1-3. ¿Ima ninantaq “llapan shonquwan” Jehoväta sirwiqa? Juk pasakunqanwan willakaramï.

LLAPANTSIKPIS jutsasapam kantsik y pantantsikmi. Tsëmi Jehoväta agradecikuntsik, libramänantsikrëkur tsurinta mandamunqampita y perdonamänantsikpaq listu këkanqampita. Humildi karnin y arrepentikurninqa, perdonëkamänapaqmi mañakïta puëdintsik. Segürum këkänantsik jutsata ruranqantsikmannö Jehovä mana castigamänapaq kaqta (Salmus 103:10). Tsënö kaptimpis, ‘llapan shonquntsikwan’ sirwinatam Jehoväqa shuyaran (1 Crönicas 28:9). Peru jutsasapa këkarqa, ¿imanötaq tsëta rurashwan?

² Tsë tapukïta contestanapaqqa, rey Asä y rey Amasïas rurayanqanta rikärishun. Ishkankunam alli kaqta rurayarqan, peru jutsasapa karninmi pantayarqan. Tsënö kaptimpis, Bibliaqa nin ‘Asäqa llapan kawëninchö llapan shonqunwan Jehovällapaq kanqantam’ (2 Crönicas 15:16, 17; 25:1, 2; Proverbius 17:3). Asäqa, llapan shonqunwanmi Jehoväta kushitsinampaq imëpis kallpachakurqan (1 Crönicas 28:9). Peru  Amasïasqa manam tsënötsu karqan. Pëqa manam “llapan shonqunwantsu” Jehoväta sirwirqan. Diospa chikeqninkunata guërrachö ganarirmi, pëkunapa ïdulunkunata apakurqan y adorarmi qallëkurqan (2 Crönicas 25:11-16).

³ “Llapan shonqunwan” Jehoväta sirweq nunaqa, llapan kallpanwanmi kuyan y imëyaqpis pëllata adorëtam munan. Bibliachö shonqu nirqa, imanö nuna kanqantsikpaqmi masqa parlan. Tsëqa, imanö pensanqantsikkuna, ima gustamanqantsikkuna, imata rurëta munanqantsikkuna y imanir imatapis ruranqantsikkunam kayan. Jutsasapa karnimpis, shonqupita patsë Jehoväta adorëtaqa puëdintsikmi. Pëtaqa sirwintsik, rasumpëpa kikintsik munarninmi, manam pipis obligamashqatsu ni ruranantsikpaq kaptinllatsu (2 Crönicas 19:9).

4. ¿Imatataq kë yachatsikïchö yachakushun?

⁴ Jehoväta llapan shonquwan sirwi ima ninan kanqanta entiendinapaqqa, Asäpa, Jehosafatpa, Ezequïaspa y Josïaspa rurëninkunapita yachakurishun. Kë mana jaqikoq nunakunaqa, Judä markapa reyninkunam kayarqan. Pantarnimpis, Diosta kushitsitaqa puëdiyarqanmi. Tsëmi Jehoväqa nirqan, llapan shonqunkunawan sirwiyanqanta. ¿Imanirtaq tsënö nirqan? ¿Imanötaq tsë reykuna rurayanqannö noqantsikpis rurashwan? Mä rikärishun.

5. ¿Imatataq Asä rurarqan rey këman chärirnin?

⁵ Israel nacion ishkëman rakikärinqanchöna, Judä markachö mandakushqa reykunapitaqa, Asämi kima kaq karqan. Rey këman chärirqa, mana alli adoracionta y oqllanakur lluta ruranakï jutsatam ushakätsirqan. Nunakuna adorayanqan ïdulukunatam ushakätsirqan y qellërëkur templuchö pununakoq ollqukunatapis qarqurirqanmi. Hasta awilantapis palaciuchö cargumpitam qarqurirqan, porqui “pasëpa melanëpaq juk ïduluta[m] rurashqa karqan” (1 Rëyes 15:11-13). Jina nunakunatam animarqan, ‘Jehovä Diosta ashiyänampaq y leyninkunata y mandamientunkunata wiyakuyänampaq’. Asäqa llapan puëdinqanmannömi nunakunata yanaparqan Jehoväta adorayänampaq (2 Crönicas 14:4).

6. ¿Imatataq Asä rurarqan Etiopïa nacionpita soldädukuna Judä nacionta ushakätsita munayaptin?

⁶ Asä gobernar qallanqampita chunka watakunaqa, Judä nacionchöqa yamëmi kawakuyarqan. Tsëpitanam, Etiopïa nacionpita juk millon soldädukuna, kima pachak guërrapaq cärrunkunawan Judäta ushakätsita munayarqan (2 Crönicas 14:1, 6, 9, 10). ¿Imatataq Asäqa rurarqan? Markanta Jehovä yanapanampaq kaqtam següru karqan. Tsëmi guërrata gananampaq Jehoväta mañakurqan (leyi 2 Crönicas 14:11 *). Reyninkuna Jehovällapaq  kayaptin o mana kayaptimpis, Jehoväqa markanta yanaparqanmi chikeqninkunata venciyänampaq. Tsënöpam Jehoväqa rikätsikurqan rasumpa kaq Dios kanqanta (1 Rëyes 20:13, 26-30). Peru kë kaq kutichöqa, Jehoväqa markanta yanaparqan Asä pëman confiakushqa kaptinmi. Jehoväqa, Asäpa mañakïninta contestarqan Etiopïa nacionpa tröpanta ganayänampaq yanaparninmi (2 Crönicas 14:12, 13). Tiempuwannam Asäqa juk alläpa mana allita rurëkurqan. Yanapanampaq Jehoväta mañakunampa rantinmi, Siria nacionpa reyninta mañakurqan (1 Rëyes 15:16-22). Tsënö këkaptimpis, Jehoväqa rikarqanmi Asä kuyanqanta. Awmi, Asäpa shonqunqa “Jehovällapaqmi chipyëpa karqan”. ¿Imanötaq Asä ruranqanta qatishwan? (1 Rëyes 15:14).

7, 8. ¿Imanötaq Asä ruranqannölla rurashwan?

⁷ ¿Imanötaq musyashwan llapan shonquntsikwan Jehoväta sirwikanqantsikta? Kënömi tapukunantsik: “¿Fäcil mana kaptimpis Jehoväta cäsuköku? ¿Kallpachakïkäku rurënïwan Diospa markanta mana rakchatänäpaq?”. Asäman pensarishun, palaciuchö cargumpita awilanta qarqunampaqqa alläpa valortachi wanarqan. Höraqa noqantsikpis Asänömi valoryoq këta wanantsik. Tantiyarinapaq, ¿imataraq rurashwan juk familiantsik o juk amïguntsik jutsampita mana arrepentikunqanrëkur, congregacionpita qarqushqa kaptin? ¿Pëwan mana juntakunapaqtsuraq kallpachakushun? ¿Imataraq shonquntsik nimäshun?

⁸ Hörataqa Asänöpis, pï më contrantsik këkäyanqantanömi sientishwan. Itsa escuëlachö estudiaq mayintsikkuna o profesorkuna, Jehoväpa testïgun kanqantsikrëkur burlakuyan. O itsa trabajaq mayintsikkuna burlakuyan, asamblëakunaman ëwanapaq permïsuta mañakushqa o mas qellëta gananapaq mas hörakuna trabajëta mana munashqa. Tsë cäsukunachöqa, rey Asänö Diosman markäkushun (yärakushun). Jehoväman mañakushun mana mantsakushpa alli kaqta rurarnin sïguinapaq. Yarpäshun, Jehoväqa Asätanömi kallpata qomäshun.

9. ¿Imanirtaq yachatsikoq yarqur Jehoväta kushitsintsik?

⁹ Rey Asäqa manam kikinllamanqa pensarqantsu. Sinöqa, Jehoväta ashiyänampaq wakinkunata imanö yanapanampaq kaqmampis pensarqanmi. Tsënöllam noqantsikpis nunakunata yanapantsik Jehoväta adorayänampaq. Imëyaqpis kawakuyänampaq nunakunaman yarpachakur y Jehoväta kuyarnin yachatsikushqaqa, pëqa alläpachi kushikun.

10, 11. ¿Imanötaq Jehosafat ruranqannö rurashwan?

¹⁰ Asäpaqa, Jehosafat jutiyoq juk tsurinmi kapurqan. Y Bibliaqa nin, teytan Asä ruranqannölla Jehosafatpis ruranqantam (2 Crönicas 20:31, 32). ¿Imatataq rurarqan? Teytan ruranqannöllam nunakunata yanaparqan Jehoväta adorar sïguiyänampaq. Nunakunatam kacharqan Judä nacion markakunachö ‘Jehoväpa leynin librupita’ yachatsikuyänampaq (2 Crönicas 17:7-10). Jinamampis, Jehosafatqa norti kaq läduchö chunka kaq kastakunamanmi, Efrain nishqan jirkakunayaq ëwarqan Jehoväman kutiyänampaq nunakunata yanapaq (2 Crönicas 19:4). Jehosafatqa, “llapan shonqunwan Jehoväta asheq” reymi karqan (2 Crönicas 22:9).

 ¹¹ Kanan witsampis, entëru Patsachö nunakuna pëpita yachakuyänantam Jehoväqa munan, y noqantsikmi yanapëta puëdintsik. Tsëmi kënö tapukunantsik: “¿Kallpachakïkäku cada killa yachatsikunäpaq? ¿Pillatapis Bibliapita yacharatsita munämanku? ¿Estudiuta tarinäpaq Jehoväman mañakökü?”. Kallpachakushqaqa, Jehoväqa yanapamäshunmi pillatapis Bibliapita yachatsir qallanapaq. Jamanapaq tiempuntsikta rakishqa këkarpis, ¿listuku këkantsik pillatapis Bibliapita yacharatsinapaq? Yarpäshun, nunakuna Jehoväta yapë sirwiyänampaqmi Jehosafatqa yanapanampaq kallpachakurqan. Noqantsikpis, Diospita yachatsikoq yarqïta qelanashqakunata yanapëta puëdintsikmi. Anciänukunaqa tiempunkunatam rakiyan, jutsa rurëta jaqishqa kayaptinqa, congregacionpita qarqushqakunata yanapayänampaq.

12, 13. (1) ¿Imatataq Jehosafatqa rurarqan mantsakunqan höra? (2) ¿Imanirtaq Jehosafat ruranqannölla rurashwan?

¹² Juk kutiqa, mëtsika soldäduyoq juk tröpam Judä markawan pelyëta munarqan. Jehosafatqa alläpam mantsakarqan. Peru teytannöllam Jehovä yanapanampaq kaqman markäkurqan (leyi 2 Crönicas 20:2, 3 *). Tsëmi Jehoväta mañakurqan yanapëkunampaq. Y chikeqninkunata ganëta mana puëdiyanqanta y imatapis rurëta mana puëdiyanqantam nirqan. Jehosafatqa segürum këkarqan Jehovä yanapanampaq kaqta. Tsëmi, Jehoväta kënö nirqan: “Nawïkunaqa qamllamanmi rikarämun” (2 Crönicas 20:12).

¹³ Höraqa itsa Jehosafatnöpis problëmantsikta altsëta puëdishuntsu o hasta mantsakäshun (2 Corintius 4:8, 9). Peru Jehosafat ruranqanman yarpäshun. Pëqa, llapan nunakunapa puntanchömi, chikeqninkunawan pelyëta mana puëdiyanqanta nir Jehoväman mañakurqan (2 Crönicas 20:5). Familiata dirigeq karninqa, Jehosafat ruranqannöllam rurëta puëdinki. Problëmëki kaptin imatapis rurëta mana puëdirqa, Jehoväman mañakï yanapayäshunëkipaq. Y familiëkipa puntanchö Jehoväman mañakïtaqa ama penqakïtsu. Tsënöpam pëkuna cuentata qokuyanqa Jehoväman alläpa markäkunqëkita. Jehosafat-ta Jehovä yanapanqannöllam qamtapis yanapashunki.

14, 15. ¿Imanötaq Ezequïasqa rikätsikurqan Jehoväman chipyëpa markäkunqanta?

¹⁴ Ïdulukunata adorar teytan mana allikunata rurashqa këkaptimpis, rey Ezequïasqa kallpachakurqanmi Jehoväpa alli amïgun kanampaq. Ezequïasqa, “jirkakunachö adorakuyänanta y sagrädu columnata[m] ushakätsirqan, y sagrädu postitam wallurirqan y Moises ruranqan cobripita culebratam chipyëpa ushakäratsirqan”, porqui israelïtakunam adorëkäyarqan. Ezequïasqa llapan shonqunwanmi Jehoväta sirwirqan, y “Moisestawan Jehovä mandamientukunata qonqantam cäsukur sïguirqan” (2 Rëyes 18:1-6).

¹⁵ Ezequïas gobernëkaptinmi, Asiria nacionpa alläpa puëdeq tröpan, Judä nacionman yëkuyarqan Jerusalenta ushakätsita munar. Asiria nacionpa reyninqa Jehoväpitam burlakurqan y Ezequïas  mana pelyashpa entregakunantam munarqan. Tsënö alläpa peligruchö këkarmi, Ezequïasqa Jehoväman chipyëpa markäkur (yärakur) yanapanampaq mañakurqan. Pëqa musyarqanmi, asiriu tröpakunapitapis Diosqa mas puëdeq kanqanta y markanta salvëta puëdinqanta (leyi Isaïas 37:15, 17, 20 *). Diosqa Ezequïaspa mañakïninta contestarmi, juk angelninta kacharqan 185.000 Asiriapa soldädunkunata wanuratsinampaq (Isaïas 37:36, 37).

16, 17. ¿Imanötaq Ezequïas ruranqannö rurashwan?

¹⁶ Tiempuwannam, Ezequïasqa qeshyakurkurqan y wanurinampaqnam këkarqan. Tsëmi, pëllapaq kanqanta yarpänampaq y yanapëkunampaq Jehoväta rogakurqan (2 Rëyes 20:1-3). Jehoväqa wiyarqanmi Ezequïaspa mañakïninta y kachakäratsirqanmi. Bibliachö yachakushqa karmi musyantsik, kanan witsanqa milagruta rurar Jehovä kachakätsimänata o mas tiempu kawatsimänata mana shuyaränapaq kaqta. Peru noqantsikpis Ezequïasnömi, Jehovä yanapamänapaq kaqman markäkushwan. Y kënömi mañakushwan: “Jehovällä rogakullaqmi, yarpëkullë qampa puntëkichö llapan shonqüwan y rasumpa kaqchö purinqäta, y nawikipaq alli kaqtam rurarqö”. Tsëqa, ¿següruku këkantsik qeshyëkashqapis Jehovä imëpis cuidamänapaq kaqta? (Salmus 41:3).

¹⁷ Ezequïas ruranqanqa maskunachöpis yanapamashwanmi. Itsa Jehoväpita imapis karupëkätsimantsik y pëta sirwinapaq kaq tiempuntsikta suwëkämantsik. Tantiyarinapaq, mëtsika nunakunam piwampis parlayänampaq Internet-ta imëpis utilizäyan. Peru wakinqa, alläpa reqishqa nunakunata y mana reqiyanqan nunakunatam precisaqtanö rikar adulayan. Y tsë nunakunapa kawëninkunapita musyapakur y fötunkunata rikararmi tiempunkunata perdiyan. Familiantsikkunawan y amïguntsikkunawan parlanapaq Internet-ta utilicëqa allillam. Peru mana cuidakushqaqa, Internetqa tiempuntsiktam perditsimashwan. Hasta Internetman churanqantsik fötukunapita o parlakurinqantsikpita gustayanqanta niyaptinqa, precisaqtukurmi qallëkushwan. O Internetman churanqantsikkunata wakinkuna manana rikäyaptinqa, itsa piñakushwan. Tsëpa rantinqa, apostol Pablu y Äquilawan Priscïla rurayanqannö rurashun. ¿Pëkunaqa cada junaq nunakuna imata rurayanqanta musyapakurtsuraq kayarqan, y masraq Diosta mana sirweqkunapita? Bibliachöqa nin, apostol Pabluqa “Diospa palabrampita yachatsikur” ocupädu kanqantam. Jina ninmi, Äquilawan Priscïlaqa, nunakunata yachatsiyänampaq y ‘Diospa nänimpita alleq cläru’ entienditsikuyänampaq tiempunkunata utilizäyanqantam (Hëchus 18:4, 5, 26). Tsëmi kënö tapukunantsik: “¿Wakinkunata alläpa precisaqtanö rikarku adulä? ¿Mana precisaq kaqkunachöku tiempüta utilizä?” (leyi Efesius 5:15, 16).

18, 19. ¿Imanötaq Josïas ruranqannö rurashwan?

¹⁸ Ezequïaspa willkampa tsurin, rey Josïaspis Jehoväpa leyninkunataqa llapan  shonqunwanmi cäsukurqan (2 Crönicas 34:31). Jövinllaraq këkarmi ‘Davidpa Diosninta ashir’ qallarqan. Y ishkë chunka (20) watayoq këkarnam, Judä nacionchö ïdulukunata adorëta ushakätsir qallëkurqan (2 Crönicas 34:1-3). Judä nacionchö wakin mandakushqa kaqkunapitapis, Josïasqa Jehoväta kushitsinampaq masmi kallpachakurqan. Juk junaqmi, sacerdötikunapa mandaqnin Diospa Leynin libruta templuchö taririrqan. Itsa kë libruqa, kikin Moises qellqanqan karqan. Josïasta secretariun leyipuriptinmi, Jehoväta mas alli sirwinampaqqa maskunata ruranampaq kaqta cuentata qokurirqan. Jina wakinkunatapis tsënölla rurayänampaqmi Josïasqa animarqan. Tsëmi, ‘pë kawëkaptinqa, manam Diosninkuna Jehoväta jaqiyarqantsu’ (2 Crönicas 34:27, 33).

¹⁹ Manasesqa Josïaspa awilunmi karqan. Jehovä perdonakunampaq listu këkanqantaqa, itsa arrepentikushqa awilumpita yachakurqan. Jövin, qampis Josïas ruranqanta qatita puëdinkim y Jehoväta mas reqitapis. Jina familiëkichö y congregacionchö edäna kaqkunapitapis yachakïtam puëdinki. Porqui pëkunapaq Jehovä imata ruranqampitam parlapäyäshïnikita puëdiyan. Diospa Leynin ninqanta musyarir, Josïas imanö sientikunqanta yarpë. Jehoväta kushitsita munarmi, cambiukunata ras rurarirqan. Bibliata leyirninqa, qampis Diosta wiyakïtam alläpa munanki. Tsënö ruranqëkim, Dioswan amïgu këniki sinchiyanqa y mas kushishqam sientikunki. Jina wakinkunawan Jehoväpita parlëtapis munarinkim (leyi 2 Crönicas 34:18, 19 *). Bibliata estudiarqa, itsa cuentata qokurinki Diosta mas alli sirwinëkipaq cambiukuna rurëta wananqëkita. Tsënö kaptinqa, Josïas ruranqannölla qampis cambiukunata ruranëkipaq sinchikï.

20, 21. (1) Kë chuskun reykunaqa, ¿imatataq mas precisaqpaq churayarqan? (2) ¿Imapitataq qateqnin kaq yachatsikïchö yachakushun?

²⁰ Jehoväta llapan shonqunkunawan sirwishqa kë chusku reykunapitaqa, ¿imatataq yachakuntsik? Jehoväta kushitsiyänampaq y llapan kawëninkunachö sirwiyänampaq decidïdu kayanqantam. Alläpa puëdeq chikeqninkunawan pelyayänampaq këkäyaptimpis, Jehovämanmi markäkuyarqan. Peru mas precisaqqa, kuyarnin sirwiyanqanmi.

²¹ Kë reykuna jutsasapa karnin mana allikunata rurashqa karpis, Jehovätaqa kushitsita puëdiyarqanmi. Y pëqa, shonqunkunata rikarmi rasumpa kuyayanqanta musyarqan. Noqantsikpis jutsasapa karmi mana allikunata rurarintsik. Peru Jehoväqa alläpam kushikun llapan shonquntsikwan sirwinqantsikta rikarnin. Kë reykuna mana allita rurayanqankunapita imata yachakïta puëdinqantsiktam, qateqnin kaq yachatsikïchöqa rikäshun.