Qateqnin watanam, Sudafricachö këkaq Betelchö mushoq imprentakunata churayanqanta manejarnin yanapakoqkunata wanayanqanta willakarayämurqan. Yanapakuyta munanqätam nirqä, y akrarayämaptinqa, alläpam kushikurqä. Jina Canadä Betelpitaqa Dennis Leech, Bill McLellan y Ken Nordin wawqikunatapis akrayarqanmi. Ëwayänällapaq pasäjïkuna rantiyämunampaqmi niyämarqan.

Mamänïtam telëfunupa qayarir kënö nirqä: “Mamä, jukta willarishqëki, Sudafricatam ëwakü”. Mamänïqa manam parlakoqllatsu, tsënö kaptimpis, Jehovämanqa alläpam markäkoq o yärakoq. Wallkallata parlapämanqanchöqa, allita decidinqätam rikätsimarqan. Mëläya karuta ëwakunäpaq kaqpita papänïwan mamänï llakikurpis, manam michäyämarqantsu.

Puntataqa Brooklynchö këkaq Betelmanmi ëwayarqä, tsëchömi imprimeq mäquinakunata manejayänäpaq yachatsiyämarqan. Tsëpitanam, cargakunata apaq barcuwan, Sudafricachö këkaq Ciudad del Cabo niyanqanman ëwayarqä. Tsë witsanqa 20 watayoqmi karqä. Ciudad del Cabo markaman chärirnam, Johannesburgu markata, trenwan ëwar qallëkuyarqä. Puntataqa, patsa warëkaptinmi Karroo jutiyoq ichikllan markaman chäriyarqä. Tsëchöqa manam imapis kaqtsu, alläpam achachaq y polvun kaq. Trenpa ventänampa rikärirqa, “¿mëtataq shamurquntsik?” niyarqämi. Tsëpita mas watakunata tsë markakunaman kutirqa, yachanëpaq kayanqanta y yamë kawakuyanqantam rikäyarqä.

Difïcil manejanan linotipia niyanqan mäquinatam atska watapa manejarqä. La Atalaya y ¡Despertad! revistakunata imprimiyänäpaqmi, juk liniachö yarqamoq letrakunata alistaq kä. Betelchöqa, Africachö mëtsika idiömakunata parlayanqanchömi revistakunata imprimiyaq kayä, manam Sudafricallapaqtsu, sinöqa juk nacionkunapaqwanmi. Tsë mäquinakunata mëtsika publicacionkunata imprimiyänampaq utilizäyanqampitaqa alläpam kushikuyarqä. Tsërëkurmi tsë nacionman ëwashqa kayarqä.

Tsëpita tiempuwanqa, publicacionkunata imprimiyanqanta, apatsiyanqanta y juk idiömaman tumatsiyanqan oficïnachömi trabajarqä. Tsëchö trabajar imëkata rurarpis, kushishqam karqä.

1968 watam, Betelpa amänunchö täraq Laura Bowenwan casakurirqä, pëqa precursöram karqan. Y juk idiömaman tumatseqkunatam qellqar  yanapakoq. Tsë witsankunaqa, tsëllaraq casakushqakunaqa manam Betelchö yanapakuyta puëdiyaqtsu. Tsëmi Betelchö wawqikunaqa, precursor especial kayänäpaq niyämarqan. Ichik yarpachakurninmi këkarqä, Betelchöqa chunka watapam yanapakushqa karqä. Tsëchöqa mikuynï y cuartüpis karqanmi. Peru kananqa, precursor especialkunata yanapayanqan qellëwanmi, tsë llapanta tariyänä karqan. Cada killa nunakunata ëka publicacionkunata dejapuyänäpaq kaqta, ëka hörakuna yachatsikuyänäpaq kaqta y ëka nunakunata yapë watukarnin hörakunata cumpliyaptïllam, 25 rands qellëta chaskiyänä karqan (tsëqa 120 sölisnömi karqan). Tsë qellëmi wayita alquilayänäpaq, mikuyta rantiyänäpaq, pasajïkunäpaq, qeshyar jampikuyänäpaq y juk gastükunapaq tinkunan karqan.

Oceänu Indicu lamarpa kuchunchö Durban markachö këkaq wallkalla Testïgukunamanmi mandayämarqan. Tsëchöqa India nacionpita mëtsikaq nunakunam kayaq. Mëtsikaqmi 1875 wata witsankuna, azucarta rurayanqan fabricaman obliguëpa contratayanqan nunakunapa tsurinkuna kayarqan. Peru chäyanqä witsanqa, jukkunachönam trabajayaq. Tsënö karpis, costumbrinkunataqa manam qonqayarqantsu. Y mishki mikuykunata curry niyanqanwan cocinarpis sïguikäyarqanllaran. Jina ingles idiömatam parlayaq, tsëmi Diospitaqa fäcil-lla yachatsikuyarqä.

Tsë witsan precursor especialkunaqa, 150 hörakunam Diospita yachatsikuyänan karqan. Tsëmi Laurawan cada junaq joqta hörakuna Diospita yachatsikuyänäpaq patsätsiyarqä. Yapë watukayänäpaq nunakunata mana äniyämaptin y Bibliapita pitapis manaraq estudiatsirmi, alläpa achachëchö wayin wayin joqta hörakunapa Diospita yachatsikuyänä karqan. Tsë junaq unëpanöna yachatsikushqa karirmi, relojnïta rikärirqä, y manam juk hörallapis yachatsikushqaraqtsu kayarqä. Tsëmi precursor especial kënïkunata imanö cumpliyänäpaq kaqman yarpachakurqä.

Tsëpitaqa, tiempükunata mas allinam patsätsiyarqä. Llapan junaqkunam tantäkunaman imallatapis shonquyaq kayä, y termükunamanmi söpata o cafëta winayaq kayä. Ichik jamarita munarqa, uchukllam cärrükunatam monti jawanman cuadratsiyaq kayä. Höraqa mëtsikaq wamrakunam witipäyämaq y rikärayämaq. Tsëpita juk ishkë junaqkunataqa, ishkë o kima hörapitaqa juk junaq raslla usharinqantam rikäyaq kayä.

Tsë markachö Diospita yachatsikurqa, alläpam kushikuyarqä. India nacion nunakuna respetakoq, kuyakoq, alli nuna y Diosta kuyaq kayanqantam rikäyarqä. Indü religionpita mëtsikaq nunakunam, Jehoväpita, Jesuspita, Bibliapita y shamoq tiempuchö yamë kawakunapaq y wanushqakuna kawariyämunampaq kaqpita kushishqa yachakuyaq. Juk wata pasarinqanchöqa, 20 nunakunatanam Bibliapita estudiëkätsiyarqä. Y pëkunapita wakin familiakunawanmi, almuerzuta cada junaq cocinakuyaq kayä. ¡Kushishqam këkäyarqä!

Peru tsëpita ichik tiempullatanam, Oceänu Indicupa lamar kuchunchö këkaq congregacionkunata watukar yanapakuyänäpaq niyämarqan. Cada semänam, watukëkäyanqä congregacionchö këkaq wawqi panikunapa wayinchö quedakuyaq kayä. Y yanapayänäpaqmi pëkunawan yachatsikuyaq kayä. Familiankunatanömi tratayämaq, tsëmi pëkunawan, wamrankunawan y animalninkunawan kushishqa kayaq kayä. Tsënöqa ishkë watapam yanapakuyarqä. Tsënö këkäyaptïmi, Betelpita qayayämarqan y tsëchö yanapakuyänäpaq niyämarqan. Tsëmi pëkunata kënö nirqä: “Rasumpa kaqchöqa, kushishqam këchö yanapakuykäyä”. Tsënö nirpis, niyämanqanchö yanapakuyänäpaqqa listum këkäyarqä.

Betelchöqa, Diospita Yachatsikuyanqanta rikarmi yanapakurqä. Y tsëchöqa, Jehoväta unëpana sirweq wawqikunatam reqirqä. Tsë witsankunaqa congregacionkunata watukaqkunaqa, visïtanta usharirmi tsë congregacion imanö këkanqanta Betelman qellqayämoq. Y Betelchö Diospita Yachatsikuyanqanta rikaqkunanam, congregacionkunaman cartakunata apatsiyaq. Tsëkunachömi, rurëkäyanqampita wawqi panikunata felicitäyaq y pishipëkäyanqanchö kallpachakuyänampaq niyaq. Xhösa y zulü idiömakunachö congregacionkunata watukaqkuna apatsiyämunqan cartakunatam, secretariu kaq wawqikuna inglesman tumatsiyaq. Y congregacionkunapaq ingles idiömachö qellqayanqanta  cartakunatanam, Africachö parlayanqan idiömakunaman tumatsiyaq. Tsë idiömakunaman tumatseq wawqikunatam alläpa agradecikoq kä. Pëkunam, yana color wawqi panikuna imakunapa pasëkäyanqanta entienditsiyämaq.

Tsë witsanqa, Sudafricachöqa colorninkunarëkurmi nunakunaqa grüpu grüpu täräyaq, tsëtam apartheid nir reqiyaq. Cada grüpum colorninkunamannö juk sitiuchö täräyaq, tsëmi juk color nunakunawanqa parlapänakuyaqllatsu. Yana color wawqi panintsikkunaqa idiömankunachömi parlayaq, Diospita yachatsikuyaq y reunionkunachöpis yachakuyaq.

Ingles idiömata parlaq congregacionkunachö yanapakuyänäpaq mandayämashqa kayaptinmi, yana color wawqikunataqa reqeqllatsu kä. Peru kananqa, imanö kayanqampita y costumbrinkunapitam yachakuyta puëdinä karqan. Tsë nunakunapa costumbrinkunarëkur y religionninkunarëkurmi, wawqi panintsikkunaqa imëka mana allikunapa pasayaq. Peru allim tsarakuyarqan. Familiankuna y marka mayinkuna contrankuna churakëkäyaptimpis, manam Bibliapa contran këkaq costumbrikunata y brujerïa cösaskunataqa rurayarqantsu. Chakrakunachö täraq nunakunaqa, alläpa waktsam kayaq. Manam llapankunatsu colegiuman ëwashqa kayarqan, tsënö kaptimpis, Bibliataqa alläpam respetayaq.

Juk religionkunapa cancionninkunata mana cantanqantsikta, y polïtica asuntukunaman mana mëtikunqantsikta rikätsikuychömi, cortikunaman ëwar yanapakurqä. Escuëlakunachö Diosta mana dejëpa sirwiyanqampita y valienti kayanqanta rikanqämi, Diosman mas markäkunäpaq yanapamarqan. Pëkunaqa juk religionkuna rurayanqannö Diosta mañakuyänampaq y cancionninkunata cantayänampaq obligayaptimpis, manam tsëkunata rurëta munayarqantsu.

Jina Africachö këkaq Suazilandia nacion (kananqa tsë nacionta Esuatïni nirmi reqiyan) wawqi panintsikkunapis, juk pruëbakunapam pasayarqan. Tsë nacionchö rey Sobhuza II wanuriptinmi, tsëchö llapan täraqkunata obligayarqan wanushqakunapaq llakikurnin costumbrikunata qatiyänampaq. Ollqu kaqkunam aqtsankunata afeitayänan karqan y warmi kaqkunanam, kuchupita aqtsankunata rutuyänan karqan. Tsëta rurar wanushqakunata mana adorayanqampitam, mëtsikaq wawqi panikunata chikir sufritsiyarqan. Jehoväta alläpa kuyar tsë costumbrikunata mana qatiyanqanqa, shonqükunayaqmi chärirqan. Africachö wawqi panintsikkuna Jehoväta mana dejëpa sirwiyanqan y  pacienciakoq kayanqanqa, Diosman mas markäkuyänäpaqmi yanapayämarqan.

1981 watam, imprentakunaman computadörakunata churar yanapakurqä. Tsë witsankunaqa kushikuypaqmi karqan. Imprentakunatam, computadörakunawan manejar qallëkuyarqan. Juk emprësapita rantikoq nunam, fotocomponedöra niyanqan mäquinata probayänäpaq Betelman apamurqan. Imanö funcionanqanta rikärirmi, nuëvi linotipia mäquinakunata fotocomponedöra pitsqa mäquinakunatawan cambiariyarqä. Y imprimiyänäpaqmi, Offset niyanqan mushoq mäquinakunata churariyarqä. Kananqa, imëpitapis mas atska publicacionkunatam imprimiyaq kayä.

Kë computadörakunata utilizar qallayanqäqa, MEPS progrämata utilizäyänäpaqpis yanapayämarqanmi. MEPS letrakunaqa, Sistema Electrónico de Edición Plurilingüe ninanmi, y mëtsika idiömakunachö publicacionkuna yarqunampaqmi yanapakun. Canadäpita kima wawqikunawan Sudafricaman ëwayanqäpitaqa, yarqamoq mushoq mäquinakuna mas yanapakuyanqantam rikäyarqö (Is. 60:17). Tsë witsampaqqa, chuskükunapis llapan tiempunkunawan Jehoväta sirweq warmikunawanmi casakushqana kayarqä. Wawqi Billwan noqaqa, Betelchömi yanapakur sïguiyä. Ken y Dënnisqa, familiankunawanmi Betelpa amänunchö täräyarqan.

Publicacionkunata juk idiömakunaman tumatsi y imprimiqa, mas mirarmi qallëkurqan. Y imprimirninmi, wakin Betel wayikunaman apatsiyaq kayä. Tsërëkurmi, juk mushoq Betel wayita wanayarqä. Tsëmi 1987 watachö, Johannesburgu markapa inti o rupay jeqanan lädupa juk mushoq Betel wayita rurayämurqan. Sudafrica Betel wayichöqa, Sucursalta rikarmi mëtsika watakunapa yanapakurqä y alläpam kushikü watakuna pasanqanmannö imapis mas alliyanqampita.

2001 watachömi, Estädus Unïduschö juk Betel wayi patsakarqan y tsëchö Sucursalta rikar yanapakunäpaq niyämanqampitam alläpa kushikurqä. Sudafrica nacion Betelchö trabäjükunata y amïgükunata dejëqa llakitsiyämarqanmi, peru Estädus Unïdus Betelchö yanapakuyänäpaq kaqpitam kushikuyarqä.

Laurapa mamänin edäyashqana kaptinmi, karuchö kayänäpaq kaqta musyarnin yarpachakuyarqä. Nueva Yorkpitaqa manam yanapëta puëdiyämantsu karqan. Peru Laurapa kiman nanankunam, llapan wananqanchö mamäninta yanapayänampaq niyämarqan. Jehoväta llapan tiempunkunawan sirwita mana puëdirpis, tsënö yanapayämanqanwan Jehoväta sirwir sïguiyänäpaqmi niyämarqan. Tsëmi pëkunata alläpa agradecikuyä.

Wawqïwan warminqa, Canadä nacionpa Torontu markanchömi täräyarqan, y pëkunapis viudayashqa mamänïta cuidarmi yanapayämarqan. Tsë witsampaqqa, mamänïqa 20 watapanam pëkunawan tärarqan. Nueva Yorkman chäyanqäpita ichik tiempullatanam mamänïqa wanukurqan, y tsëyaq cuidayanqampitam llapan shonqükunawan agradecikuyä. Llapan tiempuntsikwan yanapakunapaq familiantsik yanapamanqantsikqa, Jehoväpa juk bendicionninmi.

Estädus Unïduschöqa, juk ishkë watapam Publicacionkuna Rurayanqanchö yanapakurqä. Unë kanqampitaqa, kananqa jukläyanam y mas rasnam imapis rurakan. Tsëllaraqmi wanayanqankunata rantipakurnin yanapakurqö. Alläpa kushikuypaqmi kashqa kë qepa 20 watakuna, jatun Betel wayichö yanapakunqäqa. Këchöqa 5 milnömi betelïtakuna kan, y 2 milnömi waqtapita yanapakoqkuna kayan.

60 watanam pasarishqa, peru këchö këkänäpaq kaqtaqa, manam pensarirqällapistsu. Warmï Lauraqa, imëpis yanapëkämashqallam. ¡Kushishqam kawakuyarqö! Y yanapakuyänäpaq më tsëman mandayämanqampita y mëtsika wawqi panikunawan trabajayanqäpitam alläpa kushikuyä. Pëkunapita wakinqa, entëru Patsachö watukayanqä Betel wayikunachömi yanapakuyan. Kananqa, 80 watapitapis masyoqna karmi, wallkallachöna yanapakü y ruranqäkunataqa mas jövin wawqikunanam rurayan.

Salmus libruta qellqaqkunapita jukmi kënö nirqan: “Jehovä Diosta adoraq nunakunaqa alläpa kushishqam sientikuyan” (Sal. 33:12, TNM). Tsëchö ninqanqa rasunllam. Jehoväta kushishqa sirweq wawqi panikunawan yanapakunqäpitam alläpa agradecikü.