1. ¿Imanötan cristiänukunaqa wakman këman kuyukoq plantanö kashwan? (Rikäri dibüjuta).

 ALLÄPA vientu kaptimpis, wakman këman kuyukoq plantaqa manam pakintsu. Tsënöllam noqantsikpis Diosnintsikta kushishqa sirwinapaqqa, wakman këman kuyukoq cuenta, imatapis juknöpana ruranantsikpaq listu këkänantsik. ¿Imakunachötan juknöpana rurashwan? Vïdantsikchö cambiukuna kaptin y wakinkuna niyanqankunata y rurayanqankunata respetarninmi.

2. ¿Imakunatan yanapamäshun vïdantsikchö cambiukuna kaptin, y imatataq këchö yachakushun?

² Vïdantsikchö cambiukuna kaptinqa, munanqantsiknölla imapis kananta mana shuyaranqantsik, humildi kanqantsik y llakipäkoq kanqantsikmi yanapamäshun. Tsëkunam wakin cristiänukunatapis yanaparqan vïdankunachö cambiu kaptin y tsënöllam noqantsiktapis yanapamänantsikta munantsik. Tsëtam këchö yachakurishun. Peru puntataqa yachakurishun, Jehoväwan Jesuspis imata rurayänampaq kaqta decidishqana këkarpis juknöpana rurayanqanta.

3. ¿Imanötan musyantsik decidishqana këkarpis Jehoväqa juknöpana ruranqanta?

³ Bibliachömi nimantsik Jehoväqa alli firmi ‘qaqa cuenta’ kanqanta (Deut. 32:4). Peru Jehovä Diosnintsikqa, decidishqana këkarpis juknöpapis ruranmi. ¿Imanötan tsëta musyantsik? Kë munduchö imëka cambiukuna kaptinmi, Jehovä  Diosnintsikqa munënin cumplikänanta munar juknöpana ruran. Jehoväqa kikin niraqtam kamamarquntsik y pënömi ima cambiu kaptimpis juknöpana rurëta puëdintsik. Tsëpaqmi Diosnintsikqa Palabran Bibliachö cläru consëjukunata qellqatsimushqa. Tsëta cäsukurqa, imëka problëmapa pasarpis allitam decidishun. Ruranqankunachö y consëjunkunachömi cuentata qokuntsik Jehovä Diosnintsikqa alli firmi karpis juknöpapis ruranqanta.

4. ¿Jehoväqa rurëta mana puëdinqantsikkunataku mañamantsik? Willakaramuy (Levïticu 5:7, 11).

⁴ Jehoväpa leyninkunaqa llapampis allillam, y cumplitaqa puëdintsikmi. Këllaman pensarishun: Jehoväqa manam israelïtakunata exigirqantsu waktsa karpis o rïcu karpis qarëkunata igual apayänanta. Tsëpa rantinqa, Leyninchömi qellqatsirqan tarita puëdiyanqankunallata apayänampaq (leyi Levïticu 5:7, 11).

5. Jehovä humildi kanqanta y llakipäkoq kanqanta willakaramuy.

⁵ Jehoväqa humildi kar y llakipäkoq karmi alläpataqa exigimantsiktsu. Këllaman pensarishun: humildi karmi Lot mañakunqanta cäsurqan. Jehoväqa Sodöma markatam ushakätsinan karqan, tsëmi Lot-ta jirkakunaman qeshpir ëwakunampaq angelkunawan willatsirqan. Peru Lotqa mantsakurmi ëwëta munarqantsu. Tsëpa rantinqa, familianwan Zoar markata ëwakuyänampaqmi mañakurqan. Y Jehoväqa “ninqäta cäsumë” ninampa rantinmi, Zoarta ëwakuyänanta permitirqan. Tsënöpam Zoarta ushakätsinampaq decidishqana këkarpis ushakätsirqannatsu (Gen. 19:18-22). Tsëpita atska watakuna pasariptinmi, Nïnivi markachö täkoq nunakunatapis Jehovä llakiparqan. Willakoqnin Jonastam mandarqan tsë markata ushakätsinampaq kaqta willakunampaq. Peru Nïnivi markachö nunakuna arrepentikuriyaptinmi, ushakätsinampaq decidishqana këkarpis llakiparnin tsë markata ushakätsirqannatsu (Jon. 3:1, 10; 4:10, 11).

6. ¿Imanötan musyantsik Jesuspis Teytannölla imatapis decidishqa këkar jukmampa ruranqanta?

⁶ Jesuspis, Teytan Jehovänöllam imata decidishqa këkarpis juknöpa ruran, tsëtaqa musyantsik kë Patsachö këkar ruranqankunawanmi. Jesustaqa Teyta Dios kë Patsaman mandamurqan, “oqrakashqa üshakunanö këkaq Israel nunakunallamanmi”, tsënö këkaptimpis Jesusqa juk kutim mana israelïta warmita yanaparqan. Tsë warmim Jesusta rogarqan “demoniuyoq” warmi wamranta alliyätsinampaq. Tsënam Jesusqa tsë warmita llakiparnin wamranta alliyäratsirqan (Mat. 15:21-28). Kananqa këman pensarishun: yachatsikur qallanqan tiempuchömi, Jesusqa kënö nirqan: “Pï nunapis nunakunapa puntanchö negamaptinqa, noqapis” pëta negashaqmi (Mat. 10:33). Tsënö nikarqa, ¿imanirtan Pëdrutaqa kima kutipa neguëkaptimpis negarqantsu? Jesusqa musyarqanmi Pëdru rasumpa arrepentikushqa kanqanta y mana  dejanampaq kaqta. Tsëmi kawariramurqa, Pëdruta yuripurqan y capazchi tsë kutichö nirqan perdonanqanta y kuyanqanta (Lüc. 24:33, 34).

7. Filipensis 4:5 ninqannö, ¿imanö nuna kanqantsikpitataq reqimänata munantsik?

⁷ Yachakurinqantsiknömi, Jehoväwan Jesusqa imata rurayänampaq decidishqana këkarpis juknöpana rurariyan. Y ¿noqantsikqa pëkunanöku kantsik? (leyi Filipensis 4:5). Kënö tapukushun: “¿Munanqänölla rurayänampaqku pitapis exigï? ¿Ninqäkunataku imëkanöpapis välitsita procurä? ¿Noqa ruranqänöllaku rurayänanta munä? ¿O wakinkuna niyämunqankunata shumaqku wiyä y permitïku juknöpapis rurakänanta?”. Decidishqana këkarpis juknöpa rurarqa, Jehovänö y Jesusnömi kashun. Kananqa yachakurishun, vïdantsikchö cambiukuna kaptin y jukkuna niyanqan o rurayanqan noqantsik pensanqantsiknö mana kaptin juknöpapis rurëta puëdinqantsikta.

8. ¿Imaraq yanapamäshun cambiukuna kaptin juknöpana ruranantsikpaq? (Rikäri nötata).

⁸ Ima cambiupis kaptinqa, juknöpa ruranantsikpaqmi listu këkänantsik. Capazchi mana musyanqantsik höra grävi qeshyakurkushwan, mikunantsikpaq pishipakur qallëkushwan o polïtica asuntu problëmakuna qallëkamunman. Tsë cambiukuna kaptinqa, manam pensanqantsiknö imatapis rurëta puëdishuntsu y sufrirmi qallëkushun (Ecl. 9:11; 1 Cor. 7:31). Jehoväta sirwinqantsikchöpis juk rurëkunachöna yanapakunapaqmi nimashwan y jukchöna yanapakuyqa manam fäciltsu kanman. Ima pasakuptimpis, kë chuskutam yarpänantsik: 1) imakunapa pasëkanqantsiktam cuentachö katsinantsik, 2) shamoq tiempumanmi yarparänantsik, 3) alli kaq cösaskunamanmi pensanantsik y 4) wakinkunatam yanapanantsik. b Tsëkunata rurayanqan wakinkunata imanö yanapanqanta rikärishun.

9. ¿Imatataq juk wawqiwan warmin rurayarqan mana allikunapa pasarnin?

⁹ Imakunapa pasanqantsikkunatam cuentachö katsinantsik. Emanuelewan Francescaqa misionërum kayan, y juk nacionchö yanapakuyänampaqmi mandayarqan. Yanapakuyänampaq kaq markaman chärirqa, idiömankunata yachakuyta y wawqi panikunatam reqir qallëkuyarqan. Peru COVID-19 qeshya kaptinmi, wawqi panikunawan juntakëta puëdiyarqannatsu. Y Francescapaqa mamäninmi illaqpita wanurirqan. Tsëmi Francescaqa familiankunawan juntu këta munar viajëta munarqan, peru qeshya kaptinmi puëdirqantsu. ¿Imatataq rurayarqan? Pasayanqankunachö yanapanampaqmi Jehovä Diosnintsikman mañakuyarqan, y Jehovä Diosnintsikqa yanaparqanmi. Tsëmi juk videuchö juk wawqi kënö ninqanta wiyayarqan: “Imëkata pasarpis Jehovä Diosnintsikpita yachatsikunapaq kallpachakurqa, kushishqam kashun y tiempuntsiktapis allim provechashun”. c Tsëpitanam, Emanuelewan Francescaqa telëfunupa alli yachatsikuyänampaq kallpachakuyarqan y juk nunatam yachatsir qallëkuyarqan. Y wawqi panikuna animayaptimpis, kushishqam chaskikuyarqan y agradecikuyarqan. Juk wata entërum juk kuyakoq pani cada junaq mensäjipa textukunata mandar animarqan. ¿Imatataq yachakuntsik? Imëka mana allikunapa pasëkarpis,  rurëta puëdinqantsikkunapitam kushikunantsik.

10. ¿Imatataq juk pani rurarqan ingles congregacionchö yanapakuyta manana puëdir?

¹⁰ Shamoq tiempuman y alli kaq cösaskunamanmi yarparänantsik. Christïna jutiyoq panintsikqa Rumaniapitam, y Japonchömi ingles parlaq congregacionchö yanapakurqan. Tsë congregacion manana kanampaq kaqta niriyaptinmi, Christïnaqa alläpa llakikurqan. Peru llakikurlla kakunampa rantinmi, japones idiömachöna kushishqa yanapakur qallëkurqan. Unë trabajaq mayintam nirqan, Bibliawan y ¡Manana wanurmi kushishqa kawakushun! neq follëtuwan japones idiömata yachatsinampaq. Tsëmi japones idiömata mas allina parlarqan, y tsë warmiqa Bibliapitapis yachakuyta munarqanmi. ¿Imatataq këpita yachakuntsik? Mana allikunapa pasarpis shamoq tiempuman y allikuna pasanampaq kaqman pensarninqa, mana shuyaranqantsik bendicionkunatam chaskishun.

11. ¿Imatataq juk wawqiwan pani rurayarqan mikuyänampaq pishipakurnin?

¹¹ Wakinkunatam yanapanantsik. Diosnintsikpita yachatsikunantsikta michäkuyanqan nacionchömi, juk wawqiwan warmin mikuyänampaq pishipakur qallëkuyarqan. Peru ¿imatataq rurayarqan? Puntataqa, tariyanqankunallawan kawayänampaqmi decidiyarqan. Tsëpitanam, problëmankunaman yarparäyänampa rantin, Diosnintsikpita yachatsirnin wakinkunata mas yanapayarqan (Hëch. 20:35). Ollqu kaqmi kënö nin: “Diosnintsikpita yachatsikur mas ocupädu kayaptïmi, pasëkäyanqä problëmakunaman yarpachakuyänäpaqqa tiempu karqantsu”. ¿Imatataq këpita yachakuntsik? Mana allikunapa pasarnimpis wakinkunatam mas yanapanantsik, y masqa Diosnintsikpitam yachatsikunantsik.

12. ¿Imanötan apostol Pablu ruranqan yanapamantsik Diospita yachatsikushqa?

¹² Diosnintsikpita yachatsikurqa, nunakuna imanö kayanqanta y imakunaman creiyanqantam cuentachö katsinantsik. Yachatsikurninqa tarintsik tukuy creenciayoq, mëtsë markakunapita y jukläya jukläya pensaq nunakunatam. ¿Imatataq Pablu ruranqampita yachakuntsik? Pëqa yachatsikurnin, nunakuna imanö kayanqantam cuentachö katseq. Y Jesuspis nacionkunapa apostolnin kanampaqmi Pabluta churarqan (Rom. 11:13). Y tsëta cumplirmi Pabluqa judïukunata, griëgukunata, yachaqkunata, murukoqkunata, autoridäkunata y gobernantikunata parlaparqan. Diosnintsikpa Palabranta wiyakuyänanta munarmi, ‘imëkaman tikrarqan’ (1 Cor. 9:19-23). Yachatsinqan höraqa, imanö costumbriyoq kayanqanta y creenciankunatam cuentachö katsirqan. ¿Imatataq tsëpita yachakuntsik? Nunakuna imanö kayanqanta y imakunapa pasëkäyanqanta cuentachö katsishqaqa wiyamäshunmi.

13. ¿Imanirtan wakinkuna pensayanqanta respetashwan? (1 Corintius 8:9).

¹³ Manam pensanqantsiknölla rurayänantaqa shuyaränantsiktsu, tsëpa rantinqa wakinkuna pensayanqantam respetanantsik. Këllaman pensarishun: wakin panikunatam pintapäkuy gustan, peru wakintaqa manam. Wakin cristiänukunanam licorkunata ichikllata upuyta gustayan, peru wakinkunaqa manam upuyantsu. Llapan cristiänukunam alli saloryoq këta munayan, peru jukläya jukläyam salorninkunata cuidayan. Noqantsik salornintsikta imanö cuidanqantsiknö pëkunapis cuidayänanta munarqa, capazchi nishwan noqantsiknölla rurayänampaq. Peru tsëqa  manam allitsu kanman. Jehovä Diosnintsikpita y cristiänu mayintsikkunapitam rakikäratsishwan. Tsëtaqa, ¡manam ni ichikllapis rurëta munantsiktsu! (Leyi 1 Corintius 8:9; 10:23, 24). Bibliachö këkaq consëjukunata cäsukurqa, manam noqantsik ruranqantsiknölla rurayänantaqa shuyaräshuntsu, tsëpa rantinqa llapanwanmi alli kawakuyta procurashun. ¿Imakunachötan tsë consëjukunata cäsukushwan?

14. Altsapakurnin y vistikurninqa, ¿Jehoväpa mëqan consëjunkunatataq yarpashwan?

¹⁴ Vistikunqantsik y altsapäkunqantsik. Ima röpata vistikunantsikpaq nimänantsikpa rantinmi, Jehoväqa consëjunkunawan yanapamantsik imanö vistikunapaq. Diosnintsikta respetar y wakinkunata respetarmi “alli juiciuwan” vistikunantsik (1 Tim. 2:9, 10; 1 Pëd. 3:3). Manam munantsiktsu imanö vistikunqantsikpita o altsapäkunqantsikpita rikapämänantsikta. Y ¿imanötan Bibliachö këkaq consëjukunaqa anciänukunata yanapanman? Alli juiciuwan vistikuyänampaq wakinkunata consejayänampaqmi y manam imanö röpata o imanö altsapäkuyänampaq kaqtaqa niyänantsu. Këllaman pensarishun: juk congregacionchö jövinkunam aqtsankunata cortu rutukuyaq y manam peinakuyaqtsu. Tsë jövinkunatam anciänukuna yanapëta munayarqan. Peru ¿imanöraq rurayanman karqan? Congregacionkunata watukaq wawqim anciänukunata nirqan kënö niyänampaq: “Plataformapita yachatsikuykaptiki, imanö vistikunqëkita o altsapäkushqa kanqëkita mas rikapäyäshuptikiqa, ¿alli juiciuwantsuraq vistikurqunki y altsapäkurqunki?”. Tsënö niriyaptinmi, jövinkunaqa Diosnintsik munanqannöna mas allina vistikuyarqan y altsapäkuyarqan. d

15. ¿Bibliapa mëqan consëjunkunatan yanapamashwan salornintsik cuidë asuntuchö? (Romänus 14:5).

 ¹⁵ Salornintsik cuidë asuntuchö. Cristiänukunaqa cada ünum decidiyänan salorninkunata imanö cuidayänampaq kaqta (Gäl. 6:5). Imanö jampikunapaq decidirqa, masqa yarpänantsik yawarta mana churakunantsikpaq y brujerïa mana alli kanqanta Bibliachö nimanqantsiktam, tsë consëjutam cäsukunantsik (Hëch. 15:20; Gäl. 5:19, 20). Peru wakin tratamientukunataqa cada cristiänum akrakunan. Wakin cristiänukunaqa jampikuyänampaq doctorkunamanmi ëwayan, peru wakinkunaqa qorakunallawanmi o jachakunallawanmi jampikuyan. Noqantsik imanö jampikunqantsik mas alli kanqanta pensarpis, wakinkuna salorninkunata imanö cuidayanqantaqa respetanantsikmi. Tsëmi këkunata yarpänantsik: 1) Diospa Gobiernunlla imëka qeshyatapis ushakätsinampaq kaqta (Is. 33:24); 2) cada cristiänu rurëkanqampita següru kanqanta (leyi Romänus 14:5); 3) manam imanö jampikuyanqanta juzganantsiktsu ni michäkunantsiktsu (Rom. 14:13); y 4) cristiänukunaqa kuyakoqmi kantsik, tsëmi pensanqantsikllata välitsinapa rantin wakinkunawan juknölla kawakunqantsikta mas precisaqpaq churantsik (Rom. 14:15, 19, 20). Tsëkunata yarparqa, congregacionchö wawqi panintsikkunawanmi kushishqa y yamë kawakushun.

16. ¿Imanötan anciänukunaqa anciänu mayinkunata respetayanman? (Rikäri dibüjutawan fötukunata).

¹⁶ Anciänukunapis anciänu mayinkunatam respetayanman (1 Tim. 3:2, 3). Këllaman pensarishun: manam juk anciänuqa pensanmantsu mayorna kanqampita pë ninqanllata wakin anciänukuna rurayänanta. Cuentachömi katsiyänan imatapis decidiyänampaqqa, mëqan anciänutapis santu espïritunwan Jehovä yanaparinampaq kaqta. Y Biblia ninqampa contran mana kaptinqa, kikin pensanqannö mana kaptimpis wakin anciänukuna niyanqantam kushishqa rurayänan.

17. ¿Ima bendiciontaraq chaskishun juknöpapis ruranantsikpaq listu këkarqa?

¹⁷ Juknöpapis ruranantsikpaq listu këkarqa, atska bendicionkunatam chaskintsik. Këllaman pensarishun: congregacionchö wawqi panintsikkunawanmi juknölla y yamë kawakuntsik. Tukuy costumbriyoq y jukläya jukläya karpis, Jehoväpa sirweqninkunaqa llapantsik unïdu karmi mas kushishqa kawakuntsik. Y tsëpitapis masqa, juknöpa ruranantsikpaq listu këkarqa kikin Jehovä ruranqannömi rurëkantsik.