëninta entregarqan (Hebrëus 10:1, 4, 10).

▸ Capïtulu 7, pärrafu 6

Moises qellqanqan Leychöqa, jutsankunapita perdonashqa kayänampaq animalkunata wanuratsir rupatsiyänampaqmi mandakoq. Tsë Leyqa, animalkunata mikuyänanta manam michäkoqtsu (Levïticu 1:5, 6). Jehovä Diosqa animalninkunata shumaq wätayänantam shuyaraq (Proverbius 12:10). Leyqa mandakoq animalninkunata cuidayänampaq y mana maqayänampaqmi (Deuteronomiu 22:6, 7).

▸ Capïtulu 7, pärrafu 6

Yawarta imëkaman churayanqan. Yawarqa chuskuman rakishqam kayan: glöbulos röjos, glöbulos blancos, plaquëtas y plasma. Y kë chuskuman rakishqa yawarpitaqa masran rakiyan, tsëkunataqa jampiman y imëka masmanmi churayan. *

Jehoväpa testïgunkunaqa manam yawarta churakuntsiktsu y manam glöbulos röjos, glöbulos blancos, plaquëtas y plasmatapis churakunantsiktsu. ¿Glöbulos röjuspita, glöbulos blancuspita, plaquëtaspita y plasmapita rakiyanqan yawartaqa churakushwanku? Bibliachöqa manam nintsu churakunapaq o mana churakunapaq kaqta, tsëtaqa kikintsikmi akranantsik.

Diospa wakin sirweqninkunaqa, manam tsë rakishqa yawarta churakuyta munayantsu. Animalta wanuratsirqa, yawarninta patsaman shututsiyänampaq kaqta Teyta Dios israelïtakunata mandashqa kanqanta nirmi, wakinkunaqa tsë yawarta churakuyta munayantsu (Deuteronomiu 12:22-24).

Wakinkunaqa glöbulos röjuspita, glöbulos blancuspita, plaquëtaspita y plasmapita rakiyanqan yawarta churakuyanmi. Tsë rakishqa  yawarqa, nunapa o animalpa kawëninta manana rikätsikunqata nirmi churakuyan.

Tsë rakishqa yawarta manaraq churakurmi, kënö tapukunëki:

• ¿Glöbulos röjuspita, glöbulos blancuspita, plaquëtaspita y plasmapita rakiyanqan yawar jampikunachö këkanqanta y roqukurishqa tsëkunawan yanapamanqantsikta musyankiku?

• ¿Imanöran yawar asuntupita atiendishoqniki doctorta parlapankiman?

Jampimänapaq doctorkuna rurayanqan. Jehoväpa testïgunkunaqa manam juk nunakuna churakuyänampaq yawarnintsikta qarakuntsiktsu y manaraq operamarnintsik yawarnintsikta jipiyänantapis munantsiktsu. Tsëkunata mana rurarpis, juknöpa jampimënintsiktaqa doctorkuna puëdiyanmi. Operakunqantsik höra y ima qeshyawan këkanqantsikta musyayänampaq yawarnintsikta  jipiyaptinqa, kikintsikmi akranantsik yawarnintsikwan imata rurayänampaq kaqta. Këkunata rurarqa, höraqa yawarnintsikta juk lädumanmi jipiriyan. (Këpita maslla yachakuyta munarqa, rikäri La Atalaya 15 de octubre del 2000 páginas 30 y 31).

Wakin doctorkunaqa operayänampaqna këkarmi qeshyëkaq nunapa yawarninta jipiyan, y tsë jipikäyanqan yawarpa rantinmi juk jampita churayan. Tsëpitanam operëkayanqan höra o operar usharir yawarninta kutiratsiyan.

Y wakin doctorkunaqa, operayanqan höra yarqoq yawartam juk mäquinawan shoqurëkatsiyan, tsëpitanam tsë yawarta limpiuyäratsir kutitsiyan.

Jampimaqnintsik doctorkunaqa juknöpa juknöpam operamäshun. Tsëmi, manaraq operakur yawarnintsikwan imakunata rurayänampaq kaqta alliran musyanantsik.

Jampiyäshunëkipaq yawarnikita utilizäyänan kaptinqa, kë tapukuykunaman yarpë:

• Yarwanïta jipiriyaptin y operayämar ushayanqanyaq juk sitiuchö churarätsishqa kayaptinqa, ¿”yawarnïllatam yapë churëkäyäman” nirku “llakikushaqtsu”? (Deuteronomiu 12:23, 24).

• Operayämanqan höra yawarnïta jipiyaptin, juk mäquinachö limpiuyätsiyaptin y yapë churayämaptinqa, ¿mana allita rurëkanqäta nirtsuraq llakikushaq?

•   Jampiyämänampaq yawarnïta ni imanöpapis utilizäyänanta mana munarqa, ¿manaku munä ima qeshyawan kanqäta musyayänampaq yawarnïta jipiyänanta, juk mäquinawan yawarnïta limpiuyätsiyänanta y juknöpapis yawarnïta utilizäyänanta?

Imanö jampikunapaq kaqta manaraq akrarmi Jehovä Diosman mañakunantsik y alliran musyapakunantsik (Santiägu 1:5, 6). Diospa Palabran Biblia ninqannö ruranapaqmi kallpachakunantsik. “Noqa karqa, ¿imataraq rurankiman?” nirqa manam pitapis tapunantsiktsu. Y manam juk nimanqantsiktatsu ruranantsik (Romänus 14:12; Gälatas 6:5).

▸ Capïtulu 7, pärrafu 11

Imaman yarpanqantsikchö, parlanqantsikchö y llapan ruranqantsikchömi Teyta Dios munanqannö kawanantsik. Teytantsik Jehovä munanqannö kawanapaqqa, melanëpaq rurëkunataqa manam ruranantsiktsu (Proverbius 1:10; 3:1). Diosnintsik mandamanqantsikta cäsukunapaq kallpachakurqa, manam jutsaman o mana alli rurëkunaman ishkishuntsu. Jehovä Dios munanqannö kawakunapaq y jutsaman mana ishkinapaqqa, imëpis mañakunantsikmi (1 Corintius 6:9, 10, 18; Efesius 5:5).

▸ Capïtulu 8, pärrafu 11

Mana penqakur imatapis lluta parlaq y mana allikunata ruraq nunakunaqa, Jehovä Diospa contranmi jutsata rurayan. Tsë nunakunaqa, manam Diosnintsik mandakunqanta cäsukuyantsu. Juk wawqi o pani mana penqakur mana allikunata ruraptinqa, kimaq anciänukunam tsë mana alli ruranqanta rikäyanqa. Melanëpaq rurëkunaqa atskam kayan. Tsëmi, juk melanëpaq rurë alläpa mana alli kaptinqa, kimaq anciänukunaraq tsë rurëtapis rikäyanqa  (Gälatas 5:19-21; Efesius 4:19; maslla yachakuyta munarqa, rikäri La Atalaya 15 de julio del 2006 “Preguntas de los lectores” neqta).

▸ Capïtulu 9, pärrafu 7; capïtulu 12, pärrafu 10

Juk nuna warminwan kuyanakuyanqanta rikätsikuyänampaqmi, Jehovä Diosqa oqllanakuy munëyoqta nunakunata kamashqa. Tsënö kaptimpis, japallankuna këkar piwampis pununakuykaqnö sientikuyänampaq partinkunata yataräkoq nunakunaqa mana allitam rurayan. Tsëta ruraqkunaqa, manam Jehovä Diosta kushishqa sirwita puëdiyantsu, y oqllanakur rurëllamanmi yarparäkuyan (Colosensis 3:5). Tsë mana alli rurëta dejanëkipaq kallpachakuyta ama jaqitsu (Salmus 86:5; 1 Juan 3:20). Jehovä Diosman yanapashunëkipaq mañakuy. Ollquwan warmi oqllanakuykaqta videuchö ama rikarëtsu y melanëpaq rurëkunaman ama yarparëtsu. Teyta Dios mandakunqanta respetaq amïguykiwan parlë, y jövinllaraq karqa, Diosta sirweq kaq teytëkiwan parlë (Proverbius 1:8, 9; 1 Tesalonicensis 5:14; Tïtu 2:3-5). Tsë mana alli rurëta dejanëkipaq kallpachakuykanqëkitaqa Jehovä Dios rikëkanmi, y tsëta ruranqëkirëkurmi kuyashunki (Salmus 51:17; Isaïas 1:18).

▸ Capïtulu 9, pärrafu 9

Israelïtakuna atska warmikunawan casakuyänanta dejashqa karpis, Jehovä Diosqa manam munarqantsu nunakuna atska warmikunawan casakuyänanta. Tsëpa rantinqa, juk warmiwan juk ollqu casakuyänampaqmi patsätsirqan. Tsëmi kanan witsan sirweqninkunaqa, jukllëllawan casakuyan. Ollquqa juk warmillawanmi casakunan, y warmiqa juk nunallawanmi casakunan (Mateu 19:9; 1 Timoteu 3:2).

▸ Capïtulu 10, pärrafu 12

Jehovä Diosqa casakushqakuna rakikäyänanta manam munarqantsu (Genesis 2:24; Malaquïas 2:15, 16; Mateu 19:3-6; 1 Corintius 7:39). Majan jukwan oqllanakushqa kaptinllam, casakushqakunaqa divorciakuyta puëdiyan. Tsënö kaptimpis, jutsata mana rurashqa kaqmi divorciakunampaq o mana divorciakunampaq kaqta akranan (Mateu 19:9).

Jukwan oqllanakuy jutsaman majan mana ishkishqa kaptimpis, höraqa Diospa sirweqninkuna rakikäkuriyan o waqtsakäkuriyanmi (1 Corintius 7:11). Tsënö kaptimpis, këkuna pasakuptinllam rakikäkurita puëdiyan:

• Familianta mantenita mana munaptin. Wakin nunakunaqa, manam familiankunata qellëwan ni imawampis yanapëta munayantsu (1 Timoteu 5:8).

• Alläpa maqaptin. Wakinkunaqa, wanuy wanuymi majankunata maqayan (Gälatas 5:19-21).

• Jehovä Dios sirwinanta chipyëpa mana munaptin. Wakinkunaqa, majankuna Jehovä Diosta sirwiyänanta mana munarmi imëkata rurayan (Hëchus 5:29).

▸ Capïtulu 11, pärrafu 19

Kanan witsanqa, llapantsikmi yachanëpaq y alli shimipa pillapis parlapämänantsikta wanantsik (Proverbius 12:25; 16:24). Tsënö alli shimintsikpa y kuyëllapa wawqi panintsikkunata parlapashqaqa, mana allikunapa pasarpis alli tsarakuyänampaq y Jehoväta mana jaqiyänampaqmi yanapashun (Proverbius 12:18; Filipensis 2:1-4). Llakishqa këkaqkunata yanapanapaqqa shumaqmi wiyanantsik y imanö këkanqantam musyanantsik (Santiägu 1:19). Tsëpaqqa, llapan wawqi panintsikkunata reqinapaqmi kallpachakunantsik. Pëkunata alli reqirqa, mana allikunapa pasarnin Jehovä Diosman markäkuyänampaq o yärakuyanampaqmi yanapashun.  Teytantsik Jehovällam masqa yanapamënintsikta puëdin (2 Corintius 1:3, 4; 1 Tesalonicensis 5:11).

▸ Capïtulu 12, pärrafu 16

Bibliachöqa manam imanö casakunapaq nimantsiktsu, y më tsë markakunachömi jukläya casakuyan (Genesis 24:67; Mateu 1:24; 25:10; Lücas 14:8). Casakoqkunaqa, Jehovä Diospa puntanchömi kuyanakuyänampaq y wanuyanqanyaq juntu kayänampaq äninakuyan. Wakinkunaqa familiankunata y amïgunkunatam casakuyanqan junaqman invitayan, y Biblia ninqanwan yachatsikamunampaqmi juk anciänuta niyan. Fiestata rurayänampaq o mana rurayänampaq kaqtapis kikin casakoqkunam rikäyänan (Lücas 14:28; Juan 2:1-11). Imanö rurarnimpis, Jehovä Diosnintsik munanqannömi casakuyänan (Genesis 2:18-24; Mateu 19:5, 6). Bibliachö yachakuyanqanmi yanapanqa, Dios munanqannö casakuyänampaq (1 Juan 2:16, 17). Tsë junaq washkuta qarakuyta munarqa, llapampis alli yarqunampaqmi juk wawqita churayänan (Proverbius 20:1; Efesius 5:18). Y tushuyänampaq müsicata churarqa, Diospa sirweqninkunapaqnömi kanan. Casakoq kaqkunaqa manam casakuyanqan junaqllamantsu yarpäyänan, tsëpa rantinqa Diosnintsik munanqannö kawëman y kikinkuna imanö täkuyänampaq kaqmanmi masqa yarpäyänan (Proverbius 18:22; maslla yachakuyta munarqa, rikäri La Atalaya del 15 de octubre del 2006, páginas 18 a 31).

▸ Capïtulu 13, pärrafu 18

Bibliachö yachakunqantsiknömi alli kaqta rurëta munantsik. Juk fiestachö familiankunawan mikuyänampaq juk wawqita o juk panita majan invitaptinqa, ¿imataraq ruranman? Pëkunawan mikoq ëwarninqa, imakunata mana ruranampaq kaqtam majanta cläru willanan. Y wakinkuna imata niyänampaq kaqmampis yarpänanmi (1 Corintius 8:9; 10:23, 24).

 Navidächö o juk fiestachö patronniki qellëta o imatapis qarashuptikiqa, ¿imataraq rurankiman? Patronniki imanir qarëkäshunqëkimanmi yarpänëki. ¿Navidä o juk fiesta kaptinllaku qarëkäshunki? ¿O alli trabajador kaptikiku qarëkäshunki? Kë tapukuykunaman yarpanqëkim, patronniki qellëta o imatapis qarashunqëkita chaskinëkipaq o mana chaskinëkipaq yanapashunki.

Wakinkunaqa alli nuna karmi, “kë fiestata mana celebraptikipis, këtam qarënikita munä” nir imallatapis fiesta witsan qaramantsik. Tsënö kaptimpis, tsë qarëninta chaskinapaq o mana chaskinapaq kaqta musyanapaqqa, imanir qarëkämanqantsikmanmi yarpänantsik. ¿Diospa contran imatapis ruranëkipaq kaqta munarllaku qarëkäshunki? Llapan ruranqantsikchömi Jehovä Diospa sirweqnin kanqantsikta rikätsikuyta munantsik y manam llakikuyta munantsiktsu (Hëchus 23:1).

▸ Capïtulu 13, pärrafu 22

Imapis pasakuriptin jinan höra y shumaq altsashqaqa, manam denuncianakuyman chäshuntsu (Mateu 5:23-26). Jehovä Diosnintsikpaq allita parlayänanta y wawqi panintsikkunawan yamë kawakuytam masqa ashinantsik (Juan 13:34, 35; 1 Corintius 13:4, 5).

Negociu ruranyanqanchö ima problëmapis kaptinqa, Diospa sirweqninkunaqa manam denuncianakuyänantsu. 1 Corintius 6:1-8 textuchömi, apostol Pabluqa mana denuncianakushllapa ima problëmatapis altsayänampaq nirqan. Sirweqninkuna denuncianakur kayaptinqa, Jehoväpaq y sirweqninkunapaqmi mana allita parlayanqa. Mateu 18:15-17 textuchömi, imata ruranapaq kaqta nimantsik. Puntataqa, kikintsikpuram shumaq altsëta tïranantsik. Tsëta rurashqapis mana altsakaptinqa, juk o ishkë wawqikuna yanapamänapaqmi mañakunantsik. Y tsënöpis mana altsarqa, anciänukuna yanapamänapaqmi mañakunantsik. Anciänukunaqa problëmantsikta shumaq altsanapaqmi yanapamäshun. Tsënö kaptimpis, Biblia ninqannö rurëta mana munashqaqa, itsa kimaq anciänukunaraq tsë asuntuta rikäyanqa.

 Tsënö kaptimpis, kë problëmakuna kaptinqa autoridäkunamanran altsanapaq ëwanantsik: divorciakur, wamrakunata mëqan teyta katsinampaq, mantencionta pasanampaq y maskunachömi. Kë Problëmakunata altsanampaq juk wawqi o juk pani denunciakurqa, Diospa Palabran ninqanta mana cäsukuykanqantaqa manam yarpänantsu.

Tsënöllam violadorkunata, maqakoqkunata, suwakoqkunata y wanutsikoqkunata denunciarpis, Diospa Palabran ninqampa contran rurëkäyanqanta yarpäyanmantsu.

▸ Capïtulu 14, pärrafu 14

Teyta Dios nunata kamanqampitam, Satanasqa imëkata rurashqa jutsaman ishkitsinampaq (Genesis 3:1-6; Apocalipsis 12:9). Mana allikunata ruranapaqmi, Diabluqa imëkata ruran engañamänapaq (2 Corintius 4:4; Santiägu 1:14, 15). Satanasqa këkunawanmi nunakunata ishkitsin: polïticawan, mana alli religionwan, negociukunawan, kushikuyänampaq rurayanqankunawan, estudiukunawan y mas mana alli rurëkunawanmi (Juan 14:30; 1 Juan 5:19).

Wallka tiempullana engañakur kananta musyarmi, Satanasqa imëkata rurëkan nunakuna mana allikunata rurayänampaq. Jehovä Diospa sirweqninkunatam, jutsaman ishkitsita masqa munan (Apocalipsis 12:12). Ichikllapa ichikllapam Diablu ruranqankunata allitanö rikar qallëkushwan (1 Corintius 10:12). Jehovä Diosqa munan, casakoqkunaqa wanukuyanqanyaq juntu kayänantam (Mateu 19:5, 6, 9). Tsënö kaptimpis, kanan witsan nunakunaqa imallapitapis majankunapita rakikäkuriyanmi. Tsënö kanqantam pelïculakunachö y televisionchö rikantsik. Tsëmi Diospa sirweqninkunaqa, mana cäsukoq nunakunanötsu casädu kawakuyta rikanantsik.

Satanasqa, munanqanta rurakur mas alli kawakuyänampaq kaqtam nunakunata creitsin (2 Timoteu 3:4). Jehovä Diosqa sirweqninkunata rikäyänampaqmi nunakunata churashqa. Tsëmi pëkunata respetar cäsukunantsik. Tsënö kaptimpis, wakinkunaqa  manam anciänukuna niyanqanta cäsukuyta munayantsu (Hebrëus 12:5). Jehovä Dios familiata diriginampaq ollqu kaqta churashqa kaptimpis, wakin warmikunaqa manam qowanta casukuyta munayantsu (1 Corintius 11:3).

Manam imanöpapis Diablu ruranqankunata allitanö rikëta munantsiktsu. Tsëpa rantinqa, Teytantsik Jehovä munanqannömi kawakunantsik y ‘ciëluchö kaq cösaskunamanmi masqa yarpänantsik’ (Colosensis 3:2; 2 Corintius 2:11).

▸ Capïtulu 16, pärrafu 9

Llapantsikmi alli saloryoq këtaqa munantsik. Y qeshyashqaqa, doctorkuna shumaq jampimänatam munantsik (Isaïas 38:21; Marcus 5:25, 26; Lücas 10:34). Kanan witsan doctorkunaqa, imëkanöpa jampikunapaq kaqtam nimantsik. Tsëmi, imanö jampikunapaq kaqta manaraq akrar, Diospa Palabran ninqantaraq alli rikänantsik. Alli saloryoq këta munarpis, manam Teytantsik Jehovätaqa qonqëkunantsiktsu. Diospa Gobiernunlla llapan qeshyakunata ushakätsinampaq kaqtaqa allim musyantsik (Isaïas 33:24; 1 Timoteu 4:16).

Manam brüjukunaman jampikoq ëwanantsiktsu (Deuteronomiu 18:10-12; Isaïas 1:13). Imanö jampikunapaq kaqta manaraq akrarmi, alliraq rikänantsik mëpita shamunqanta y imanö kanqanta (Proverbius 14:15). Satanasqa munan, demoniukunapa rurëninkunawan jampikunatam. Imanö jampikunapaq kaq mana alli kanqanta wiyashqa karllapis, manam tsëkunawanqa jampikunantsiktsu (1 Pëdru 5:8).

▸ Capïtulu 16, pärrafu 18