1. (1) ¿Imatataq Jeftëwan Äna rurayarqan? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta). (2) ¿Ima tapukïkunatataq kë yachatsikïchö contestashun?

JEFTËQA, alli decidïdu y mana mantsakoq pelyaq nunam karqan. Y Änaqa, wayinta cuidaq y qowanta atiendeq humildi warmim karqan. Jeftëwan Änaqa Jehovätam adorayaq. Y ishkankunapis Jehovätam juk änikïta rurayarqan y änikuyanqantam cumpliyarqan. Kanan witsan imatapis Jehoväta änita munaq warmipis ollqupis, pëkunapita yachakïtam puëdiyan. Peru ¿imataq juk änikïqa? ¿Imanirtaq Diosta änikïtaqa ichikllapaq churashwantsu? ¿Imatataq Jeftëpita y Änapita yachakuntsik? Kë yachatsikïchömi kë kiman tapukïkunata contestashun.

2, 3. (1) ¿Imataq juk änikïqa? (2) ¿Imatataq Bibliaqa nin imatapis Diosta änikïpaq?

² Juk änikïqa, shonqupita patsë imatapis Diosta äninqantsik kanqantam Bibliachöqa nin. Tantiyarinapaq, Jehovätaqa änita puëdintsik imatapis ruranapaq, juk qarëta qonapaq, llapan tiempuntsikwan sirwinapaq o mana allita mana ruranapaqmi. Juk änikïtaqa kikintsik munarninmi rurantsik, manam pipis obligamashqatsu. Peru juk änikïta ruranapaq  decidirqa, änikïkanqantsikta respetanata y cumplinata Jehovä munanqantam cuentaman churanantsik. Diospaqqa, juk juramentuta ruranqantsiknöllam juk änikïpis alläpa precisan. Juk juramentuqa, imatapis ruranampaq o mana ruranampaq juk nuna änikunqanmi (Genesis 14:22, 23; Hebrëus 6:16, 17). ¿Diosta änikunqantsikta imanö rikänapaqtaq Bibliachöqa nimantsik?

³ Juk nuna Jehoväta imatapis änirqa, cumplinampaq kaqtam Moises qellqanqan leyqa nirqan. Kënömi neq: “Imatapis änikurqa cumplinanmi. Parlanqannömi llapanta ruranan” (Nümerus 30:2). Tsëpitanam rey Salomonqa kënö qellqarqan: “Diosta imatapis änirqa imëpis cumpli, porqui upakunachöqa manam kushikïqa kantsu. Änikunqëkitaqa pagakï” (Eclesiastes 5:4). Y imatapis Diosta äniqa ichikllapaq mana kanqantam Jesusqa yachatsikurqan. Pëqa kënömi nirqan: “Mana cumplinëkipaqqa manam juranëkitsu, antis Jehoväta llapan äninqëkitam cumplinëki” (Mateu 5:33).

4. (1) ¿Imanirtaq Diosta äninqantsiktaqa ichikllapaq churashwantsu? (2) ¿Imatataq yachakuntsik Jeftëwan Äna rurayanqampita?

⁴ Clärum këkan, imatapis Jehoväta äninqantsiktaqa manam ichikllapaqqa churanantsiktsu. Porqui änikunqantsikta mana cumplinqantsikqa Dioswan amïgun kënintsiktam ushakäratsinman. Tsënö kanqantam Davidqa alleq cläru rikätsikurqan, kënö nirnin: “¿Pitaq witsanman Jehoväpa jirkanman y pitaq sharkunman santu sitiunchö?”. Y contestarnam, ulikurkur mana juraq kaqta Jehovä chaskinqanta nirqan (Salmus 24:3, 4). ¿Imatataq Jeftëwan Änaqa Diosta äniyarqan? Y ¿fäcilku karqan änikuyanqanta cumpliyänan?

5. ¿Imatataq Jeftëqa änikurqan, y imataq pasakurqan?

⁵ Diospa markanta chikeq Ammon kasta nunakunawan pelyanampaq këkarmi, Jeftëqa Jehoväta juk änikïta rurarqan (Juëces 10:7-9). Chikeqninkunata vencinampaq Jehoväta rogakurninmi Jeftëqa këta änirqan: “Sitsun qam, Ammonpa tsurinkunata makïman churëkamunki, tsëpenqa Ammon kasta nunakunapa tsurinkunata ushakäratsir yamë kutikaptï, wayïpita yarqaramur taripämaq shamoqmi Jehoväpaq kanqa”. Jeftë mañakunqanta contestarmi, Jehoväqa yanaparqan guërrata gananampaq. Y wayinta kutikaptinmi, kuyashqan warmi wamran chaskeq yarqurirqan. Y pëmi Jehoväpaq kanan karqan (Juëces 11:30-34). Tsëpita witsëpaqa, ¿imanöraq Jeftëpa warmi wamrampa kawënin kanan karqan?

6. (1) ¿Imanirtaq Jeftëpaq y wamrampaqqa fäciltsu karqan Diosta änikuyanqanta cumpliqa? (2) Deuteronomiu 23:21, 23 y Salmus 15:4 textukunaqa, ¿imatataq änikï asuntupaq yachatsimantsik?

⁶ Teytan änikunqanta cumplinampaqqa, Jeftëpa warmi wamranqa Diospa carpa wayinmanmi ëwakunan karqan llapan tiempunwan sirwinampaq. ¿Mana pensashpaku kë änikïta Jeftë rurarqan? Manam. Itsachi musyarqan puntata chaskeq yarqoqqa, warmi wamran kanampaq kaqta. Tsënö kaptimpis, Jeftëpaq y warmi wamrampaqqa tsë änikïta cumplinanqa manam fäciltsu karqan. Warmi wamranta rikärirqa, shonqunchö alläpa nanatsikunqantam nirqan. Y wamrannam,  doncëlla këninta juk tiempupa waqarqan. ¿Imanir? Porqui manam imëpis casakïta puëdinmantsu karqan ni wamrankuna kapunmantsu karqan. Jina Jeftëpa mas wamrankuna mana kapuptinmi, kastanqa ushakärinman karqan. Peru Jeftëwan warmi wamranqa, änikuyanqanta cumpliyänan mas precisaq kanqantam musyayarqan. Tsëmi Jeftë kënö nirqan: “Jehovätam änishqa kä, tsërëkurmi parlanqätaqa cumplishaq”. Y wamrannam kënö nirqan: “Ninqëkinöllam noqawan ruranëki” (Juëces 11:35-39). Jeftëwan warmi wamranqa mana jaqikoqmi kayarqan. Tsëmi, Diosta änikuyanqanta cumplinan fäcil mana kaptimpis, cumpliyänampaqqa decidïdum këkäyarqan (leyi Deuteronomiu 23:21, 23 * y Salmus 15:4 *).

7. (1) ¿Imatataq Änaqa änikurqan y imanir? (2) ¿Imanötaq Änapa mañakïninta Jehovä contestarqan? (3) ¿Imanötaq Samuelpa kawënin kanan karqan Äna änikunqanrëkur? (Rikäri päginapa ura kuchunchö willakïta).

⁷ Änapis llakikï tiempupa pasëkarninmi Jehoväta juk änikïta rurarqan. Wamrayoq këta mana puëdiptinmi pëpita burlakuyaq y despreciayaq, tsëmi alläpa llakikoq (1 Samuel 1:4-7, 10, 16). Änaqa Jehovätam willarqan imanö sientikunqanta, y këtam änirqan: “Tröpakunapa mandaqnin Jehovällä, sirwishoqnikipa llakikïninta rikaptiki y yarpämaptikiqa, y sirwishoqnikita mana qonqaptiki y juk ollqu wamrata qoykuptikiqa, Jehovätam qoykushaq llapan kawëninchö sirwinampaq, y manam imëpis aqtsanta rutuyanqatsu” * (rikäri päginapa ura kuchunchö willakïta) (1 Samuel 1:11). Änapa mañakïnintaqa Jehovä contestarqanmi y tsëpita juk watallatam ollqu wamran kapurqan, y Samuel nishpam jutin churarqan. Änaqa alläpam kushikurqa, peru Diosta äninqantaqa manam qonqarqantsu. Y wamran yuririptinnam kënö nirqan: “Jehoväta mañakunqämi” (1 Samuel 1:20).

8. (1) ¿Änapaqqa fäciltsuraq karqan änikunqanta cumplinan? (2) ¿Imanirtaq Salmus librupa 61 kaq capïtulunqa Äna ruranqanta yarpätsimantsik?

⁸ Änaqa, Samuel kima watayoqnö këkaptinmi, Jehoväta äninqanta cumplirqan. Silö markachö këkaq Diospa carpa wayinmanmi Samuelta aparqan. Y tsëchö mandakoq kaq sacerdöti Elïtam entreguëkurqan. Tsënam Elïta Äna kënö nirqan: “Jehovätam kë wamrata mañakurqä y mañakunqätam qomashqa. Y noqanam Jehoväta qoykurqö. Wanunqanyaq Jehoväta sirwinampaq, pëpaq mañakushqa karnin” (1 Samuel 1:24-28). Tsëpita witsëpam, Samuelqa Diospa carpa wayinchö tärarqan. Y Bibliaqa nin ‘Samuelqa Jehoväpa rikëninchö winar sïguinqantam’ (1 Samuel 2:21). Änapaqqa manachi fäciltsu karqan änikunqanta cumplinanqa. Porqui kuyashqa wamranwan këta ni winaqta rikëtapis manam puëdinmannatsu karqan. Tsënö kaptimpis, Jehoväta äninqantaqa alläpa precisaqpaqmi  churarqan. Y kuyanqankunata jaqirinan kaptimpis, änikunqanta cumplinampaqqa listum këkarqan (1 Samuel 2:1, 2; leyi Salmus 61:1, 5, 8 *).

9. ¿Imapitataq kananqa yachakurishun?

⁹ Rikanqantsiknöpis, Jehoväta juk änikïta rurëqa manam juk pukllatsu. ¿Ima änikïkunatataq rurëta puëdintsik? Y ¿imanirtaq kallpachakushwan änikunqantsikta cumplinapaq? Kananqa tsëkunapita yachakurishun.

10. (1) ¿Ima änikïtaq llapan cristiänukunapaq mas precisaq kaqqa? (2) Tsëqa, ¿ima ninantaq?

¹⁰ Llapan cristiänukuna ruranqantsik mas precisaq änikïqa, Jehovällata sirwinapaq änikunqantsikmi. Tsëtaqa juk mañakïchömi rurantsik, y ima pasakuptimpis pëllata sirwinapaq kawënintsikta utilizänapaq kaqtam änintsik. Kawënintsikchö munënintsikkunapitapis pëlla mas precisaq kanampaq kaqtam änintsik. Jesusqa nirqan kikintsikpaqna mana kawakunapaqmi,  y tsëqa munënintsikta jaqiri ninanmi (Mateu 16:24). Änikunqantsikpita patsëmi ‘Jehoväpana kantsik’ (Romänus 14:8). Tsë änikunqantsiktaqa manam ichikllapaqtsu churantsik, sinöqa Salmus libruta qellqaq nunanömi sientikuntsik, pëqa kënömi nirqan: “¿Imataraq qoshaq Jehovä Diosta tukï allikunata qomanqampita?” (Salmus 116:12, 14).

11. ¿Imatataq pasakurqan bautizakunqantsik junaq?

¹¹ ¿Jehoväta sirwinapaq änikur mañakurquntsiknaku, y tsëta rikätsikur bautizakurquntsiknaku? Tsëta rurashqana karqa, allitam decidirquntsik. ¿Bautizakunapaq discursuta yarpantsikku? Tsë discursuta ruramoq wawqim kënö tapumarqantsik: “¿Jehovällatana sirwinëkipaq änikurqunkinaku y tsënö änikurir y bautizakurir Jehoväpa testïgunnö reqishqa kanëkipaq kaqta musyankiku?”. “Awmi” nir contestarishqaqa, llapankunam musyariyarqan Jehovällatana sirwinapaq änikunqantsikta, y bautizakunapaq y Jehovä Diospa sirweqnin kanapaq listuna këkanqantsikta. Tsëta ruranqantsikqa Jehoväta alläpachi kushitsirqan.

12. (1) ¿Imakunatataq tapukïkänantsik? (2) ¿Imata rurar sïguinapaqtaq apostol Pëdru nirqan?

¹² Bautizakurninqa, Jehovätam änirqantsik llapan kawënintsikchö pëllatana sirwinapaq y pëta cäsukunantsikrëkur imëkanöpapis kallpachakunapaq kaqta. Peru bautizakïqa qallananllam. Llapantsikpis kënö tapukurmi sïguinantsik: “Bautizakunqäpitaqa, ¿Jehoväwan mas amïguku tikrarqö? ¿Llapan shonqüwanku sirwikä?” (Colosensis 3:23). “¿Jehoväman imëpis mañakïkäku? ¿Llapan junaqkunaku Bibliata leyï? ¿Llapan reunionkunamanku ëwä? ¿Kallpachakïkäkü Diospita yachatsikoq yarqunäpaq? O ¿Diospa kaqchö rurëkunata qelanëkarnaku rurëkä?”. Apostol Pëdrum cläru willamarquntsik, Jehoväta sirwinqantsikchö qelanëqa mana alliman chätsimänapaq kaqta. Peru mas markäkïyoq, yachëyoq, alli tsarakïyoq y Diosta mas kuyanapaq kallpachakurqa, manam mana allimanqa chäshuntsu (leyi 2 Pëdru 1:5-8).

13. Diosllata sirwinampaq änikushqa y bautizakushqa cristiänuqa, ¿imatataq cläru musyanan?

¹³ Jehovällata sirwinapaq änikurirninqa, mananam qepaman kutita puëdintsiknatsu. Tsëmi Jehoväta sirwita utirir (ajayärir) y cristiänunö kawakïta manana munarninqa, manam pipis ninmantsu Diosta sirwinampaq rasumpa mana änikunqanrëkur bautizakunqan mana välinqanta * (rikäri päginapa ura kuchunchö willakïta). Jina jatun jutsata rurarqa, Jehoväta y congregaciontam cuentata qonan (Romänus 14:12). Juk kutim, Ëfesu congregacionchö cristiänukunata Jesusqa nirqan, Jehoväpaq kuyakïninkuna qallananchönö manana kanqanta. Noqantsikqa manam pëkunanö këta munantsiktsu. Tsëpa rantinqa, Jesus kënö nimänatam munantsik: “Reqïmi rurënikikunata, kuyakïnikita, markäkïnikita, sagrädu rurënikita y alli tsarakoq kënikita, y tsëllaraq ruranqëkikunaqa qallananchö ruranqëkikunapitapis mas kanqanta” (Revelacion 2:4, 19). Sirwinapaq änikunqantsikta gänas gänaslla cumplirninmi, Jehoväta kushitsita munantsik.

14. ¿Mëqantaq juknin kaq mas precisaq änikï y imanirtaq alläpa precisaq?

¹⁴ Juknin kaq mas precisaq änikïqa, casakunqan junaq pipis änikunqanmi. Casakïqa sagrädum, tsëmi Jehoväqa tsë änikïtaqa ichikllapaq churantsu. Noviukuna äninakurqa, yanaqaqninkunapa y Jehoväpa puntanchömi äninakïkäyan. Kawayanqanyaq Dios patsätsinqan casädu kawakïchö ishkankuna respetanakuyänampaq, cuidanakuyänampaq y kuyanakuyänampaqmi äninakuyan. Jina wakin noviukuna juknöpa äninakurpis, Diospa nöpanchömi äninakïkäyan. Noviukuna casakur äninakurqa, warmi ollqunam kayan. Casädu kawakïqa manam imëpis ushakanmantsu (Genesis 2:24; 1 Corintius 7:39). Jesusqa kënömi nirqan: “Juk yüguman Dios juntanqantaqa, ama ni pipis rakitsuntsu”. Tsëmi casakïta munaqkunaqa, manam pensayanmantsu problëmankuna kaptin divorciakurita puëdiyanqanta (Marcus 10:9).

15. ¿Imanirtaq cristiänukunaqa wakin nunakunanötsu casädu kawakïta rikäyänan?

¹⁵ Jutsasapa nuna kashqam, pipis casädu kawakïninchöqa chipyëpa allilla kawakïta puëdintsu. Tsëmi Bibliachöqa nin, casädu kaqkunaqa “mëtsika sufrimientukunayoq” o problëmakunayoq kayänampaq kaqta (1 Corintius 7:28). Kanan witsanqa, mëtsikaq nunakunam casädu kawakïta mana precisaqpaq churayan. Y imapis mana alli yarquptinqa, munayanqan höra divorciakïta puëdiyanqantam pensayan. Peru cristiänukunaqa manam tsënötsu casädu kawakïta rikantsik. Porqui casädukunaqa alleqmi musyayan, casakurqa Diospa rikëninchö äninakuyanqantaqa. Tsëmi tsëta mana cumplirninqa Diosta ulipëkaq (llullapaykaq) cuenta kanman. Y pëqa ulikoqkunata chikinmi (Levïticu 19:12; Proverbius 6:16-19). Casädu cristiänukunaqa apostol Pablu kënö ninqantam imëpis yarpäyänan: “¿Warmiyoqku kanki? Tsëqa ama libri këta procurar sïguitsu” (1 Corintius 7:27). ¿Imanirtaq Pabluqa tsëta nirqan? Pëqa alleqmi musyarqan, majampita divorciakïta munar jukwan oqllanakur majankunata traicionaqkunataqa Jehovä chikinqanta (Malaquïas 2:13-16).

16. ¿Imatataq divorciakïpaq y rakikëpaq Biblia yachatsikun?

¹⁶ Bibliaqa yachatsikun, majan jukwan oqllanakushqa kaptin y culpannaq kaq maja perdonëta mana munaptinlla pipis divorciakïta puëdinqantam (Mateu 19:9; Hebrëus 13:4). Jina rakikë asuntupaqpis Bibliaqa clärum yachatsikun (leyi 1 Corintius 7:10, 11). Y manam nintsu, casakushqakuna rakikëta puëdiyanqantaqa. Peru wakin cristiänukunaqa rakikëta decidiyashqa, majankuna maqakoq kaptin o Diospa contran tikrashqa kaptin kawëninkuna o Dioswan amïgu këninkuna alläpa peligruchö kaptinmi * (rikäri päginapa ura kuchunchö willakïta).

17. ¿Imatataq casädukuna rurayanman casädu kawakïninkuna mana ushakänampaq?

¹⁷ Casädu kawakïninkunata alliyätsiyänampaq juk parëja consëjuta mañakuptinqa, ¿imatataq anciänukuna rurayanman? Tsëqa itsa tapuriyanman, ¿Cómo sabes si es amor? nishqan vidëuta rikäyashqana kayanqanta y Kushishqa këta familiëki puëdinmi nishqan follëtuta estudiashqana kayanqanta. Kë yanapakïkunachöqa, casädu kawakïninkuna mas alli kanampaqmi  Bibliapa consëjunkunata tarita puëdiyan. Juk matrimonium kënö nirqan: “Kë follëtuta estudiar qallayanqäpita patsëqa, imëpitapis mas kushishqam kawakuyä”. 22 watapana casäda këkarmi, juk pani pensarqan casädu kawakïnin ushakärinampaqna këkanqanta. Peru ¿Cómo sabes si es amor? neq vidëuta rikärirmi kënö nirqan: “Ishkäkunam bautizakushqa kayarqä, peru manam casädu kawakïnïkunachöqa allitsu këkäyarqä. Kë vidëuqa mas wanëkäyanqä höram yarqamurqan. Kananqa mas allinam kawakuyä”. Awmi, casädukuna Jehoväpa consëjunkunata wiyakuyaptinqa, casädu kawakïninkunam mas alliyanqa y mas kushishqam kawakuyanqa.

18, 19. (1) ¿Imatataq mëtsikaq teytakuna rurayashqa? (2) Llapan tiempunkunawan Diosta sirwiyänampaq carguta chaskishqa kaqkunaqa, ¿imanötaq änikuyanqanta cumpliyan?

¹⁸ Qallananchömi Jeftëpita y Änapita parlarquntsik, pëkunaqa juk änikïtam Diosta rurayarqan. Y tsërëkurmi Jeftëpa warmi wamran y Änapa ollqu wamran llapan kawëninkunachö Jehoväta sirwita puëdiyarqan. Kanan witsampis mëtsikaq cristiänu teytakunam, wamrankunata yanapayashqa llapan tiempunkunawan Jehoväta sirwiyänampaq y kawëninkunachö tsëta precisaqpaq churayänampaq. Jina llapantsikmi kë jövinkunata yanapëta puëdintsik Diospa kaqchö yanapakur sïguiyänampaq (Juëces 11:40; Salmus 110:3).

¹⁹ Kanan witsanqa 67.000 cristiänukunanömi, Entëru Patsachö Jehoväpa Testïgunkunapita Llapan Tiempunkunawan Sirwiyänampaq Carguta Chaskishqa Kaqkunachö yanapakuyan. Wakinkunaqa Betel wayichö, Diosta adorana wayikunata rurëchö o congregacionkunata watukaqnömi yanapakuyan. Wakinnam Diospa kaq escuëlakunachö yachatsikoq kayan, y wakinkunanam precursor especialnö, Asamblëa Localkunata rikaqnö y Bibliapita Yachakunapaq Escuëlakunata rurayänan wayikunata rikaqnömi yanapakuyan. Pëkunaqa, juk documentutam firmayan. Y tsëchöqa, cäsukuyänampaq y wallkallawan kawakuyänampaqmi änikuyan. Tsënö änikurqa, Jehoväpa kaqchö ima rurëta chaskiyanqantapis alli cumpliyänampaq, kayäpunqankunallawan kawayänampaq y juk trabäjukunachö mana trabajayänampaqmi änikuyan. Kë sirweqkunaqa manam precisaq nunakunatsu kayan, sinöqa rurayanqan trabäjum precisaqqa. Llapan tiempunkunawan Diosta sirwiyänampaq carguta chaskishqa kaqkunaqa, änikuyanqanta llapan shonqunkunawan cumpliyänampaqmi decidïdu këkäyan.

20. ¿Imanötaq Diosta äninqantsikkunata rikänantsik, y imanir?

²⁰ Kë yachatsikïchöqa, Diosta kima änikïkunata rurëta puëdinqantsikpitam yachakurquntsik. Itsa wakintaqa änikurquntsikna. Peru kë änikïkunata ichikllapaq mana churanapaq kaqtam yarpänantsik. Jina llapan puëdinqantsikmannö cumplinapaqmi kallpachakunantsik (Proverbius 20:25). Jehoväta äninqantsikkunata mana cumplinqantsikqa, alläpa mana allimanmi chätsimashwan (Eclesiastes 5:6). Salmus libruta qellqaq nunanö kashun, pëqa Jehovätam kënö nirqan: “Äninqaqta cada junaq pagakurnin[mi], cancionwan imëyaqpis jutikita alabashaq” (Salmus 61:8).