Llapan kanqanman ëwari

¿Allitsuraq kanman vïdantsikta peligruman churaq pukllakunata pukllanqantsik?

¿Allitsuraq kanman vïdantsikta peligruman churaq pukllakunata pukllanqantsik?

¿Ima nintan Bibliachö?

¿Allitsuraq kanman vïdantsikta peligruman churaq pukllakunata pukllanqantsik?

“CADA VEZ MASMI JUKKUNATA RURAQTA RIKÄNAPA RANTIN, KIKINTSIKNA AVIONPITA SALTANTSIK, MANTSËPAQ SITIUKUNAPA WASKAWAN BAJANTSIK, CANÖA NIYANQANWAN PAQTSAKUNAPA SALTANTSIK Y TIBURONKUNAWAN NADANTSIK” (THE WILLOW GLEN RESIDENT NIYANQAN PERIÖDICUCHÖ WILLAKUNQAN).

TSË willakunqanmi rikätsikun puklla asuntuchö imata rurëkäyanqanta. Mas nunakuna avionpita saltayanqan, rajupa o jankapa witsäyanqan, mantsëpaq sitiukunapita saltayanqan y altu sitiukunapita saltayanqanmi a rikätsikun, nunakunaqa mantsëpaq pukllakunata gustayanqanta. Wakin pukllaqkunanam rajupaq o jankapaq tablakunawan, jirkata ëwayänampaq biciclëtakunawan, patinëta niyanqanwan y patin niyanqanwan difïcil rurayänanta rurayan. Tsëpaqmi mas feyu jirkakunata y mas altu sitiukunata ashiyan, y mas karuta saltëta munayan. Time niyanqan revistachö ninqannömi, mas nunakuna tsëkunata pukllëta munayanqanqa rikätsikun, mëtsika millon nunakuna, “semäna ushëlla tsëta ruraqkuna o tsë pukllakunachö profesional kaqkunapis, peligruman churakäyänan kaptin y mantsakäyänan kaptimpis, puëdiyanqampita masta rurëkäyanqanta sientita munar imëkata rurayanqanta”.

Peru tsëkunata ruraqkunaqa alläpa mana allichömi ushayashqa. Wakin pukllayanqan següru kaptimpis, tsëkuna mas difïcil kananta munarmi, cada junaq mëtsikaq malograkuyan. 1997 wataqa, tsënö pukllakunachö malograkoq mas nunakunatam, Estädus Unïduschö emergenciapa atiendiyarqan. Patinëta niyanqanwan pukllar malograkoqkunataqa, unë cienta atiendiyanqampitam, tsë wataqa cientu treinta y tresta atiendiyarqan, rajupaq o jankapaq tablakunawan pukllar malograkoqkunatanam, unë cienta atiendiyanqampita cientu treinta y ünuta atiendiyarqan y rajupa o jankapa witsar malograkoqkunatanam, unë cienta atiendiyanqampita cientu veintita atiendiyarqan. Wakin peligrösu pukllakunachönäqa mas mana allichömi ushayan. Tsëtam rikätsikun tsëkunata pukllaqkunapita mëtsikaq wanuyanqan. Tsëkunata pukllaqkunaqa musyayanmi peligrösu kanqanta. Alläpa peligrösu kaq esquï niyanqanta pukllaq warmim kënö willakun: “Tsë pukllanqächöqa wanunäpaq kaqtapis musyämi”. Rajupaq o jankapaq tablakunawan pukllachö profesional nunam këta nin: “Mana malograkurqa, manam llapan puëdinqëkitatsu rurëkanki”.

Tsë llapanta musyëkarqa, ¿imanötan cristiänukunaqa tsë pukllakunata rikashwan? ¿Imanötan Bibliachö ninqan yanapamantsik tsëkunata pukllanapaq o mana pukllanapaq kaqta musyanapaq? Tsëkunata musyarinapaq, sagrädu vïdantsikpaq Teyta Dios imata pensanqanta rikärishun.

¿Imanötan Teyta Diosqa vïdantsikta rikan?

Bibliachöqa nin Jehovälla kawatsimanqantsiktam (Salmus 36:9). Diosmi nunakunata kamamarquntsik, y kushishqa kawanantsikta munarmi imëkata rurashqa (Salmus 139:14; Hëchus 14:16,17; 17:24-28). Tsëmi alli karnin qaramanqantsikta cuidanantsikta shuyaran. Israelïtakunata mandanqankunam tsënö kanqanta musyanapaq yanapamantsik.

Moises qellqanqan Leychömi mandakoq, nuna mayinkunata cuidayänampaq imakunata rurayänampaq. Tsëkunata mana cäsukuyanqanrëkur pillapis wanuptinqa, tsë mana pasakunampaq imallatapis rurëta puëdeqtam, tsë nuna wanunqampita culpayaq. Maslla musyarinapaq, wayipa duëñunqa mushoq wayimpa altusnin tumareqmi perqata ruratsinan karqan. Mana tsënö ruraptinqa, wayin janampita jeqar pillapis wanuptinqa, wayinchö kaqkunam culpayoq kayaq (Deuteronomiu 22:8). Juk töru illaqpita pitapis waqrar wanutsiptinqa, manam tsë törupa duëñun culpayoqtsu karqan. Peru törun waqrakunqanta musyëkar y cuidädu kanampaq nikäyaptin, mana cuidashqa kaptinqa, törun nunata wanutsinqampitam culpayoq tikraq y wanunanmi karqan (Exodu 21:28, 29). Jehoväpaq vïdantsik alläpa väleq kaptinmi, mandakunqan Leypis cläru rikätsikurqan, jukkunapa vïdanta cuidëta alläpa väleqpaq churanqanta.

Diospa sirweqninkunaqa allim muyayarqan mandakunqankunaqa, imakunata rurëta puëdiyanqanta o mana puëdiyanqanta musyayänampaqpis yanapanqanta. Bibliachömi willakun juk kutichö, “Belen markapa punkunchö këkaq pözupita yakuta” David upuyta munanqanta (tsë tiempuqa filisteu nunakunam tsë markata poderninchö katsiyaq). Tsëta musyëkurmi Davidpa kima soldädunkunaqa, filisteu nunakunapa campamentunman amälas yëkuyarqan, y Belen markapa punkunchö këkaq pözupitam Davidpaq yakuta apayarqan. ¿Imatataq David rurarqan? Manam upurqantsu, sinöqa Patsaman jichëkurmi kënö nirqan: “¡Kë yakuta upuptïqa Teyta Diospaqqa manam allitsu kanqa! Kë yakuta upurqa, kawëninkunata peligruman churar apamoqkunapa yawarninta upoq cuentachi këkäman” (1 Crönicas 11:17-19). Davidpaqa manam allitsu karqan, munanqanta tarinapaq jukkunapa vïdanta peligruman churë.

Jesuspis tsënölla pensanqantam rikätsikurqan. Angelkuna imëkapita cuidayanqanta o mana cuidayanqanta rikëta munarmi, Diabluqa templupa mas altu kaq perqanman apëkur (capazchi tsëtaqa suëñuchönö rurarqan) tsëpita jeqarkunampaq nirqan. Peru Jesusqa kënömi nirqan: “Ama Jehovä Diosnikita pruëbaman churëtsu” (Mateu 4:5-7). Awmi, Davidwan Jesusqa allim musyayarqan, envänulla vïdantsikta peligruman churëqa Diospaq mana alli kanqanta.

Yachakunqantsikman yarparqa capaz kënö tapukunki: “¿Imanötan musyashwan ima pukllapis alläpa peligrösu kanqanta? Wakin pukllakuna mana peligrösutsu karpis, mas difïcil kananta munashqaqa peligrösum kanman. Tsëqa, ¿imanötan musyashwan imakunata ruranapaq o mana ruranapaq kaqta?”.

¿Allitsuraq kanman vïdantsikta peligruman churanqantsik?

Tsëta musyanapaqqa, rurëta munanqantsik peligrösu o mana peligrösu kanqantam musyanantsik. Tsëpaqqa capaz këkunata tapukushwan: “¿Ëkaqtan tsëta pukllar malograkuyashqa? ¿Musyäku tsëta imanö pukllanäpaq kaqta o kapamanku tsëta pukllanäpaq llapan wananqäkuna? ¿Imaraq pasanman jeqarkuptï, mana alli saltëkuptï o utilizanqäkuna mana funcionaptinqa?, ¿pöcu cäsutsuraq kanman? ¿Alläpatsuraq malograküman? ¿Wanurïmantsuraq?”.

Mëqan cristiänupis kushikuyta munarlla vïdanta peligruman churarqa, Jehoväwan amïgu kanqantam ushakäratsinman y capazchi congregacionchö cargukunatapis chaskinmantsu (1 Timoteu 3:2, 8-10; 4:12; Tïtu 2:6-8). Tsëmi mëqan cristiänupis, kushikunampaq imatapis rurarqa, alliraq pensanan sagrädu vïdantsikta Kamakoq Yayantsik imanö rikanqanta.

[Nöta]

a Tsëkunaqa kanmanmi edificiukuna, antënakuna, puentikuna o jirkankunapis. Tsënö altu sitiukunapita saltayanqan peligrösu kanqanta musyarmi, Estädus Unïduschöqa Servicio de Parques Naturales niyanqan tsëkunata rurayänanta permitintsu.