1, 2. (1) ¿Imanötaq Satanasqa nunakunata engañan? (2) ¿Imatataq kë yachatsikïchö yachakushun?

‘ULIKOQKUNAPA teytan’ Satanasqa, unëpitanam nunakunata engañashqa (Juan 8:44). Y ulikïninkunaqa kayan wanushqakunapaq mana alli yachatsikïninkuna y wanushqa këkarpis kawëkar sïguinqantsik ulikïmi. Tsëpitam wanushqakunapaq imëka costumbrikuna y creenciakuna yurishqa. Juk familiankuna o juk marka mayinkuna wanuptinmi, wakin wawqintsikkuna y panintsikkuna creiyanqankunata defendiyänampaq kallpachakuyan (Jüd. 3).

² Dios chikinqan costumbrikunachö participänapaq pipis nimashqaqa, ¿imataq yanapamäshun wanushqakunapaq Biblia yachatsikunqanta defendinapaq? (Efes. 6:11). Y cristiänu mayintsikkuna tsënö pruëbakunapa pasayaptinqa, ¿imanötaq yanapashwan? Imanö yanapanapaq Jehovä yachatsimanqantsiktam kë yachatsikïchö yachakushun. Peru puntataqa wanushqakunapaq Biblia ima ninqantam yachakushun.

3. ¿Satanas ulikunqanqa imamantaq nunakunata chätsishqa?

³ Diosqa manam munarqantsu nunakuna wanuyänanta, sinöqa para siempri kawayänantam. Tsëpaqqa Adanwan Ëvam Jehovä kënö ninqanta cäsukuyänan karqan: “Alli kaqta y mana alli kaqta rikätsikoq plantapa frütantaqa manam mikunëkitsu, porqui tsëta mikurqa, mikunqëki junaqmi wanunki” (Gen. 2:16, 17). Peru Satanasqa juk culebratam utilizarqan Ëvata engañanampaq. Kënömi nirqan: “Manam wanuyankitsu”. Peru Satanas tsënö ninqantam  Ëvaqa creirqan y Dios michanqan frütatam Adanwan ishkan mikuriyarqan (Gen. 3:4, 6). Tsënöpam wanïman y jutsa rurëman nunakunata chätsiyarqan (Rom. 5:12).

4, 5. ¿Imanötaq Satanasqa nunakunata engañarnin sïguin?

⁴ Adanwan Ëvaqa Dios ninqannömi tiempuwanqa wanuyarqan. Peru Satanasqa Ëvata engañanqannömi ulikurnin sïguikan. Y mas ulikïkunawanmi nunakunata engañar qallëkurqan. Jukqa wanushqa këkarnin kawëkar sïguinqantsik ulikïmi, juk parlakïchöqa almantsik o espïrituntsik kawar sïguinqan ulikïmi. Tsënö ulikïkunawanmi kanan witsanyaq mëtsikaq nunakunata engañarnin sïguin (1 Tim. 4:1).

⁵ ¿Imanirtaq nunakunaqa Satanas ulikunqanta creiyashqa? Pïnintsikpis wanuriptin alläpa llakikunqantsiktam Satanasqa musyan, y tsëtam provechashqa engañamänapaq. Mana wanushpa kawanapaqmi Diosqa kamamarquntsik, tsëmi wanïta munantsiktsu (Ecl. 3:11). Jina wanïqa chikimaqnintsikmi (1 Cor. 15:26).

6, 7. (1) Wanushqakunapaq Biblia imata yachatsikunqantataq, ¿Satanasqa pakëta puëdishqaku? Willakaramï. (2) Wanushqakunapaq Biblia yachatsikunqanta musyanqantsikqa, ¿imachötaq yanapamantsik?

⁶ Imëkata rurarnimpis Satanasqa manam puëdishqatsu wanïpaq Biblia imata yachatsikunqanta pakëta. Imëpitapis masmi kananqa mas nunakuna wanushqakunapaq Biblia imata yachatsikunqanta musyayan y yachatsikuyan (Ecl. 9:5, 10; Hëch. 24:15). Tsëta musyanqantsikmi mana alli costumbrikunapita libramantsik y wanushqakunata mana mantsanapaqmi yanapamantsik. Porqui musyantsikmi wanushqakunaqa imatapis mana sientiyanqanta, tsëmi imatapis ruramënintsikta puëdiyantsu ni manam pëkunapis sufrikäyantsu. Awmi, wanushqakunaqa chipyëpa punukashqanömi imatapis sientiyantsu (Juan 11:11-14). Jina manam mäkuyantsu tiempu pasanqantapis. Tsëmi atska watapa wanushqa këkarnimpis, kawariramurqa tiempupis mana pasashqa kanqantanö sientiyanqa.

⁷ Wanushqakunapaq Biblia yachatsikunqanqa cläru y fäcil entiendillapaqmi. Peru Satanas ulikunqanqa mana entiendipaqmi. Satanasqa manam nunakunallatatsu engañan, sinöqa Diosnintsiktam mana kaqpita tumpan. Y ulikunqan alläpa mana allikunaman chätsikushqa kanqanta mas entiendinapaqqa, puntataqa yachakushun tsë ulikïkuna Diosnintsikpa jutinta mana allichö quedatsishqa kanqanta. Jina noqantsikrëkur Jesus wanunqanman creita mana wananqantsikta y nunakunata mas sufrimientuman y llakikïman chätsishqa kanqantam yachakushun.

8. Jeremïas 19:5 textu ninqannö, ¿imanötaq Satanasqa Jehoväpa jutinta mana allichö quedatsin?

⁸ Wanushqakunapaq Satanas ulikunqanmi Jehoväpa jutinta mana allichö quedatsishqa. Por ejemplu wanushqakunata infiernuchö Dios sufritsinqantam nin. Y tsënö ulikurninqa Dios mana kuyakoq y Diablunö mana alli kanqantam rikätsikun (1 Juan 4:8). Tsënö ninqampitaqa, ¿imanötaq sientikuntsik? Y Jehoväqa, ¿imanöraq sientikun? Alläpachi llakikun, porqui pëqa alläpam chikin mana alli rurëkunata (leyi Jeremïas 19:5 *).

9. Juan 3:16 y 15:13 textu ninqampitam, ¿imanötaq Satanasqa noqantsikrëkur Jesus wanunqanta mana väleqtanö rikätsikun?

⁹ Wanushqakunapaq Satanas ulikunqanmi, noqantsikrëkur Jesus wanunqanman creita mana wananqantsikta rikätsikun (Mat. 20:28). Diablupa juk ulikïninqa mana wanoq almayoq kanqantsikmi. Diablu creitsikunqannö mana wanoq almantsik kapamashqaqa, mana wanushpachi llapan nunakuna kawakushwan. Y tsënö kaptinqa, manachi precisanmannatsu karqan mana wanushpa kawakïta chaskinapaq, noqantsikrëkur Jesus wanunan. Peru manam tsënötsu, porqui Jesus wanunqanqa nunakunata Jehovä alläpa kuyanqantam rikätsikun (leyi Juan 3:16; 15:13). ¿Imanöraq Jehoväwan Jesusqa sientikuyan noqantsikrëkur Jesus wanunqanta mana väleqtanö Satanas rikätsikuptin?

10. ¿Imanötaq Satanasqa nunakunata mas sufritsin?

¹⁰ Wanushqakunapaq Satanas ulikunqanmi, nunakunata mas sufrimientuman y llakikïman chätsishqa. Por ejemplu wamrakuna wanuriptinmi teytankunata niyan mas angelta wanar ciëluta Dios apakushqa kanqanta. Satanaspa kë ulikïninkunaqa nunakunata shoqanampa rantinmi mas sufritsin. Jinamampis iglesia catölica yachatsikunqanwan mana acuerdu kaqkunata mana ankupashpa sufritsir ninawan kayayänampaqmi, infiernupaq yachatsikïta utilizäyashqa. Y juk librum willakun, yachatsikuyanqanwan mana acuerdu këkaq nunakunata iglesia catölica alläpa feyupa sufritsir wanutsishqa kanqanta. Tsëtam Inquisición española nishpa reqiyan. Jinamampis pensayaq manaraq wanurnin arrepentikuyänampaq y tsënöpa infiernuchö manana sufriyänampaq kaqtam. Wakin markakunachö nunakunaqa wanushqa kastankunapaqmi mikïnin rurayan y tukïnöpa adorayan. Peru wanushqakunapaq Satanas ulikunqanqa manam nunakunata shoqantsu. Tsëpa rantinqa masmi llakitsin y mantsatsin.

11. ¿Imata ruranantsikpaqtaq familiantsikkuna y amïguntsikkuna obligamashwan?

¹¹ Familiantsikkuna o amïguntsikkuna wanushqakunapaq costumbrikunachö participänapaq obligamashqaqa, Jehoväta y Palabranta kuyanqantsikmi cäsukunapaq yanapamäshun. Itsa llakitsimënintsikta munarnin nimashwan wanushqa kastantsikkunata mana kuyanqantsikta ni respetanqantsikta. O itsa nimashwan culpantsikrëkur nunakunata mana allita ruranampaq kaqta. ¿Imanötaq wanushqakunapaq Biblia yachatsikunqanta defendishwan? Bibliapa consëjunkunata rikärishun.

12. ¿Ima creenciakuna y costumbrikunataq Biblia yachatsikunqampa contran kayan?

¹² Biblia mana yachatsikunqan creenciakunachö y costumbrikunachö ama participäshuntsu (2 Cor. 6:17). Juk nacionkunachömi creiyan pipis wanuriptinqa, mana alli tratashqa kaqkunapita vengakunampaq kë Patsachö alman o espïritun quedakunqanta. Jinamampis  juk libruchömi willakun wanushqapa almanqa, hasta entëru markachö nunakunata mana allita rurëta puëdinqanta. Africachö këkaq wakin nacionkunachöqa, wanushqapa wayinchöqa espëjukunatam tsapäyan y perqachö fötunkunatapis tikratsiyan. Porqui pensayan wanushqakunapa alman rikäkïta mana puëdiyanqantam. Peru Jehoväpa testïgunkunaqa, Satanas ulikur yuritsinqan lluta cuentukunata y costumbrikunataqa chipyëpam chikintsik (1 Cor. 10:21, 22).

13. Santiägu 1:5 textu ninqannö, juk costumbri o juk rurë alli kanqanta o mana alli kanqanta següru mana karninqa, ¿imatataq ruranantsik?

¹³ Juk costumbri o juk rurë alli kanqanta o mana alli kanqanta següru mana karninqa, Jehoväta mañakushun yachënintsik qomänantsikpaq (leyi Santiägu 1:5). Tsëpitaqa tsëpaq parlaq mas yachatsikïkunata publicacionnintsikkunachö ashishun. Y mas yanapakïta wanarqa, congregacionchö anciänukunata tapushun. Pëkunaqa manam imata ruranapaq kaqta nimäshuntsu, peru Bibliachö consëjukunata tarinapaqmi yanapamäshun. Tsënö rurarninqa, imatapis mas tantiyanapaq, y ‘alli kaqta y mana alli kaqtapis cuentata qokïta yachakunapaqmi’ yanapamäshun (Heb. 5:14).

14. ¿Imatataq ruranantsik wakinkunata mana ishkitsinapaq?

¹⁴ “Dios alabashqa kanampaq llapan imëkatapis rurayë. Cuidädu kayë [...], trompisatsikoq rumi mana tikrayänëkipaq” (1 Cor. 10:31, 32). Ima costumbrikunachö participänapaq o mana participänapaq kaqta manaraq decidirninmi, wakinkunapa concienciankunatam cuentachö katsinantsik, masqa cristiänu mayintsikkunapatam. Porqui manam munantsiktsu pitapis ishkitsita (Mar. 9:42). Jina manam munantsiktsu mana Testïgu kaqkunatapis ofendita. Kuyakoq kanqantsikmi yanapamäshun respëtuwan parlapänapaq, y tsëqa Jehovätam alaban. Jina pëkunawampis manam discutinantsiktsu y creiyanqankunapitapis manam burlakunantsiktsu. Yarpäshun, kuyakoq këqa imëkatam logran. Porqui creiyanqankunata respetashqa y shumaq parlapashqaqa, hasta chikimaqnintsikkunapis mas allipanam tratamäshun.

15, 16. (1) ¿Imanirtaq familiantsikkunata y vecïnuntsikkunata imata creinqantsikpita musyatsinantsik? Juk pasakunqanwan willakaramï. (2) Romänus 1:16 textuqa, ¿imatataq yachatsimantsik?

¹⁵ Jehoväpa testïgun kanqantsikta familiantsikkunata y vecïnuntsikkunata musyatsishun (Is. 43:10). Familiantsikpita pipis wanukïkuptinqa, familiantsikkuna y vecïnuntsikkuna  itsa alläpa piñakuyanman costumbrinkunachö manana participashqa. Peru puntallapitana imata creinqantsikta nishqaqa mas allim kanqan. Mozambïque nacionchö täraq wawqintsik Franciscum kënö willakun: “Warmï Carolïnawan Bibliapita yachakurirmi, familiäkunata niyarqä wanushqakunapaq costumbrikunachö manana participäyänäpaq kaqta. Peru Carolïnapa nanan wanukïkuptinmi creiyanqäkuna pruëbaman churakärirqan. Porqui täräyanqä sitiuchöqa wanushqakunata bañatsi costumbrim kan. Y tsë bañatsinyanqan yakuta jichayanqan sitiuchömi, familian kaqta kima paqaspa punutsiyan. ¿Imanir? Porqui pensayan tsënö rurayaptinraq wanushqapa alman tranquïlu quedakunampaq kaqta. Y Carolïnapa familianqa pëtam akrayarqan tsëchö pununampaq”.

¹⁶ ¿Imatataq Franciscuwan warminqa rurayarqan? Pëmi kënö nin: “Jehovätam kuyayä y pëllatam kushitsita munayä, tsëmi tsë costumbrichöqa manana participayarqänatsu. Peru Carolïnapa familiankunaqa alläpam piñakuyarqan. Y nanampa ayanta mana respetayanqätam niyämarqan, jina manana watukayämänampaq ni yanapayämänampaq kaqtapis niyämarqanmi. Noqakunaqa puntallapitanam willashqa kayarqä creenciäkunapita, tsëmi tsë asuntupita parlapäyarqänatsu porqui piñashqam këkäyarqan. Peru wakin familiäkunaqa defendiyämarqanmi y puntallapitana willakushqana kayanqätam niyarqan. Tiempuwanqa Carolïnapa familiankunaqa mananam piñashqanatsu këkäyarqan, tsëmi amishtayarqä. Y wakin familiäkunaqa publicacionkunata qoyänäpaqmi watukayämashqa”. Rikanqantsiknöpis creinqantsikkunata defenditaqa manam penqakunantsiktsu, porqui alleqmi musyantsik wanushqakunapaq Biblia imata yachatsikunqanta (leyi Romänus 1:16).

17. Juk wawqipa o panipa familian wanuriptinqa, ¿imatataq ruranantsik yanapanapaq?

¹⁷ Juk wawqintsikpa o panintsikpa familian wanukïkuptinqa, alleqmi kallpachakunantsik rasumpa amïgu kanapaq y llakikï tiempuchö yanapamänapaq (Prov. 17:17). Peru, ¿imataq yanapamäshun llakikï tiempuchö alli amïgu kanantsikpaq? Y masqa, ¿imanöraq yanapashwan cristiänu mayintsikkunata familiankuna costumbrikunachö participänampaq obligayaptin? Bibliapa ishkë consëjunkunata rikärishun.

18. (1) ¿Imanirtaq Jesusqa waqarirqan? (2) ¿Imatataq Jesuspita yachakuntsik?

 ¹⁸ “Waqaq kaqkunawan waqayë” (Rom. 12:15). Itsa höraqa puëdishuntsu alläpa llakishqa këkaqkunata imanö shoqëta. Peru yarpäshun pëkunawan waqanqantsikqa imatapis ninqantsikpitam mas shoqanqa. Por ejemplu Läzaru wanuriptinmi panin Marïa, Marta y wakin nunakuna alläpa waqayarqan. Läzaruta kawaritsinampaq kaqta musyëkarnimpis, Jesusqa pëkunawanmi waqarqan (Juan 11:17, 33-35). Jesus waqanqanqa rikätsikun Jehoväpis Läzaru wanunqampita alläpa llakikunqantam. Jinamampis Jesus waqanqanqa Läzarupa familianta alläpa kuyanqantam rikätsikun. Tsëqa alläpachi Marïatawan Martata shoqarqan. Tsënöllam cristiänu mayintsikta kuyashqaqa cuentatam qokuyanqa kuyanqantsikta y japallankunalla mana kayanqanta.

19. Eclesiastes 3:7 textu ninqanqa, ¿wakinkunata imanö shoqanapaqtaq yanapamantsik?

¹⁹ “Tiempuqa kanmi parlanapaq y upälla kanapaq” (Ecl. 3:7). Jina juknöpaqa juk wawqintsikta o panintsikta shoqëta puëdintsik, nimanqantsikkunata shumaq wiyarninmi. Imanö sientikuyanqampita parlakïta munayaptinqa, wiyashun y ama piñakushuntsu imatapis lluta parlayaptinqa (Job 6:2, 3). Porqui itsa mana Testïgu familiankuna costumbrinkunachö participäyänampaq obligayaptin alläpa yarpachakïyoq këkäyan. Tsëmi tsë cristiänu mayintsikwan juntu Jehoväman mañakushun, porqui Jehovämi kallpata y valorta qonqa (Sal. 65:2). Y puëdirninqa, Bibliata o publicacionkunachö animakoq experienciakunata pëwan leyishun.

20. ¿Imapitataq qateqnin kaq yachatsikïchö yachakushun?

²⁰ Wanushqakunapaq Biblia imata yachatsikunqanta y shamoq tiempuchö kawariyämunampaq kaqta musyarmi alläpa kushishqa sientikuntsik (Juan 5:28, 29). Tsëmi parlakïnintsikwan y rurënintsikwan wanushqakunapaq Biblia imata yachatsikunqanta defendishun. Qateqnin kaq yachatsikïchömi yachakushun, rasumpa kaqta nunakuna mana yachakuyänampaq Satanaswan demoniunkuna tukïwan engañayanqampita. Jina yachakushunmi tsë mana alli rurëkunata imanö evitanapaq kaqta.