1. ¿Imanirtan babiloniukunaqa Danielta alli jövintanö rikäyarqan?

 DANIELTAQA jövinllaraq këkaptinmi, babiloniukuna markampita prësu apakuyarqan. Peru kuyëllapaq, sänu y reqishqa familiapita kaptinmi, babiloniukunaqa alli jövintanö rikar qallëkuyarqan (1 Sam. 16:7). Tsëmi decidiyarqan yachatsiyänampaq, tsënöpa Babiloniachö precisaq nuna kanampaq (Dan. 1:3, 4, 6).

2. Jehoväpaqqa, ¿imanö nunatan Daniel karqan? (Ezequiel 14:14).

² Jehoväqa Danielta kuyarqanmi, peru manam kuyanëllapaq o precisaq familiapita kaptinllatsu, sinöqa Pëta kuyanqampitam. Tsëmi Daniel 20 watayoqllaraq këkaptin, Jehoväqa unëpana sirwishqa Noënö y Jobnö llapan shonqunwan kuyanqanta nirqan (Gen. 5:32; 6:9, 10; Job 42:16, 17; leyi Ezequiel 14:14). Danielqa atska watakunapam kawarqan y Jehoväqa imëpis kuyarqanmi (Dan. 10:11, 19).

3. ¿Imatataq këchö yachakushun?

³ Këchöqa yachakushun, Daniel valienti kaptin y Diosnintsikta mana dejëpa sirwiptin Jehovä alläpa kuyanqantam. Puntataqa yachakurishun, Daniel pruëbakunapa pasarnin valienti kanqanta y Diosnintsikta mana dejanqantam. Tsëpitanam yachakushun, Diosnintsikta tsënö sirwinampaq Daniel ruranqan imanö yanapanqanta. Y usharinapaqnam Danielpita imata yachakunqantsikta rikärishun. Jövinkunapaq kë yachatsikuy qellqakämushqa kaptimpis, Danielpitaqa llapantsikmi yachakuyta puëdintsik.

4. ¿Ima pasakuptintan Danielqa valienti kanqanta rikätsikurqan?

⁴ Valienti nunakunaqa mantsapakurpis, alli kaqllatam imëpis rurayan. Danielqa valienti jövinmi karqan. Ishkë kutichömi  valienti kanqanta rikätsikurqan. Juk kutim Jerusalenta ushakätsiyanqampita ishkë watakunanö pasariptin, Babiloniapa gobernaqnin Nabucodonosorqa juk jatun monumentuta suëñurqan. Y ¿imatataq rurarqan tsë suëñunqanman yarpachakurnin? Babiloniachö yachaq nunakunata y Danieltam nirqan suëñunqanta y imapaq kanqanta willayänampaq. Peru mana willayaptinqa, llapantam wanutsinan karqan (Dan. 2:3-5). Danielqa jinan höram gobernantiman ëwarnin kënö nirqan: “Teytë, suëñunqëki imapaq kanqanta willanaqpaq ichik maslla shuyëkallämë” (Dan. 2:16). Tsënö ninampaqqa, Danielqa allipachi Jehoväman markäkurqan o yärakurqan y valientichi karqan. Bibliaqa manam willakuntsu tsënö suëñukunata Daniel puntata willakushqa kanqanta. Danielqa kiman amïgunkunawanmi, Sadracwan, Mesacwan y Abednëguwan parlarqan. b “Gobernanti suëñunqan imapaq kanqanta musyayänampaqmi Teyta Diosman mañakuyänampaq nirqan” (Dan. 2:18). Jehoväqa mañakuyanqanta contestarqanmi, tsëmi Danielqa suëñunqanta y imapaq kanqanta Nabucodonosorta willarqan. Tsënöpam, ¡Danielwan amïgunkunaqa salvakuyarqan!

5. ¿Imëtan Danielqa valienti kanqanta yapë rikätsikurqan?

⁵ Tsëpita tiempuwannam Danielqa yapë valienti kanqanta rikätsikurqan. Gobernanti Nabucodonosormi juk jatun montita o juk jatun qeru shëkaqta suëñurqan y alläpam yarpachakurqan. Tsëmi Danielqa valienti karnin, Nabucodonosorta willarqan tsë suëñunqan imapaq kanqanta, hasta löcu tikranampaq kaqta y juk tiempupa mana gobernanampaq kaqtam willarqan (Dan. 4:25). Capazchi Nabucodonosorqa Daniel contran churakëkanqanta pensar wanutsiyänampaq mandakunman karqan. Tsënö pensanan kaptimpis, Danielqa valienti karmi llapanta willarqan.

6. ¿Imaraq Danielta yanaparqan valienti kanampaq?

⁶ Jövinllaraq këkar teytankunapita yachakunqanchi Danieltaqa yanaparqan imëpis valienti kanampaq. Papäninwan mamäninqa israelïtakunata Jehovä mandanqanta y Leykunatam cäsukuyaq (Deut. 6:6-9). Danielqa manam chunka mandamientukunallatatsu musyaq, tsëpa rantinqa israelïtakuna imakunata mikuyänampaq o mana mikuyänampaq  Jehovä mandakunqantapis allim musyaq (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13). c Y musyarqanmi Diospa unë sirweqninkuna imakunapa pasayanqanta y mandakunqankunata mana cäsukurqa mana allichö ushayanqanta (Dan. 9:10, 11). Tsë llapanta musyarmi Danielqa cuentata qokurqan, Jehoväwan puëdeq angelninkuna yanapayänampaq listu këkäyanqanta (Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19).

7. ¿Ima mastan Danielta yanaparqan valienti kanampaq? (Rikäri dibüjuta).

⁷ Danielqa Diospa willakoqninkuna qellqayanqankunatam estudiaq. Tsë qellqaqqa jukqa karqan Jeremïasmi. Tsë qellqashqakunata estudiarmi cuentata qokurqan judïukuna Babiloniachö kayänan tiempuqa ushëkanqantana (Dan. 9:2). Tsë qellqayanqankuna cumplikaqta rikarqa, Jehoväman maschi confiakurqan. Jehoväman confiakoq nunaqa imëpis valientim (igualaratsi Romänus 8:31, 32, 37-39 textukunatawan). Danieltaqa mas yanaparqan Jehovä Diosnintsikman mañakunqanmi (Dan. 6:10). Pëqa jutsata ruranqanta y imanö sientikunqantam willaq, y yanapanampaqmi mañakoq (Dan. 9:4, 5, 19). Danielqa manam valienti këkarllanatsu yurirqan. Tsëpa rantinqa, Diospa Palabranta estudianqan, mañakunqan y Jehoväman confiakunqanmi yanaparqan valienti kanampaq.

8. ¿Imaraq yanapamäshun valienti kanapaq?

⁸ Manam teytantsikkuna valienti kayanqampitatsu ni valienti kanapaq nimanqantsikpitatsu valientiqa kashun. Tsëpa rantinqa, kikintsikmi valienti këtaqa yachakunantsik. Imanömi imatapis rurëta yachanapaqqa alliraq yachakunantsik, tsënömi noqantsikpis valienti kanapaqqa, valienti nunakuna rurayanqankunata ruranantsik. ¿Imatataq Danielpita yachakuntsik? Pënö valienti kanapaqqa Bibliatam alli estudianantsik, llapan shonquntsikwan Jehoväman mañakurmi amïgun tikranantsik y imëpis yanapamänapaq kaqmanmi confiakunantsik. Tsëkunata rurarqa, imëka mana allikunapa pasarpis valientim kashun.

9. ¿Imatataq lograntsik valienti kanqantsikpita?

⁹ Valienti kanqantsikqa alläpam yanapakun. Alemania nacionpita Ben d jutiyoq wawqi pasanqanta rikärishun. Escuëlanchöqa cäsi llapanmi evolucion niyanqanman creiyaq y imëkatapis Dios kamanqampaq Biblia willakunqampaqqa cuentulla kanqantam pensayaq. Juk kutim Benta niyarqan imëkatapis Dios kamanqanman imanir creinqanta escuëlanchö entienditsikunampaq y pëqa mana mantsapakuypam entienditsikurqan. Benmi kënö nin: “Profesornïqa shumaqmi wiyamarqan y entienditsikunäpaq alistanqä copiakunatapis llapan estudiaq mayïkunatam entregarqan”. Y estudiaq mayinkunapaqmi Ben kënö nin: “Atskaqmi wiyayämarqan y valienti kanqäpitam felicitäyämarqan”. Benta pasanqanwanmi musyantsik valienti nunakunataqa wakinkuna respetayanqanta y masllata musyëta munar Jehoväpita yachakuyta munayänampaq kaqta. Rikärinqantsiknömi valienti kanqantsikqa alläpa yanapakun.

10. Mana dejakoq nirqa, ¿imapaqtan parlëkan?

¹⁰ Bibliachöqa hebreu idiömachö “mana dejë” o “alläpa kuyë” nirqa, imëpis kuyakoq  këpaqmi parlëkan. Bibliachöqa tsë palabra yurin sirweqninkunata Diosnintsik kuyanqampaq o kikintsikpura kuyanakunqantsikpaq parlarmi (2 Samuel 9:6, 7). Jehoväqa mana dejëpa sirwinantsiktam shuyaran. Y mas tiempu mana dejëpa sirwirninqa, masmi kuyashun. Tsëmi Danielpis Diosnintsikta mas kuyarqan.

11. ¿Ima pruëbapatan Daniel 90 watapitapis masna këkar pasarqan? (Rikäri jana qaranchö këkaq dibüjuta).

¹¹ Danielqa imëka mana allikunapa pasëkarpis mana dejëpam Jehovä Diosnintsikta sirwirqan. Peru 90 watayoqpitapis mas këkarmi imëpis mana pasanqan pruëbapa pasarqan. Tsë witsampaqqa, medu y persa nunakunapa poderninchömi Babilonia karqan, y gobernantiqa Darïum karqan. Wakin precisaq nunakunaqa Danieltam chikiyaq y manam Jehovätapis respetayaqtsu. Tsëmi Danielta wanutsiyänampaq parlayarqan. Gobernanti Darïutam juk leyta firmatsiyarqan 30 junaqkunapa pï nunapis Diosman mana mañakunampaq. ¿Danielqa Diostatsuraq o gobernantitatsuraq cäsukunman karqan? Gobernantita cäsukuyta munarqa treinta junaqllapam Jehoväman mañakunantsu karqan. Peru Danielqa Jehoväta cäsukurmi Pëman mañakuyta dejarqantsu, tsëmi gobernantiqa leonkuna këkanqan jatun uchkuman jitarkuyänampaq mandakurqan. Peru Jehovämi mana dejëpa sirwinqampita salvarqan (Dan. 6:12-15, 20-22). ¿Imaraq yanapamäshun Danielnö Diosnintsikta mana dejëpa sirwinapaq?

12. ¿Imatan Danielta yanaparqan Jehoväta mana dejëpa sirwinampaq?

¹² Jehoväta mana dejëpa sirwinapaqqa, llapan shonquntsikwanmi kuyanantsik. Danielqa llapan shonqunwan Jehoväta kuyarmi sirwita dejarqantsu. Tsënö kuyanampaqqa, capazchi yanaparqan Jehovä imanö kanqanman alli pensanqan (Dan. 9:4). Tsënöllachi pensarqan pëpaq Jehovä imakunata rurashqa kanqanman y sirweqninkunata imanö yanapanqanman, y tsëkunapitachi agradecikoq (Dan. 2:20-23; 9:15, 16).

13. (1) ¿Ima pruëbakunapatan cristiänu jövinkuna pasayan? Willakaramuy. (Rikäri fötuta). (2) ¿Warmipura o ollqupura kakuyanqan asuntupaq tapuyäshuptiki ima ninkimanraq? (Rikäri jw.org päginachö “Alli kaqta rurarmi yamëna kawakuyanqa” neq videuta).

¹³ Kanan witsan Testïgu jövinkunapis, Danielnömi Diosta mana sirweq nunakunawan  juntu kayan. Tsë nunakunaqa capazchi Diosta sirwiyanqampita despreciayanman o hasta Diosta mana cäsukuyänampaq obliguëta munayanman. Tsëmi pasarqan Australia nacionpita Gabriel jutiyoq jövinta. Pëqa escuëlachö këkarmi juk pruëbapa pasarqan. Profesöranmi alumnukunata kënö nirqan: “¿Ima niyankimanraq juk amïguykikuna ‘ollqu mayïmi gustaman o warmi mayïmi gustaman’ niyäshuptiki? Tsënö niyäshunqëki alli kanqanta pensaq kaqkuna kë läduman churakäyë, peru mana alli kanqanta pensaq kaqkunaqa kë läduman churakäyë”. Gabrielmi kënö willakun: “Noqawan juk Testïgu jövinllam tsë ninqan lädunman churakäyarqätsu. Peru wakinkunaqa acuerdu karmi juknin läduman churakäriyarqan”. Y tsëpitaqa, ¿ima pruëbapataq pasarqan? Gabrielmi kënö nin: “Cläsi ushanan hörapaqqa pishirqanraqmi, y estudiaq mayïkuna y profesörapis imëkatam insultayämarqan y noqakunapitam burlakuyarqan. Tranquïlu këtam procurarqä y creinqäkunapitam shumaqlla entienditsita munarqä, peru manam ni mëqampis wiyayämarqantsu”. Peru ¿imanötan Gabrielqa sientikurqan? Kënömi nin: “Insultayämanqan mana gustamashqa kaptimpis, Jehoväta mana dejanqäpita y creinqäta defendinqäpitaqa kushishqam sientikü”.

14. ¿Imatataq rurashwan Jehoväta imëpis mana dejëpa sirwinapaq?

¹⁴ Llapan shonquntsikwan Jehovä Diosnintsikta kuyarninqa, Danielnömi mana dejëpa sirwita puëdishun. Tsënö kuyanapaqqa Diosnintsik imanö kanqanmanmi pensanantsik, y tsëpaqqa yanapamäshun llapan kamanqankunapita yachakunqantsikmi (Rom. 1:20). Jövin, ¿ima publicacionraq yanapashunkiman Jehoväta mas kuyanëkipaq y respetanëkipaq? Tsëpaqqa yanapashunki, “¿Kikinllaku rurakashqa?” neqchö këkaq videukunata rikanqëki y tsëchö yachatsikuykunata leyinqëkim. Tsënöllam leyita puëdinki: ¿Es la vida obra de un Creador? y El origen de la vida neq follëtukunatapis. Tsë publicacionkunata leyirirmi Dinamarcapita Esther jutiyoq pani kënö nirqan: “Tsë publicacionkunachö y tsë follëtuchö yachakunqäqa alläpa shumaqmi karqan. Manam creinantsikpaq nimantsiktsu, sinöqa kikintsik cuentata qokunapaqmi pruëbakunawan entienditsimantsik”. 9 kaq pärrafuchö parlanqantsik Ben jutiyoq jövinnam kënö nin: “Tsë follëtukunaqa Jehovä Diosman mas markäkunäpaqmi o yärakunäpaqmi yanapamashqa. Y vïdantsikta Dios kamanqantam entienditsimashqa”. Tsë publicacionkunata estudiarirqa, capazchi Apocalipsis 4:11 ninqanwan acuerdu këkanki. Kënömi nin: “Diosnïkuna Jehovä, qammi llapan imëkata kamarqunki [...]. Tsëmi qamlla derëchuyoq kanki punta puntaman churayäshunëkipaq, respetayäshunëkipaq y poderyoq kanëkipaq”. e

15. ¿Ima mastan yanapamäshun Jehoväta mas kuyanapaq?

¹⁵ Jehoväta mas kuyanapaqqa yanapamäshun Tsurin Jesuspita yachakunqantsikmi. Tsëtam rurarqan Alemania nacionpita Samïra jutiyoq pani. Pëmi kënö nin: “Jesuspita yachakurmi Jehovä imanö kanqantaqa mas musyarqä”. Samïraqa wamra karnin Jesusta amïguntanömi rikarqan, peru Jehovä kuyanqantaqa manam entiendita puëdeqtsu. Kënömi nin: “Wamrakunata Jesus kuyanqanqa alläpam gustamaq y amïgun këqa fäcil-llam kaq”. Samïrataqa Jesusta reqinqanmi yanaparqan Jehoväwan amïgu tikranampaq.  Samïram kënö nin: “Ichikllapa ichikllapam entiendirqä Jesusqa Teytannölla kanqanta. Y cuentatam qokurqä, nunakuna Pëta reqiyänanta munar kë Patsaman Tsurinta mandamushqa kanqanta” (Juan 14:9). Jövin, Jehoväta mas reqita munarqa, ¿imanirtan Jesuspita maslla yachakunkitsu? Tsëta rurarqa, masmi Jehoväta kuyanki y mana dejëpam sirwita puëdinki.

16. ¿Imanötan yanapamäshun Jehoväta mana dejëpa sirwinqantsik? (Salmus 18:25; Miquëas 6:8).

¹⁶ Amïgunkunata mana dejaq nunakunaqa, mas amïgum tikrayan y imëyaqpis amïgullam këkäyan (Rut 1:14-17). Tsënöllam mana dejëpa Jehoväta sirwirpis, pëwan alli amïgu kashun. Y mana dejëpa sirweqninkunata imëpis mana dejanampaq kaqta äninqanta musyarmi, shonquntsikchö kushishqa sientikushun (leyi Salmus 18:25; Miquëas 6:8). ¿Manaku mana kaqlla këkashqapis Llapanta Kamaq Poderösu Dios amïguntsik këta munanqanta musyarnin kushikuntsik? Jehoväpitaqa manam ni ima pruëba ni chikimaqnintsikkuna ni wanuypis rakimënintsikta puëdinqatsu (Dan. 12:13; Lüc. 20:37, 38; Rom. 8:38, 39). Tsëmi Danielnöpis Jehovä Diosnintsiktaqa mana dejëpa sirwinantsik.

17, 18. ¿Ima mastataq Danielpita yachakuyta puëdintsik?

¹⁷ Këchöqa yachakurquntsik, Daniel valienti kanqampita y Diosnintsikta mana dejëpa sirwinqampitam. Peru Danielpitaqa maskunatam yachakuyta puëdintsik. Këllaman pensarishun: Jehovämi Danielta yanaparqan suëñukunata y revelacionkunata rikänampaq, y tsë rikanqankuna imapaq kanqanta willakunampaq. Daniel willakunqankunaqa wakinqa cumplikashqanam, peru wakinqa manaran. Tsë willakunqankunawanmi musyantsik entëru Patsachö imakuna pasakunampaq kaqta.

¹⁸ Qateqninchömi ishkë masta yachakushun Daniel libru willakunqankunapita. Tsëta entiendinqantsikmi mayor kashqa o jövin kashqapis yanapamantsik, kanan witsan imatapis allita decidinapaq. Tsënöllam yanapamäshun, mas valienti kanapaq y Diosnintsikta mana dejëpa sirwinapaq. Tsënöpam shamoq tiempuchö mana allikunapa pasarpis alli firmi tsarakushun.