Tïtuta yarpäyänampaq perqa niraq arcuta rurayanqampa ishkan lädunchömi, unë witsan pasakunqanta rikätsikuyänampaq labrarnin dibujayanqan këkan. Bibliapa willakïnin imanö cumplikanqantam tsë dibüjuqa rikätsikun, peru wallkaqllam tsëtaqa musyayan. Tïtuta yarpäyänampaq tsë arcuta rurayanqanmi rikätsikun Bibliapa willakïninqa chipyëpa cumplikanqanta.

Jesus shamushqanchöna 30 watachömi Britaniata, Galiata y Egiptu nacionkunata Röma dominëkarqan. Y dominanqan llapan markakunachöqa següru y alläpa allim kawakïkäyarqan. Peru Judëa provinciachö nunakunaqa kikinkunapa munëninkunata rurarninmi Römapa mandakoqninta alläpa piñatsiyarqan.

Römachö unë witsan pasakunqanta willakoq juk librum kënö nin: “Röma dominanqan markakunachöqa Judëa provinciachömi masqa gobernaqninkunata chikiyaq. Juk markapita nunakuna gobernayaptinmi judïukunaqa alläpa piñakuyarqan, porqui costumbrinkunatam respetayaqtsu. Y mana wiyakuyaptinmi Römapa mandakoqninqa judïukunata aguantarqannatsu”. Judïukunaqa Römapa mandädunchö këta mana munarmi, juk mandakoqninkuna yarqunanta y tsë nacionpita librananta shuyaräyarqan. Tsënöpa unë kawakuyanqanman kutiyänampaq. Peru 33 watachömi Jesucristuqa willakurqanna Jerusalen ushakänampaq kaqta.

Jesusmi kënö nirqan: “Chikiyäshoqnikikuna puntash shukshukunata jawir jiruroqnikipa cercuta rurayämunan junaqkunam chämunqa, y jirurüriyäshunkim y llapan lädïkikunapam cercuta sharkatsiyämunqa. Pëkunam patsaman jitariyäshunki, qamta y qamchö këkaq wamrëkikunata, y qamchö perqarëkaq rumikunataqa manam ni jukllëllatapis mana juchutsishqataqa jaqiriyanqatsu” (Lücas 19:43, 44).

Jesus tsënö ninqantaqa manam apostolninkuna alleqllaqa entiendiyarqantsu. Tsëpita ishkë junaq pasariptinmi Jerusalenchö templuta rikëkäyarqan y apostolninkunapita juk kaqmi kënö nirqan: “Maestru, ¡rikë!, ¡imanö shumaqmi kë rumikuna y entëru templu!”. Alläpa espantakurmi tsënö niyarqan, porqui tsë templupa perqanchö këkaq rumikunapa largunqa 11 metrum karqan, anchunnam 5 metru y altunnam 3 metrus. Tsënö kaptimpis Jesusqa kënömi nirqan: “Kanan höra rikëkäyanqëkikunapaqqa, chämunqam junaqkuna, y manam këchö perqarëkaq rumikunaqa ni jukllëllapis mana juchutsishqaqa quedanqatsu” (Marcus 13:1; Lücas 21:6).

Jina kënöpis nirqanmi: “Mëtsika tröpakuna Jerusalenta cercarnin jiruroq patsakärishqata rikarqa, musyayë ushakënin ichikllachöna kanampaq kaqta. Tsëqa, Judëa provinciachö këkaqkuna jirkakunaman escapar ëwakuyë, y Jerusalenchö këkaqkuna yarqur ëwakuyë, y estanciakunachö këkaqkuna ama tsëman yëkuyëtsu” (Lücas 21:20, 21). Jesus tsënö ninqanqa, ¿cumplikarqantsuraq?

33 watakunapam judïukunaqa Röma nacion gobernananta aguantayarqan. Peru 66 watachömi Judëachö autoridäyoq Gesiu Flöru nuna judïukunapa templunchö këkaq qellëta suwakurqan. Tsëmi judïukunaqa alläpa piñakurnin Röma nacionpa soldädunkunata  atacarnin qallëkuyarqan y manam Röma nacionpa mandädunchö këtaqa munayarqannatsu.

Tsëpita kima killakuna pasariptinmi, Cestiu Gäluwan 30.000 soldädunkuna Jerusalenta ushakätsiyänampaq ëwayarqan. Tsë markaman yëkurirmi, templupa waqta kaq perqankunata uchkuriyarqan, nïkurnam illaqpita ëwakuyarqan. Tsëmi mana cäsukoq judïukunaqa ganashqana kayanqanta pensarnin pëkunata qatipar ëwayarqan. Y tsëta rurayanqanyaqmi cristiänukunaqa Jesus ninqanta cäsukurnin Jordan mayupa wak tsimpanchö këkaq jirkakunaman qeshpir ëwakuyarqan (Mateu 24:15, 16).

Tsëpita juk wata pasariptinnam, Römapa mandakoqninqa Judëata ushakätsinampaq yapë alistakur qallëkurqan. Tsëmi soldädukunata diriginampaq Vespasiänuta y tsurin Tïtuta mandarqan. Peru 68 watachömi tsë nacionpa mandakoqnin Neronqa wanurirqan y Vespasiänum Römapa mandakoqnin tikrarirqan. Y tsurin Tïtunam Judëa markata ushakätsinampaq 60.000 soldädukunata dirigir qallëkurqan.

70 wata juniu killachömi, Tïtuqa soldädunkunata mandarqan Judëachö këkaq montikunata wallurir puntash qerukunata rurayänampaq y 7 kilömetru larguta Jerusalenpa jiruroqninman jawiyänampaq. Tsëpita kima killallatam Römapa soldädunkunaqa tsë markata kayëkuyarqan y templupa alläpa valoryoq cösasninkunatam apakuyarqan. Jesus ninqannöllam perqarëkaq rumikunataqa ni jukllëllatapis mana juchutsishqataqa jaqiyarqantsu (Lücas 19:43, 44). Jerusalenchö y amänun markakunachöqa 250.000 y 500.000 nunakunash wanuyänaq.

71 watam Tïtuqa Italia nacionman kutirqan y Römachöqa alläpa kushishqam chaskiyarqan. Llapankunam cällikunaman yarquyarqan ganayanqanta celebrayänampaq y tsënöqa manam imëpis celebrashqatsu kayarqan.

Römapa cällinkunachöqa mëtsika nunakunam alläpa espantakuyaq mëtsika tesörukunata rikarnin. Juk desfïlichömi rikäyaq, guërrachö ganayanqan ichishaq barcukunata, jatusaq carrëtatanö rurayanqanchömi rikäyaq imanö pelyayanqanta rikätsikoq actuacionkunata y Jerusalenchö templupita apayanqan alläpa väleq cösaskunata.

Y 79 watanam, Teytan Vespasiänu wanuriptin, jinantin Röma nacionchö Tïtu gobernar qallëkurqan, peru tsëpita ishkë watallatam wanurirqan. Y wawqin Domiciänum gobernar qallëkurqan y Tïtuta yarpäyänampaqmi perqa niraq jatun arcuta ruratsirqan.

Römata reqipakuyänampaq cada wata ëwaqkunaqa, Tïtuta yarpäyänampaq perqa niraq juk arcuta rurayanqanta rikarmi alläpa espantakuyan. Wakinqa niyan alläpa shumaq rurashqa kanqantam, wakinqa niyan unë Römapa puëdeq këninta rikätsikunqantam, y wakinnam niyan, Jerusalenta y templunta ushakätsiyanqanta rikätsikunqanta.

Peru Bibliapa yachatsikïninta reqeq nunapaqqa manam tsëllatatsu tsë jatun arcuqa rikätsikun. Sinöqa Bibliapa willakïninkunaqa chipyëpa cumplikanqanta, markäkïpaq kanqanta y Dios qellqatsinqantam rikätsikun (2 Pëdru 1:19-21).