1. ¿Imanötaq Diosta y gobiernukunata cäsukushwan?

BIBLIAQA yachatsikun nunakunapa gobiernunta cäsukunapaqmi. Jina yachatsikunmi Diosta imëpis cäsukunapaq (Hëchus 5:29; Tïtu 3:1). ¿Imatataq rurashwan ishkanta cäsukunapaq? Bibliachömi yanapamänapaq juk willakï kan. Jesusmi kënö nirqan. “Mandacoq cesarpa caqtaqa mandacoq cesarta qoycuyë; y Diospa caqtaqa Diosta qoycuyë” (Mateu 22:21) ^[1] (rikäri kë yachatsikïpa ushananchö këkaq willakïta). ¿Imanötaq ‘mandacoq cesarpa caqtaqa cesarta qoycushwan’? Tsëtaqa rurantsik gobiernukunapa leyninkunata cumplirnin, autoridäkunata respetarnin y impuestukunata pagarninmi (Romänus 13:7). Peru Diospa kaqta ruranantsikta autoridäkuna michämashqaqa, manam cäsunantsiktsu. Peru autoridäkunataqa respëtuwanmi imëpis tratanantsik.

2. ¿Imanötaq rikätsikuntsik polïticaman mana mëtikunqantsikta?

² ‘Diospa caqtaqa Diosta qontsic’, polïtica asuntukunaman mana mëtikurnin ni mëqan polïticaman mana qaqarninmi (Isaïas 2:4). ¿Imanötaq tsëta rikätsikuntsik?  Gobiernukunapa contran mana churakarninmi, porqui musyantsikmi kë gobiernukuna kayänampaq Dios permitinqanta. Jina nacionnintsik mas alli kanqanta rikätsikoq rurëkunamanqa manam mëtikuntsiktsu (Romänus 13:1, 2). Manam juk gobiernupa rantin juk gobiernu yëkunampaq yanapakuntsiktsu ni mëqampis gananampaq yanapantsiktsu. Jina manam mëqan candidätupaqpis votantsiktsu ni polïticaman mëtikuntsiktsu.

3. ¿Imanirtaq ni mëqan gobiernumampis qaqantsiktsu?

³ ¿Imanirtaq Diosnintsik munantsu pimampis qaqänantsikta? Këkunarëkurmi: 1) Porqui Jesus ruranqantam qatintsik. Pëmi kënö nirqan: “Noqaqa manam que patsa nunacunanotsu cä”. Tsëmi polïticaman mëtikurqantsu ni guërramampis ëwarqantsu (Juan 6:15; 17:16). 2) Diospa Gobiernunllatam yanapantsik. Mëqan gobiernullatapis yanaparninqa, ¿imanöraq nishwan Diospa Gobiernunlla problëmantsikkunata altsamunampaq kaqta? 3) Entëru Patsachö cristiänu mayintsikkunawanmi juknölla kantsik. Peru mana alli religionkunaqa polïticaman mëtikurninmi nunakunata rakir ushan (1 Pëdru 2:17).

4. (1) Ushakë chämunqanmannömi mas sasa kanqa pimampis mana qaqanqantsikqa, ¿imanirtaq tsënö nintsik? (2) ¿Imanirtaq kananllapitana alistakunantsik pimampis mana qaqänapaq?

⁴ Itsa täranqantsik markachöqa polïticata yanapanapaq obligamantsiktsu. Peru Satanaspa makinchö këkaq nunakunapa ushakënin chämunqanmannömi, mas sasa kanqa pimampis mana qaqëqa. 2 Timoteu 3:3, 4 textu ninqannöpis, kanan witsan nunakunaqa alläpa lïsu y perdonakïta mana yachaqmi kayan. Y cada junaqmi mas rakikashqa këkäyan. Jina mëqan nacionchöpis illaqpitam polïtica asuntukunaqa cambiarinman. Wakin nacionkunachöqa pasakushqanam y cristiänu mayintsikkunaqa sasa problëmakunapam pasayashqa. Tsëmi kananllapitana alistakunantsik, sasa tiempukunachöpis piman mana qaqänapaq. Alistakunapaq imata ruranapaq kaqta chuskullata rikärishun.

5. ¿Imanötaq Jehovä rikan gobiernukunata?

⁵ Juk formapaqa, Jehovä rikanqannö gobiernukunata rikarninmi, kananllapitana alistakïkantsik pimampis mana qaqänapaq. Jehoväqa manam munantsu gobiernukuna kananta, porqui nunakunata kamarninqa manam kikinkunapura gobernanakuyanampaqtsu kamarqan (Jeremïas 10:23). Jehoväpaqqa llapan nunakunapis juk kastallam kayan. Peru gobiernukunaqa nunakunatam rakin nacionninkuna mas alli kanqanta nirnin. Y wakin gobiernukunaqa allikunata rurëta procurarnimpis, manam llapan problëmantsikkunataqa altsëta puëdiyantsu. Jinamampis, gobiernukunaqa Diospa Gobiernuntam chikiyan. Peru ichikllachönam, Diospa Gobiernunqa  entëru Patsachö këkaq gobiernukunata ushakäratsinqa (leyi Salmu 2:2, 7-9 *).

6. ¿Imanötaq tratashwan autoridäkunata?

⁶ Diosqa gobiernukuna kananta permitin, porqui pëkunam markantsikchö imëkapis ordenädu kanampaq patsätsiyan. Y tsëmi yanapamantsik Diospa Gobiernumpita yachatsikunapaq (Romänus 13:3, 4). Jina yamë kawakïchö sirwinapaqmi, Jehoväqa gobiernukunapaq mañakunata nimantsik (1 Timoteu 2:1, 2). Pipis mana kaqpita problëmata ruramashqaqa, apostol Pablunömi autoridäkunapa yanapakïninta mañakïta puëdintsik (Hëchus 25:11). Gobiernukunata Satanas makinchö katsinqanta Biblia nirpis, manam nintsu juk gobiernuchö mandakoq nuna makinchö këkanqantaqa (Lücas 4:5, 6). Tsëmi nishwantsu juk gobiernuchö trabajaq nunata Satanas controlanqanta. Bibliaqa nimantsik mana allita autoridäkunapaq mana parlanapaq ni respëtunta mana faltanapaqmi (Tïtu 3:1, 2).

7. ¿Imatataq ni ichikllapis pensashwantsu?

⁷ Diosta cäsukïta munarmi, ni mëqan polïticaman mëtikuntsiktsu ni yanapantsiktsu. Itsa änikuyanqankuna imallachöpis yanapamashqaqa kë rurëqa fäciltsu kanman. Tantiyarinapaq, gobiernu alläpa sufritsiptin täranqantsik markachö nunakuna contran shärikurkuyanman. Itsa tsë gobiernuqa Jehoväpa testïgunkunatapis sufritsishqa. Tsëqa, ¿imataraq rurashwan? Manam gobiernupa contran churakaqkunawan juntakashwantsu. Peru mana juntakarnimpis, ¿pëkunawan acuerdutsuraq kashun y contran churakaqkuna ganayänantatsuraq shuyarashwan? (Efesius 2:2). Pimampis mana qaqëta munarninqa, ninqantsikwan y ruranqantsikwanmi cuidädu kanantsik. Jina manam pensashwantsu mëqan grüpupis mas alli kanqanta.

8. ¿Imanötaq ‘mäcoq mäcoqlla’ peru “manshulla” kanqantsik yanapamäshun pimampis mana qaqänapaq?

⁸ Ishkë formapaqa, ‘culebrano mäcoq, mäcoq car, peru palumanopis manshulla’ karmi, kananllapitana alistakïkantsik pimampis mana qaqänapaq (leyi Mateu 10:16, 17). ¿Imanötaq ‘mäcoq mäcoqlla’ kashwan? Tsëpaqqa shamoq tiempuchö ima problëmapapis pasarnin imata ruranapaq kaqmanmi pensanantsik. Y ‘mansullaqa’ këkäshun tsë problëmakunapa pasarnin mëqanmampis mana qaqarninmi. Rikärishun wakinllata y pimampis mana qaqänapaq ima yanapamänapaq kaqta.

9. ¿Imapitataq cuidakunantsik wakinkunawan parlarninqa?

⁹ Wakin nunakunawan parlarnin. Polïtica asuntupita nunakuna parlar qallëkuyaptinqa cuidädum kanantsik. Tantiyarinapaq, Diospa Gobiernumpita nunakunata parlapëkarninqa, manam nishwantsu mëqan polïticupa favornin o contran kanqantsikta. Y pipis “tal gobiernum problëmantsikkunata altsamunqa” nimashqaqa, Bibliachömi rikätsinantsik Diospa Gobiernunlla llapan problëmantsikta chipyëpa altsamunampaq kaqta. Y warmi manaraq yureq wamrata jitareqpaq o ollqupura o warmipura casakuyanqampaq parlapämashqaqa, tsëpaq Biblia imata  yachatsikunqanta y tsënölla noqantsikpis pensanqantsiktam ninantsik. Y mëqan leyta cambiayänampaq o jorqayänampaq nimashqaqa, tsëqa manam imata pensanqantsikta nishwantsu ni obligashwantsu pensëninta cambianampaq.

10. Noticiakunata rikarnin o leyirnin, ¿imanötaq rikätsikuntsik pimampis mana qaqanqantsikta?

¹⁰ Noticiakunata rikarnin o leyirnin. Höraqa wakin periödicukuna o noticiërukunaqa alläpam juk polïticuta yanapayan. Tsëqa mas pasakun periödicukunata, televisionta y radiukunata controlaq gobiernukunapa nacionninchömi. Juk periodista mëqan polïticupaqpis allita parlaptinqa, cuidakunantsikmi pënö pensar mana qallëkunapaq. Kënömi tapukunantsik: “¿Juk periodista polïtica asuntupaq parlanqanwan acuerdu karku wiyëta munä?”. Mëqanmampis mana qaqëta munarninqa, manam rikänantsiktsu ni leyinantsiktsu polïticukunata yanapaq noticiakunata. Tsëpa rantinqa procuranantsik ni mëqan polïticupaq biennin o contran parlaq noticiakunata rikëtam. Y noticiakunata rikarnin o leyirninqa imëpis yarpäshun Biblia yachatsikunqanta (2 Timoteu 1:13).

11. ¿Imanirtaq pimampis fäcil-lla qaqärishwan kapamanqantsikkunata precisaqpaq churarqa?

¹¹ Kapamanqantsikkuna noqantsikpaq alläpa precisaptin. Qellëta o kapamanqantsikkunata precisaqpaq churashqaqa mas fäcilmi kanqa pimampis qaqärinapaq. Rikärishun juk pasakunqanta. Maläui nacionchömi 1970 wata pasariptin, polïticaman mana qaqëta munayanqanrëkur atska Testïgukuna imëkankunata jaqiyänan karqan. Ruth jutiyoq panim willakurqan, wakinkunaqa kayäpunqankunata jaqita mana puëdiyanqanta. Tsëmi juk nacionpita qeshpir ëwaqkunapa campamentunchöna këkarpis, wakinkunaqa wayinkunata kutikuyänanrëkur polïticaman qaqar qallëkuyarqan. Peru mëtsikaqmi wallkalla qellëwan kawayänan o llapanta oqrayänan kaptimpis, pimampis mana qaqashpa alleq tsarakuyarqan (Hebrëus 10:34, NM).

12, 13. (1) ¿Imanötaq nunakunata Jehovä rikan? (2) ¿Imanötaq musyashwan nacionnintsikpita orgullösu tikrëkanqantsikta?

¹² Nacionnintsikpita o markantsikpita orgullösu karnin. Kanan witsanqa markankunapita, ima kasta kayanqampita y costumbrinkunapitam nunakunaqa alläpa orgullösu kayan. Peru Jehoväqa manam pensantsu juk nuna o juk grüpu nunakuna wakinkunapita mas alli kayanqanta. Pëpaqqa llapantsikpis igual-llam kantsik. Awmi, Diosqa kamamarquntsik tukïläyatam. Y tsënö kanqantsikpitam kushikuntsik. Jehoväqa manam munantsu alli costumbrintsikkunata jaqinata. Jina manam munantsu wakinkunapita mas alli kanqantsikta pensanata. (Romänus 10:12, NM).

¹³ Manam wakin markakunapita markantsik mas alli kanqantaqa imëpis pensashwantsu. Tsënö pensarqa, fäcil-llam mëqanmampis qaqärishwan. Tsëmi pasakurqan punta cristiänukunapa tiempunchö. Hebrëu cristiänukunam Griëgu viudakunata mana allipa tratayaq (Hëchus 6:1). ¿Imanötaq musyashwan orgullösu tikrëkanqantsikta? Musyanapaqqa kënömi tapukunantsik: “¿Imatataq rurä juk nacionpita wawqi imatapis imanö ruranäpaq nimaptin? ¿Kë nacionnïchömi mas alliqa rurayä nirku cäsütsu?”. Tsënö pensarqa, humildi kanapaq y wakinkuna noqantsikpita mas precisaq kayanqanta Biblia ninqanmanmi yarpänantsik (Filipensis 2:3).

14. (1) ¿Imanötaq Diosman mañakunqantsik yanapamashwan? (2) Bibliachö këkaq willakïwan, imanir mañakï alläpa yanapakunqanta willakaramï.

¹⁴ Kima formapaqa, Jehoväman confiakurninmi, kananllapitana alistakïkantsik pimampis mana qaqänapaq. Mañakïmi Jehoväman confiakunapaq yanapamäshun. Tantiyarinapaq, Diostam santu espïritunta mañakunantsik, pacienciayoq y alli tsarakïyoq kanapaq. Këkunam yanapamäshun, juk gobiernu mana allikunata ruraptin contran mana parlanapaq. Jina pimampis qaqëkanqantsikta cuentata qokunapaq y alli kaqta ruranapaq kallpata qomänapaqmi yachënintsik Diosta mañakunantsik (Santiägu 1:5). Itsa Jehovällapaq kanqantsikrëkur carcelman apamäshun o ima castïgutapis chaskishun. Tsë pasamashqaqa Jehovätam mañakunantsik mana mantsakushpa y cläru pimampis mana qaqanqantsikta entienditsikunapaq. Segürum kanantsik aguantanapaq Jehovä yanapamänapaq kaqta. Hëchus 4:27-31 (leyi) textuchömi rikëta puëdintsik mañakï alläpa yanapakunqanta.

15. ¿Imanötaq Biblia yanapamashwan pimampis mana qaqänapaq? (Rikäri “ Diospa palabranmi yanaparqan pimampis mana qaqayänampaq” neq recuadruta).

¹⁵ Jehoväqa palabran Bibliatam qomarquntsik kallpata qomänapaq. Y tsëchömi pimampis mana qaqänapaq yanapamënintsikta puëdeq textukuna kan. Tsëkunamanmi yarpachakunantsik y peqantsikllachö katsita procuranantsik, itsa imë karpis Bibliataqa katsishunnatsu. Jina Bibliaqa shamoq tiempupaq Dios änikunqankunaman markäkunapaqmi yanapamënintsikta puëdin. Kë änikïkunaman markäkïtam alläpa wanantsik, qatikachashqa kanqantsik witsan alleq tsarakunapaq (Romänus 8:25). Paraïsupaq parlaq textukunata akrashun, y tsëchö gustamanqantsikkunata rurëkanqantsikmanna pensëta procurashun.

16, 17. ¿Imatataq yachakuntsik Diosta mana jaqipa sirweqkuna pimampis mana qaqäyanqampita? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

¹⁶ Chusku formapaqa, Diosta mana jaqipa sirweqkuna rurayanqanman pensarmi, kananllapitana alistakïkantsik pimampis mana qaqänapaq. Bibliachöqa tarintsik mëtsikaq nunakuna mana mantsakoq kayanqantam, y allikunata akrayanqan pimampis mana qaqayänampaq yanapanqan willakïkunatam. Tantiyarinapaq, Sadrac, Mesac y Abednëgu jövinkunaqa mana adorëta munayarqantsu  Babiloniapa reynin ruratsinqan imäginta (leyi Daniel 3:16-18 *). Kanan witsampis, kë willakïqa mëtsikaq Testïgukunatam yanapashqa mana mantsakoq kayänampaq y nacionninkunapa bandërankunata mana adorayänampaq. Jesus ruranqanman pensarishun. Pëqa manam mëtikurqantsu polïticaman ni nunakunata rakikätseq rurëkunaman. Porqui musyarqanmi ruranqankunaqa discïpulunkunata yanapanampaq kaqta. Tsëmi kënö nirnin kallpata qorqan: “Que patsacho llapan mana allicunata benserqonam” (Juan 16:33).

¹⁷ Kanan witsampis mëtsikaq Testïgukunam ni mëqan gobiernukunaman qaqayashqatsu. Wakintaqa Jehovällata sirwiyanqanrëkurmi alläpa maqayashqa, carcelman llawiyashqa o hasta wanutsiyashqa. Tsëkunapa pasayanqanmi yanapamantsik mana mantsakoq kanapaq. Turquïa nacionpita juk wawqim kënö nirqan: “Franz Reiter jutiyoq jövintam wanutsiyarqan Hitlerpa gobiernumpa tröpankunachö yanapakïta mana munanqampita. Manaraq wanutsiyanqan paqas mamäninman cartakunqanchömi rikätsikurqan alläpa markäkïyoq kanqanta y Jehoväman alläpa confiakunqanta. Tsëmi imëllapis tsënö pruëbapa pasarninqa, kë wawqi ruranqanta qatita munä” ^[2] (rikäri kë yachatsikïpa ushananchö këkaq willakïta).

18, 19. (1) ¿Imanötaq cristiänu mayintsikkuna pimampis mana qaqänapaq yanapamashwan? (2) ¿Imata ruranëkipaqtaq listu këkan?

¹⁸ Pimampis mana qaqänapaqqa, cristiänu mayintsikkunam yanapamënintsikta puëdiyan. Sasa problëmakunapa pasëkarninqa anciänukunawan parlashun. Pëkunam Bibliawan shumaq consëjuta qomäshun. Jina wakin cristiänu mayintsikkunapis pasëkämanqantsikta musyarninqa kallpatam qomäshun. Itsa nirishwan noqantsikpaq mañakayämunampaq. Peru noqantsikpis cristiänu mayintsikkunata animarita y pëkunapaq mañakïta puëdintsikmi (Mateu 7:12). Jw.org nishqan päginachömi tarintsik carcelchö këkaq cristiänu mayintsikkunapa jutinkunata. Tsëtaqa tarintsik “Testigos de Jehová presos por sus creencias (por países)” nishqan yachatsikïchö PRENSA > ASUNTOS LEGALES nishqanchömi. Cristiänu mayintsikkunapa jutinkunata akrarir Jehoväman mañakushun valorta y alleq tsarakïta qoykunampaq (Efesius 6:18-20).

¹⁹ Ushakë junaq chämunqanmannö gobiernukunaqa itsa obligamäshun mëqanmampis qaqänapaq. Tsëmi alläpa precisan pimampis mana qaqänapaq kananllapitana alistakunantsik.