Leyeqkuna tapukuyanqan
Wamrayoq këta mana munar, ¿allitsuraq casädu cristiänukuna cuidakuyanman dispositivo intrauterino (DIU) nishqanwan?
DIU nishqanwan (T nir reqiyanqanwan) cuidakïta munarqa cada parëjam alleq musyanan imanö funcionanqanta y Bibliapa consëjukuna ima ninqanta. Tsëpitanam Dios imata pensanqanta cuentaman churëkur alleq decidiyänan.
Jehoväqa Adantawan Ëvatam mandarqan wamrankuna kanampaq y mirayänampaq. Y diluviu pasariptimpis tsënöllam Noëtawan familianta mandarqan (Gen. 1:28; 9:1). Peru Bibliaqa manam nintsu tsë mandakïta cristiänukuna cäsukuyänan precisanqantaqa. Tsëmi imanö cuidakuyänampaq kaqtaqa, cada parëja decidinan. ¿Imakunataraq cuentaman churayanman?
Bibliapa consëjunkunatam cuentachö katsiyänan. Bibliaqa yachatsikun kawëqa sagrädu kanqantam. Tsëmi cristiänukunaqa, wamrayoq këta mana pensashqa karpis formakëkaq llullutaqa abortëta munayantsu (Ex. 20:13; 21:22, 23; Sal. 139:16; Jer. 1:5). Peru tsëqa, ¿allitsuraq kanman DIU nishqanwan cuidakïqa?
Tsë asuntupaqqa 1979 wata 15 de septiembri La Atalaya revistam 31 y 32 kaq päginankunachö parlamurqan. Tsë witsanqa, DIU nishpa reqiyanqanqa plasticupita rurashqam karqan, y warmipa üterunmanmi churayaq qeshyaq mana tikranampaq. Tsë revistaqa nirqan DIU nishqan imanö funcionanqan alleqlla mana musyakanqantam. Mëtsika doctorkunam niyaq tsë aparätuqa ollqupa espermatozoidin warmipa övulunman chänanta mana permitinqanta.
Övuluwan espermatozoidi mana juntakäyaptinqa manam llullu formakëta puëdintsu.Tsënö kaptimpis pruëbakunata rurayanqanqa rikätsikurqan höraqa espermatozoidi övuluwan juntakärir trompas de Falopio nishqankunachö mëqanchö karpis winanqanta o üteruman pasarinqantam. Peru üteruman pasaptinqa, laqakänanta DIU nishqan mana permitinqanta, porqui tsëman laqakar-raqmi winëta puëdin. Laqakänanta mana permitiptinqa abortaq cuentachi kanman. Tsëmi tsë revistaqa nirqan, juk cristiänu tsëta utilicëta munarqa tsë revista ninqanman alleq pensëkur y kawëta respetanapaq Biblia mandakunqanman alleq pensëkur decidinampaq (Sal. 36:9).
Peru 1979 watachö ninqampitaqa mëtsika cambiukunam kashqa medicïna asuntukunachö.
Kananqa DIU nishqanqa ishkë cläsim kan. Juk kaqqa cobriyoqmi (tsëtam T de cobri nir reqiyan) y Estädus Unïduschöqa 1988 watapitam rantikur qallayarqan. Y juknin kaqnam hormönayoq, y 2001 watapitam rantikur qallayarqan. ¿Imanötaq funcionayan?
Cobriyoq kaq. Puntata ninqantsiknöpis këqa itsa övuluman mana chänampaq, üterupa pasëkaqta espermatozoidita wanuratsin, itsa cobripita karnin tsëtaqa ruran. * Jinamampis, üteruta alleqllaqa manana funcionatsinqantam niyan.
Hormönayoq kaq. Këqa atska cläsim kan, y hormönanqa cuidakuyänampaq pastïllachö kaq hormönakunanöllam. Këkunaqa unë kaqnölla funcionarpis ichik masmi yanapakun. Üteruchömi hormönata jitan, itsa tsëchi övulu yurinanta permitintsu. Y musyanqantsiknöpis, övulu mana kaptinqa warmiqa manam qeshyaq tikrëta puëdintsu. Jina niyanmi, DIU hormonal nishqanqa üteruta alleqllaqa manana funcionatsinqanta. * Jinamampis üterupa yëkunantam mas lautuyäratsin üteruman espermatozoidi mana yëkunampaq.
Rikärinqantsiknöpis, DIU nishqanqa ishkan cläsipis üterutaqa itsa alleqllaqa funcionatsintsu. Tsëmi, övuluwan espermatozoidi juntakärir üteruman yëkurninqa laqakëta puëdinnatsu. Tsënö kaptinqa, wamra formakar qallëkarmi ushakärinman. Tsënö kaptimpis, casual-lla tsënö pasakunqantam doctorkuna niyan, y hasta pastïllawan cuidakuyaptimpis höraqa tsënö pasakïta puëdinqantam niyan.
DIU nishqanqa cobriyoq kaq o hormönayoq kaqpis, warmipa övulunwan espermatozoidi juntakänanta chipyëpa mana permitinqantaqa manam pipis nïta puëdintsu. Tsënö kaptimpis tsëta utilizarnin warmikuna qeshyaq mana quedayänanqa cäsi següru kanqantam cientïficukuna rikätsikuyashqa.
DIU nishqanta casädukuna utilicëta pensëkarqä, tsëta alleq musyaq doctortam tapukuyänan täräyanqan markachö mëqan kaqkuna kanqanta, y warmipaq imachö alli o mana alli kanqanta. Manam permitiyänantsu pëkunapaq wakinkuna, ni doctorpis decidinanta (Rom. 14:12; Gäl. 6:4, 5). Tsëtaqa casädukunam kikinkuna decidiyänan, Jehoväta kushitsiyänampaq kaqman y alli sientikuyänampaq kaqman alleq pensëkurnin (igualaratsi 1 Timoteu 1:18, 19; 2 Timoteu 1:3 textukunawan).
^ par. 4 Inglatërrachö salud asuntuchö yanapakoq juk librum kënö nin: “Mas cobriyoq kaq DIU nishqanta utilizaqkunapitaqa, cada 100 warmikunapitam watachö cäsi jukllaqllanö qeshyaq tikran. Y mënus cobriyoq kaqqa mënusllam yanapakun”.
^ par. 5 Tsëmi warmikunapa reglankunachö alläpa yawar ëwaptin, casäda o mana casäda kayaptimpis hörataqa tsëta utilizäyänampaq doctorkuna recetayan.