1, 2. (1) Apostolninkunawan Diosman mañakunqanchöqa, ¿imapaqtaq Jesus mañakurqan? (2) ¿Imanirtaq Jesusqa yarpachakurqan qateqninkunapaq?

JESUSQA alläpam yarpachakurqan apostolninkuna juk yarpëyoqlla mana kayanqanta rikarnin. Tsëmi Señorpa Cënanta patsätsinqan paqasqa, Teytanman mañakurqan pëkuna kayanqannölla qateqninkunapis juknölla kayänampaq (leyi Juan 17:20, 21). Qateqninkuna juknölla kayanqanmi rikätsikunan karqan, Jesustaqa Diosnintsik mandamushqa kanqanta. Y rasumpa kuyanakuyanqampitam reqishqa kayänan karqan, y tsëmi yanapanan karqan juk yarpëyoqlla kayänampaq (Juan 13:34, 35).

² Apostolkunaqa discutiyarqan pëkunapita mëqan mas precisaq kanqantam, y puntakunatapis tsë asuntupaqqa discutishqanam kayarqan. Tsëmi Jesusqa tsë paqas cläru consejarqan juk yarpëyoqlla kayänan alläpa precisanqanta (Lüc. 22:24-27; Mar. 9:33, 34). Y juk kutichönam, Santiäguwan Juanqa Jesusta mañakushqa kayarqan mandakurninqa mas precisaq kaq sitiuman jamatsinampaq (Mar. 10:35-40).

3. (1) ¿Imanirtaq Jesuspa qateqninkunaqa juknölla këta puëdiyarqantsu? (2) ¿Ima tapukïkunatataq kë yachatsikïchö contestashun?

 ³ Jesuspa qateqninkunataqa manam mas precisaq këta munayanqanllatsu, juknölla kayanqanta peligruman churarqan. Sinöqa llapan nunakuna chikinakur y desprecianakurnin rakikar ushashqa kayanqampis peligrumanmi churarqan. Tsëmi hasta qateqninkunapis tsënö këtaqa jaqiyänan karqan. Tsëmi kë yachatsikïchöqa kë tapukïkunata contestashun: ¿imatataq Jesus rurarqan despreciayaptin? ¿Imanötaq qateqninkunata yachatsirqan llapan nunakunata igualpa rikäyänampaq y kikinkunapura juknölla kayänampaq? Y ¿imanötaq Jesus yachatsikunqan yanapamantsik noqantsikpis juknölla kanapaq?

4. Juk ishkëllata willakaramï Jesusta imanö despreciayanqanta.

⁴ Jesuspis despreciayaptin aguantananmi karqan. Juk kutim Natanaelta Felïpi nirqan Diospa Akrashqanta tarishqa kanqanta, tsënam Natanaelqa kënö nirqan: “¿Ima allillapis Nazaretpita yarqunmantsuraq?” (Juan 1:46). Pëqa musyarqanchi Miquëas 5:2 textuchö ninqannö, Diospa Akrashqanqa Belenchö yurinampaq kaqta. Tsëchi pensarqan Nazaret markapitaqa Diospa Akrashqan mana shamunampaq kaqta. Jina tsënöllam Judëapita precisaq nunakunapis Jesustaqa despreciayarqan Galilëapita kanqanrëkur (Juan 7:52). Judëachö täraq nunakunaqa pensayaq, Galilëa nunakunapita mas precisaq kayanqantam. Y wakin nunakunanam Jesusta despreciarnin “Samariapita nuna” niyarqan (Juan 8:48). Samaria nunakunapaqa religionninkuna manam igualaqtsu judïukunapawan. Judëachö y Galilëachö täraq judïukunaqa, alläpam Samariapita nunakuna despreciayaq (Juan 4:9).

5. ¿Imakunatataq Jesuspa qateqninkuna aguantayarqan?

⁵ Jina pushakoq religiösukunapis, Jesuspa qateqninkunataqa despreciarmi “maldïtum kayan” niyarqan (Juan 7:47-49). Judïu religionpa precisaq escuëlankunachö mana estudiashqa kaqkunata y costumbrinkunata mana qateq kaqkunataqa pasëpam despreciayaq (Hëch. 4:13). Jesuswan qateqninkunaqa despreciashqa kayarqan nunakuna religionninkunata, estudiashqa kayanqanta y ima kastapita kayanqanta mas precisaqpaq churayaptinmi. Jesuspa qateqninkunapis tsëkunarëkur despreciakoq këtaqa jaqiyänanmi precisarqan, y tsëran juk yarpëyoqlla këtaqa puëdiyanman karqan.

6. Willakaramï despreciakoq kë imakunaman chätsikunqanta.

⁶ Kanan witsampis, cäsi llapan nunakunam despreciakoq kayan. Itsa despreciaramashwan o noqantsikpis wakinkunata despreciarishwan. Australiapita juk precursöram kënö willakun: “Marka mayïkunata alläpa allqutsayanqanta rikarmi, yulaq nunakunataqa alläpa chikeq kä. Y masraqmi chikirqä noqata mana allipa tratëkayämaptinnäqa”. Canadächöqa frances y ingles idiömatam parlayan, tsëmi juk wawqi kënö nin: “Frances idiömata parlaq nunakuna mas mejor kayanqätam pensaq kä, peru ingles parlaq nunakunataqa manam rikëtapis munaqtsu kä”.

7. ¿Imatataq Jesus rurarqan despreciakoq nunakunanö mana kanampaq?

⁷ Kanan tiempu nunakunanömi, Jesuspa tiempunchö nunakunapis alläpa despreciakoq kayarqan. ¿Peru Jesusqa imatataq rurarqan pëkunanö mana kanampaq? Ishkë cösastam: juk, manam pitapis despreciarqantsu y llapankunatam igualpa rikarqan. Rïcukunata, waktsakunata, fariseukunata, samaritänukunata, impuestu cobrakoqkunata y jutsasapakunatam Diospita yachatsirqan. Y ishkë, yachatsikunqanwan y ruranqankunawanmi, qateqninkunata yachatsirqan wakin nunakunapaq mana allita mana pensayänampaq y pëkunaman confiakuyänampaq.

8. ¿Imataq yanapakun llapan cristiänukuna juk yarpëyoqlla kayänampaq? Willakaramï.

⁸ ¿Imataq cristiänukunata yanapan juk yarpëyoqlla kayänampaq? Jesus kënö ninqanmi: “Qamkunaqa llapëkipis wawqim kayanki” (leyi Mateu 23:8, 9). ¿Imanirtaq tsënö nirqan? Porqui Adanpita shamushqa karninmi, llapantsikpis pani turinö kantsik (Hëch. 17:26). Y Jesus entienditsikunqannömi, llapantsikpis Jehoväta Teytantsiktanö rikantsik (Mat. 12:50). Jina llapantsik cristiänukunam, kuyanakurnin y tsë creenciayoqlla karnin juk familianö kantsik. Tsëmi apostolkunaqa cartakuyanqanchö, cristiänu mayinkunata “wawqikuna y panikuna” niyarqan (Rom. 1:13; 1 Pëd. 2:17; 1 Juan 3:13).

9, 10. (1) ¿Ima kastapita kayanqanta judïukuna gälakuyanqanqa alliku karqan? (2) ¿Imanötaq Jesusqa rikätsikurqan ima kastapita kayanqampita gälakuyanqanqa mana alli kanqanta? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

⁹ Wawqi kayanqanta entiendiratsirmi, Jesusqa qateqninkunata nirqan humildi kayänampis alläpa precisanqanta (leyi Mateu 23:11, 12). Apostolkunaqa orgullösu karmi höraqa unïdutsu kayaq. Y Jesuspa tiempunchöqa mëtsika judïukunam Abrahanpa kastampita karnin, wakinkunapita mas mejor kayanqanta pensayaq. Peru rasumpa kaqchöqa, Abrahanpa kastampita kayanqanqa manam precisaqtatsu tikratseq, porqui Bautizakoq Juan ninqannöpis, “rumikunapitapis Diosqa Abrahanpaq tsurikunata sharkatsita” puëdinmanmi karqan (Lüc. 3:8).

¹⁰ Ima kasta kayanqampita gälakuyanqantaqa Jesus condenarqanmi. Ley qellqaq nunam kënö nir tapurirqan: “Rasumpa kaqchöqa, ¿pitaq nuna mayï?”. Tsëta contestarnam Jesusqa cuentakurqan Samariapita juk nuna ruranqanta. Juk nunatam ladronkuna imëkankunata qochirnin alli buënu maqakacharkur wanunëkaqta dejëkuyänaq. Y atskaq judïukunam rikëkarnimpis mana yanaparlla pasakuyänaq, peru Samariapita nunaqa rikëkurmi yanapanaq. Y tsë willakïta usharirmi Jesusqa ley qellqaqta nirqan tsë Samariapita nunanö alli kanampaq (Lüc. 10:25-37). Tsëwanmi Jesusqa rikätsikurqan hasta Samariapita nunapis, nuna mayinkunata kuyëtaqa judïukunata yachatsita puëdinqanta.

11. (1) ¿Imanirtaq precisarqan qateqninkunaqa despreciakoq këta y orgullösu këta jaqiyänan? (2) ¿Imanötaq Jesus entienditsirqan llapan nunakunata igualpa rikäyänampaq?

¹¹ Ciëluta manaraq kutikurmi Jesusqa qateqninkunata mandarqan “entëru Judëa provinciachö, Samariachö, y patsapa mas karu kuchunyaq” yachatsikuyänampaq (Hëch. 1:8). Tsëta cumpliyänampaqqa despreciakoq këta y orgullösu këtam jaqiyänan karqan. Mas puntakunatanam Jesusqa parlapashqa karqan, mana judïu kaq nunakuna alli nuna kayanqanta. Juk kutichömi tröpakunata mandaq nuna alläpa markäkunqampaq allita parlarqan. Tsënömi yanaparqan më tsë nacionkunachö nunakunata yachatsiyänampaq (Mat. 8:5-10). Nazaretchö këkarnam parlarqa mana judïu kaq nunakunata Dios imanö yanapanqanta. Tsëchömi parlarqan Sareptapita viudapaq y Siriapita Naamanpaq (Lüc. 4:25-27). Jina kikin Jesuspis, Samariapita nunakunatam Diospita yachatsirqan, y hasta ishkë junaqkunam markankunachö quedakurqan yachakï munaqkunata yachatsinampaq (Juan 4:21-24, 40).

12, 13. (1) ¿Imanötaq apostolninkuna sientikuyarqan juk samaritäna warmita Jesus yachatsiptin? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta). (2) ¿Imanötaq musyantsik Santiäguwan Juanqa Jesus yachatsinqanta alleqlla mana entiendiyanqanta?

¹² Apostolkunapaqqa manam fäciltsu karqan despreciakoq këta jaqiyänan. Këllaman pensarishun, juk samaritäna warmita Diospita Jesus yachëkätseqta rikärirmi espantakuyarqan  (Juan 4:9, 27). Tsë warmiwan Jesus unëpana parlëkaptinmi apostolkunaqa niyarqan mikunampaq. Peru Jesusqa alläpa ocupädu karninmi mikïtapis yarparqantsu. Pëpaqqa Teytan munanqanta rurë y yachatsikïmi, mikïnin cuenta karqan (Juan 4:31-34). Peru judïu religionchö pushakoq religiösukunaqa, manam warmikunata parlapäyaqtsu nunakuna rikäyanqan sitiukunachöqa, y masraq Samaria markapita kaptinnäqa.

¹³ Santiäguwan Juanqa manam entiendiyarqantsu Jesus yachëkätsinqanta. Samaria markapa viajëkarninmi, Jesusqa qateqninkunata mandarqan posädata ashiyänampaq. Peru Samaria nunakunaqa manam posadatsita munayarqantsu, tsëmi Santiäguwan Juanqa piñakurnin Jesusta kënö niyarqan: “Teytë, ¿munankiku ciëlupita nina urämur këkunata ushakäratsinampaq mañakarayämunäta?” (Lüc. 9:51-56). Tsënö niyaptinmi Jesusqa piñaparqan. Santiäguwan Juanqa itsa tsënö piñakuyarqan Samaria nunakunata shonqunkunachö mana allipa rikarnin. Y tsëpita tiempuwannam, apostol Juanqa Samariata ëwarqan Diospita yachatsikunampaq y mëtsikaqmi wiyakuyarqan. Itsa penqakurqan puntata mana allita pensashqa kanqampita (Hëch. 8:14, 25).

14. ¿Imanötaq juk problëma pasakunqanta apostolkuna altsayarqan?

¹⁴ Tsëpita ichik tiempullatam 33 watachö Pentecostes fiesta pasariptin juk problëma pasakurqan. Waktsa viudakunata mikïta repartirninmi, griëgu idiömata parlaq kaqkunataqa qoyarqantsu (Hëch. 6:1). Griëgu idiömata parlayaptinchi despreciarnin pëkunata qoyarqantsu. Peru apostolkunaqa rasmi tsë asuntuta atiendiyarqan. Confiakïpaq nunakunatam mikïta repartiyänampaq churayarqan. Tsë nunakunaqa griëgu jutiyoqmi kayarqan, itsa pëkunataqa akrayarqan griëgu idiömata parlaq viudakuna alli sientikuyänampaq.

15. ¿Imanötaq Pëdruqa yachakurqan llapan nunakunata igualpa rikëta? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

¹⁵ Diospita yachatsikïqa më tsë nacionkunamannam 36 watapaqqa chëkarqan. Apostol Pëdruqa yachakashqa karqan judïukunallawan juntu këtam. Peru llapan nunakunata igualpa rikänampaq Dios cläru entiendiratsiptinmi, Corneliu jutiyoq Röma soldäduta Diospita yacharatsirqan (leyi Hëchus 10:28, 34, 35). Tsëpita witsëpaqa, mana judïu kaq cristiänukunawanmi juntakarnin y mikurnin karqan. Peru tsënö këkarmi, juk kutiqa Antioquïa markachö këkarnin mana judïu kaqkunawan juntu mikïta munarqannatsu (Gäl. 2:11-14). Tsë kutichömi Pabluqa piñaparqan, y Pëdruqa chaskikurqanmi. Chaskikunqantaqa musyantsik, Asia Menorchö këkaq cristiänukunaman cartakurnin, “llapan creikoq mayikunata kuyayë” ninqampitam (1 Pëd. 1:1; 2:17).

16. ¿Imanö kayanqampitataq punta cristiänukunaqa reqishqa tikrariyarqan?

¹⁶ Mana fäcil kaptimpis, Jesus yachatsiptinmi apostolkunaqa llapan nunakunata kuyëta yachakuyarqan (Juan 12:32; 1 Tim. 4:10). Tsëmi punta cristiänukunaqa, kuyanakuyanqampita reqishqa tikrariyarqan. Tertuliänu jutiyoq nunam, mana cristiänu kaq nunakuna kënö niyanqanta qellqarqan: “Rikë, imanömi kuyanakïkuyan, y cristiänu mayinkunarëkur wanuriyänampaqpis listum këkäyan”. Dios munanqan nuna këman tikrashqa karninmi, punta cristiänukunaqa llapan nunakunata igualpa rikëta yachakuyarqan (Col. 3:10, 11).

17. ¿Imanötaq despreciakoq këta shonquntsikpita ushakätsishwan? Willakaramï.

¹⁷ Itsa noqantsikpaqpis despreciakoq këta jaqinantsikqa sasaraq kanman. Franciapita juk panim kënö nin: “Jehovämi yachatsimashqa kuyakoq këta, alli këta y llapan nunakunata kuyëta. Tsënö kaptimpis, despreciakoq këta jaqinanqa manam fäciltsu, y tsëran yachakïkä. Tsëmi tsë asuntupaq Jehoväman imëpis mañakü”.  Jina Espäñapita juk panipis kënömi nin: “Juk kasta nunakunataqa shonqüchö höra höra chikïkällaraqmi, peru tsëta chipyëpa jaqinäpaqmi kallpachakïkä. Höraqa chipyëpam jaqirï, peru kallpachakurmi sïguinä. Alläpam kushikü, juk familianölla sirweq markanchö kanäta Jehovä permitimanqampita”. Cada ünum alleq rikäkunantsik shonquntsikchö imanö këkanqantsikta. ¿Kë panikunanötsuraq noqantsikpis despreciakoq këta shonquntsikpita ushakätsita wanëkantsik?

18, 19. (1) ¿Imanirtaq llapan nunakunata kushishqa chaskishwan? (2) ¿Imanötaq tsëtaqa rurashwan?

¹⁸ Yarpänantsikmi, Jehoväta manaraq reqirninqa llapantsikpis pëpita rakikashqa kanqantsikta (Efes. 2:12). Peru Jehovämi alläpa kuyakoq karnin jutsasapa këkashqapis markanman kushishqa chaskimarquntsik (Os. 11:4; Juan 6:44). Y Jesucristupis kushishqam chaskimarquntsik Diospa wakin sirweqninkunawan juntu sirwinapaq (leyi Romänus 15:7). Tsënö jutsasapa këkashqapis shumaq chaskikämashqatsuraq, ¿noqantsikqa wakinkunata despreciashwan?

¹⁹ Kë ushanan tiempukunachöqa masran nunakunaqa desprecianakuyanqa y chikinakuyanqa (Gäl. 5:19-21; 2 Tim. 3:13). Peru Jehoväpa sirweqninkunaqa pëpita shamoq yachëtam ashintsik, porqui tsëmi yanapamantsik llapan nunakunata igualpa rikänapaq y llapankunawan alli kawakunapaq (Sant. 3:17, 18). Alläpam gustamantsik juk marka nunakunawan amïgu këta y costumbrinkunata o idiömankunata yachakïtapis. Tsëta rurarqa alli kaqllatam imëpis rurëkäshun y imëyaqpis kushishqa kawakïtam puëdishun (Is. 48:17, 18).

20. ¿Imataq pasakun Jehovänö kuyakoq këta yachakushqaqa?

²⁰ Joqta kaq pärrafuchö parlanqantsik Australiapita panim willakun Bibliapita yachakur qallëkuptinqa, chikikoq kënin y alläpa despreciakoq këninqa shonqumpita ichikpa ichikpa ushakanqanta. Jehovänö kuyakoq këta yachakunqanmi yanaparqan pensanqanta y sientinqanta cambianampaq. Y Canadäpita wawqinam nin imatapis alleqlla mana musyëqa wakinkunata despreciëman chätsikunqanta, y nunakuna alli kayänampaqqa mëchö yurikuyanqanraq mana precisanqanta. Kë wawqiqa ingles idiömata parlaq paniwanmi casakurirqan. Tsë cristiänukuna tsënö cambiayanqanmi rikätsimantsik, Jehovä yachatsimanqantsik kuyakïqa unïduta kanapaq yanapamanqantsikta. Jina kuyakïqa despreciakoq këta y chikikoq këta vencinqanta (Col. 3:14).