1. ¿Imanirtaq nunaqa animalkunapita jukläya kantsik?

NUNAKUNAQA animalkunapita jukläya kantsik concienciayoqta Jehovä kamamashqantsik kaptinmi. Tsëmi Adanwan Ëvaqa jutsata rurarirqa, concienciankuna acusaptin penqakurnin ratakuyarqan (tsinkakuyarqan).

2. ¿Imanötaq concienciaqa brüjulawan igualan? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

² Concienciaqa allita o mana allita rurëkanqantsikta musyanapaqmi yanapamantsik. Tsëtaqa igualaratsishwan juk brüjulatawanmi. Brüjulaqa reloj niraqmi, y barcu manejaqkunatam yanapan mëpa ëwëkäyanqanta musyayänampaq. Alli controlashqa karqa allipam dirigin, peru mana alli karqa llutampam diriginman. Jina tsënöllam concienciantsikpis alli yachatsishqa karqa allikunata ruranapaq yanapamäshun, peru mana alli yachatsishqa karqa mana allikunamanmi chäratsimashwan.

3. ¿Imataq pasakunman concienciantsik mana alli yachatsishqa kaptinqa?

³ Concienciantsik mana alli yachatsishqa karqa, manam musyatsimäshuntsu imapis mana alli kanqanta o ruranapaq kaqkuna mana alli kanqanta (1 Tim. 4:1, 2). Hasta mana alli kaqkunatam allitanö rikätsimashwan (Is. 5:20). Tsëmi Jesusqa qateqninkunata kënö nirqan: “Chëkämunnam höra llapan wanutsiyäshoqniki kaqkuna Diosta sirwirnin tsëta rurëkäyanqanta pensayänan”  (Juan 16:2). Tsënömi pensayarqan Estëbanta wanutseqkuna, y wakin nunakunapis tsënöllam pensayashqa (Hëch. 6:8, 12; 7:54-60). Mëtsikaq religiösu nunakunam, nuna mayinkunata wanutsiyashqa Diospa munënin kanqanta pensarnin. Peru rasumpa kaqchöqa Dios condenanqan rurëkunatam rurayashqa (Ex. 20:13). Tsëchömi cuentata qokuntsik, mana alli yachatsishqa karninqa concienciaqa mana allikunata ruratsikunqanta.

4. ¿Imatataq rurashwan concienciantsik mana allikunata mana ruratsimänapaq?

⁴ Concienciantsik mana allikunata mana ruratsimänapaqqa, Diosnintsikpa leyninkunawan y allikunata ruranapaq willamanqantsikkunawanmi yachatsinantsik. Tsëmi yanapamäshun mana alli këkanqantsikta rikäkunapaq, imëkatapis altsanapaq y alli portakïta yachakunapaq (2 Tim. 3:16). Tsëmi alläpa precisan Diospa Palabranta alleq yachakunantsik, yachakunqantsikman alleq pensanantsik y ninqanmannö kawanantsik. Tsëraqmi concienciantsikqa Dios pensanqannö pensanapaq y alli kaqkunata ruranapaq yanapamäshun. Tsëmi kananqa yachakurishun Diosnintsikpa leyninkunawan y allikunata ruranapaq willamanqantsikkunawan concienciantsikta imanö yachatsinapaq kaqta.

5, 6. ¿Imanötaq yanapamantsik Diosnintsikpa leyninkunata wiyakunqantsik?

⁵ Diosnintsikpa leyninkuna yanapamänapaqqa manam leyinantsikllatsu ni musyanantsikllatsu, sinöqa kuyanantsik y respetanantsikmi. Diospa Palabranmi nimantsik mana alli rurëkunata chikinapaq, y alli kaqkunata kuyanapaq (Amos 5:15). Këta maslla entiendirinapaq këman pensarishun, atska tiempupana punïta mana puëdirnin doctorman ëwashwan, y pëna niramashwan imakunata mikunapaq o mana mikunapaq kaqta, ejerciciuta ruranapaq y mana alli rurëkunata jaqinapaq. Y nimanqantsikta rurarnin allina sientikurqa, ¿manatsuraq tsë doctorta y consëjukunata mas valorashwan?

⁶ Jina tsënömi Jehoväpis jutsa rurëkunaman mana ishkinapaq leykunata qomarquntsik, tsënöpam mana allikunata ruranqantsikpita sufrintsiktsu. ¿Manaku mas kushishqa kawakuntsik, mana engañakurnin, mana suwakurnin, jukwan jukwan mana kakurnin, geniuntsikta alli dominarnin y brujerïa cösaskunaman mana mëtikurnin? (leyi Proverbius 6:16-19 *; Rev. 21:8). Biblia nimanqantsikta wiyakunqantsikrëkur mas alli kawakurqa, masmi Jehoväta y leyninkunata kuyantsik.

7. ¿Imanötaq yanapamantsik Bibliachö willakïkunata leyinqantsik y tsëman alleq pensanqantsik?

⁷ Alli kaqkunata rurëta yachakunapaqqa manam sufrinantsikraqtsu. Bibliachömi tarintsik Diosnintsikta mana cäsukuyanqanrëkur sufrishqa nunakunapita, y tsëkunamanmi alleq pensanantsik. Proverbius 1:5 textum nimantsik, yachaq nunaqa cäsukunqanta y mas yachakïta procuranqanta. Y Diosnintsikpita shamun yachatsikïqa mas mejor kaqmi. Këllaman pensarishun, ¿manaku Davidqa alläpa sufrirqan Bat-sëbawan punukïkunqanrëkur? Tsënöqa sufrirqan Diosnintsik mandakunqanta mana cäsukushqa karmi (2 Sam. 12:7-14). Tsë willakïkunata leyirninqa kënömi pensanantsik: “Diosnintsik ninqanta cäsukushqa karqa, Davidqa manachi tsënöqa sufrinmantsu karqan. Y David pasanqan tentacionpa  noqa pasarqa, ¿imataraq ruräman? ¿Josënötsuraq raslla escapaküman o Davidnötsuraq jutsata rurarïman? (Gen. 39:11-15). Jutsata rurarir alläpa sufrinantsikpaq kaqman alleq yarpachakurqa, mana alli rurëkunataqa chipyëpam chikishun.

8, 9. (1) ¿Imakunachötaq concienciaqa yanapamantsik? (2) ¿Imanötaq alli kaqllata ruranapaq Diosnintsik willamanqantsik concienciantsikta yanapan?

⁸ Diosnintsik chikinqan rurëkunataqa manam rurëta munantsiktsu. Peru ¿imatataq rurantsik imapaqpis Biblia cläru mana willakunqan asuntukunachöqa? ¿Imanötaq musyashwan Diosnintsikta gustanqanta o mana gustanqanta? Concienciantsik Biblia ninqanwan alli yachatsishqa kaptinqa, alli kaq rurëkunatam akrashun.

⁹ Jehoväqa alläpam kuyamantsik, tsëmi concienciantsikta alli yachatsinapaq Palabranchö willakïkunata qomarquntsik. Kikinmi kënö nimantsik: “Noqam Jehovä Diosniki kä, kikikipa biennikipaq yachatsishoqniki, y alli nänipa ëwanëkipaq pushashoqniki” (Is. 48:17, 18). Alli kaqllata ruranapaq Diosnintsik willamanqantsikkunaman alleq pensarninqa, concienciantsiktam yachëkätsintsik alli kaqkunallata ruratsimänapaq. Y tsënam yanapamäshun imata rurarpis alli kaq rurëkunallata akranapaq.

10. (1) ¿Imapaqtaq yanapamantsik Diosnintsik qomanqantsik willakïkuna? (2) ¿Imanötaq Jesusqa discïpulunkunata yanaparqan?

¹⁰ Diosnintsikqa manam leykunallatatsu qomarquntsik, sinöqa alli kaqllata pensanapaq y ruranapaqmi willakïkunatapis qomarquntsik. Tsë willakïkunata alleq entiendirqa Jehovätam mas reqishun, y leykunata imanir churamunqantapis entiendishunmi. Jesusqa tsënö willakïkunawanmi qateqninkunata entienditsirqan rurayanqankuna y pensayanqankuna imakunaman chätsikunqanta rikätsinampaq. Piwampis piñashqalla këqa maqanakïman chätsikunqanta y mana alli pensëkunaqa jutsa rurëman chätsikunqantam nirqan (Mat. 5:21, 22, 27, 28). Jehovä consejamanqantsiknö kawëta procurarninqa, concienciantsiktam alli kanampaq yachëkätsishun y imata rurarpis Diosnintsikta kushitsinqan kaqkunatam rurashun (1 Cor. 10:31).

11. ¿Concienciaqa llapantsikpis igual-llata ruranapaqku yanapamantsik?

¹¹ Tsëqa, ¿igualtsuraq llapantsikpis tsë rurëllata akrashwan? Manam. Concienciantsik Bibliawan alli yachatsishqa kaptimpis, wakin asuntukunachöqa jukläya jukläyam imatapis decidintsik. Këllaman pensarishun, Bibliaqa machakïta y alläpa upyëtam prohibimantsik, peru manam ichikllata upïtaqa (Prov. 20:1; 1 Tim. 3:8). Peru upunantsik höraqa, ¿ichikllata upunantsik precisanqanllatatsuraq cuentachö katsishwan? Manam. Concienciantsikchö alli sientikurpis, wakinkunapa concienciankunatam cuentachö katsinantsik.

12. ¿Imanötaq yanapamantsik Romänus 14:21 textu ninqan?

¹² Apostol Pabluqa cristiänukunata yachatsirqan wakinkunapa concienciankunata cuentachö katsiyänampaqmi. Kënömi nirqan: “Mas alliqa ëtsata mana mikï, o vïnuta mana upï o imatapis creikoq mayikita ishkitsinampaq kaqta mana rurëmi” (Rom. 14:21). Juk cristiänu mayintsik conciencianrëkur washkuta mana upuptinqa, ¿manatsuraq mas alli kanman conciencianta respetarnin noqantsikpis mana upunantsik? Wakin cristiänu mayintsikkunaqa manaraq Testïgu karmi alläpa machakoq kayarqan, tsëmi tsë viciuman ishkita mana munar kananqa ni ichikllatapis upïta munayantsu. Y noqantsikqa manam tsë jutsaman ishkinanta munantsiktsu (1 Cor. 6: 9, 10). Tsëmi invitashqa mana chaskimashqaqa exiginantsiktsu, porqui exigirqa mana kuyakoq kanqantsiktanam rikätsikushwan.

13. ¿Imatataq Timoteu rurarqan Diospita yachatsikunqanta chaskikuyänanta munarnin?

¹³ Timoteu ruranqanta rikärishun. Pëqa 20 watayoqnö këkarmi penqëninchö señalakurqan yachatsinampaq kaq judïukunapa conciencianta respetarnin. Señalakïqa manam fäcil rurëtsu karqan, porqui alläpam nanaq. Tsënö këkaptimpis, apostol Pablunömi wakinkunapa conciencianta respetanampaq listu këkarqan (Hëch. 16:3; 1 Cor. 9:19-23). ¿Noqantsikqa listuku këkantsik wakinkunapa concienciankunata respetarnin imatapis ruranapaq?

14, 15. (1) ¿Imatataq ruranantsik poqu cristiänu këta munarqa? (2) ¿Imanötaq poqu cristiänu kanqantsikta rikätsikuntsik?

¹⁴ Cristiänukunaqa manam Cristupita yachakunqantsik “qallanan kaq” yachatsikïkunallawan kakunantsiktsu, sinöqa poqu cristiänu këtam procuranantsik (Heb. 6:1). Peru tsëpaqqa alleqmi kallpachakunantsik Bibliapita yachakïta y tantiaq këta (Sal. 1:1-3). ¿Munantsikku poqu cristiänu këta? Tsëpaqqa yanapamäshun Bibliata cada junaq leyinqantsikmi, tsënöpam entiendishun Diosnintsikpa leyninkunata y allikunata ruranapaq willamanqantsikkunata.

¹⁵ Jesusqa nirqan kuyanakunantsik alläpa precisanqantam. Kënömi nirqan: “Këta rurayaptikim llapankuna musyayanqa qateqnïkuna kayanqëkita, jukniki juknikikuna kuyanakuyaptiki” (Juan 13:35). Tsëpaqmi Jesuspa wawqin Santiäguqa, ‘Reypa qellqarëkaq alläpa precisaq leynin’ nirqan (Sant. 2:8). Y apostol Pablunam “kuyakoq kaqqa leyta[m] cumplin” nirqan (Rom. 13:10). “Diosqa kuyakïmi”, tsëchi Bibliaqa kuyakïta mas precisaqpaq churan (1 Juan 4:8). Jehoväqa manam “kuyaqmi” nimantsikllatsu, sinöqa ruranqankunawanmi rikätsimantsik. Apostol Juanmi kënö nirqan: “Këchömi noqantsikpaqqa Diospa kuyakïnin rikakashqa karqan, japallanlla Tsurinta nunakunaman Dios kachamushqa kanqanchö, tsënöpa përëkur noqantsik imëyaqpis kawëta tarinapaq” (1 Juan 4:9). Tsëmi Jehoväta, Jesusta, cristiänu mayintsikkunata y wakin nunakunata rurënintsikkunawan kuyanqantsikta rikätsirqa poqu cristiänu kanqantsikta rikätsikuntsik (Mat. 22:37-39).

16. Mas poqu cristiänu tikrarqa, ¿imanirtaq allikunata ruranapaq Diosnintsik willamanqantsikkunata mas precisaqpaq churantsik?

 ¹⁶ Leykunaqa cada cäsullapaqmi yanapakun, peru allikunata ruranapaq Diosnintsik willamanqantsikkunaqa imëkachömi yanapamënintsikta puëdin. Tsëmi mas poqu cristiänu këman charqa, allikunata ruranapaq Diosnintsik willamanqantsikkunata mas precisaqpaq churashun. Maslla entiendirinapaq pensarishun wamrakunaman. Wamrallaraq karqa, manam entiendiyantsu mana alli amïguyoq këqa mana allikunaman chätsikunqanta, tsëmi teytankunaraq tsënö amïgukunapita prohibiyänan (1 Cor. 15:33). Peru mas poquyanqanmannömi Bibliapa consëjunkunata cuentaman churarnin alli amïgukunata akrëta yachakuyan (leyi 1 Corintius 13:11; 14:20). Jina tsënöllam allikunata ruranapaq Diosnintsik willamanqantsikkunaman mas pensanqantsikqa, alli yachatsishqa concienciayoq kanantsikpaq yanapamantsik, y tsënam alli kaqta imëpis ruranapaq yanapamantsik.

17. ¿Imanirtaq nintsik Jehoväta kushitsinqan rurëkunata decidinapaqqa yanapakïkuna kanqanta?

¹⁷ Jehoväta kushitsinqa rurëkunata decidinapaqqa atska yanapakïkunam kapamantsik. Porqui leykunawan Diosnintsik willamanqantsikkunaqa imatapis allita ruranapaqmi yanapamantsik (2 Tim. 3:16, 17). Peru Jehovä munanqankunata entiendinapaqqa kallpachakunantsikran (Efes. 5:17). Y tsëpaqqa alleqmi provechanantsik Índice de las publicaciones Watch Tower nishqan libruta, Watchtower Library progrämata, JW Library aplicacionta, Jehoväpa testïgunkuna yanapakïta ashinapaq libruta y LLAPAN PUBLICACIONKUNA Watchtower nishqanta. Tsëkunaqa yanapamäshun japallantsik kar o familiantsikwan karpis Diosnintsikpita alli yachakunapaqmi.

18. ¿Imanö nunataq kashun Diosnintsikpa leyninkuna y allikunata ruranapaq willamanqantsiknö kawarninqa?

¹⁸ Diosnintsikpa leyninkunata y willamanqantsikkunata respetanqantsikqa alläpam yanapamäshun. Salmus 119:97-100 textum kënö nin: “¡Imanömi leynikita kuyëkullä! Paqasta junaqtapis tsëllamanmi yarparä. Chikimaqnïkunapitapis mas yachaqtam tikratsiman, porqui mandamientïkikunaqa noqawanmi imëpis këkan. Llapan yachatsimaqnïkunapitapis mas tantiyaqmi tikrarqö, porqui yarpätsikïnikikunatam imëpis precisaqpaq churä. Mandakunqëkikunata wiyakurninmi, portakïnïchö rikätsikü mayor nunakunapitapis mas yachaq kanqäta”. Diosnintsikpa leyninkunaman y allikunata ruranapaq willamanqantsikkunaman alleq pensarninqa mas yachaq, tantiyaq y entiendeq nunam tikrashun. Tsënöpam concienciantsikta alli yachatsirninqa, Cristunö poqu këman chäshun (Efes. 4:13).