GOBIERNUPAQ trabajaq juk guardiam kënö nimarqan: “Mana alli teytam kanki, wamrëkita y qeshyaq warmikitam jaqirqunki. ¿Pitaq pëkunata cuidanqa y manteninqa? Religionnikita jaqirir wayikita kutikï”. Peru kënömi contestarqä: “Manam noqaqa familiata jaqirqötsu. Qamkunam carcelamarnï pëkunapita rakiyämarqunki. ¿Ima mana allitataq rurarqö?”. Guardianam kënö nimarqan: “Testïgu kanqëkim mas peor kaq delïtutaqa”.

Këqa pasakurqan 1959 wata Rusia nacionpa Irkutsk nishqan markachö carcelarëkaptïmi. Warmï Marïawan noqaqa ‘alli kaqta rurayanqärëkur sufrirnimpis’ Jehoväta mana jaqiyänäpaqmi decidïdu kayarqä (1 Pëd. 3:13, 14). Y Jehoväqa bendiciyämashqam. Kananqa pasayämanqankunapita willariyashqëki.

Ucrania nacionpa Zolotniki nishqan markanchömi 1933 wata yurikurqä. Y 1937 watam, Francia nacionchö täraq tiyükuna watukayämarqan, pëkunaqa Jehoväpa testïgunmi kayarqan, y Gobierno nishqan y Liberación nishqan librukunatam qoyämarqan. Tsë librukunata leyirirmi papänïqa Diosman yapë creir qallëkurqan. Peru 1939 watam alläpa qeshyarirqan. Y manaraq wanukurmi mamänïta kënö nirqan: “Këqa rasumpa kaqmi, wamrakunata yachatsinki”.

1951 wata abril killam, Union Soviëticachö täraq Testïgukunata autoridäkuna Rusiachö Siberia nishqan sitiuman mälas mandar qallëkuyarqan. Mamänïta y takshallaraq wawqï Grigoryta y noqatapis Ucrania nacionpitam jorqayämarqan. Y 6.000 kilömetruta trenwan ëwarirmi, chäriyarqä Siberiachö këkaq Tulun nishqan markaman. Y mayor kaq wawqï Bogdantaqa, tsëpita ishkë semänatam chätsiyarqan Angarsk markachö këkaq carcelman. Pëtaqa 25 watapa sinchi trabäjukunata ruranampaqmi condenayarqan.

Mamänï, wawqï Grigory y noqaqa yachëllapam Diospita yachatsikuyarqä. Nunakunatam, “¿wäkata pillapis rantikuntsuraq?” nir tapuyaq kayä. Y rantikïta munaqta taririrqä, tsë animal imanö kanqampita parlapaqnöllam Diospita parlëman chäriyaq kayä. Tsëmi juk periödicuqa nirqan, Testïgukunaqa wäkapaq tapukoqnölla üshakunata ashikäyanqanta. Awmi, üshanö manshu nunakunatam mëtsikaqta tariyarqä, y pëkunata Bibliapita yachatsiqa alläpa shumaqmi karqan. Kananqa Tulun nishqan markachöqa juk congregacionmi kan y 100 publicadorpitapis masmi kayan.

Warmï Marïaqa, Ishkë Kaq Jatun Guërra witsanmi Ucraniachö Jehoväpita yachakurqan. 18 watayoq këkaptinmi gobiernupaq trabajaq juk guardia pëwan punukïta munarqan, peru Marïaqa manam munarqantsu. Juk kuti wayimpita yarqunqanyaqmi tsë guardiaqa cämanman yëkukïkunaq. Y taririrqa, Marïaqa ëqirmi escapakurqan. Tsë guardiaqa alläpam piñakurqan y Testïgu kanqampita carcelatsinampaqmi jurarqan. Y ninqannöllam 1952 watachö, chunka wata carcelaränampaq condenariyarqan. Jehovä chikinqan kaqta mana ruranqampita condenariyaptinqa, Jacobpa tsurin Josënömi sientikurqan (Gen. 39:12, 20). Peru cortipita carcelman apaqmi Marïata kënö nirqan: “Ama mantsakëtsu. Manam llapan carcelman ëwaqkunatsu penqakïchö ushayan”. Tsënö nirinqanmi alläpa yanaparqan.

Marïaqa 1952 watapita 1956 watayaqmi, Rusia nacionpa Gorki (kananqa Nizni Novgorod) nishqan markachö sinchi trabäjukunata rurar karqan. Alläpa alalëchöpis qerukunata mälas wallutsiyaptinmi qeshyapäkur qallëkurqan. Tsëmi 1956 wataqa carcelpita jorqarir mandayarqan Tulun markaman.

Juk wawqim willamarqan Tulun markaman juk pani chämunampaq kaqta, tsëmi paradëruman taripaqnin biciclëtäwan ëwarqä. Y Marïam kanaq. Reqinqäpita patsëmi pëqa gustamarqan. Shonqunta suwanä fäcil mana kashqa kaptimpis, 1957 watachömi casakuyarqä. Juk wata pasariptinqa Irina jutiyoq warmi wamräkunam yuririrqan. Alläpa kushishqam këkäyarqä, peru kushikïnïkunaqa rasllam ushakärirqan. Porqui 1959 watam, publicacionkunata impriminqärëkur autoridäkuna tsarirayämarqan. Juk wata y pullanmi carcelchö llawirarqä. Tsëmi alläpa mana yarpachakunäpaq Jehoväman mañakurnin y cantarnin alabaq kä. Jina nunakunata Diospita yachatsirnin librina këkanqätam pensaq kä.

Juk kuti carcelchö tapupäyämanqanchömi, juk guardiaqa kënö nir qayapëkamarqan: “Ichikllachönam llapan Testïgukunataqa imëka ukushtanö ushakäratsiyäshaq”. Noqaqa kënömi nirqä: “Jesusqa nirqan Diospa Gobiernumpita willakïqa entëru Patsachö willakushqa kanampaq kaqtam. Tsëtaqa manam pipis michëta puëdinqatsu”. Tsëpitanam qallananchö ninqänöpis tsë guardiaqa juknöpana Jehoväta jaqitsimëta tïrarqan. Y mana puëdirnam, qanchis watapa Saransk markachö sinchi trabäjukunata rurarnin kanäpaq condenayämarqan. Tsëman apëkäyämaptinmi, Olga jutiyoq wamrä yuririnqanta willarayämarqan. Familiäpita rakiyämashqa këkäyaptimpis, Jehoväpitaqa rakiyämëta mana puëdiyänampaq kaqta musyanqämi alläpa consolamarqan.

Marïaqa watachö juk kutim watukamaqnï shamoq. Peru alläpa karu kaptinmi, Saransk markamanqa cäsi juk semänataraq trenwan chämoq. Y cada shamurmi mushoq bötasnï apamoq y rurinmanmi Täpakoq revistata pakämoq. Juk kutichöqa ishkan wamräkunatam apamurqan, tsëtaqa manam qonqätsu. ¡Wamräkunata rikärirqa waqarirqämi!

Condenashqa kanqäpitaqa 1966 watam yarqurirqä. Y Yana Lamar nishqan lädunchö këkaq Armavir markamanmi familiäwan täraq ëwakuyarqä. Tsëchömi Yaroslav y Pavel jutiyoq ollqu wamräkuna yuriyarqan.

 Tsëchö ichik tiempulla këkäyaptïmi, gobiernupaq trabajaq guardiakunaqa publicacionkunata wayïkunachö ashir qallëkayämurqan. Wäkapa mikïninkuna churaranqankunachöpis ashiyaqmi. Juk kuti ashiyanqanchöqa achachaptinmi guardiakunaqa sudëpa sudar y röpankunapis polvullana këkäyarqan. Marïaqa musyarqanmi pëkunaqa mandayanqanllata rurëkäyanqanta, tsëmi llakiparnin yakunkuna upuyänampaq qararqan y limpiakuyänampaq y awikuyänampaqmi escobïllata, yakuta y toällata qorqan. Y supervisorninkuna chäramuptinqa guardiakunaqa willariyarqanmi alli tratayanqäta. Tsëpitanam supervisorqa shumaq despedikur ëwakurqan. Alläpam kushikuyarqä mana alli tratëkäyämaptimpis, Biblia ninqannö alli tratayanqäqa yanapakunqanta (Rom. 12:21).

Tsënö kaptimpis, Armavir markachöqa sïguiyarqämi yachatsikurnin. Jina Kurganinsk markachö wallkaqlla publicadorkunatapis yanapayarqämi. Kananqa Armavirchöqa joqta congregacionkuna y Kurganinskchönam chusku congregacionkuna kan. Tsëqa alläpam kushitsiman.

Kawënïkunachö pasakunqankunaqa, höraqa markäkïnïkunata cäsim ushakäratsirqan. Peru Jehovätam alläpa agradecikuyä poqu cristiänukunawan consejayämanqampita y shoqayämanqampita (Sal. 130:3). Jina gobiernupaq trabajaq guardiakuna congregacionman yëkayämushqa kayaptinmi Jehoväta sirwiqa fäciltsu karqan. Mana jaqipam yachatsikoq yarquyaq y Jehoväta kuyayanqantam niyaq. Wakinkunaqa hasta cargukunatam chaskiyarqan. Peru tiempuwanqa pikuna kayanqantam musyariyarqä.

1978 watam, Marïaqa 45 watayoq këkar yapë qeshyaq tikrarirqan. Peru shonquwan qeshyaptinmi, doctorkuna pensayarqan kawënin peligruchö kanqanta. Y abortananta munarmi imëkata niyarqan, peru Marïaqa manam munarqantsu. Peru wakin doctorkunaqa decidiyarqan, abortatsiyänanrëkur imëkanöpapis ampöllata churariyänampaqmi. Tsëmi Marïaqa hospitalpita escapar ëwakurqan.

Guardiakuna tsë markapita ëwakuyänäpaq niyämaptinmi, Estonia nacionchö këkaq Tallin markapa lädunman ëwakuyarqä. Manam doctorkuna niyanqannötsu pasakurqan. Porqui Marïaqa qeshpikurirqan juk sänu y fuerti llullutam y Vïtaly nishpam jutinta churayarqä.

Tsëpitaqa Estoniapita ëwakuyarqä Rusiapa Nezlobnaia nishqan markantam. Tsëchöqa yachëllapam yachatsikuyaq kayä, porqui tsë markakunamanqa më tsëpita qeshyëkaq nunakunam shayämoq jampikïta munar. Peru wakinkunaqa imëyaqpis kawakïpita musyëkarnam markankunata kutikuyaq.

Wamräkunatam yanapëta munayarqä Jehoväta kuyarnin sirwiyänampaq, tsëmi poqu cristiänukunata wayïkunaman invitayaq kayä. Wawqï Grigorypis seguïdum watukayämaq, pëqa 1970 watapita 1995 watayaqmi congregacionkunata watukar yanapakurqan. Pë wayïkunaman shamuptinqa llapäkunapis kushishqam sientikuyaq kayä, porqui pëqa kushishqa y yachanëpaqmi kaq. Watukayämaqkunawanqa Bibliapita yachatsikoq  pukllakunatam pukllayaq kayä. Tsëmi wamräkunata yanaparqan Bibliata mas kuyayänampaq.

1987 watam tsurï Yaroslavqa ëwakurqan Letonia nacionchö këkaq Riga markachö mas yachatsikunampaq. Peru tröpaman ëwëta mana munaptinmi juk wata pullan carcelariyarqan. Atska carcelkunachömi llawirarqan, peru carcelchö pasamanqankunata willanqämi tsarakunampaq yanaparqan. Tiempuwanqa precursornömi yanapakurqan. 1990 wataqa Pavel kaq tsurïnam 19 watayoqllaraq këkar, Japon nacionchö këkaq Sajalin islachö precursornö sirwita munarqan. Qallananchöqa manam munayarqätsu, porqui noqakunaqa 9.000 kilömetrupitapis mas karuchöraqmi täräyarqä y tsë islachöqa 20 publicadorllam kayarqan. Peru Pavel ëwakunantaqa jaqiyarqämi y allipaqmi karqan. Tsëchö nunakunaqa allim wiyakuyarqan, y wallka watakunallachömi puwaq congregacionkunana karqan. Pavelqa 1995 watayaqmi Sajalin islachö yanapakurqan. Tsë witsanqa menor kaq Vïtaly wamräkunallawannam täräyarqä. Pëtaqa wamra kanqampitam Bibliata leyiqa alläpa gustaq y 14 watayoq këkarmi precursornö sirwir qallarqan. Noqapis ishkë watapam precursornö yanapakurqä. Tsë tiempukunaqa alläpa shumaqmi karqan. Y 19 watayoq këkarnam, Vïtalyqa precursor especialnöna yanapakunampaq ëwakurqan.

1952 watachömi juk guardia Marïata kënö nirqan: “Testïgu këta jaqiri, sinöqa chunka watapam carcelaranki. Y carcelpita yarqunëkipaqqa chakwasna y japallëkillanam këkanki”. Peru manam tsënötsu kashqa. Marïawan noqaqa rikäyarqömi wamräkunapa, yachatsiyanqä cristiänukunapa y Jehovä Diosnintsikpa kuyakïninkunata. Jina tsurïkuna sirwikäyanqan sitiukunaman ëwëpis alläpa shumaqmi kashqa. Tsëchöqa rikäyarqö tsurïkuna Diospita yachatsiyanqan cristiänukuna alläpa agradecikuyanqantam.

1991 watam Rusiachö autoridäkunaqa patsakashqa religiontanöna Jehoväpa testïgunkunata reconociyämarqan. Tsëmi yanapakurqan Diospita mas yachatsikuyänäpaq. Congregacionchöqa hasta juk jatun cärrutam rantiyarqä semäna ushëkuna juk markakunaman yachatsikoq ëwayänäpaq.

Alläpam kushikü Yaroslavwan warmin Alyona y Pavelwan warmin Raya Betelchö yanapakuyanqanta. Jina Vïtalywan warmin Svetlanaqa, congregacionkunata watukakoqnömi sirwikäyan. Irinawan qowan Vladimirqa Alemaniachömi täräyan y kiman wamrankunam anciänu kayan. Olganam Estonia nacionchö täran, y imëpis qayamanmi. Warmï Marïaqa 2014 watachömi wanukurqan. Kawarimunan junaqtam alläpa munëkü. Kananqa Bielgorod nishqan markachömi tärä, y tsë congregacionchö cristiänukunaqa alläpam yanapayäman.

Llapan kawënïchömi yachakurqö Jehoväta sirwiqa fäcil mana kanqanta, peru yamë këta Jehovä qomanqantsikwanqa manam imapis igualantsu. Imëka pruëbakunata aguantayanqärëkurmi mana shuyaräyanqä bendicionkunata chaskiyarqö. 1991 watachö Union Soviëtica nishqan manaraq ushakaptinqa, 40.000 publicadorkunanöllam karqan. Kanan tsë markakunachöqa, 400.000 publicadorpitapis masmi kayä. Kananqa 83 watayoqnam kä y anciänunömi sirwirnin sïgui. Jehoväqa imëpis kallpatam qomashqa aguantanäpaq. Awmi, Jehoväqa alläpam bendicimashqa (Sal. 13:5, 6).