Precursor kanäpaq decidiriptïmi, mana shuyaranqä bendicionkunata chaskirqä (Efes. 3:20). ¿Imanötaq pasakurqan? Qallanampita willariyashqëki.

Ishkë kaq Jatun Guërra qallarinqan killakunachömi, Alemania nacionpa Berlin nishqan markanchö 1939 wata yurikurqä. Guërra ushanampaqna këkaptinmi, 1945 watachö, guërrapaq avionkunapita Berlin markaman bombakunata jitayarqan. Wakin bombakunaqa täräyanqä cällikunamanmi shikwayämurqan, peru bombakunapita tsapäkoq sitiumanmi noqawan familiäqa escapakuyarqä. Y mas següru kayänäpaqmi mamänï yurikunqan Erfurt nishqan markaman ëwakuyarqä.

Mamänïqa Diospita rasumpa kaq yachatsikïtam imëpis ashirqan. Tsëmi yachaq nunakuna escribiyanqan librukunata leyirqan y mëtsika religionkunaman ëwarqan, peru rasumpa kaq yachatsikïta manam tareqtsu. 1948 wata witsanmi Jehoväpa testïgunkunapita ishkaq warmikuna wayïman chärayämurqan. Mamänïqa wayïkunaman pasaratsirmi imëkata tapuparqan. Y rätunllatanam, “Diospita rasumpa kaq yachatsikïtam tarirqö” niyämarqan. Tsëpita ichik tiempullatam mamänï, panï y noqa reunionkunaman ëwar qallëkuyarqä.

1950 watachönam, Berlin markata kutikuyarqä, y tsëchönam Berlin-Kreuzberg nishqan congregacionman ëwar qallëkuyarqä. Y tsë markapa juk sitiunman täraq ëwakurninnam, Berlin-Tempelhof nishqan congregacionman ëwar qallëkuyarqä. Tsëpita tiempuwanqa mamänïqa bautizakurirqanmi, peru noqaqa manaran següruraqtsu karqä. ¿Imanir?

Mantsallïshu karmi Jehoväpa kaqchö masta rurëta puëdirqätsu. Yachatsikoq yarqurnimpis, ishkë watapam piwampis parlëta puëdirqätsu. Peru valienti kayanqanta y mana jaqipa Jehoväta sirwiyanqanta rikätsikushqa cristiänukunawan mas tiemputa pasarmi, cambiar qallëkurqä. Tsë wawqikunapita y panikunapita wakinqa, näzikuna nir reqiyanqan polïticapa alläpa sufritsikuyanqan carcelkunachö o Alemania oriental nishqanchö këkaq carcelkunachömi llawiräyarqan. Wakinnam libri këninkunata peligruman churarnin Alemania orientalman publicacionkunata pakallapa apayarqan. Tsëmi,  Jehovärëkur y cristiänu mayinkunarëkur libri këninkunata y kawëninkunata peligruman churashqa kayanqanta musyarir, noqapis mantsallïshu kënïta jaqinäpaq churapakarqä.

1955 watachömi Diospita yachatsikuyänampaq campäñachö yanapakurqä, tsëmi yanapamarqan alläpa mantsallïshu mana kanäpaq. Informador * nishqan höjachö juk yarqamoq cartachömi, wawqi Nathan Knorr nirqan, mana imëpis rurakanqannö Diospa markan juk jatun campäñata patsätsishqa kanqanta. Jina nirqanmi, llapan publicadorkuna yanapakuyaptïqa, tsë killachö Diospita yachatsikurnin alläpa kushishqa kayänäpaq kaqta. Y tsënömi karqan. Tsëpita ichik tiempullatanam Jehovällatana sirwinäpaq decidirirqä, y 1956 watachömi teytäwan y panïwan juntu bautizakuriyarqä.

Atska watapam musyarqä precursor këqa imapitapis mas alli kanqanta. Tsënö karpis, manam precursor kanäpaqqa decidirqätsu. Puntataqa jatun negocianti kanäpaqmi Berlin markachö estudianäpaq decidirirqä. Tsëpitaqa negociu asuntuchö mas yachaq kanäpaqmi juk tiempupa trabajëta pensarqä. Tsëmi 1961 watachö, Hamburgu markachö trabajanäpaq änikurirqä. Tsë markamanqa më tsë nacionpitam barcukuna chäyan. Trabäjüchö ocupädu kakurninmi, precursor këtaqa decideqtsu kä.

Diospa kaqta puntaman churanäpaq wawqi panikuna yanapayämänampaq permitinqampitam, Jehoväta alläpa agradecikü. Jina atska amïgükunapis precursormi kayaq y pëkunapis alläpam yanapayämarqan. Jinamampis, alläpa sufritsikuyanqan carcelchö kashqa Erich Mundt wawqintsikmi, Jehoväman confiakunäpaq nimarqan. Jina nimarqanmi, tsë carcelchö llapan shonqunkunawan Jehoväman confiakoqkuna alleq tsarakushqa kayanqanta y tsëpitaqa congregacionchö juk columna cuentaman tikrashqa kayanqanta. Peru kikinkunallaman confiakoqkunaqa, tiempuwanqa Jehoväta jaqishqa kayanqantam nimarqan.

Jina wawqi Martin Poetzingermi kënö animakoq: “Mas väleq kapamanqantsikqa valienti kënintsikmi”. Pëqa, tiempuwanqa Jehoväpa testïgunkunata pushaqkunachömi karqan. Tsënö ninqanmi yanapamarqan trabäjüta dejarinäpaq y 1973 wata juniu killachömi precursor këta qallarirqä. Tsëta decidinqäqa imapitapis mas allim kashqa. Y trabäjuta ashinäpaq pensëkaptïmi, ishkë killa pasarinqanllachö precursor especial kanäpaq invitarayämarqan. Y tsëpita juk ishkë watakuna pasariptinnam, Galaad Escuëlapa 44 kaq cläsinman ëwanäpaq invitayämarqan. Jehoväqa mana shuyaranqänömi tsëwan bendicimarqan.

Galaad Escuëlachöqa Nathan Knorr y Lyman Swingle wawqikunapitam juk precisaqta yachakurqä. Diospita yachatsikoq mëtapis mandayämaptinqa, tsëman chärirlla kutikamïta mana pensayänäpaqmi niyämarqan. Jina problëmakuna kaptimpis tsarakur sïguiyänäpaqmi niyämarqan. Kënömi wawqi Knorrqa niyämarqan: “¿Imataraq masqa rikäyanki, marka rakcha (qanra) kanqanta, chuspikuna kanqanta y waktsa kayanqantatsuraq? ¿O shumaq montikuna, wëtakuna y nunakuna kushishqa kayanqantatsuraq? Imapitapis masqa nunakunatam kuyayänëki”. Juk kutim wawqi Swingle mëta ëwayänäpaq kaqta willakïkar, wakinkunata mandayanqan sitiukunachö imanir mana yachakäyanqampita willëkäyämarnïmi, alläpa llakikur waqanärirqan, tsëmi parlëtapis puëdirqannatsu. Tsëta rikanqämi shonqüyaq chärirqan. Tsëpitam churapakarqä Jesusta ni ciëlupaq akrashqa wawqinkunata mana imëpis llakitsinäpaq (Mat. 25:40).

Mëta ëwayänäpaq kaqta nirayämaptinmi, Betelpita kimaq wawqikuna wakinnïkunata tapuyämarqan mëta ëwayänäpaq kaqta. Llapankunam ëwayänampaq kaqpitaqa allikunata parlakuyarqan. Y Republica del Congo nishqanman noqa ëwanäpaq kaqta niriptïnam, llapankuna upällariyarqan. Kënöllam nirayämarqan: “Äyä, Congo naciontachi ëwanki. Tsëqa Jehovä Diosnintsik cuidëkushï”. Tsë witsankunaqa, tsë nacionchö guërrapaq y nunakuna pelyarnin wanutsinakuyanqampaqmi mëtsika noticiakuna kaq. Tsënö karpis, Galaad Escuëlachö yachakunqäkunatam yarpararqä. Y 1967 wata septiembri killachö tsë escuëlata usharirllam, Heinrich Dehnbostel y Claude Lindsay yanaqïkunawan Congo nacionpa Kinsäsa markanman ëwakuyarqä.

Kinsäsaman chärirqa, frances idiömatam kima killapa yachakuyarqä. Tsëpitanam tsë nacionpa sur kaq lädunman hasta Lubumbäshi nishqan markayaq, avionwan ëwayarqä (puntataqa Elisabethville nirmi reqiyaq), tsëqa Zambia nacionpa amänunchönam këkan. Tsë markachö këkaq misionërukunapaq wayichömi tärar qallëkuyarqä.

Lubumbäshi markachöqa mëtsika sitiukunachömi Diospita yachatsikuyashqaraqtsu kayarqan, tsëmi tsë nunakunata Diospita parlapëtaqa alläpa munayaq kayä. Y ichik tiempullachömi, mëtsikaqta Bibliapita yachatsir qallëkuyarqä. Jina gobiernupaq trabajaq nunakunata y policïakunatapis Diospitam parlapäyarqä. Y pëkunapita mëtsikaqmi Diospa palabranta y yachatsikuyanqätapis respetayaq. Cäsi llapan nunakuna suajïli idiömata parlayaptinmi, yanaqï Claude Lindsay y noqaqa tsë idiömatapis yachakuyarqä. Tsëpita ichik tiempullatanam suajïli idiömata parlaq congregacionman mandarayämarqan.

Diospita yachatsikuyanqächöqa alläpa shumaqkunapam pasayarqä, peru mana allikunatapis pasayarqämi. Mëtsika kutim machashqa këkaq soldädukuna o alläpa lïsu policïakuna, mana kaqpita tumpayämarqan y tsëtam aguantayarqä. Misionërukunapaq wayichö juk kuti reunionta rurëkäyaptïmi, armankunawan juk grüpu policïakuna yëkarayämurqan y comisarïamanmi apakayämarqan. Tsëchömi las diez de la nöchiyaq patsachö tärätsiyämarqan y tsëpitanam ëwakuyänäpaq jaqirayämarqan.

1969 watachönam, congregacionkunata watukanapaq nirayämarqan. Tsë witsankuna wakin congregacionkunaman chänäpaqqa, oqsha rurimpa y leqitallana karu nänikunapam ëwaq kä. Juk takshalla  quedakunqä markachömi, cämä jawanchö juk wallpa chipsankunawan punuyaq. Manam imëpis qonqashaqtsu patsa waränampaqna këkaptin wallpa alläpa toreqyanqantaqa. Jina yarpämi paqaskunapa wawqikunawan y panikunawan ninachö qoñükur Bibliapita parlakur täkuyanqäta.

Peru mas difïcilqa karqan Kitawäla * nishqan partïduman qaqaqkunawan parlëmi. Pëkunapita wakinkunaqa, bautizakuyarqanmi y hasta anciänu këmanmi chäyarqan. Tsë nunakunaqa congregacionchö imëka ‘pakaraq qaqakunanömi’ kayarqan, peru rasumpa cristiänukunataqa manam engañëta puëdiyarqantsu (Jüd. 12). Tiempuwanqa, tsë cristiänu tukoqkunatam Jehoväqa congregacionkunapita jorqarirqan. Tsëpita patsëmi congregacionkunachöqa mas mirar qallëkuyarqan.

1971 watachönam, Kinsäsa sucursalman mandayämarqan. Tsëchöqa cartakunata chaskir, publicacionkunata mañakuyanqanta atiendir y Diospita Yachatsikïta Rikaqkunata yanaparmi trabajaq kä. Tsë jatun markachöqa feyu carretërakuna, wallkalla electricidä y mana viajëpaqnö cärrukunam kaq. Tsënö markachö Diospita yachatsikïta rikëtam Betelchö yachakurqä. Höra höraqa apatsiyanqä cartakunaqa atska killakunataran congregacionkunaman chaq. Porqui avion chäratsiptinmi, barcukunamanraq cargayaq y tsë barcukunaqa yakuchö winaq plantakunawanmi atska semänakunapa trankaräkoq. Peru tsë y juk problëmakuna kaptimpis trabäjuqa rurakaqllam.

Alläpam espantakurqä wallka qellëllawan jatun asamblëakunata rurayanqanta rikar. Qotu allpakuna jananchömi plataformakunata rurayaq, pastu de elefanti nishqan plantawanmi jiruroqnimpa tsapäyaq y täkuyänampaqpis tsë plantallatam wankurkur watayaq. Shoqush niraq peru mas tita bambü nishqan qeruwanmi asamblëa localpa llapan armazonninta rurayaq y estërakunawanmi qatayaq y mësankunapis rurayaq. Clävunkuna mana kayäpuptinmi, qerupa qaranta shilpirirnin watayaq. Mana puëdipaqkunatanö rurayanqanta rikarmi alläpa espantakoq kä. Tsë wawqikunataqa alläpam kuyarqä. Tsëmi juk läduman yanapakoq mandayämaptin, pëkunata alläpa llakirqä.

Nairöbi markachö këkaq sucursalmanmi 1974 watachö mandarayämarqan, tsë markaqa Kenia nacionchömi këkan. Tsëchöqa atska rurëkunam karqan, porqui tsë sucursalmi chunka nacionkunachö Diospita yachatsikïta rikaq. Tsë nacionkunata watukanäpaqmi seguïdu mandayämaq, masqa Etiopïa naciontam. Tsë nacionchö cristiänu mayintsikkunataqa alläpam chikir sufritsiyaq y imëkatam aguantayaq. Mëtsikaqtam feyupa maqayarqan y carcelayarqan; y wakintaqa hasta wanutsiyarqanmi. Tsëkunapa pasëkarpis, Jehoväwan y kikinkunapura alli amïgu karmi alli tsarakuyarqan.

1980 watachömi Canadäpita Gäil Matheson paniwan casakurirqä, tsëqa alläpam kushitsimarqan. Ishkämi Galaad Escuëlachö kayarqä, tsëpitanam pëtaqa Boliviaman mandayarqan, tsëmi cartanakuyaqlla kayä. Y 12 wata pasarinqanchömi Nueva York markachö tinkuriyarqä, tsëpita ichik tiempullatanam Keniachö casakuriyarqä. Jehovä rikanqannö imatapis rikanqampita y kayäpamanqanllawan kushishqa kanqampitam, warmïta alläpa agradecikü. Pëqa kananyaqmi mana jaqimaq y alläpa kuyë yanaqï.

1986 watachönam Sucursalta rikaq karpis, congregacionkunata watukarnin yanapakur qallëkurqä. Kenia nacion sucursal rikanqan nacionkunachö këkaq congregacionkunatam, warmï Gäilwan watukayarqä.

1992 watachömi, Eritrëa nacionchö Diospita yachatsikunqantsikta gobiernu manaraq michäkuptin, Asmära markachö juk asamblëa rurakänan karqan, y tsëpaq alistapakuyanqantam alläpa kushishqa yarparä. Tsë asamblëapaqqa gränukunata churakuyänan wayillatam tariyarqä, y waqtapa tsë wayi mana alli rikakurpis, ruripanäqa peor-ran karqan. Peru asamblëa junaqqa, Jehoväta adoranapaqnö alläpa shumaq altsashqa kayanqanta rikarmi espantakurqä. Mëtsika familiakunanam shumaq tëlakunata apëkur tsë wayipa mana alli rikakoqninkunata  tsapäyarqan. Tsë asamblëachöqa 1.279 nunakunam kayarqä y kushishqam imëkata yachakuyarqä.

Congregacionkunata watukarninqa, cada semänam jukläya wayikunachö posadakuyaq kayä, tsëmi höraqa difïcil kaq. Juk kutim, lamar kuchunchö alläpa shumaq jatun wayichö posadakuyaq kayä y juk kutinam trabajadorkunapa campamentunchö calamïna niraqwan rurashqa wayillachö, y bäñunkunaqa karuchöran kaq. Tsënö karpis masqa yarpäyä, gänas gänaslla yachatsikoq precursorkunawan y publicadorkunawan yachatsikur puriyanqätam. Juk sitiuman yanapakoq mandarayämaptinqa, mëtsika kuyë amïgukunatam jaqiyarqä y alläpam llakiyarqä.

1987 watapita hasta 1992 watayaqqa, Kenia nacion sucursal rikanqan wakin nacionkunachöqa Diospita libri yachatsikuyänampaqmi gobiernukuna permïsuta qoyarqan. Tsëmi atska sucursalkunata y wakin nacionkunachö oficïnakunata patsätsiyarqan. Y 1993 watachömi, Etiopïachö këkaq Adis Abeba markachö Diospita yachatsikïta rikaq oficïnaman mandayämarqan. Tsë nacionchöqa mëtsika watakunapam pakëllapa yachatsikuyashqa kayarqan, peru kananqa permïsuyoqnam kayarqan.

Etiopïachö Bibliapita yachatsikïtaqa Jehoväqa alläpam bendicishqa. Mas wawqi y panikunam precursor këman yapakäyashqa. 2012 watapita patsëqa, cada chunka publicadorkunapitam ishkaq precursor regular kayarqan. Jina Jehoväpa markan patsätsinqan escuëlakunapis mas yanapakuyänampaqmi yanapakushqa, y Diospita Yachatsikuyänan Wayikunataqa, cientu veintipitapis mastam rurayashqa. 2004 watachönam Betelchö trabajaqkuna juk mushoq jatun wayiman ëwakuyarqan. Jina tsëllachömi Asamblëakunata Rurayänan Localpis kan, y tsëchöqa llapan wawqikuna y panikunam asamblëakunata kushishqa wiyakuyan.

Watakuna pasanqanmannömi warmï Gäilwanqa, Etiopïa nacionchö wawqikunawan y panikunawan alli amïgu këman chäyarqö. Kuyakoq y alli tratakoq kayanqanmi shonqükunayaq chärirqan. Tsëllaran salornïkunarëkur Euröpa central nishqanchö këkaq sucursalman mandayämashqa. Tsëchöqa kuyëpam cuidayäman, tsënö karpis, Etiopïachö amïgükunatam alläpa llakiyä.

Yachatsikuyanqäta Jehovä imanö bendicishqa kanqantaqa rikäyarqömi (1 Cor. 3:6, 9). Cobrita ashir Ruanda nacionpita shamoq nunakunata Diospita parlapar qallanqätam yarpä, tsë witsampaqqa, Ruandachöqa manam ni juk Testïgullapis karqantsu, peru kananqa 30 milpitapis masnam kan. 1967 wataqa, 6 milnöllam publicadorkuna kayarqan, peru kananqa 230 milpitapis masnam kayan, y 2018 wataqa, juk millonpitapis masmi Jesus Wanunqanta Yarpëman ëwayarqan. Kenia nacion sucursal rikanqan nacionkunachöqa, 100 milpitapis masnam publicadorkuna kayan.

Llapan tiempüwan Jehoväta sirwinäpaq wawqikuna yanapayämanqampitaqa 50 watanönam pasarishqa. Mantsallïshu kënïta chipyëpa mana vencishqa karpis, llapan shonqüwan Jehoväman confiakïtam yachakurqö. Africachö pasanqäkunam, pacienciakoq këta y kapamanqanllawan kushishqa kawanäpaq yanapamashqa. Y tsëchö wawqi panikunataqa posadatsikoq, imëkapa pasar alli tsarakoq, y Jehoväman alläpa confiakoq kayanqampitam Gäilwan noqaqa alläpa kuyayä. Jina Jehovätam agradecikü alläpa kuyakoq kanqanta rikätsimanqampita. Awmi, ichikllapis mana pensanqänömi Pëqa bendicimashqa (Sal. 37:4).