1. ¿Imanirtaq Cainqa mana allita decidirqan, y tsëqa imamantaq chätsirqan?

CAINQA juk alläpa precisaqtam decidinan karqan. Bienmi mana alliman chätsinampaq kaq munëninta dominëta o bienmi mana alli munëninta rurëta. Cainqa wawqin Abeltam wanuratsirqan, y Kamakoqnin Jehoväwan amïgu kënintam ushakäratsirqan. Tsëmi Bibliachöqa mana allita decidinqanta nimantsik (Genesis 4:3-16).

2. ¿Imanirtaq precisan alli decidinantsik?

² Llapantsikmi kawënintsikchö imatapis decidishun. Wakin asuntukunaqa precisaqmi kayan y wakinkunaqa manam. Tsënö kaptimpis, decidinqantsikkunaqa kawënintsiktam cambiarinman allipaq o mana allipaqpis. Sitsun alli decidintsik, tranquïlum kawakushun y manam problëmakunaman chäshuntsu. Peru sitsun mana allita decidintsik, llakikïkunapam pasashun y mëtsika problëmakunayoqmi kashun (Proverbius 14:8).

3. (1) Alli decidita munarqa, ¿imamantaq markäkunantsik? (2) ¿Ima tapukïkunapitataq yachakushun?

 ³ ¿Imataq yanapamäshun alli decidinapaq? Diosman markäkunqantsikmi (yärakunqantsikmi). Markäkunantsikmi pë yanapamënintsikta munanqanman y yachaq këta qomänantsikpaq kaqman. Jinamampis, Bibliaman y qomanqantsik consëjukunaman markäkunqantsikmi yanapamäshun (leyi Santiägu 1:5-8). Sitsun Jehoväwan amïgu kënintsikta sinchiyätsintsik y cada junaq Palabranta mas kuyantsik, noqantsikpaq ima mas alli kanqanta Jehovä musyanqanmanmi markäkushun. Tsëmi yanapamäshun imatapis manaraq decidirnin, Palabrampa yanapakïninta ashinapaq. Peru ¿imanötaq alli decidita yachakushwan? Y imatapis decidishqana karqa, ¿tsëta cambiëta mana puëdinqantsiktaku nishwan?

4. ¿Imatataq Adan decidinan karqan, y imamantaq chätsirqan?

⁴ Adanta Dios kamanqampita patsëmi, nunakunaqa precisaqkunata decidiyänan kashqa. Tantiyarinapaq, Adanqa warmin Ëvata o Diosta cäsukunampaq kaqtam decidinan karqan. Peru Adanqa warmin Ëvata cäsunqanrëkurmi, alläpa mana alliman charqan. Tsëmi Eden huertapita Jehovä qarqurirqan y tiempuwannam wanurqan. Adan mana allita decidinqanrëkurmi, noqantsikpis kanan witsan sufrikantsik.

5. ¿Imanirtaq decidita puëdinqantsikta utilizashwan?

⁵ Wakin nunakunaqa itsa pensayan, imatapis mana decidiyänan kaptinqa, kawakïninkuna mas fäcil kanampaq kaqta. ¿Tsënöku noqantsikpis pensantsik? Jehoväqa manam mäquinakunatanötsu kamamashqantsik. Porqui mäquinakunaqa manam pensëta ni decidita puëdiyantsu. Jehoväqa, imatapis alli decidinapaqmi Palabran Bibliata qomarquntsik. Jina decidita puëdinqantsikta utilizänatam Diosqa munan, y tsëqa juk jatun carguyoq kënömi. Juk pasakunqanwan tsëta rikärishun.

6, 7. (1) ¿Imatataq israelïtakunaqa decidiyänan karqan? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta). (2) ¿Imanirtaq allita decidiyänanqa fäciltsu karqan?

⁶ Israelïtakuna Dios Äninqan Patsachö këkarnam, Jehoväta o wakin dioskunata adorëta o mana adorëta decidiyänan karqan (leyi Josuë 24:15 *). Itsa tsëta decidiyänanqa mana precisaqnölla karqan. Peru rasumpëpaqa, imata decidiyanqanmi kawëman o wanïman chätsinman karqan. Juezkuna gobernayanqan witsanqa, israelïtakunaqa mana allita decidirninmi sïguiyarqan. Jehoväta jaqirirmi mana alli dioskunata adorar qallëkuyarqan (Juëces 2:3, 11-23). Jina profëta Elïas kawanqan witsampis, israelïtakunaqa Jehoväta o Baal jutiyoq mana alli diosta sirwitam decidiyänan karqan (1 Rëyes 18:21). Tsëta decidinanqa itsa fäcilnö karqan, porqui musyantsikmi Jehoväta sirwiqa imëpis allilla kanqanta. Juk yachaq nunaqa, manachi mana kawaq diostaqa sirwinmantsu karqan. Peru israelïtakunapaqqa, tsëta decidiqa manam fäciltsu karqan. Bibliachöqa nin “weqroq weqroq pureq cuenta ishkëta pensar” këkäyanqantam. Elïasqa yachaq karninmi, rasumpa kaq Dios Jehoväta adorayänampaq animarqan.

 ⁷ ¿Imanirtaq israelïtakunapaqqa alli decidiyänan fäciltsu karqan? Porqui Jehoväman manam markäkuyarqantsu y cäsukïta manam munayarqantsu. Y pëta reqiyänampaq ni alli consëjunkunapita yachakuyänampaq tiempunkunata manam rakiyarqantsu. Tsëta rurarninqa, alli deciditam yachakuyanman karqan (Salmus 25:12). Jina wakin nacionchö täraq nunakunanö pensarmi, alli kaqta decidiyarqantsu. Hasta tsë nunakuna pëkunapaq decidiyänantam jaqiyarqan. Tsërëkurmi israelïtakuna mana alli dioskunata adorar qallëkuyarqan. Peru tsë rurëkunaman mana chäyänampaqmi Jehoväqa unëpitana consejashqa karqan (Exodu 23:2).

8. ¿Imatataq yachatsimantsik israelïtakunata pasanqan?

⁸ Israelïtakunata pasanqanqa yachatsimantsik, imatapis alli decidinapaqqa Diospa Palabrampa consëjunkunata wananqantsiktam. Gälatas 6:5 textuchömi yarpätsimantsik, cada nuna imatapis decidinqampita Diosta cuentata qonampaq kaqta. Tsëmi kikintsik decidinapaq kaqtaqa, jukkuna noqantsikpaq decidiyänanta jaqishwantsu. Tsëpa rantinqa, Diospaq ima alli kanqantam yachakunantsik y tsënöllam ruranantsik.

9. ¿Imanirtaq mana alli kanman jukkuna noqantsikpaq decidiyänanta jaqiqa?

⁹ ¿Imanötaq noqantsikpaq jukkuna decidiyänanta jaqikashwan? Imatapis mana allita deciditsimänantsikta jaqirninmi (Proverbius 1:10, 15). Noqantsikpaq jukkuna decidiyänanta jaqiqa, mana allimanmi chätsimashwan. Bibliawan yachatsishqa concienciantsik pushamänatam jaqinantsik. Peru jukkuna noqantsikpaq imatapis decidiyänanta permitirqa, pëkuna pushamänatam jaqikäshun. Y tsëqa, mana allimanmi chätsimashwan.

10. ¿Imatataq Galacia markapita cristiänukunata apostol Pabluqa cläru willarqan?

¹⁰ Galacia markapita cristiänukunatam, apostol Pabluqa cläru willarqan pëkunapaq jukkuna decidiyänanta mana jaqiyänampaq (leyi Gälatas 4:17). Tsë congregacionchö wakin cristiänukunaqa, jukkunapaq deciditam munëkäyarqan. Kë nunakunaqa, kikinkunallapaq imëkata munaqmi kayarqan. Tsëmi, cristiänu mayinkuna apostolkuna niyanqanta rurayänampa rantin, pëkuna niyanqanta rurayänanta munayarqan. Orgullösu karmi, cristiänu mayinkuna kikinkuna imatapis decidiyänampaq derëchuyoq kayanqanta respetayarqantsu.

11. ¿Imanötaq wakinkunata yanapashwan imatapis decidiyänan kaptin?

¹¹ Apostol Pablu ruranqampitaqa, llapantsikmi yachakïta puëdintsik. Pëqa, imatapis decidiyänampaq cristiänu mayinkuna derëchuyoq kayanqantam respetarqan (leyi 2 Corintius 1:24). Kanan witsan congregacionchö anciänukunapis, cristiänu mayinkunata imatapis decidiyänampaq consejarninqa, apostol  Pablu ruranqannöllam rurayänan. Kuyakïwanmi Diospa Palabranchö consëjukunata rikätsiyan. Peru manam cristiänu mayinkunapaq imatapis decidiyantsu, porqui musyayanmi imatapis decidiyanqampitaqa allita o mana allita karpis kikinkuna pasayänampaq kaqta. ¿Imatataq tsëpita yachakuntsik? Bibliachö ninqanwan consejakïta puëdinqantsiktam. Tsënö kaptimpis, kikinkunam imatapis decidiyänanqa. Tsëta rurayanqanqa imëkachömi yanapanqa. Ama imëpis pensashuntsu, cristiänu mayintsikkunapaq imatapis decidinapaq derëchuyoq kanqantsikta.

12, 13. ¿Imanirtaq piñashqa o llakishqa këkanqantsik höra imatapis decidiqa mana alli kanman?

¹² Mëtsikaq nunakunam imatapis decidiyänan kaptinqa, shonqunkuna munanqannö rurayan (rikäri “Maslla entiendinapaq” neq recuadruta). Peru tsëta rurëqa, mana allimanmi chätsinman. Jutsasapa karnin shonquntsik munanqannö, piñashqa o llakishqa këkanqantsik höra imatapis mana decidinapaq kaqtam, Bibliachöqa nimantsik (Proverbius 28:26). ‘Imëkapitapis mas traicionëru, y imatapis raslla munaq’ kaptinmi, shonquntsikmanqa markäkunantsiktsu (Jeremïas 17:9). Shonqunkunaman markäkuyanqanrëkur atskaq nunakuna mana allichö ushayanqampaq willakïkunatam, Bibliachöqa tarintsik (1 Rëyes 11:9; Jeremïas 3:17; 13:10). Tsëqa, ¿imataq pasakunman imatapis decidinqantsik höra shonquntsik munanqannö rurashqaqa?

¹³ Shonquqa alläpam precisan, porqui Jehoväqa llapan shonquntsikwan kuyanapaq y kikintsikta kuyakunqantsiknölla wakinkunatapis kuyanapaqmi nimantsik (Mateu 22:37-39). Tsënö kaptimpis, alläpam cuidakunantsik. Porqui qepa kaq pärrafuchö  yachakunqantsiknöpis, pensënintsikta y rurënintsikta shonquntsik dominananta jaqiqa, mana allimanmi chäratsimashwan. Tantiyarinapaq, piñashqa o llakishqa këkanqantsik höraqa, itsa imatapis mana alli decidirishun (Proverbius 14:17; 29:22; Nümerus 32:6-12; Proverbius 24:10). Tsëmi ima precisaqtapis decidirninqa, imanö sientikunqantsik dominamänata ama jaqishuntsu. Tsëpa rantinqa, pensanqantsikchö Diospa leynin yanapamänata jaqishun (Romänus 7:25).

14. ¿Imanirtaq decidinqantsikta cambiëqa allilla kanqanta musyantsik?

¹⁴ Imatapis alli decidinantsikqa, alläpam precisan. Tsënö kaptimpis, munëninllachö mana tsarakoq nunaqa itsapis höraqa decidinqanman yapëraq yarpakachänan, tsënöpa decidinqanta cambianampaq o mana cambianampaq kaqta rikänampaq. Jonaspa tiempunchö Nïnivi markata Jehovä imanö tratanqanta rikärishun. Bibliam kënö nin: “Y rasumpa kaq Diosqa pëkuna rurayanqantam rikarqan, mana alli rurëninkunata jaqiriyanqanta; tsëmi rasumpa kaq Diosqa ushakätsinampaq kaqpita pësakurqan, y mananam ushakätsirqannatsu” (Jonas 3:10). Jehoväqa Nïnivi markapita nunakuna mana alli rurëninkunata jaqiriyanqanta rikarmi, pëkunata ushakätsinampaq decidinqanta cambiarirqan. Tsëta ruranqanwanmi, munëninllachö mana tsarakoq, humildi y ankupäkoq kanqanta rikätsikurqan. Atskaq nunakunaqa, piñashqa këkar o mana pensashpam imatapis ras decidiriyan, peru Jehoväqa manam tsënötsu ruran.

15. ¿Imanirtaq höraqa decidinqantsikta cambiarishwan?

¹⁵ Imatapis decidinqantsik alli o mana alli kanqanta musyanapaqqa, höraqa yapëraqmi pensanantsik. Itsapis tsëtaqa rurashun imapis cambiariptin. Höraqa Jehoväpis decidinqanta cambiarinqantam yarpänantsik (1 Rëyes 21:20, 21, 27-29; 2 Rëyes 20:1-5). Jina mana musyanqantsikta musyarirqa, noqantsikpis höraqa decidinqantsikta cambiarishwanmi. Rey David ruranqanman pensarishun. Pëqa, rasumpa kaqta musyarirmi rey Saulpa willkampaq decidinqanta cambiarirqan (2 Samuel 19:24-29).

16. (1) ¿Imataq yanapamäshun imatapis decidinantsik kaptinqa? (2) ¿Imanirtaq höraqa decidinqantsikman yapëraq yarpakachänantsik, y imata ruranapaqtaq listu këkänantsik?

¹⁶ Bibliachöqa, ima precisaq asuntutapis ras mana decidinapaqmi nimantsik (Proverbius 21:5). Tsëmi, alleq pensëkur imatapis decidinapaqqa tiempuntsikta rakinantsik (1 Tesalonicensis 5:21). Tantiyarinapaq, familiankunata dirigeqkunaqa imatapis manaraq decidirninmi, Bibliachö y publicacionkunachö yanapakïkunata ashiyänampaq tiempunkunata  rakiyänan. Jinamampis, familiankuna imata pensayanqantam wiyayänan. Abrahantapis warminta wiyanampaq Dios consejanqantam yarpänantsik (Genesis 21:9-12). Anciänukunapis estudiayänampaqmi tiemputa jorqayänan. Y yachakïkarnin juk mushoq yachatsikïta tarirqa y decidiyanqanta cambiayänan precisaptinqa, pëkunapaq wakinkuna mana allita parlayänanta mana mantsakushpam decidiyanqanta cambiayänan. Munëninkunallachö mana tsarakoq y humildi anciänukunaqa, pensayanqanta y decidiyanqanta cambiayänampaqmi listu këkäyänan. Jina llapantsikpis tsënölla ruranapaqmi listu këkänantsik, porqui congregacionchö yamë y juknölla kawakunapaqmi yanapakun (Hëchus 6:1-4).

17. ¿Imataq yanapamäshun imatapis alli decidinapaq?

¹⁷ Wakin decidinapaq asuntukunaqa, mas precisaqmi kayan. Tantiyarinapaq, casakunapaq y piwan casakunapaq kaqta decidinantsikqa alläpa precisaqmi. Jina llapan tiempuntsikwan Jehoväta sirwir imë qallanapaq kaqta decidinantsikpis alläpam precisan. Tsënö asuntukunata manaraq decidirninqa, alleqraqmi pensanantsik y Jehovätam mañakunantsik yanapamänapaq. Itsa tsëta ruranapaqqa tiemputaraq wanashun. Peru alli decidita munarqa, Jehovämanmi markäkunantsik, nimanqantsiktam wiyakunantsik y pushamänatam jaqinantsik (Proverbius 1:5). Palabran Bibliawanmi Jehoväqa mas alli kaq consëjukunata qomantsik. Tsëmi alläpa precisan, Bibliata estudianantsik y yanapamänapaq Jehoväta mañakunantsik. Pëqa, munëninmannö imatapis decidinqantsik alli yarqunampaqmi yanapamënintsikta puëdin. Tsëmi ima precisaq asuntutapis manaraq decidirnin, kënö tapukunantsik: “¿Jehoväta kuyanqätaku kë decidikanqä rikätsikunqa? ¿Kushishqa y yamë kawakunampaqku familiäta yanapanqa? Y ¿pacienciayoq y kuyakoq kanqätaku rikätsikunqa?”.

18. ¿Imanirtaq kikintsik imatapis decidinata Jehovä shuyaran?

¹⁸ Kuyanapaq o sirwinapaqpis Jehoväqa manam obligamantsiktsu. Tsëpa rantinqa, kikintsik imatapis akrakunapaqmi jaqimantsik. Pëqa, sirwinapaq o mana sirwinapaq decidinapaq derëchuntsiktam respetan (Josuë 24:15; Eclesiastes 5:4). Peru Palabran Biblia ninqannö ruranapaq decidinqantsikta cumplinatam Jehoväqa shuyaran. Pushamänantsikpaq kaqman markäkur, y yachatsimanqantsik musyatsikïninkunata cäsukurninqa, imatapis allim decidishun. Jinamampis, mana churapakaq y imëkachöpis cambiarëkaq mana kanqantsiktam rikätsikushun (Santiägu 1:5-8; 4:8).