Estädus Unïdus nacionchömi, Chicägu markapa amänunchö këkaq Illinois niyanqan takshalla markachö, 1927 wata yurikurqä. Papänïkunapaqa pitsqam wamrankuna kayarqä. Mayor kaqkunam kayarqan Jethawan Don, tsëpitanam noqa yurikurqä y qepämannam Karlwan Joy yurikuyarqan. Llapäkunapis Jehovätam sirwita munayaq kayä. Panï Jethaqa 1943 watachömi Galaad escuëlapa ishkë kaq cläsinman ëwarqan. Y wawqïkunata y juk kaq panïtaqa Brooklyn Nueva Yorchö këkaq Betelmanmi invitayarqan; Dontam 1944 watachö, Karltanam 1947 watachö y panï Joytanam 1951 watachö. Wawqïkuna y panïkuna Jehoväta shumaq sirwiyanqanmi yanapamarqan pëkunanölla noqapis ruranäpaq.

Papänïkunaqa Diostam kuyayaq y Bibliatam imëpis leyiyaq, tsëmi noqakunatapis yachatsiyämarqan Diosta kuyayänäpaq. Peru papänïqa Punta kaq Jatun Guërraman Euröpata ëwanqampitaqa mananam religionkunaman confiakoqnatsu. Mamänïqa guërrapita papänï kutimushqa kaptinmi kushishqa këkarqan, tsëmi kënö nirqan: “Karl, kananqa puntata ruranqantsiknö iglesiata ëwashun”. Y papänïnam kënö nirqan: “Ëwëtaqa ëwashun, peru noqaqa manam iglesiaman yëkushaqtsu”. Mamänï, “¿imanir?” niptinnam, kënö nirqan: “Tsë religionlla këkarmi, religionkunachö mandakoqkunaqa ishkan läduchöpis soldädukunata y armankunata bendiciyan guërrachö ganayänampaq. ¿Imanötan Diosqa wanutsinakoq ishkan grüpu soldädukunata yanapanman?”.

Juk kutim iglesiachö mamänï kanqanyaq ishkaq Testïgukuna wayïkunaman chäyämurqan. Y papänïtam niyarqan Luz niyanqan ishkë librukunata dejapuyänampaq y papänïtaqa gustarirqanmi, tsëmi librukunata quedatsikurqan. Y tsë librukunata mamänï rikëkurqa leyirmi qallëkurqan. Y juk dianam mamänïqa periödicuchö leyirirqan, Luz niyanqan ishkë librukunawan yachatsiyänampaq nunakunata invitëkäyanqanta, tsëmi mamänïqa ëwarqan. Y chäriptinnam juk mayorna warmi chaskirqan y mamänïqa librukunata rikäratsirmi kënö tapurqan: “¿Këchöku kë librukunawan yachatsikuyan?”. Tsë warminam, “awmi mamay, pasakallämuy” nirqan. Y qateqnin semänachönam mamänïqa llapan wamrankunata apayämarqan. Tsëpitaqa manam imëpis faltayarqänatsu.

Reunion höranam yachatsikamoq wawqi nimarqan Salmus 144:15 textuta leyinäpaq, tsë textuchöqa nin Jehoväta sirweqkunaqa kushishqa kayanqanta. ¡Tsë textuqa alläpam gustamarqan!  Tsënöllam gustamarqan 1 Timoteu 1:11 textuchö Jehoväpaq kushishqa Dios kanqanta ninqan, y Efesius 5:1 textuchö Diosnintsiknö kanantsikpaq nimanqantsikpis. Tsëkunaman alli pensarmi cuentata qokurirqä Diosnintsikpaq imata rurarpis kushishqa ruranäpaq y sirwinäpaq permitimanqampita agradecikunäpaq. Tsëmi Jehoväta sirwinqächö alläpa yanapamashqa.

Mas amänun kaq congregacionqa wayïkunapita 32 kilömetruschöran Chicägu markachö karqan. Karu kaptimpis reunionkunamanqa ëwayaqmi kayä y Bibliapitam maslla yachakuyarqä. Juk kutim panï Jetha reunionchö makinta pallarkuptin parlakunampaq niyarqan, y parlakuriptinnam kënö pensarqä: “Tsë respuestataqa noqapis musyarqämi, noqapis makïtachi pallarïman karqan”. Tsëpitaqa noqapis reunionkunachö parlakunäpaqmi alli preparakurqä. Y wawqïkunanö y panïkunanömi Jehoväpita masta yachakurqä y 1941 watam bautizakurqä.

Ohio niyanqanchö këkaq Cleveland marcachö 1942 wata rurakaq asamblëataqa manam qonqätsu. Tsë asamblëataqa Estädus Unïduschö 50 sitiukunamanmi telëfunupa pasatsiyarqan. Noqakunaqa asamblëa rurakanqan amänunchö patsätsiyanqan campamentuchömi cärrüwan sutana wayichö quedakuyarqä. Ishkë kaq Jatun Guërra kanqan tiempum karqan, y Testïgukunataqa masran chikiyämarqan. Tsëmi wawqikuna cärrunkunata cuadratsiyarqan campamentupita waqtaman aktsinampaq. Y cada cärrumanmi juk wawqita entëru paqas täpakunampaq churayarqan. Imatapis mäkurqa o wiyarqa tsë wawqikunaqa cärrukunatam waqatsiyaq y luznintam prendiyaq, tsëta wiyarnin campamentuchö këkaq wawqikuna jinan höra ëwayänampaq. Tsënö kanqanta rikarmi kënö pensarqä. “Jehoväpa sirweqninkunaqa imëkapaqpis listuchä këkäyan”. Y imapis mana pasakuptinmi tranquïlu punukurqä.

Watakuna pasariptinmi, tsë asamblëaman yarpar cuentata qokurirqä mamänï imapitapis mana mantsakushqa ni yarpachakushqa kanqanta. Pëqa llapan shonqunwanmi Jehoväman y dirigeqninkunaman confiakurqan, tsënö confiakunqantaqa manam imëpis qonqashaqtsu.

Tsë asamblëapaq ichik tiempu pishïkaptinmi mamänï precursöra regular këta qallarqan, tsëmi tsë asamblëachö llapan tiempunkunawan yanapakoqkunapaq yachatsikayämuptinqa atentu wiyakurqan. Y wayïkunata kutikuykäyaptïnam kënö niyämarqan: “Noqaqa precursöra sïguitam munä peru wayichömi imëkata rurapakunä, tsëkunata rurarqa manachi precursöra këta puëdishaqtsu”. Tsëpitanam tapuyämarqan wayichö rurëkunawan yanapëta puëdiyanqäta o mana puëdiyanqäta, y noqakunaqa yanapayänäpaqmi niyarqä. Tsënam mandayämarqan manaraq desayunar juk o ishkë cuartukunata limpiayänäpaq. Y escuëlaman ëwariyaptïnam wayi limpiu këkanqanta o mana limpiu këkanqanta rikapakurir yachatsikoq yarqureq. Imëkata rurar ocupädu karnimpis manam descuidayämarqantsu. Y escuëlapita mikoq kutiyaptïqa noqakunawan juntum imëpis këkaq.

Dieciseis watayoq këkarmi precursor këta qallarqä. Y papänïqa manaran Testïguraqtsu karqan, peru imanö këkanqäta musyëta munarmi  tapupämarqan. Tsëmi juk tardiqa willarqä yachatsikunäpaq alli kallpachakurpis, Bibliapita yachakuyta munaqkunata ni jukllëllatapis mana tarishqa kanqäta. Pëqa upällam quedakurqan, tsënam kënö tapurirqä: “Papä ¿qamqa munankimantsuraq Bibliapita yachatsinaqta?”. Y pëqa juk rätu pensarirmi kënö nimarqan: “‘Manam’ nïtaqa manam puëdïtsu, allichi kanman”. Tsëmi punta estudiantïqa papänï karqan, y tsëqa alläpa kushikuypaqmi karqan.

“La verdad os hará libres” neq libruwanmi yachakuyarqä. Peru tiempu pasanqanmannömi cuentata qokurirqä alli estudianti kanäpaq y alli yachatsikoq kanäpaq papänï yanapëkämanqanta. Juk paqasmi juk pärrafuta leyïta usharamur kënö nimarqan: “Tsënö kanqantaqa kë libruchömi nikan, peru qamqa, ¿imanötan següru këkanki kë libruchö ninqan rasumpa kanqanta?”. Manam imanö contestëta puëdirqätsu, tsëmi kënö nirqä: “Kanan höraqa manam tsëta musyätsu, peru yapë yachakunapaqqa respuestata ashiramushaqmi”. Y äninqätaqa cumplirqämi, tsë parlëkäyanqä asuntupaq parlaq textukunatam tarirqä. Tsë kutichö preparakunqämi yanapamarqan maslla estudiar sïguinäpaq y papänïta mas alli yachatsinäpaq. Tsëmi noqata y papänïtapis yanapayämarqan Diospita masllata yachakuyänäpaq. Papänïqa Biblia ninqantam cäsukurqan y 1952 watachömi bautizakurirqan.

Papänïkunapa wayimpitaqa 17 watayoq këkarmi ëwakurqä. Tsë watallachömi panï Jethatapis a misionëra kanampaq invitariyarqan y wawqï Dontanam Betelman invitariyarqan. Ishkampis yanapakuyanqanchö kushishqam kayarqan, tsëmi noqapis pëkunanö këta munarqä. Tsëmi Betelman ëwanäpaq y Galaad Escuëlapaqpis solicitudta mandarqä. Y Jehovä munaptinqa yanapakunäpaq kaqtam confiakurqä. Y 1946 watam Betelman invitayämarqan.

Betelchöqa 75 watapanam yanapakur këkä, y imëka trabäjuchö yanapakurmi imëkata yachakurqö. Yachakurqömi librukunata imprimita, contabilidad asuntuta, imatapis juk nacionkunaman mandëta o juk nacionkunapita rantita. Peru masqa valorä Betelchö cada qoya o cada wärë yachatsikayämunqanta y wakin yachatsikuykunatam.

Menor kaq wawqï Karlpitapis allipam yachakurqä, pëqa 1947 watachömi Betelman trabajaq chämurqan. Pëqa allim Bibliata estudiaq y allim yachatsikuyta yachaq. Juk kutim discursüta yanapamänampaq nirqä. Alläpa atska yachatsikuykunata ashishqa karmi imanö patsätsita puëdirqätsu. Tsëmi pëqa kënö tapumarqan: “Joel, ¿imapitataq yachatsikunki?”.  Tsëwanmi entiendirirqä imata nimëta munëkanqanta y discursupa tëmanta yanapaq yachatsikuykunallata shumaq patsätsinäpaq. Tsënö yanapamanqantaqa manam imëpis qonqätsu.

Betelchö kushishqa kanapaqqa, llapan puëdinqantsiknömi yachatsikoq yarqunantsik, tsënöpam nunakunata yanapëta puëdintsik. Nueva Yorkchö, Bronx markachö pasakunqanta willariyashqëki. Juk kutim juk wawqiwan yachatsikuykarnin, La Atalaya y ¡Despertad! revistakunata chaskikoq warmita visitaq ëwayarqä. Y chärirmi kënö niyarqä: “Kë paqasqa Bibliachö parlanqan alli noticiakunatam nunakunata yachëkätsiyä”. Tsënam pëqa, “Bibliapita yachatsiyämänëki kaptinqa pasakayämuy” niyämarqan. Y Diospa Gobiernumpaq y Shumaq Patsapaq willakoq textukunatam leyipäyarqä. Tsëta yachatsiyanqäqa gustanaqmi, tsëmi qateqnin semänapaqqa mas amïgunkunata invitamunaq. Y tiempuwanqa qowanwan o runanwan ishkanmi bautizakuyarqan.

Casakunäpaqmi decidirqä, peru 10 wata pasariptinran casakunäpaq kaq panita reqirqä. ¿Imatan yanapamarqan alli warmita tarinäpaq? Jehovätam mañakurqä y kënömi pensarqä: “Casakurirqa, ¿imanö kawakuytataq munä?”.

1953 wata Estadio de los Yankees niyanqanchö asamblëa ushariptinmi, Mary Aniol panita reqirqä. Pëqa panïwanmi compañëra kayänaq y Galaad Escuëlachöpis juntum kashqa kayänaq. Maryqa kushishqam willamaq Carïbichö misionëra kanqanta y nunakunata Bibliapita yachatsinqanta. Y mas reqinakurmi cuentata qokuriyarqä ishkäkunapis llapan tiempükunawan yanapakuyta munayanqäta. Reqinakuyanqämannömi maslla kuyanakuyarqä y 1955 watam casakuyarqä. Maryqa Jehoväpa bendicionninmi karqan y imëkatam pëpita yachakurqä. Pëqa mëchöpis kushishqam yanapakoq, trabajadöram kaq, wakinkunapaqmi yarpachakoq y Diospa kaqtam puntaman churaq (Mat. 6:33). Kima watapam congregacionkunata watukar yanapakuyarqä, y 1958 watachömi Betelchö trabajayänäpaq invitayämarqan.

Marypitaqa imëkatam yachakurqä. Casakuriyanqällachömi dicidiyarqä, 15 versïculukunatanö cada junaq Bibliata leyiyänäpaq. Juk ishkë versïculukunata leyirirmi tsë textu imanö yanapayämanqanta parlayaq kayä. Y Maryqa Galaad Escuëlachö yachakunqankunata y misionëra karnin yachakunqankunatam cuentamaq. Tsëmi yanapamarqan imatapis alli pensanäpaq, alli yachatsikoq kanäpaq y panikunata animëta yachanäpaq (Prov. 25:11).

Kuyashqa warmï Maryqa 2013 watam wanukurqan. ¡Alläpam shuyarëkä Shumaq Patsachö rikëta! Peru tsë tiempu chämunqanyaqqa masmi Jehoväpita yachakuyta y pëman confiakuyta munä (Prov. 3:5, 6). Shumaq Patsachö Jehoväpa sirweqninkuna imëkata rurayänampaq kaqman pensarqa alläpam kushikü. Tsë tiempuchöqa, Alli Yachatsimaqnintsik Jehoväqa, mana musyanqantsikkunatam imëkata yachatsimäshun y masmi amïgun këta puëdishun. Jehoväqa imëkatam yachatsimashqa y alläpa allim noqawan kashqa. Tsëkunapita agradecikuytaqa, ¡manam imëpis ushashaqtsu!