1, 2. ¿Imanirtan nintsik Lotpa tiempunchönö kawëkanqantsikta?

 KANAN WITSAN nunakunaqa piwampis llutam kakuyan, tsëta rikarmi Diospa sirweqnin Lotnöpis mana alli sientikuntsik. Lotqa imëka mana allikunata “rurayanqanta rikarmi alläpa llakikoq” y musyaqmi tsë rurayanqankunata Diosnintsik chikinqanta (2 Pëd. 2:7, 8). Lotqa Jehovä Diosnintsikta kuyar y llapan shonqunwan respetarmi nunakuna rurayanqantaqa chikeq. Kanan witsampis, Lotpa tiempunchönömi nunakunaqa imëka mana allikunata rurayan y manam Diosnintsikta ni mandakunqanta respetayantsu. Peru noqantsikqa Diosnintsikta kuyar y respetarmi nunakuna rurayanqanta qatintsiktsu (Prov. 14:2).

² Allikunata ruranantsikta munarmi Jehovä Diosnintsikqa Proverbius libruchö consëjukunata qellqatsimushqa. Tsë consëjukunata cäsukurqa ollqupis, warmipis, jövinpis y mayorpis allim kawakushun.

3. Proverbius 17:3 ninqannö, ¿imanirtan mana allikunapita shonquntsikta cuidashwan? (Rikäri fötukunata).

³ Teyta Diosqa shonquntsikchö llapan munanqantsiktam rikëkämun, tsëmi shonquntsiktaqa mana alli munëkunapita cuidanantsik (leyi Proverbius 17:3). Jehovä consejamanqantsikta cäsukur yarparashqaqa, Jehoväqa kuyamäshunmi. Tsë consëjukunata cäsukurqa, yachaq nunam kantsik y imëpis rasumpa kaqllatam parlashun y Satanas yachatsikunqanta y nunakuna rurayanqantaqa manam rurashuntsu (Juan 4:14; 1 Juan 5:18, 19). Jehovä Diosnintsikta kuyar y llapan shonquwan respetarqa, mas amïgunmi tikrashun. Y manam chikinqankunata rurarnin llakitsishuntsu ni manam jutsa rurëkunamanqa ni ichikllapis pensashuntsu. Tsëmi tentacionkunapa pasanqantsik hörakuna kënö pensanantsik: “Teyta Jehoväqa alläpam kuyaman y imëkatam noqapaq ruramushqa,  ¿tsënö këkaptintsuraq kë jutsata rurarnin llakitsiman?” (1 Juan 4:9, 10).

4. ¿Imatan juk panita yanaparqan jutsa rurëman mana ishkinampaq?

⁴ Croacia nacionpita Marta b jutiyoq panintsikmi jutsata rurëta munarqan. Kikinmi kënö nin: “Tsë rurëman yarparäkurmi, alli pensëtapis puëdirqänatsu. Tsëta rurarnin kushikunäpaq kaqmanmi alläpa yarparäkurqä. Peru Jehoväta respetarmi tsë jutsa rurëman ishkirqätsu”. Jehovä Diosnintsikta respetarmi Martaqa pensarqan tsë jutsata rurarqa imëka mana allikunapa pasanampaq kaqta. Noqantsikpis tentacionkunapa pasarqa, Martanömi pensanantsik. Yarpänantsikmi jutsata rurarqa, Jehoväpa amïgun këta dejarinapaq kaqta y imëyaqpis adorëta mana puëdinapaq kaqta (Gen. 6:5, 6).

5. ¿Imatataq yachakuntsik Leota pasanqampita?

⁵ Jehoväta llapan shonqunwan respetaq nunaqa manam jutsata rurarir tsapäkuntsu y manam mana alli amïgukunawan juntakë allilla kanqantatsu pensan. Republica Democrätica del Congo nacionpita Leo jutiyoq jövinqa tsëtam pensarqan. Pëqa bautizakunqampita chusku wata pasariptinmi mana alli amïgukunawan juntakar qallëkurqan. Pëqa pensarqan mana alli amïgukunawan juntakarpis jutsata mana rurarqa, Jehoväpa rikëninchö alli këkänampaq kaqtam. Peru amïgunkunawan mas juntakarmi upyar qallëkurqan y warmikunawan kakurqan. Tsëpitanam, Leoqa pensar qallëkurqan Testïgu teytankuna yachatsiyanqankunaman y tsë consëjukunata cäsukur kushishqa kawashqa kanqanman. Alli pensarirmi y anciänukuna yanapayaptinmi, Jehoväta yapë sirwir qallëkurqan. Kananqa Leoqa anciänu y precursor especialmi, y kushishqam yanapakun.

6. ¿Imanö warmikunapitataq këchö yachakushun?

⁶ Këchömi Proverbius librupa 9 kaq capïtulun ishkaq warmikunapaq parlanqampita yachakurishun, y llapantsiktam, ollqu kashqa o warmi kashqapis yanapamäshun. Juk kaq warmiqa  yachaq këtam rikätsikun y juk kaqnam imatapis mana entiendeq këta rikätsikun. c Këta yachakurnin pensë Satanas gobernanqan munduchö nunakunaqa, warmiwampis ollquwampis kakuyta munëllaman y pornografïa rikëllaman yarparäkuyanqanta (Efes. 4:19). Tsëmi Jehoväta respetanapaq y mana alli rurëkunapita witikunapaq alli kallpachakunantsik (Prov. 16:6). Tsë ishkan warmikunaqa mikuyänampaq wayinkunaman invitaq cuentam ‘imatapis mana entiendeqkunata’ invitayan (Prov. 9:1, 5, 6, 13, 16, 17). Peru ¿imachötan ushayan tsë warmikuna invitayanqanta cäsukoqkuna?

7. Proverbius 9:13 a 18 ninqannö, ¿‘imatapis mana entiendeq warmi’ invitanqanta cäsukoqkunaqa imachötan ushayan? (Rikäri dibüjuta).

⁷ Puntataqa parlarishun, ‘imatapis mana entiendeq warmi’ invitakunqampaq (leyi Proverbius 9:13-18). Tsë warmiqa mana penqakuypam kënö invitakun: “Imatapis mana yachaq kaqkunaqa këman shayämutsun”. Tsënö nirmi alli mikuyta mikuriyänampaq imatapis mana yachaq nunakunata invitan. Peru tsë warmipa wayinman ëwaqkunaqa, wanushqa cuentanam këkäyan. Proverbius libruqa atska kutim tsënö warmikunapaq willakun. Punta kaq capïtulukunachömi nimantsik ‘lluta purikoq warmipita’ y ‘jukwan jukwan kakoq warmipita’ cuidakunapaq. Tsë warmipaq parlarmi kënö nin: “Wanuyta o wañuyta ashirmi wayinmanqa ëwanki” (Prov. 2:11-19). Proverbius 5:3 a 10 versïculukunachöpis ‘lluta purikoq warmipita’ cuidakunapaqmi nimantsik. Tsë warmipaqqa wanuy shuyarëkanqantam nin.

8. ‘Imatapis mana entiendeq warmi’ invitakunqanta wiyarqa, ¿imatataq decidinkiman?

⁸ ‘Imatapis mana entiendeq warmi’ invitakunqanta wiyaqkunaqa, tsë invitacionta chaskikuyta o mana chaskikuytam decidiyänan. ¿Imanötan tsëqa pasakunman? Pillapis oqllanakuyänampaq niptin o Internetchö këkaptin pornografïa yurirkamuptinmi. Tsë asuntukunachöqa, ¿imataraq decidinkiman?

9, 10. ¿Imanirtan mana majantsikwan oqllanakuypitaqa alläpa cuidakunantsik?

⁹ ‘Imatapis mana entiendeq warmi’ invitamanqantsikta manam cäsunantsiktsu. Tsë warmiqa kënömi nin: “Jukpa yakunta suwarir upurinqantsikqa alläpam mishkin”. ¿Imatan tsë suwakuy yakuqa? Bibliaqa nin ollquwan warmi casädu këkar oqllanakuyanqanqa mishkeq yakunö kanqantam (Prov. 5:15-18). Casädu karllam ollquwan warmiqa oqllanakurnin kushikuyta puëdiyan, y tsëqa Diospa rikënimpaq allillam. Peru suwakuy yakuqa manam allitsu. Capazchi tsënö nirqa Bibliaqa parlëkan mana majankunawan oqllanakuyanqampaq,  y tsëqa Dios mandakunqampa contranmi. Mana majankunawan oqllanakoqkunaqa imëka pakëllapa suwakoq nunanömi pakëllapa oqllanakur kakuyan. Pakëllapa kakuyanqan imëka mishkeq yakunö kanqanta pensayaptimpis, Jehovä Diosqa llapantam musyëkan y rikëkan. Pëtaqa manam engañëta puëdintsiktsu. Tsëqa, ¿suwakuy yakuta upunantsikrëkurtsuraq Jehovä Diosnintsikwan amïgu kënintsikta oqrarishwan? Tsëqa llakikuypaqchi kanman (1 Cor. 6:9, 10). ¿Y ima maskunapatan pasayan?

¹⁰ Mana majankunawan oqllanakur kakoqkunaqa alläpam penqakuyanman, mana väleqnömi sientikuyanman, wamrayoq këta mana munëkarmi qeshyaq tikrayanman y familiankunawampis manam kushishqa kawëta puëdiyanmantsu. Tsëmi ‘imatapis mana entiendeq warmi’ invitakunqantaqa cäsunantsiktsu. Mana majankunawan oqllanakoqkunaqa manam Dioswan amïgu këllatatsu oqrariyan, sinöqa mana jampina qeshyakunawanmi qeshyayan y wanuyanmi (Prov. 7:23, 26). Proverbius 9:18 textuchömi kënö nin: “Tsë warmi invitaptin ëwaq nunakunaqa, llapampis Sepultüra rurinchönam këkäyan”. Tsëqa, ¿imanirtan mëtsika nunakuna tsë warmi invitanqanta cäsukuyan? (Prov. 9:13-18).

11. ¿Imanirtan pornografïa rikëqa alläpa mana alli?

¹¹ Pornografïa rikëqa mëtsëchöpis juk trampam. Wakinkunaqa pensayan pornografïa rikëqa allilla kanqantam, peru tsëqa manam rasumpatsu. Pornografïata rikëqa melanëpaqmi, tsëta rikar qallëkurqa manam dejëta puëdiyannatsu, mana allikuna rurëmanmi chäyan, manam rikäyanqanta qonqëta puëdiyannatsu y imëka mana allikunata rurëllamannam yarparäkuyan (Col. 3:5; Sant. 1:14, 15). Tsëmi pornografïata rikaqkunaqa fäcil-lla piwampis oqllanakuy jutsaman ishkiriyan.

12. Piwampis oqllanakuyman pensatsikoq fötukuna o videukuna yarqaramuptinqa, ¿imatataq ruranantsik?

¹² ¿Imatataq juk cristiänu ruranman celularninta o tabletninta rikëkaptin o computadörachö këkaptin pornografïa niyanqan o mana alli videukuna y fötukuna yarqaramuptin? Manam rikaräkunantsu. Tsëpaqqa yanapanqa Jehovä Diosnintsikwan amïgu kanqanmi. Wakin fötukuna y videukunapis mana pornografïa këkarmi oqllanakuy munëman pensatsikun. Tsënö fötukunata ni videukunatapis manam rikänantsiktsu. Jesus ninqannöpis manam shonquntsikllachöpis adulteriu jutsata rurëta munantsiktsu (Mat. 5:28, 29). Tailandia nacionpita David jutiyoq anciänum kënö nin: “Imëpis kënömi tapukü: ‘¿Mana pornografïa kaptimpis këta rikaräkunqätaqa Jehoväta gustantsuraq?’. Tsënö tapukunqämi yanapaman mana rikaräkunäpaq”.

13. ¿Imaraq yanapamäshun imëpis alli kaqkunallata rurëta decidinapaq?

¹³ Teyta Jehoväta rasumpa llakitsita mantsarqa, imëpis alli kaqkunallata ruranapaqmi decidishun. Tsëmi Proverbius 9:10 textuchö kënö nimantsik: “Teyta Dios yachaq kanqanta entienditaqa qallëkuntsik, Teyta Jehoväta respetarmi”. Tsëmi Proverbius librupa 9 kaq capïtulunchöqa imëka juk warmipaqnö ‘Teyta Diospa yachaq kënimpaq’ parlar qallëkun.

14. Proverbius 9:1 a 6 textuchöqa, ¿pinatan invitamantsik?

¹⁴ (Leyi Proverbius 9:1-6). Këchöqa kikin Jehovä Diosnintsiknam invitamantsik. Musyanqantsiknöpis, pëqa alläpa yachaqmi (Prov. 2:6; Rom. 16:27). Kë kutichöqa Proverbius libruqa parlan siëti columnayoq wayipaqmi. Y tsëqa pensatsimantsik Jehovä Diosnintsik alläpa alli kanqanta y consëjunkunata chaskikoqkunataqa pitapis kushishqa chaskinqantam.

15. ¿Imapaqtan Diosnintsik invitamantsik?

¹⁵ Jehoväqa alläpa allim y kushishqa kanantsikta munarmi bendicimantsik. Tsënö kanqantaqa musyantsik Proverbius librupa 9 kaq capïtulunchö warmi parlanqampitam, tsë warmiqa ‘Diosnintsikpa yachaq kënintam’ rikätsikun.  Tsë warmim ëtsatapis, vïnutapis y mësatapis shumaq alistashqa (Prov. 9:2). Chusku y pitsqa kaq versïculukuna ninqannömi, tsë warmiqa imatapis mana entiendeqkunata kënö nir invitan: “Shayämuy, ruratsinqä mikuyta mikuyänëkipaq”. ¿Imanirtan tsë warmi invitamanqantsikta chaskikushwan? Jehoväqa sirweqninkunatam mana allikunapita tsapan y yachaq kayänantam munan. Manam mana allikunata rurarnin sufrirninraq yachakunantsikta munantsu ni unë pantanqantsikkunata yarpar llakikunantsikta munantsu. Tsëmi ‘alli ruraq nunakunataqa yachakuyanqannö imatapis rurayänampaq yanapan’ (Prov. 2:7). Llapan shonquntsikwan Jehoväta respetarqa, pë munanqantam rurëta munashun y consëjunkunatam cäsukushun. Tsëta rurarqa, kushishqam kawakushun (Sant. 1:25).

16. ¿Imatataq Alainqa rurarqantsu Jehovä Diosta respetarnin, y tsëpitaqa imatan pasakurqan?

¹⁶ Diosnintsikta llapan shonquntsikwan respetarqa allikunatam decidintsik, juk ejempluta rikärishun. Alain jutiyoq wawqiqa anciänum y juk escuëlachömi profesornö trabajan. Pëmi kënö nin: “Mëtsika profesor mayïkunam pensayan pornografïata rikëqa warmiwan o ollquwan kë imanö kanqanta musyayänampaq yanapakunqanta”. Peru Alainqa manam tsënö niyanqanta creirqantsu. Kënömi nin: “Jehovä Diosta shonqüpita respetarmi tsë pelïculakunata rikëta munarqätsu. Y profesorkunatam entienditsirqä imanir mana rikanqäta”. Alainqa tsëta rurarmi yachaq kanqanta rikätsikurqan y “alli entiendeq kayänëkipaq maslla yachakuyë” neq consëjutam wiyakuykarqan (Prov. 9:6). Wakin profesorkunaqa entienditsiptin allim entiendiyarqan y tsë videuta rikëta mana munanqanta rikarmi wakin profesorkuna Bibliata estudiar qallëkuyarqan y reunionkunamampis ëwar qallëkuyarqan.

17, 18. ‘Diospa yachaq kënin’ invitakunqanta cäsukoqkunaqa, ¿imanötan kawayan y shamoq tiempuchöqa imanötan kawayanqa? (Rikäri dibüjuta).

¹⁷ Jehoväqa alli kawakunantsikta munarmi tsë ishkan warmikuna niyanqankunawan entienditsimantsik imakunata ruranantsikpaq kaqta. ‘Imatapis mana entiendeq warmi’ invitakunqanta cäsukoqkunaqa tsë hörakunallam piwampis oqllanakur kushishqa karita pensayan, peru manam pensayantsu shamoq tiempuchö imakunata sufriyänampaq kaqtaqa. Tsë warmi invitakunqanta chaskikoqkunaqa “llapampis Sepultüra rurinchönam këkäyan” (Prov. 9:13, 17, 18).

¹⁸ Peru ‘Teyta Diospa yachaq kënin’ invitakunqanta chaskikoqkunaqa, ¡allim kawakuyan! Pëkunaqa mishkeq y sänu mikuykunata mikoq cuentam Diosnintsikpita yachakurnin kushishqa kayan (Is. 65:13). Jehoväqa kënömi nimantsik: “Shumaq wiyayämë y alli kaqta mikuyë. Tsëta rurarqa, imëpis alli kaqta mikurmi kushishqa kayanki” (Is. 55:1, 2). Noqantsikqa Diosnintsikta kuyëta y mana alli rurëkunata chikitam yachakuykantsik  (Sal. 97:10). Y ‘Teyta Diospa yachaq’ këninta chaskikuyänampaqmi nunakunata kushishqa invitantsik. Proverbius librupa 9 kaq capïtulunchömi parlan “altu sitiukunaman witsarkur” invitakoq sirwipakoqkunapaq. Pëkunanömi noqantsikpis , “imatapis mana yachaq kaqkunaqa këman shayämutsun” nir invitakuntsik. Tsë invitacionta chaskikoqkunaqa kushishqam kawakushun. Manam kanan tiempullatsu kushishqa kawashun, shamoq tiempuchöpis allim kawakushun. Alli entiendeq kanapaq maslla yachakurqa, mana wanurnam imëyaqpis kawakuyta puëdishun (Prov. 9:3, 4, 6).

19. Eclesiastes 12:13 y 14 ninqannö, ¿imatataq ruranantsik? (Rikäri “ ¿Imanötan yanapamantsik Diosnintsikta llapan shonquwan respetanqantsik?” neq recuadruta).

¹⁹ (Leyi Eclesiastes 12:13, 14). Kë mana alli tiempuqa usharinqanam, y nunakunaqa imëka mana allikunatam rurayan. Peru noqantsikqa Jehovä Diosnintsiktam respetëta munantsik, mana alli munëkunapitam shonquntsikta cuidëta munantsik, mana majantsikkunawan oqllanakuypitam cuidakuyta munantsik y Jehoväpa amïgunmi imëpis këta munantsik. Jehoväta kuyarnin y llapan shonquntsikwan respetarninmi Diospa yachaq këninta chaskikuyänampaq llapan puëdinqantsikmannö nunakunata invitantsik.